geleneksel türk müziği tarihi - Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
advertisement
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Ortaöğretim Genel Müdürlüğü GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSESİ GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 2009 GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI PROGRAM GELİŞTİRME ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU KOMİSYON ÜYELERİ Oya YASDIMAN DİNÇER – Müzik Öğretmeni Şule Nurdan CAF – Müzik Öğretmeni Çağrı ŞEN – Müzik Öğretmeni Göksenin ÇELİKKANAT – Müzik Öğretmeni İlker ERMİŞ – Müzik Öğretmeni Musa AYÇİÇEK – Müzik Öğretmeni Levent SEZGİN – Müzik Öğretmeni Mevlüt KAŞIKÇI Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Program Geliştirme Uzmanı GENEL KOORDİNATÖR Medine KARAPINAR Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Program ve Ders Kitapları Şube Müdürü Ensar MANAV Bursa İl Millî Eğitim Müdürlüğü İl Millî Eğitim Müdür Yardımcısı 1. GİRİŞ Türk toplumu ve Türk müzik kültürü öteden beri insanlığın ilgi odaklarından biri olagelmiştir. Nitekim bu konuda şimdiye kadar birçok inceleme ve araştırma yapılmış, birçok yayın gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda özellikle Türk kültürü ve kimliği üzerine yapılan çalışmalar ve yayınlar giderek daha çok önem kazanmaktadır). Geçmişten günümüze ve günümüzden geleceğe Türk müzik kültürünü ele alırken kendine ve müziğe özel kavram, ilke ve yaklaşımlarla ele almak yerine, müziği de kapsayan, kültürün bütününe ve özellikle insanlığın kültürel evrimine ilişkin genel kavram, ilke ve yaklaşımlarla birlikte düşünmekte büyük yarar vardır. Çünkü böyle bir yaklaşım, Türk müzik kültürünü tarihsel süreç içinde kökten ve bilimsel gerçeklerle bağdaşır biçimde ele alabilmek için sağlam bir temel ve uygun bir zemin oluşturur. Bunun yanı sıra Türk müzik kültürü ile insanlık müzik kültürünün bütünü ve diğer alanları arasında tutarlı ilişkiler kurulmasını sağlar. Ayrıca bu ilişkilere yönelik genel geçerliği yüksek yeni bilgi, görüş ve düşünceler üretilmesini ve ortaya konulmasını olanaklı kılar. Genel olarak kültür bir bütündür. İnsanın oluşturduğu her şey bu bütün içinde yer alır. İster maddi ve manevi ister olgusal ve kavramsal olsun, insanın oluşturduğu her şey bu bütün içinde değerlendirilir. Bu bağlamda insan etkinliğinin her ürünü ve ürünle sonuçlanan her etkinlik süreci kültürdür. Geniş anlamıyla kültür denilince insanlar, insan toplulukları ve tüm insanlık tarafından oluşturulup geliştirilen yaşam tarzlarının her biri veya bütünü anlaşılır. Türk müzik kültürü kısaca, Türklerin müziksel yaşam biçimi demektir. Türklerin müziksel yaşam biçimi süreç ve ürün yönüyle bir bütündür. Bu bakımdan Türk müzik kültürü, Türklerin kendi kendileriyle ve çevreleriyle müziksel etkileşimlerinin örgütlü birikim süreci ve ürünü olarak tanımlanabilir. Türk müzik kültürü kendine özgü bir evrendir. Türklerin müzik evreni denilince Türklerin müziksel gerçekliğinin tümü anlaşılır. Kendine özgü bir bütün olan Türk müzik evreni, genellikle Türk kültür evreninin merkezinde ve bu merkezin odağında yer alır (Uçan, 2000, s.7, 9). Türk müzik kültürünün tarihsel evrimini, Türk tarihinin genel seyrine ve buna ilişkin genel tarih kültürüne dayandırarak incelemek ve betimlemek, konuyu diğer tarihsel olgu ve olaylarla da ilişkilendirerek daha kolay somutlaştırmaya olanak sağlar. Türk müzik kültürünün