hücre

• Bir canlıyı oluşturan en küçük yapı birimine
hücre denir. (Bir canlının canlılık özelliği
gösteren en küçük yapı birimine hücre denir).
• Doğada yaşayan canlıların tamamı hücrelerden
oluşmuştur. Canlılardan bazıları tek bir
hücreden, bazıları da çok sayıda hücreden
oluşmuştur. Her canlıyı oluşturan hücrelerin
sayısı ve büyüklüğü aynı değildir. Canlıyı
oluşturan hücrelerin görevlerine göre şekli ve
büyüklüğü farklı olabilir. (Bilinen en küçük hücre,
bakteridir. En büyük hücre deve kuşu
yumurtasının sarısı, en uzun hücre de yaklaşık
1 m uzunluğunda olan sinir hücreleri örnek
olarak verilebilir).
• Başlangıçta bilim çevrelerinde, en küçük canlı birimi
olarak hücre kabul edilmekteydi. Ancak daha sonra,
hücreyi çevreleyen ve hacim olarak ondan çok daha
küçük olan hücre zarı araştırmacıların karşısına adeta
yeni bir canlı türü olarak çıktı. Çünkü hücreyi çepeçevre
saran bu zar bir canlının, dahası şuurlu bir canlının, yani
insanın temel özelliklerinden olan karar verme,
hatırlama, değerlendirme gibi özellikler göstermekteydi.
Peki 1 mm'nin yüzbinde biri kalınlığındaki bir zar bu
özelliklere nasıl sahip olmuştu?
• Hayatımız boyunca farkında olmadan yaşadığımız bu
zardan 100 trilyon tanesi her an vücudumuzda kararlar
almakta ve şu an dahi bunları uygulamaktadır.
• Stoplazma, Hücre zarı ile çekirdek arasını
tamamen dolduran akışkan bir sıvıdır.
Büyük bir alanı su ile oluşmuştur. İçinde
azda olsa organik ve inorganik
maddelerde bulundurmaktadır. Stoplazma
tüm hücrede yaşamsal olarak olması
gerekn herşeyi üstlenmiştir. Organel adı
verilen küçük yapılar yardımıyla bu olayı
gerçekleştirmektedir.
• Tanecikli ve lifli bir yapıya sahiptir.
Çekirdek zarı nükleoplazma
kromozom ve çekirdekçikten
oluşmaktadır. Çekirdek zarı iki tabaka
halinde ve çok gözenekli bir yapıya
sahiptir. Nükleoplazma ise çekirdeğin
özü olup özellikle protein ve tuzlar
içerir. Çekirdeğin hücre bölünmesinde
rolü vardır.
• Yeşil renklidir klorofil içerirler. Bitkilere yeşil
rengini bunlar verirler. Güneş ışığı karşısında su
ve karbondioksitten organik maddeler imal
ederler ki bu olaya karbon özümlemesi
(fotosentez) adı verilir.
Kromoplastlar renkli plastitlerdir. Turuncu renkte
olanlara “karoten” sarı renkte olanlara “ksantofil”
sarımsı kırmızı olanlara da “likopen” denir.
Havuç ve domates gibi meyve ve sebzelerin
kendine has renklerini verirler.
• Tek hücrelilerde boşaltım organelidir. Çok hücrelilerde
atık maddelerin boşaltıldığı yerdir.Tatlı suda yaşayan
protistalarda su dengesinin ayarlandığı yerdir.Su
dengesini ayarlayan kofula da kontraktil koful denir.
Çalışırken enerji harcar. Tuzlu suya atılan
paramesyumda ise kontraktil koful çalışmaz.İçleri
kendilerine has bir özsu ile dolu yapılar olup hayvan
hücrelerinde bitki hücrelerinden daha fazla bulunur.
Genç hücrelerde küçük yaşlı hücrelerde ise tek tek ve
büyüktür. Kofullar plazmoliz ve deplazmoliz olaylarında
rol oynarlar. Bir hücreli hayvanlarda besinlerin
sindirildiği besin kofulları ile fazla su ve zararlı
maddelerin atıldığı boşaltım kofullarının hücre canlılığını
koruma da önemli yeri vardır. Bitki hücresinde büyük
hayvan hücresinde küçüktür. Bitki hücrelerindeki büyük
kofula merkezi koful denir. koful=depo
• Endoplazmik retikulum kanalcıkları
boyunca sıralanmış ve sitoplazmada
dağınık olarak bulunan protein sentezinin
başladığı yapılardır. Yaklaşık 150
Angström çapındadırlar. Yapılarının % 65’i
RNA (ribonükleik asit) ve % 35’i proteindir.
