Stresi böyle tanıyabilirsiniz Streş kavramı ilk kez 1936 yılında Viyana doğumlu Kanada´lı hekim Prof. Hans Selye tarafından dile getirildi. Stres kelime anlamıyla baskı anlamına gelir, tıp dışında da kullanılır ve aslında kökü materyal araştırmasına dayanır. Orada stres bir materyal üzerindeki baskı gerginliği manasında anlaşıldı. Böylece vücudumuz ile ilgili olarak bazen az bazen de daha çok bizi meşgul eden bir baskı hakkında konuşabiliriz. Bu baskının gerçekten zararlı olup olmadığı iki faktöre bağlıdır: 1) Baskının şiddeti ne kadardır? 2) Vücut baskı ile ne kadar iyi başa çıkabilir? Stresli olmak kendi değerlendirme sonucudur Richard Lazarus´un (1974) stres modeli stresin incelemeye çok yakından bağlı olduğunu varsayar. Biz ilk adım olarak yeni bir durumun bir tehdit olup olmadığını ve mevcut kaynaklarımız ile başa çıkabileceğimizi değerlendiriyoruz. Bizim ölçebildiğimiz ve algılayabildiğimiz stresten daha çok vücudumuzun buna tepkisidir. Yani kolayca söylemek gerekirse, vücudumuz bizden beklenenleri aşırı talep olarak nitelendirdiğinde strese yanıt verir. “Stres yoktur, stresi insan kendisi yapar” sözü bir şekilde burada onaylanır. Lazarus böylece stresi ikiye ayırır, performansı artırıp yapıcı olan iyi stres (eustress) ve bizi görünüşte aşılmaz engellere ve sıkıntılara sokan kötü stres (distress). Bu ayrım bugun hala bu şekilde geçerlidir: Şekil 1: Lazarus´a göre stresin oluşumu (1974) Stresör çeşitlidir Haben Sie ein gutes Herz?Gebelik, afetler, savaş, ayrılık, bankacılık krizi, varoluşsal sıkıntı ya da yakınların ölümü gibi günlük durumlar vücudumuza stres etkisi yapar. Trafik sıkışıklığında agresif davranışlar, trafik yoğunluğu, okul, iş yerinde veya aile içinde memnuniyetsizlik söz konusu kişide kronik strese yol açar ve gittikçe artar. Çoğunlukla stresli bir durumda tökezlenir ve stres ile başa çıkmak için vücuda yeteri kadar zaman verilmez (Coping). Iş yerinde iş arkadaşları ve üstlerinin beklentileri çok yüksek olduğunda ve bu beklentileri karşılamak için günün 12 saati dahi yetmediğinde vucüt bu durumlardan doğal olarak sürekli gerginlik altına girer. Ardından stres kötü bir zemin üzerine düşer ve vücutta alarm işareti belirir. (Sekreterler) Alarm altında stres Bu alarm sinyalleri evrimsel olarak yaşam için gerekli kabul edilirdi çünkü ancak böylece insanlar acil durumlarda kendi bütün rezervlerini seferber ederler. Stresli olma duygusunu daha önce herkes kesinlikle yaşadı: Biz sabah dinlenmiş ve rahat bir şekilde arabaya binip önemli müşterilere bir konsept sunmak için gidiyoruz. Zamanında yerine ulaşabileceğimize emin olmak bize rahat araba kullandırıyor. Ani bir kar başlangıcı neredeyse trafiği tıkar ve kilometrelerce trafik sıkışıklığı oluşur ve biz zamana karşı yarışmaya başlarız. Ve tam bu esnada çok önemli belgeleri unuttuğumuz aklımıza gelir. “Peki şimdi ne yapmalıyım? Geç kalırsam ne olur?” soruları sürekli kafamızdan geçer. Hemen kalp hızı ve kan basıncı artar ve terlemeye başlarız. Ara beyin istemsiz olarak stres hormonlarını dağıtır ve bizim otonom sinir sistemi iç organlara ağırlık yükler. Sürekli stres hastalığa neden olur Partnerimiz ile bir defa tartıştığımızda