evrimini değişik açılardan ele alarak evreleme, tarih öncesine uzanan köklerinden hareketle tarih çağlarındaki bütünsel evrimini, bütünsel evrimin seyrini ve akışını, bu seyir içindeki anlamlı oluşum-gelişim, değişim ve dönüşümleri ve nihayet bütün bunlar arasındaki ilişkileri geçerli ve güvenilir biçimde belirleyebilme, izleyebilme, açıklayabilme, değerlendirebilme ve denetleyebilme açısından büyük önem taşır. Türk müzik kültürünün evrimini evrelerken kullanılan ölçütler genellik ve nesnellikleri oranında sağlam ve kalıcı işlev görür. Türk müzik kültüründe evrim, genellikle bazen seyrek bazen sık, bazen yoğun bazen yeğin, bazen sığ bazen derin, bazen yavaş bazen hızlı, fakat sürekli bir yeniden temellenme ve yeniden yapılanma gereksiniminin doğması ve bu gereksiniminin giderilmesiyle belirginleşir. Bu olgu özellikle yeni ve köklü değişim ve dönüşüm dönemlerinde kendini daha çok belli eder. Bu bakımdan Türk müzik kültüründe yeniden temellenme, yeniden yapılanma gereksinimini bu gereksinimi giderme çabalarını, yaşanan kültürel evrimin doğal bir boyutu olarak görmek gerekir. Türk müzik kültürü yaklaşık beş bin yıldır kesintisiz süre gelen etkin varlığını geçirmekte olduğu evrim sürecinde yaşanan köklü oluşum-gelişim, değişim-dönüşümler doğrultusunda sürekli gözden geçirip değerlendirerek koşullara göre yeniden temellenme ve yapılanma gereksinimi duymasına ve bu gereksimin etkin biçimde gidermesine borçludur. Türk müzik kültürünün yaklaşık beş bin yılık evrim sürecinin tümüne geniş zaman dilimleri olarak bakıldığında bin yıllar, orta zaman dilimleri olarak bakıldığında beş yüz yıllar, dar zaman dilimleri olarak bakıldığında ise yüz yıllar daha çok anlam ve önem kazanır. Öbür yandan Türk müzik kültürünün yakın geçmişine yüz yıllık, orta geçmişine beş yüz yıllık, uzak geçmişine ise bin yıllık zaman dilimleri hâlinde bakışın kendine özgü kolaylık, yararlık ve öncelikleri vardır. Türk müzik kültürünün beş bin yıllık evrim süreci bin yıllık zaman dilimleri içinde dikkatlice incelendiğinde, bu sürecin, genellikle, yüzer yıllık evreler içinde adım adım oluşup geliştiği, beş yüzer yıllık evrelerin sonunda-başında kapsamlı bir değişime, kısmi dönüşüme uğradığı, biner yıllık evrelerin bitiminde ve başlarında ise yeni, köklü bir tam dönüşümle sonuçlandığı görülür. Türk müzik tarihi, MÖ 3000’den itibaren Altay müzik kültürü; MÖ 2000’den itibaren tarihsel, coğrafi, bölgesel, boysal, ekonomik ve siyasal nedenlerle ilk yurttan ayrılmalarının ve daha geniş çevreye dağılmaya-yayılmaya başlamalarının sonucu Orta Asya Türk müzik kültürü; MÖ 5. yüzyıl dolaylarında Hunların tarih sahnesine çıkışıyla Hunlar döneminde Türk müzik kültürü; MÖ 6. yüzyıldan itibaren Göktürk müzik kültürü; daha sonra da birbirini izleyerek Uygur, Karahanlı, Gazneli, Selçuklu, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti müzik kültürü olarak belirdiğinden, Türk müzik kültürünün geçmişten günümüze olan varlığı ve evrimi, biner, beş yüzer ve yüzer yıllık zaman dilimleriyle ele almak yerinde olacaktır. Türk müzik kültürü, Türk kültürüne ve halkına özgü müziksel düşünce, davranış, sanat ve yaşayış ögelerinin tümüdür. Türklerin tarih sahnesine çıkışlarından başlayarak günümüze dek süregelen özgün kültürü içermektedir. Türk müziği, ozanlar, daha sonra da aşıklar tarafından tarihin akışı ve hareketliliği içerisinde bestelenen, yakılan türküleriyle, Anadolu’ya yerleştikten