Ribozom yardımı ile sentezlenen proteinler
endoplazmik retikulum aracılığı ile hücre
içi bölgelere veya hücre dışına iletilirler.
Kısaca görevi protein sentezidir
• Hücre içinde madde dağılımı ve taşımında
görevlidir.
-Salgı yapan hücrelerde gelişmiştir.
- Üzerinde ribozom taşıyıp taşımamasına göre
ikiye ayrılır. Ribozom bulunduranlara granüllü,
bulundurmayanlara granülsüz endoplazmik
retikulum denir. Granüllü endoplazmik retikulum
protein sentezinde; granülsüz ise karbonhidrat,
lipit ve streoid metabolizmasında görevlidir.
- Çekirdek zarının oluşumunda görev alır.
• Zarımsı tüp ve keseciklerin biraraya gelmesiyle
meydana gelir. Genellikle çekirdeğe yakındır.
Bilhassa aktif salgı yapan bez hücrelerinde göze
çarpar. Asıl görevinin hücrenin salgıladığı
proteinleri depolamak olduğuna
inanılmaktadır.paketleme ve salgı görevi
yapar.Salgı bezlerinin hücrelerinde sayıları daha
fazladır.Örnegin; ter bezlerinden ter
• Sadece hayvan hücrelerinde bulunmakla
beraber çok az bitki hücresinde de
rastlanmıştır (protistalarda bulunur).
Sentriyoller çekirdeğin yakınında ve
birbiriyle dik açı yapacak şekilde yerleşmiş
iki kısa silindirden ibarettir. Üçlü gruplar
halindeki tüpçükler sentriyolün duvarları
içinde uzunlamasına olarak ilerlerler. Çeper
boyunca bu üçlülerin 9 tanesi düzgün
aralıklarla yerleşmişlerdir. sil ce kamçı
oluşumunda etkilidir.
• Lizozomun gorevi nedir : Lizozomlar hücre
içindeki sindirimden sorumludurlar İçlerindeki
enzimler çok etkili parçalayıcıdırlar Eğer
lizozomun zarı delinir ya da yırtılırsa lizozom
otoliz olarak adlandırılan bir süreçle hüçreyi
sindirmeye başlar Lizozom enzimleri
ribozomlarda sentezlenerek ya endoplazmik
retikulum aracılığıyla doğrudan doğruya ya da
golgi aygıtı aracılığıyla dolaylı olarak
paketlenerek, yani bir kesecik içerisine alınarak
sitoplazmaya verilir, içi tanecikli, lamelli ya da
homojen yapıda olabilir
• Bitki hücresinin çeperinde selüloz vardır.
Hayvan hücresi ise selüloz çeper içermez.
Selüloz bitki hücresine belli bir dayanıklılık
ve şekil verir. Hücre çeperi vakuolleşen
protoplastların yüksek osmotik basıncına
karşı koyar. Turgor ve hücre zarı arasındaki
dengeyi sağlar ve hücrenin patlamasını
önler. Hayvan hücresi ise değişken şekillidir.
• Bitki ve hayvan hücresi genelde aynı organellere
sahiptir. Bunlardan çekirdek ve mitokondriler çift
tabakalı membran taşır. Plastid membranı da çift
tabakalıdır ve sadece bitki hücresinde vardır.
Bitki hücresinde olupta hayvan hücresinde
olmayan bir diğer organel de merkezi vakuol
(büyük koful) dür. Tek tabakalı membran taşıyan
endoplazmik retikulum (ER), diktiyozom, lizozom
ve küçük vakuoller hem bitki hemde hayvan
hücresinde görülür. Ribozom membransız olup
her iki hücre tipinde de görülür. Sentriyoller
hayvansal hücrelerin çoğunda bulunur fakat
bitkilerde bulunmaz.