2-Hayvansal hücreler ve işlevleri

HAYVANSAL HÜCRELER VE
İŞLEVLERİ
YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU
RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111
[email protected]
KONULAR
• HAYVAN HÜCRESİ
• HAYVAN, BİTKİ, MANTAR, BAKTERİ HÜCRE FARKLARI
• HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
• HÜCRE ZARI
• MİTOKONDRİ
• ENDOPLAZMİK RETİKULUM
• RİBOZOM
• SENTROZOM
• GOLGİ AYGITI
• LİZOZOM
• ÇEKİRDEK
• HÜCRE İSKELETİ
HAYVAN HÜCRESİ
• Sitoplazmada bulunan
ve hücrenin solunumu,
beslenmesi ve
boşaltımı gibi yaşamsal
olaylarının
gerçekleştiği yapılara
organel denir.
Granüllü
endoplazmik
retikulum
Granülsüz
endoplazmik
retikulum
Çekirdek
Lizozom
Sentrozom
Ribozomlar
Golgi aygıtı
Hücre zarı
Mitokondri
Işık mikroskobunda insan epitel hücresi
Floresan boya ile boyanmış insan epitel hücresi
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
• Hücre zarı yapısı
• Yapısında protein, lipit ve karbonhidrat
bulunmaktadır.
• Temel yapıtaşı fosfolipitlerdir
• Çift tabaka oluştururlar
• Proteinler lipit çevrelerinde kanallar
oluşturarak besin geçişini sağlarlar.
• Karbonhidratlar, organlarda farklılaşarak
hücreye özgünlük kazandırır.
• Hücre zarı, saydam ve akışkandır.
• Hücre zarı, esnek ve canlıdır
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
• Hücre zarı görevleri
• Seçici ve geçirgen bir yapıdadır.
• Hücreyi dış ortamdan ayırır.
• Hücreye şekil verir.
• Hücreyi dağılmaktan ve dış etkilerden korur.
• Madde alışverişini sağlar.
• Dışarıdan içeriye sinyal iletiminde rol oynar
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
• Mitokondri
• enerji üretimi
• oksijeni kullanarak besinlerden enerji elde
ederler
• Sayıları hücre tipine göre değişir.
• enerji ihtiyacının fazla olduğu kas ve karaciğer
hücrelerinde mitokondri sayısı diğer hücrelere
göre daha fazladır (1-2500 arası değişir)
• Kendi DNA’sı vardır
• Bölünüp çoğalabilirler.
• İki katlı zara sahiptir
Mitokondri
elektron
microskop
görüntüsü
http://www.rocklin.k12.ca.us/staff/dfix/zenith/handouts/organelle_pics.html
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
• Endoplazmik retikulum
• Hücre zarını çekirdek zarına bağlayan kanallar.
• Yumurta, embriyonik hücreler ve eritrositler hariç bütün ökaryotik hücrelerde bulunur.
• E.R kanalcıkları sabit bir yapıya sahip olmayıp, hücrenin işlevine göre değişebilir.
• Sitoplazmik matriksle birlikte hücreye destek sağlar.
• Hücre içi dolaşımı sağlar. İyon ve küçük molekülleri gerekli bölgelere taşır.
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
1. Granüllü endoplazmik retikulum:
• Zarları üzerinde ribozom bulunduğu için granüllü bir görüntüye sahiptir.
• Protein sentezinin hızlı olduğu hücrelerde daha çok gelişmiştir.
• Ribozomlarda sentezlenen protein E. R kanallarına geçer. Buradan ya doğrudan kullanılır
ya da golgi aygıtı ile hücre dışına salgılanırlar.
2. Granülsüz endoplazmik retikulum:
• Üzerinde ribozom bulunmaz, düz bir yapıya sahiptir.
• Genellikle karaciğer, testis, ovaryum, böbrek üstü bezi, bağırsak mukakozası gibi işlevleri
birbirinden farklı hücrelerde bulunur.
• yağ sentezi yapar.
ENDOPLAZMİK RETİKULUM
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
• Ribozom
• Protein sentezi yapar.
• Endoplazmik retikulumların üzerinde,
çekirdek zarında veya sitoplazmada serbest
olarak bulunurlar.
• Yapısında sadece rRNA ve protein bulunur.
Protein sentezi yapan
ribozomların elektron
mikroskop ile çekilmiş
görüntüsü
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
• Sentrozom (sentriyol)
• Zarsızdır ve sentriyol denilen iki silindirik
proteinden oluşur.