sonra da özellikle eski Anadolu uygarlıklarının kültür müzik ürünleriyle olan etkileşimi sonucu zenginleşen, çeşitlenen müziksel sesleriyle ve sosyal farklılıkların yansımalarıyla oluşan diğer türleriyle Anadolu insanının değerlerinin bir görüntüsü olmakla ve aynı hareketlilikle bugün de gelişimini sürdürmektedir (Budak, 2006, s.3, 7). Ulus olarak çağı yakalamak ve aşmak özlemimizdir. Yeni oluşumlara varmak, sanat etkinliklerini artırmak ve başarıya ulaşmak için yeni ortamlar hazırlama çalışması sürmektedir. Öyleyse müzik sanatının ülkemizde gelişmesini istiyorsak onu anlayacak, tadacak kuşakları okul çağında yakalamak ve yetiştirmek gerekir. Gelişmiş toplumlarda sanat eğitimi, eğitim sorununun önceliklerindendir. Ülkemizde de sanat eğitiminin ön sıralarda yer alması mümkündür. Eğitimin bütün kademelerinde sanat eğitimine önem verilebilir. Yetiştirilecek bireyler arasında sanattan anlayan, sanatı seven, geliştiren, koruyan ve uygulayanların sayısı artırılmalıdır. Bu artışla gelişme göstergesi ve çağdaşlık kolaylıkla ulaşacağımız hedef olacaktır. Çünkü çağdaşlığın ölçüsü sanattır. Bu ölçüt bireyleri kişisel yetenekleri doğrultusunda ürün vermeye yöneltecektir. Bireylerin topluma sundukları sanat etkinlikleri kök saldıkça geleceğe yönelik atılımların artacağı bilinir. Toplumların varlığı ve saygınlığı, sanatçılarına ve onların özgün ürünlerine de bağlıdır. Denilebilir ki toplumların geleceği sanat eğitimi gizi içinde saklıdır. İnsanın ruhsal yanını geliştiren sanat da eğitim ve öğretim ile sağlanabilir. Araştıran, yorumlayan estetik beğenileri gelişmiş bireyler yetiştirmek ancak sanat eğitimine gerekli önemin verilmesiyle mümkündür. 2. GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ Her ulusun kendine özgü coğrafyasından, tarihinden ve sosyal yapısından oluşan müzikleri vardır. Bu müziklere o ulusun geleneksel müziği denir. Dünyada genelde “halk müziği” kavramı ile özdeşleşen geleneksel müzikler, kendi halkının yaşantısını ve beğenisini dile getirmeyi amaçlar, dolayısıyla yereldir. Bütün ülkelerin halk müzikleri, kulaktan kulağa, kuşaktan kuşağa iletilerek günümüze gelmiştir. Türk müziği deyimi pek çoğumuz için Farabi’den günümüze dek uzanan zaman çizgisi içinde Türklerin hâkim olduğu coğrafyalarda belli bir ses sistemine bağlı kalınarak meydana getirilmiş ve kendine mahsus bir üsluba sahip bulunan müziği ifade eder. Bazıları bunu “sanat” ve “halk” müziği diye iki kısma ayırır. Bazıları halk müziğini apayrı bir müzik olarak düşünür ve Türk müziği kavramının sahasını daraltır (Tura, 1998, s.30). Türk müziğini, Türk müzik ses sistemi içinde ve bu müziğin üslup özelliklerine sadık kalınarak meydana getirilmiş müzik diye tarif ettiğimiz takdirde, aslında tek ve birleşik olan, her biri köklü birer geleneği temsil eden geleneksel müziğimizin bu iki kolunu Türk müzik kültürünün ortak bileşenleri olarak görebiliriz. Bunun yanı sıra Türklerin eski çağlardan beri süregelen askerî müzik geleneğinin de Türk müzik kültürünün bir parçası olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Bu nedenle, Türk müzik tarihi araştırılırken Türk müzik kültürü bu üç ayak üzerinde değerlendirilmelidir. Besteci ve İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Müziği Devlet Konservatuvarı Öğretim Üyesi Prof. Yalçın TURA’ya göre “En önemli mesele sağlam, sıhhatli, güvenilir bir Türk müziği tarihinin bugüne dek yazılmamış, yazılamamış