türkiye - rusya federasyonu ticari ilişkilere bir bakış

TÜRKİYE - RUSYA FEDERASYONU
TİCARİ İLİŞKİLERE BİR BAKIŞ
ÖZET: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, İktisadi ve
İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü İktisat Teorisi Anabilim
Dalı Başkanı Yrd. Doç. Dr. Remzi Bulut: “Rusya Federasyonu
1992 yılının başlarında mal ve hizmet fiyatlarının serbest
olmasıyla dış ticarete önem vermeye başlamıştır. Özellikle
2003-2013 yılları arası dış ticaret dengesi artarak artış
göstermiştir. Ve bu artış 2014 yılı verilerine göre dış ticaret
dengesinde yaklaşık eksi 20 milyar dolar kadar bir açığa
sebep olmuştur.”
ANAHTAR KELİMELER: Remzi Bulut, Rusya,
Türkiye, Ticaret.
SUMMARY: Mehmet Akif Ersoy University,
Economics and Administrative Sciences Faculty of
Economics Department of Economic Theory Department
Head Asst. Assoc. Dr. Remzi Bulut: “The Russian Federation,
in early 1992 the price of goods and services began to give
importance to foreign trade is free. Especially between the
years 2003-2013 by increasing the balance of foreign trade
increased. This increase in the trade balance, according to
data of 2014 have led to a deficit of minus up to $ 20 billion.“
KEYWORDS: Remzi Bulut, Russia, Turkey, Trading.
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 63
Doğal Kaynaklar: Petrol, Doğalgaz, Kö- Rusya Federasyonu enerji sektöründe
dünyanın süper gücü olarak bilinmekmür ve çok sayıda stratejik mineral
tedir. Ülke dünyanın en fazla doğalgaz
Rusya Federasyonu Ekonomisine
rezervine, petrol bakımından sekizinci
Genel Bakış
Rusya Federasyonu dünyanın ve kömürde ise ikinci büyük rezerve
en büyük yüzölçümüne sahip ülke- sahiptir. Avrupa’nın en önemli petrol
sidir. Zengin doğal kaynaklara sahip ve doğal gaz tedarikçisi durumundaolan ülke, önemli ülkeler arasında yer dır. İhracatının büyük bir kısmını doğal
almaktadır. 142 milyonluk nüfusu ile gaz ve ham petrol oluşturmaktadır.
Avrupa kıtasının en kalabalık ülkesi- Dünyanın ikinci büyük doğal gaz üredir. 2014 yılı verilerine göre Gayri Safi ticisidir. Elektrik enerjisi üretimi bakıYurt İçi Hasılası (GSYİH) 2 Trilyon ABD mından da üçüncü durumdadır. Kısadolarının üzerindedir. Nominal GSYİH cası, Rusya denince akla enerji sektörü
bakımından dünyanın 9. ve satın alma gelmektedir.
Türkiye – Rusya Federasyonu
gücü paritesi bakımından ise dünyaEkonomik İlişkiler
nın 6. büyük ekonomisine sahiptir.