veya bir randevuya geç kaldığımızda hasta mı oluyoruz? Kesinlikle değil, daha çok bu tür durumların tekrarı sürekli gerçekleştiğinde hasta olabiliriz. Vücut devamlı strese hazırlıklı bekler ve stres hormonlarını dağıtır. İş sonrası akşam dinlendikten sonra bile hala sinirli ve isteksiz durumdayızdır. Gecikmeli etkileri daha ciddi ve çeşitlidir. Uzun süreli stres tükenmişliğe, depresyona neden olur, enfeksiyona duyarlılığı artırır ve kardiyovasküler hastalık için ana risk faktörlerinden birini oluşturur. İsveçli bir araştırma grubunun 13.000 insan üzerindeki testi de göstermektedir ki, kronik psikolojik stres kalp ve kardiyovasküler sistem hastalıklarına neden olur. Bu durum diğer risk faktörlerinden, örneğin yüksek tansiyon ve huydan bağımsız olarak da gerçekleşir. (Ohlin B, Nilsson PM, Nilsson JA, Berglund G. Chronic psychosocial stress predicts long-term cardiovascular morbidity and mortality in middle-aged men. Eur Heart J. 2004 May; 25 (10) 867-73.). Kalpteki stresi ölçme Bizim kalbimiz sadece strese maruz kalmayıp onu bize de gösteriyor. Ne yazık ki kalp stresi örneğin ağrı veya diğer somut belirtiler gibi mutlaka fark edilmez, sadece bir doktor tarafından daha yakından incelendiğinde fark edilir. Kalp atışlarının milisaniyelik doğru bir analizi kalp hızı değişkenliği hakkında bir açıklama (HRV) yapabilir. Şekilde görüldüğü gibi, mevcut iç denge kalp atım değişkenliğine esasen kendini yansıtır. Sağlıklı ve yüksüz bir kalp sürekli frekansını değiştirir ve dolayısı ile iç değişikliklere örneğin kan basıncı ve solunum sistemine aynı zamanda da dış uyarılara örneğin sıcaklık ve gürültüye adapte olur. Fiziksel ve psikolojik stres altında vejetatif denge rahatlamadan baskıya doğru değişir ve kalp atışı farklılığı artar. HRV için yapılan çok sayıda bilimsel çalışmalar göstermektedir ki, uzun süreli kronik stres bizim kalp ritmimizdeki dalgalanmaların azalmasına yol açar ve bu nedenle de ölçülebilir. Bir doktor tarafından HRV ölçümü ve değerlendirilmesi stresin bir risk faktörü olduğunu erken teşhis eder ve kalbin önceden zarar görmemesine yardımcı olur. Kalp ritmindeki dalgalanmalar mevcut stresi gösterir Uygulamada stres ölçümü Kalp hızı değişkenliğini (HRV) ölçmek için farklı sistemler vardır. Örneğin, Polar Pulsuhren firmasının sprocular için mevcut stres yükünü dikkate alan ürünü vardır. OwnZone® teknolojisine sahip olan saatler her antrenmanda tekrar nabızı ölçer ve aynı zamanda da mevcut HRV´yi dahil eder. Eğer HRV azalmış ise sporcu saatinde eğitim alanlarının da azaldığını görür ve bu ağır yüke karşı koymak için iyidir. Doktorda ayrıntılı bir ölçüm için 2001 yılından bu yana Rusya'da CardioScan isminde bir sistem vardır. Doktor bir yandan EKG muayenesi yapar iken stres değerleri de aynı zamanda tespit edilir. İncelemenin ardından hasta renkli bir kalp portresi alır ve kendisi EKG´de sapmalar olup olmadığını görebilir ve kalbinin de stresli olup olmadığını anlayabilir (resme bakınız). Buna karşılık kırmızı ve sarı sinyal renkleri portrede de göstermektedir ki, stres ağırlığı çok yüksektedir ve EKG de önemli farklılıklar vardır. Başlangıçta bu yöntem insanların evrene ilk