olmasıdır. Türklerin, gerek büyük bir kısmı yeterince aydınlatılamamış binlerce yıllık tarihlerinin azameti, gerekse bu tarih boyunca yaşadıkları, devlet kurdukları, tesirleri altına aldıkları sahaların genişliği, çeşitliliği ve bugün, bu sahaların çoğunun, birçok başka devletin sınırları içinde kalmış olması, dört başı mamur bir Türk müziği tarihinin yazılışını güçleştiren önemli bir faktördür” (Tura, 1998, s.37). Türkler, kurmuş oldukları her devlette, toplumun türlü yaşantı sahnelerinde müziği hiç ihmal etmediler. 11. yüzyıldan itibaren Anadolu’ya yayılmaya başlayan ve Selçuklu Devleti’ni kuran Oğuz boyları arasında da müzik önemini korumuş ve büyük ilgi görmüştür (Özalp, 2000, s.287). Ancak, Türk kültürünün eskiliği ve Türk coğrafyasının genişliği, pek çok meselenin, sahip olunan eldeki bilgilerle tam bir çözüme kavuşturulmasına imkân vermemektedir. Çok eski devirler şöyle dursun, MS 8-9. yüzyıllardaki Uygurların müziği hakkında bile, bu müziğin yapısı üzerinde konuşabilecek ölçüde bilgiye sahip değiliz. Hâlbuki Uygurların çok ileri kültürlerinin ve medeniyetlerinin yanı sıra, çok ileri ve yüksek seviyede bir müziği hatta mükemmel bir nota yazısına da sahip oldukları bilinmektedir (Tura, 1998, s.44). Geleneksel Türk müziği tarihi dersinin güzel sanatlar ve spor liselerinde öğrenim gören öğrencilere okutulması; Türk müziğini diğer dünya milletlerinin müziklerinden ayırt edebilen, Türk müziğinin dünya müzikleri içindeki yerinin farkında olan, Türk müziğini dünya müzikleri ile sentezleyebilen, müziğin tüm dünyada tek ortak dil olduğunu kavrayabilen, millî kültürünü tanıyan ve buradan hareketle Atatürk’ün müzik görüşleri doğrultusunda dünyaya açılarak uluslararası alanda ülkemizin tanıtımını sağlama başarısı gösterebilen bireyler yetiştirmek açısından önemli görülmektedir. 3. PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR 1. Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı’nda, belirlenmiş kazanımların öngördüğü bir içerik sınırlaması söz konusudur. Öğretmen kazanımları gerçekleştirirken çevre özelliklerini, öğrenci grubunun ilgilerini, ihtiyaçlarını, beklentilerini, hazır-bulunuşluk düzeylerini ve dolayısıyla da ön bilgilerini dikkate almalıdır. 2. Öğretim programında, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, iletişim, araştırma ve sorgulama, problem çözme, bilgi teknolojilerini kullanma, girişimcilik ve Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma becerisi gibi ortak becerilerin yanı sıra, geleneksel Türk müziği tarihi dersine ait sosyal anlatımcılık, duyduğu enstrümanları tanıma, duyduğu eseri ve bestecisini tanıma ve eserin dönemsel ve müziksel özelliklerini fark etme becerisi yer almaktadır. Öğretmen dersi planlarken hazırladığı öğretimsel işlerin tümünde yukarıda belirtilen becerilerin bir veya uygun olan birkaç tanesinin kullanılabileceği ortamlar oluşturmalıdır. 3. Öğrencilere verilen proje ya da ödev kapsamındaki dinleme ve araştırma çalışmaları; öğrencilerin, eserlerin müziksel ve dönem özellikleri ile bestecilerini tanımaları, tarihsel süreç içinde geçmişten günümüze Türk müzik kültürünün geçirdiği değişim ve gelişimlere ait fikirlerinin olması, farklı kültürlerle olan etkileşimlerin farkında olmaları, yeni bakış açıları kazanmaları, yaratıcılık ve çaldıkları eserlerin yorumlamalarındaki gelişimi için yapılan etkinliklerdir. 