İki ülke arasında ticari ilişkilerin
2014 yılı itibarıyla satın alma gücüne göre kişi başına düşen GSYİH 25 bin önem kazanması 1970-1980 yıllarıABD dolarından fazladır. 2009 yılı küre- na SSCB dönemine dayanmaktadır. O
sel ekonomik kriz nedeniyle ekonomi- dönemlerde SSCB çatısı altında ekoRusya Federasyonu Kimliği
si % 9 daralsa da 2010 yılından sonra nomik ilişkiler yürütülmüştür. 1980’li
Resmi Adı: Rusya Federasyonu
devamlı büyüme göstermiştir. 1990’lı yıllarda azalan ilişkiler 1984 yılında
Yönetim Biçimi: Federasyon
yıllarda Sovyetler Birliğini yıkılmasıyla yapılan doğalgaz anlaşmasıyla tekrar
Başkent: Moskova
Başlıca Önemli Şehirleri: St. Peters- Pazar ekonomisinin temelleri atılmış- hız kazanmaya başlamıştır. 1992 yıburg, Nijni Novgorod, Ekaterinburg, tır. Geçen 25 yıllık sürede planlama lında SSCB’nin resmen dünya haritaekonomisinden, piyasa ekonomisine sından silinmesiyle iki ülke arasındaki
Volgograd, Omsk, Novosibirsk
İdari Yapı: 8 federal bölge içinde 83 geçilmesi önemli bir gelişmedir. Eko- ticari ilişkiler hız kazanmış ve artarak
idari birim ( 21 cumhuriyet, 46 bölge, nomik faaliyet ve üretimin önemli bir devam etmiştir. 2000 yılında ihracatı9 vilayet, 5 otonom bölge ve 2 şehir kısmı özel girişimciler tarafından yeri- mızda 9. sırada olan ülke, 2013 yılında
ne getirilirken kamu kesimi ise doğal 4. sıraya yükselmiştir. İthalatımızda ise
idaresi)
kaynaklar (özellikle petrol doğalgaz) 2000 yılında 4. sırada olan Rusya, 2007
Nüfusu: 142,5 Milyon (2013)
Yüzölçümü: 17.075.400 km2 (Yüzölçü- ve mali piyasalar üzerinde etkin bir yılından sonra hep ilk sırada yer almışkontrol görevi üstlenmektedir. İstikrar- tır. Bavul ticaretiyle girilen bu ülkeye,
mü olarak dünyanın en büyük ülkesi)
lı bir ticari ve ekonomik yapıya sahip günümüzde daha düzenli ve kalıcı
Resmi Dili: Rusça
Etnik Yapı: Rus % 81.5, Tatar % 3.8, Uk- olan Rusya Federasyonu, Pazar ekono- ihracat politikasıyla bu ticaret 7 milraynalı % 3, Çuvaş % 1.2, Başkır % 0.9, misinin geliştirilmesi doğrultusunda yar dolara yaklaşmıştır. Bu gelişmeler
Belarus % 0.8, Mordovan % 0.7, Diğer reformlar ve dönüşümler yaşarken kü- ışığında büyük potansiyele sahip olan
resel ekonomiye ayak uydurduğu da bu ülkeyle ihracatımızın artırılması ka% 8.1
çınılmazdır.
Komşuları: Azerbaycan, Beyaz Rusya, açık olarak görülmektedir.
Çin, Estonya, Finlandiya,
Gürcistan, Kazakistan,
Kuzey Kore, Letonya, Lit- Yıllar
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2014-2013 %
vanya, Moğolistan, NorDeğişim
veç, Polonya, Ukrayna İhracat
4.727
6.482
3.202
4.628
5.993
6.681
6.967
5.944
-14.7
(alfabetik sıraya göre)
İthalat
23.508
31.365 19.450 21.601
23.953 26.625 25.064 25.290
0.9
Para Birimi: Ruble ( 1 Ticaret Hacmi
28.235
37.847 22.652 26.229
29.946 33.306 32.031 31.234
-2.49
USD = 65 Ruble / Ekim Ticaret Açığı
-18.781 -24.883 -16.248 -16.973 -17.960 -19.944 -18.097 -19.246
6.35
2015 itibariyle )
İhracatta Payı
4.4
4.9
3.1
4.1
4.4
4.4
4.6
KDV Oranı: % 18
(%)
Kurumlar Vergisi: % 20
İhracatta Sırası
9
7
5
6
6
6
4
GSYİH: 2.077 Milyar USD
İthalatta Payı (%)
13.8
15.5
13.8
11.6
9.9
11.3
10.0
Dolar (2014 yılı verilerine
İthalatta Sırası
2
1
1
1
1
1
1
1
göre)
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 64
Rusya Federasyonu ile dış ticaret hacmi 2008 yılında zirve yaparak
38 milyar dolara yaklaşmıştır. İki ülke
arasındaki karşılıklı ticarete baktığımızda Rusya’nın büyük bir üstünlüğe
sahip olduğu görülmektedir. Türkiye
açısından dış açık oldukça fazladır. Bunun en büyük sebebi ise Türkiye’nin
enerji sektöründe dışa bağımlı olması
ve bu bağlılığın büyük bir kısmını Rusya oluşturmaktadır. Ayrıca Rusya’nın
ihtiyacı olan tüketim mallarının büyük
kısmını Türkiye’den ithal etmemesinden kaynaklanmaktadır.