uçuşlarının başlarında yer tıpta kullanıldı. Evrende vücut fonksiyonları hakkında minimal veri akışından maksimum bilgiyi almak önemliydi. Bilindiği gibi Jurij Gagrin tarafından yapılan uçuşta sadece elektrokardiyogram ve nefes hakkında dünyaya bilği nakledilmişti. Dolayısı ile su karar verildi: nabız kayıtlarından mümkün olduğu kadar çok bilgi elde etmek ve buda elektrokardiyogramda RR interval değişkenliği çalışmaşı ile mümkündü. Bu HRV analizine uymaktadır. Düşük stres ve yüksek stres karşılaştırma seviyeleri. EKG testi 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren Almanya´da Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenmemektedir!!! İskemi (Yunanca ἰσχαιμία, eski Yunanca is-ch~, “tehlike” ve hema “kan” manasına gelir veya kansızlık oksijen ile birlikte bir dokunun (veya bütün bir organın) düşük bakımıdır. Nihayetinde hücresel metabolizma engellemiş olur veya sonunda durma noktasına gelir. Bu düşük bakımın uzun sürmesi halinde hücrelerin ölümü (nekroz) meydana gelebilir (“kriz”, örneğin “kalp krizi” gibi). Nedenleri çoğunlukla bir daralma şeklinde kan damarlarının değişmesidir (stenosis, örneğin ateroskleroz, periferik arter hastalığı (PAH), Raynaud sendromu veya bir fizyolojik tepki ile döngüsünde şok) veya tıkanıklığıdır (tromboz, emboli veya diseksiyon, örneğin aort diseksiyonu). Bir basınca bağlı iskemi ile doku hasarı bedsorese yol açar (basınç ülseri). Baş ve organlarda alarm “Her ikinci beyin kanaması önlenebilir” Biz size bunun tanımlanmasını gösteriyoruz: *Görsel rahatsızlık - dil ve dinleme rahatsızlığı - felç, uyuşukluk dengesizlik - benzeri görülmemiş derecede şiddetli baş ağrısı. *Görsel rahatsızlık Görme alanınında aniden bir sınırlama meydana gelir, ilgili kişi örneğin nesne ve insanları kendisinin sol tarafında görür. Alan görme rahatsızlıkları da beyin kanamasına yol açabilir. Benzer şekilde çift görüntü de beyin kanamasına işaret edebilir. Dil ve dinleme rahatsızlığı Bu bozukluklar kendisini duraksamalı, dalgalı dillerde gösterir ama heceleri değiştirme veya yanlış harflerin kullanımını da içerir. Nadir durumlarda söz konusu kişi hiç konuşamaz. Dinleme rahatsızlığında ilgili kişi beyinde bir arıza nedeniyle söylenilen sözü anlayamaz. Felç, uyuşukluk Vücudun bir tarafında aniden bir felç hissetme beyin kanamasına işaret edebilir. Benzer şekilde buna dokunma rahatsızlık duygusu da geçerlidir. Tipik bir nişan ağız sarkmasıdır. Dengesizlik İnsan kendini atlı karınca oynuyormuş gibi veya su üzerinde hareket eden gemideymiş gibi hissedebilir. Bazı insanlar da kendilerini bir asansör ile aşağı doğru uçuyormuş gibi hissedebilirler. Dikkat düşme tehlikesi! Baş dönmesinin birçok nedeni olabilir, bu yüzden de sadece genellikle başka bir belirti ile birlikte beyin kanamasına işaret eder. Benzeri görülmemiş derecede şiddetli baş ağrısı Bunun sebebi çoğunlukla beyin dokusunda kanama meydana gelmesidir (genellikle şişkin damarın patlama veya yırtılma sonucu). Bu şiddetli baş ağrısı, bulantı ve kusma ile beraber olabilir. INSULANER® e.K. Postfach 1265 – 25938 Wyk auf Föhr Willi Ehrlich – [email protected] – Tel.: 0180 345 89 10 www.LongevityIsland.DE www.TUERKCE.ORG