4. Programda yer alan değerleri öğretmen yeri geldiğinde etkinlikler içinde vurgulayan bölümler oluşturarak pekiştirmelidir. 5. Öğretmen, okulun bulunduğu çevre ve imkânları dikkate alarak programda örnek olarak verilen etkinlikleri aynen uygulayabilir ya da kendisi yeni etkinlikler geliştirebilir. Yeni etkinlikler geliştirilirken kazanımlar ve farklı öğrenme stil ve zekâ türlerine sahip öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçları göz önüne alınarak aktif öğrenmeye dayalı etkinlikler hazırlanmalıdır. Öğretmen bilgi dağıtıcı rolü yerine, öğrencilerinin anlam kurmalarına yardımcı rolünü benimsemelidir. 6. Millî ve dinî bayramlar, mahalli kurtuluş ve kutlama günleri, önemli olaylar, belirli gün ve haftalardan yararlanılarak öğrencilerin millî duyarlılığı geliştirilmelidir. Öğrencilerin, Türk milletine, Türk bayrağına, Türk ordusuna ve vatanına hizmet eden kişilere sevgi, saygı ve takdir duygularını geliştirmelidir. 7. Öğretmen, etkinlik (konser, sergi, müze vb.) gezilerine önem vermelidir. Bu gezilerin her aşaması planlanmalı ve değerlendirilmelidir. Öğrenciler için çalışma kâğıtları hazırlanmalı sonuç raporları istenmelidir. Bu geziler aracılığı ile öğrencilerin sanat zevki ve estetik duygularını geliştirmeleri sağlanmalıdır. 8. Öğretmen, öğrencileri millî, ahlaki, insani, manevi, kültürel değerler bakımından besleyici; demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını yerine getirmede yol gösterici olmalıdır. 9. Öğretmen, kazanımların yapısına uygun olan değerlendirme araç ve yöntemlerini seçmelidir. Değerlendirme, öğrenmenin ayrılmaz bir parçasıdır. Öğretmen sadece öğrenme ürününü değil, öğrenme sürecini de değerlendirmelidir. Değerlendirmede geleneksel yöntemlerle, alternatif değerlendirme yöntemleri birlikte kullanılmalıdır. Bu değerlendirme yöntem ve araçları; gözlem, performans, görüşmeler, öz değerlendirme ölçekleri, projeler vb.dir. Öğrenciler etkinlikler çerçevesinde fotoğraf, resim, proje, poster, dinlediği eserlerin notalarını bulmaları gibi çalışmalar yapabilmeli ve bunlar aileleri ve çevreleriyle paylaşmak için sergilenmelidir. 10. Ölçme ve değerlendirme sürecinde kullanılmak amacıyla geliştirilen, örnek formlar yeri geldikçe öğretmen ve öğrenciler tarafından uygulanır. Formlar aynen kullanılabileceği gibi öğretmen tarafından yeni formlar da geliştirilebilir. 11. Öğrenci düzeyi ve çevre etkenleri dikkate alınarak öğrenme-öğretme etkinliklerinde farklı ünitelerin birbirleriyle bağlantılı olan kazanımları birlikte ele alınabilecektir. 12. Öğrenme-öğretme etkinliklerinde öğrenci düzeyine, eğitim ortamına ve çevre etkenlerine göre öğrencilerin aktif olduğu öğrenme-öğretme yöntem ve teknikleri kullanılır. 13. Öğrenme-öğretme etkinliklerinde, kazanımların edinilmesine yardımcı olabilecek uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılır. 14. Etkinlikleri planlarken, bir sonraki haftanın etkinlikleri dikkate alınarak planlama yapılması öğretmenin ve öğrencilerin hazırlığı açısından önemlidir. 15. Öğrencilere bireysel çalışmaların yanı sıra, grup çalışmalarını da yürütebilecekleri çalışma disiplini ve bilinci kazandırılmalıdır. 16. Uygulamayı gerektiren konularda, okul ve öğrencilerin imkânları ölçüsünde uygulama ve denemeler yapmaları sağlanmalıdır. 17. Öğrenciler, Türk müzik kültürüne ait resim, doküman, görsel ve işitsel materyalleri gerek İnternet ve gerekse kütüphanelerden araştırmaya yönlendirilmelidir. 4. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI Öğrenci merkezli eğitim; “bireysel özellikler dikkate alınarak, bilimsel düşünme ve iletişim kurma becerisine sahip, öğrenmeyi öğrenmiş, üretken, bilgiye ulaşıp kullanabilen, evrensel değerleri benimsemiş, teknolojiyi etkin kullanan ve kendini gerçekleştirmiş bireyler için, eğitim sürecinin, her aşamada birey katılımını sağlayacak biçimde yapılandırılmasıdır” (MEB, 2004). Geçmişte bilgili insan, her şeyi bilen ya da başkalarının ürettiği bilgileri beyninde depolayan kişiydi. Bu nedenle geçmiş yüzyıllarda eğitim, daha çok var olan bilgi birikiminin, kültürel değerlerin ve yaşamsal becerilerin yeni yetişen kuşaklara aktarılması olarak görülmüştür. Bugün ise bilgili insan; bilginin farkında olan, bu bilgiye ulaşmanın yollarını bilen, ulaştığı bilgiyi anlamlandırarak öğrenen, öğrenmiş olduğu bilgilerden yeni bilgiler üretebilen ve ürettiği bilgileri sorun çözmede kullanabilen kişidir. Bu anlayışla geliştirilen geleneksel Türk müziği tarihi dersinde öğrenci merkezli eğitimin ilkelerini aşağıdaki başlıklar altında sıralayabiliriz: 1. Öğrenmeyi öğrenmek esastır. Öğrenme sürecinin doğası olarak öğrenme, bireyin kendi algıları, düşünceleri ve duygularından süzerek edindiği bilgi ve deneyimlerden anlamı keşfetmesi ve yapılandırması sürecidir. Geleneksel Türk müziği tarihi dersi, geleneksel Türk müziğinin evrimsel sürecini inceleyerek günümüze kadar gelen çizgide eriştiği noktayı, bu gelişimi etkileyen etmenleri saptamaktadır. Bu noktada toplumsal, coğrafi, siyasi, dinsel vb. etmenlerin müziğe ve kültüre etkilerini saptayarak günümüz müzik yaşamıyla ilgili sentezlere ulaşılmaktadır. Bu açıdan öğrencilerin soru sormalarına ve hedef belirleme yoluyla kendilerinin neleri ve nasıl öğreneceklerine karar vermelerine yardımcı olunmalıdır. Öğrencilerin kendi bilgi ve becerilerindeki eksiklikleri fark etmeleri ve bu eksiklikleri giderebilmeleri için bireysel hedefler belirlemeleri sağlanmalıdır. 2. Her öğrenci öğrenebilir. Her öğrenci elde ettiği verilerden bir sonuca ulaşmak, ulaştığı bilgileri kullanmak üzere çaba gösterir. Şunu bilmek önemlidir: Her öğrenci öğrenebilir, öğrenemeyen öğrenci yoktur. Yapılması gereken şey öğrencileri iyi tanımak, onların zayıf taraflarını, eksik bilgileri tamamlayarak başarılarını artırmaktır. Geleneksel Türk Müziği Tarihi dersinde ezberden kaçınılarak farklı öğretim yöntemleri ile Türk müzik kültürü öğrencilere yansıtılmalıdır. 3. Her öğrenci öğrenirken eski ve yeni bilgiler arasında özgün bağlantılar kurar. Bilginin yapısı gereği her öğrenci daha derin bir anlama etkinliğini yapılandırmak için eski ve yeni bilgileri arasında özgün bağlantılar kurar. Yaşadığı toplum içinde her dönemde Türk müziği içinde olan öğrenci doğal olarak belirli bir Türk müziği kültürüne sahip olmuştur. Bu kültür üzerine öğrendiği yeni bilgilerle önceden sahip olduğu bilgileri anlamlandırır, kavramlaştırır. Eski ve yeni bilgiler arasında özgün bağlantılar kurar. 4. Düşünmeyi öğrenmek sorgulayıcı ve yaratıcı düşünceyi geliştirir. Öğrenci, nasıl düşüneceğini planlayıp, gözlemleyip, değerlendirerek, sorgulayıcı ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirir. Öğrenciler, öğrendiği bilgilerden, birikimlerinden faydalanarak geleneksel Türk müziğinin gelişiminde ortaya çıkan sorunları, günümüzdeki durumunu, evrensel müzik içersindeki yerini sorgulayarak yaratıcı düşünme becerileri geliştirir. 