Her iki ülke arasındaki ticaretin
karşılıklı olarak siyasi ve dostluk bakımından istikrara ulaştığını söylemek
mümkündür. İki ülke arasındaki dış
İhracat
2013 (Ocak – Aralık)
Milyar Dolar % Pay
Dokumacılık Ürünleri
1.158
16.6
Gıda Ürünleri
1.096
15.7
Otomotiv Sanayi Ürünleri
1.000
14.4
Diğer Yarı Mamuller
620
8.9
Diğer Elektriksiz Makinalar
589
8.5
Diğer Tüketim Ürünleri
577
8.3
Kimyasal Maddeler
555
8.0
Hazır Giyim
397
5.7
Elektrikli Makine ve Cihaz309
4.4
lar
Madencilik
248
3.6
Diğer
418
6.0
Toplam
6.967
100.0
zar payına sahip olması, ülkenin tüketimde dışa bağımlı olması ve ülkedeki
Türk yatırımcılarının varlığı, ülkemiz
yatırımcıları adına cazip hale gelmek
Aşağıdaki tabloda da açık ola- tedir. Ayrıca Türk ve Rus ekonomileri
rak görüldüğü gibi bu ülkeye gıda, aralarında rekabetten ziyade tamamtekstil, inşaat malzemeleri, elektrikli ev layıcı bir yapıya sahip olmasından doaletleri ve tüketim malları ihracatı artı- layı ikili ticari anlaşmalar açısından bürılmalıdır. Ayrıca Rusya Federasyonun- yük bir potansiyeldir.
da müteahhitlik hizmetleri üstlenen Ülkede 150’den fazla etnik gruTürk girişimcileri ve Türkiye pazarını bun varlığı ve Müslüman nüfusun devamlı artması, helal gıda üretiminde
unutmamak gerekir.
Rusya Federasyonu Pazarının Türk Türkiye önemli bir rol oynamaktadır.
Bu vesileyle ülkede helal üretim ve
Yatırımcılar Açısından Önemi
Rusya Federasyonunun ülke- ürünlere ilişkin düzenlemeler yapılmize coğrafi olarak yakın olması, kara makla birlikte fuarlar düzenlenmekteve deniz ulaşımının sağlanabilmesi, dir.
142 milyonluk nüfus ile büyük bir Pa- 2008 dünya küresel krizine
kadar istikrarlı bir şekilde büİthalat
yüyen ülke, küresel krizi en az
2013 (Ocak – Aralık)
Milyar Dolar
% Pay
zararla atlatmayı başarmıştır.
Petrol Gazları-Doğal Gaz 10.677
42.6
Ülke ekonomisinde küçük daPetrol ve Ürünleri
5.166
20.6
ralmalar olsa da alınan önlem
Demir-Çelik
2.167
8.6
ve tedbirler doğrultusunda
Gıda Ürünleri
1.961
7.8
2010 yılında toparlanma süKömür
1.275
5.1
reci başlamıştır. Moskova, St.
Petersburg ve Kazan gibi şeDemir Dışı Metaller
1.274
5.1
hirler istikrarlı bir şekilde büyüKimyasal Maddeler
1.033
4.1
mektedir. Yaklaşık 11 milyonluk
Maden Cevherleri
932
3.7
nüfusa sahip olan Moskova ülDiğer Yarı Mamuller
397
1.6
kenin en önemli ekonomik ve
ticaret merkezlerinden biridir.
Tarımsal Hammaddeler
129
0.5
Kazan ise en hızlı büyüyen şehDiğer
53
0.2
ri olup, ülkenin önemli sanayi
Toplam
25.064
100.0
ve finans merkezlerinden biridir.
ticaretin dengelenmesi Türkiye’nin bu
ülkeye daha fazla mamul mal ihraç etmesiyle gerçekleşecektir.