• Hücre bölünmesi sırasında ikiye bölünür
• her biri bir kutba gider ve aralarında iğ
iplikleri oluşur.
• Kromozomlar sentromerlerinden bu ipliklere
tutunarak kutuplara doğru çekilir.
Sentriyol çiftinin
elektron mikroskop ile
çekilmiş görüntüsü
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
• Golgi aygıtı:
• Olgunlaşmamış kan ve sperm hücreleri hariç bütün
ökaryotik hücrelerde görülür.
• Üst üste yığılmış yassı keselerden meydana
gelmiştir.
• Keselerin çevresinde tomurcuklanma sonucu oluşan
kesecikler bulunur.
• Başlıca görevi salgılamadır.
• Golgi aygıtından oluşan kesecikler hücre zarının
yapısına katılırlar.
• Salgılanacak proteinlere farklı moleküller ekler (yağ,
karbonhidrat)
• Salgı yapan hücrelerde çok iyi gelişmiştir.
• Ör: tükrük bezleri
• Lizozom oluşumunda görev alır.
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
• Lizozom
• Alyuvar hücresi dışında bütün hayvan
hücrelerinde bulunur.
• Zarla çevrili bir organeldir.
• İçinde sindirim enzimleri bulunur. Hücre içi ve
dışı sindirimi gerçekleştirir.
• Yaşlanmış organellerin ve hücrelerin
parçalanmasını sağlarlar.
• Bu yüzden akyuvar ve karaciğer hücrelerinde bol
miktarda bulunur.
• Hücre savunmasında etkilidirler
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
• Çekirdek :
• Hücrenin yönetim ve kalıtım merkezidir.
• Kromozom çekirdekte bulunur. Hücre bölünmesiyle bu
özellikler hücreden hücreye aktarılır.
1.Çekirdek zarı:
• Çekirdek materyali çift zarla çevrilmiş olarak
sitoplazmadan ayrılır.
• E.R’un zarı ile bağlantı halindedir.
• Porlar çekirdek plazmasıyla sitoplazma arasında serbest
geçişe ve madde alış verişine imkan sağlar.
• Çekirdekte sentezlenen RNA molekülleri porlardan
sitoplazmaya geçer.
• sitoplazmada sentezlenen bazı proteinlerde bu porlardan
çekirdek içine alınır.
HÜCRE ORGANELLERİ VE GÖREVLERİ
2.Çekirdekçik:
Bölünmeye hazırlanan
hücrede kromatin
yoğunlaşmaya başlar
• Hücrede bir veya daha fazla sayıda bulunabilir.
• Ribozom ve protein sentezinde aktif rol oynar.
• Hücrede RNA’ların en yoğun olduğu bölgedir.
RNA’lar burada proteinlerle birleşerek ribozomun
alt birimlerini oluşturur.
• Çekirdekçiğin sayısı ve büyüklüğü hücrenin işlevine
göre değişir.
• Kas hücreleri gibi protein sentezinin az olduğu hücrelerde
çekirdekçik bulunmaz veya çok küçüktür.
• Salgı hücreleri gibi protein sentezinin hızlı olduğu hücrelerde
çekirdekçik büyük veya çok sayıda bulunur.
Çekirdek
Çekirdekçik
https://www.youtube.com/watch?v=P7m3WfzgZdI
HÜCRE İSKELETİ
Ökaryot hücrelere şeklini veren ve hücre içi organizasyonu sağlayan yapıların tümü hücre
iskeleti olarak adlandırılır.
• Prokaryot hücrelerde hücre iskeleti bulunmaz.
• Hücre iskeleti üç temel yapıdan oluşur.
• Mikroflament: Kas doku liflerinin (aktin ve miyozin) kısalıp uzamasında ve hayvan
hücrelerinde bölünme sırasında boğumlanmasında görev alır.
• Aktin proteinlerinden oluşur
• Ara filamentler: Hücre şeklinin ve hücre içi yapıların sabitlenmesinde görev alır. Örneğin
çekirdeğin hücre içindeki yerinin sabitlenmesini ara filamentler sağlar.
• Keratin yapılı ince lifler
• Mikrotübül: Hücre şeklinin belirlenmesinde, hücrelerin ve hücre içindeki organellerin yer
değiştirmesinde, mitoz sırasında kromozomların ayrılmasında görev alır.
• Tübülin proteinlerinden oluşur
https://www.youtube.com/watch?v=URUJD5NEXC8&feature=pl
ayer_embedded
https://www.youtube.com/watch?v=8_24UyJc-qw