5. Başarabilme duygusu içsel güdülenmeyi sağlar. Öğrencinin kontrol düzeyi, sorumluluk duygusu, hedefleri, ilgi alanları, yeterlilikleri ve beklentileri başarma güdüsünü besleyen etmenlerdir ve güdüleme öğrenmeyi etkiler. Evrensel müzik kültürünün bir parçası olarak Türk müzik kültürünün bilinmesi, yaptığı müziğin bilincinde olması motivasyon açısından önemlidir. 6. Öğrenme, olumsuz deneyimlerle engellendiğinde zorlaşır. Her öğrenci doğal bir öğrenme eğilimine sahiptir. Bu eğilim olumsuz deneyimlerle engellendiğinde öğrenme zorlaşmaya başlar. Olumsuz deneyimler ortaya çıktığında olumluya dönüştürülmesi için ipuçları verilmelidir. Alternatif bilgi alanlarına yönlendirme yapılmalıdır. 7. Yaratıcı düşünmeyi harekete geçiren ödevler öğrenciye başarabilmeyi güdüler. Merak, yaratıcılık ve kompleks düşünmeyi harekete geçiren, güdü artırıcı ve öğrenmeyi öğrenmeye yönelik ödevler, öğrenciyi giderek zorlaşan ödevler yapmaya güdüler. Bu nedenle, öğrenci merkezli eğitimde ödevler her öğrencinin başarabilme deneyimini yaşaması için yaratılacak fırsatlardan biri olarak görülür. 8. Her öğrenci farklı zamanda farklı türde ve farklı hızda ilerleyerek gelişir. Öğrenmenin gelişimsel doğasına bağlı olarak her öğrenci farklı zamanlarda, farklı gelişim adımları boyunca ilerleyerek gelişir. Öğrencinin ilgi alanları, öğrenme yöntem ve teknikleri öğrenme hızını etkiler. Konuların işlenişi sürecinde bazı öğrenciler görsel sunumla anlarken bazıları da işitsel olarak konuyu anlar ve ilgisi de buna göre artar. Etkinlikler öğrencilerin öğrenme türleri ve hızları dikkate alınarak seçilmelidir. 9. Farklı özelliklerdeki öğrencilerin birbirleriyle etkileşimi öğrenmeyi kolaylaştırır. Farklı alanlara ilgi duyan, farklı alanlarda başarılı öğrencilerin birbiriyle etkileşimi öğrenmeyi kolaylaştırır. Öğrenciler birbirleri ile iletişime yönlendirilir ve konuyu farklı bakış açılarından görmeleri sağlanarak öğrenmeleri kolaylaştırılır. 10. Öğrenciler arasındaki olumlu ilişkiler öğrenmeyi arttırır. Öğrencilerin birbirine destek olması, ilgi ve saygı göstermesi gibi olumlu ilişkiler öğrenmeyi artırır. Öğrencilerin birbirine destek olması, olumlu eleştiriler yapmaları yeni fikirlerin ortaya çıkmasına yol açabilir ve bu paylaşım öğrenmeyi artırır. 11. Her öğrenci öğrenmeye karşı farklı yetenek ve eğilime sahiptir. Öğrencilerin sahip olduğu potansiyel, öğrenmeye karşı tutumlarını etkilemektedir. Öğrencilerin Türk müziği kültürüne karşı tutum ve eğilimleri göz önüne alınmalı bu alana karşı tutucu ya da boş veren tavırlar dikkatle incelenmeli, Türk müziği alanı bilimsel bir yaklaşımla ele alınmalıdır. 12. Her öğrenci yeni bilgileri kendine göre kavrayıp benzersiz bir anlam yaratır. Her öğrenci yeni fikirleri inanç, anlama, yorumlama ve tutum süzgeçlerinden geçirerek işler ve benzersiz bir anlam yaratır. Öğrencilerin sahip oldukları yetenekler, taşıdığı potansiyel, yetiştiği kültür ortamı yeni bilgileri kazanmalarında bireysel farklılıklar gösterir. Öğrencilerin değerlendirilmeleri yapılırken tüm bu özellikleri dikkate alınarak ölçme ve değerlendirme çalışmalarında her öğrencinin gelişiminde gösterdiği ilerleme göz önünde bulundurulur. Öğrenci merkezli eğitim yaklaşımını temel alan etkili bir öğrenmenin gerçekleşmesi sonucu öğrencilerde; merak uyandırma ve planlama, araştırma ve keşfetme, çözümleme ve derinleştirme, paylaşma ve yaşantıya uygulama basamaklarını özümseyerek yaşamlarının her aşamasında