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 65
Sovyetlerden sonra KOBİ’lere önem
verilmesi de yakın komşu olan Türkiye
için bir fırsat niteliği taşımaktadır.
FIFA 2018 Dünya Kupası’nın bu
ülkede düzenlenecek olması ayrı bir
önem arz etmektedir. Ülke Dünya Kupası hazırlıkları için otoyol, demiryolu,
otel ve stadyum yenileme için önemli
bir harcama yapması beklenmektedir.
Ayrıca bu futbol organizasyonu sayesinde ülke daha çok tanınacaktır.
İki ülke arasında vizelerin kaldırılması ekonomi ve turizm açısından
Türkiye’ye büyük ivme kazanmıştır.
Turizm bakımından, Türkiye’yi ziyaret
eden turistler arasında Ruslar ikinci
sırada yer almaktadır. Yine ülkemiz iş
adamları kolayca bu ülkeye seyahat
edebilmektedir. Küreselleşmenin de
etkisiyle yeni dostlukların kurulmasıyla her iki ülke de ticari alanda hedefledikleri düzeylere ulaşacaklardır.
Rusya; BDT ve Doğu Avrupa ülkeleri
için bir çekim merkezi olma gayretindedir. Ancak yeterli ekonomik gelişme sağlanırsa, bölge ülkeleri yönlerini
kalıcı olarak Rusya’ya çevirebilirler. Bu
konuda Türkiye hazırlıklı olmalıdır. Ticaretin ve ekonominin her alanında
Sonuç
Rusya ve bölge ülkelere gerekli yatı
Rusya Federasyonu Sovyetlerımları yapmalıdır. Aksi takdirde Rusya
rin dağılmasından itibaren siyasi ve
ile dış ticaret açığı daha da artacaktır.
ekonomik bir dönüşüm geçirmektedir.
Türkiye ise 2000’li yıllardan itibaren dış
Kaynakça
politikada “komşularla sıfır sorun” anlayışıyla Rusya ile ekonomik ve ticari
1.
BENLİ, A. (2011) “Rusya Fedebağları sağlamlaştırmak istemektedir.
rasyonu Ülke Raporu” T.C. Başbakanlık
Karadeniz havzasının iki güçlü ülkesi
Dış Ticaret Müsteşarlığı, ihracatı Gelişekonomik alanda belirleyici bir rol üsttirme Etüd Merkezi (İGEME)
lenmektedir. Ekonomik olarak gelişen
2.
BULUT, R. (2014) “SSCB’nin Da-
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 66
ğılması ve Rusya Federasyonu’nda
Serbest Piyasaya Geçiş” Mehmet Akif
Ersoy Üniversitesi (MAKÜ), İktisadi ve
İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 1,
Sayı 2, Güz s. 7-19 (2014)
3.
Borisov, V. A. (1999). “Demografiya” [Demografi] Мoskova.
4.
DEİK (2012) “Rusya Federasyonu Ülke Bülteni”
5.
T.C. (2013). Moskova Büyükelçiliği Ti¬caret Müşavirliği Raporu, “Rusya Federasyonu’nun Genel ekonomik
Du¬rumu ve Türkiye ile Ekonomik-Ticari İlişkiler”.
6. w w w . r u s i a . m f a . m d / e c o nomy-ru/ (16.10.2015)
7. ht t p : / / w w w. n g. r u / e co n o mics/2012-02-07/4_trade.html
(15.10.2015).
8. T.C. Moskova Büyükelçiliği.
Ticaret Müşavirliği www.counsellors.gov.tr/detay.cfm?AlanID=14&dil=TR&ulke=RF (18.10.2015).
9. Rusya Federasyonu Ülke Raporu 26.05.2014 www.btso.org.tr/databank/countryreport/50-rusya.pdf
(18.10.2015).
10.http://www.alta.ru/taksa-online/en/ (17.10.2015)
11. w w w. m u s a v i r l i k l e r. g o v. t r
(17.10.2015)