bilgiyi kullanma becerilerinin gelişmesi beklenmektedir. Öğretmenler bütün öğrencilerin öğrenmesini kolaylaştırmak için gerekli koşulları oluşturmalıdır. Nitekim öğretmenin oluşturduğu sınıf ortamının öğrencinin öğrenmeye karşı tutumunda ve güdülenmesinde etkisi büyüktür. Öğrenci merkezli eğitimde yönetici, öğretmen, öğrenci, aile, okul çalışanları ve çevre süreç içerisinde önemli bir yer alır. Eğitim ile ilgili sorunların çözümlenmesi için okul yöneticilerinin, öğretmenlerin, öğrencilerin, ailenin eğitim içerisinde etkin bir biçimde görev alması beklenmektedir. Ailenin, çocuğun eğitimine katılımı; okula giderek, okulda yapılan etkinliklere aktif olarak katılarak, çocuğa zihinsel olarak uyarıcı ortamlar hazırlayarak ve bilişsel gelişimi için anlamlı materyaller sağlayarak gerçekleştirilir. 5. PROGRAMIN YAPISI Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı; genel amaçlar, temel beceriler, değerler ve tutumlar, kazanımlar, etkinlik örnekleri ve açıklamalardan oluşmaktadır. 5.1. Genel Amaçlar Bu program öğrencilerin; • Sosyal anlatımcılık, duyduğu enstrümanları, eseri ve bestecisini tanıma, eserin dönemsel ve müziksel özelliklerini fark etme becerisi kazanmalarını, • Sanat ve müziğin toplum hayatındaki yerini analiz etmelerini, • Müzik aracılığıyla estetik duyarlılık ve eleştirel düşünme becerisi geliştirmelerini, • Türk toplumundaki insan sesleri ve çalgılarla yapılan müzik ve müzik topluluklarını tanımalarını, • Türk müziğinde tür, biçim ve formları ayırt etmelerini, • Türk müziği eserlerinin biçimsel yapısını çözümlemelerini, • Geleneksel Türk müziği örneklerini çalgılarında uygulamalarını, • Geleneksel Türk müziği tarihine ait dönemleri ve bu dönemlerin müziksel özelliklerini analiz etmelerini, • Bilinçli bir müzik dinleyicisi olmalarını, • Atatürk’ün güzel sanatlara verdiği önemi ve Türk müziğine ilişkin katkılarını analiz etmelerini, • Türk müziği bestecilerinin müziğe katkılarını değerlendirmelerini amaçlamaktadır. 5.2. Temel Beceriler Beceri, öğrencilerde, öğrenme sürecinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. Bu program ortak becerileri kazandırmanın yanında, alana özgü geliştirilen becerileri kazandırmayı da amaçlamaktadır. Bu becerilere, üniteler göz önünde bulundurularak doğrudan verilecek beceri olarak programda yer verilmektedir. Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı’nda yer verilen ortak becerilerin yanında alana özgü temel becerilerin kazandırılması da esas amaçlardan biridir. Bu beceriler geleneksel Türk müziği dersine yönelik sosyal anlatımcılık, duyduğu enstrümanları tanıma, duyduğu eseri ve bestecisini tanıma, eserin dönemsel ve müziksel özelliklerini fark etme becerileridir. Geleneksel Türk müziği tarihi dersi konularının hemen hemen hepsinde farklı düzeylerde kullanılabilen bu beceriler, kazanımların içeriğinin gerektirdiği şekilde, kazanımlara entegre edilerek verilmiştir. Bu şekli ile öğretim sürecinde kazanımın gerektirdiği beceriler kazanımla birlikte verilmelidir. Programla ulaşılması beklenen ortak beceriler şunlardır: • • • • • • • • Eleştirel Düşünme Yaratıcı Düşünme İletişim Araştırma-Sorgulama Problem Çözme Becerisi Bilgi Teknolojilerini Kullanma Girişimcilik Türkçeyi Doğru, Etkili ve Güzel Kullanma Programla ulaşılması beklenen alana özgü beceriler ise şunlardır: Sosyal Anlatımcılık Becerisi Derse özgü sözlü anlatımlarda, araştırılan metinlerin sınıf içi ortamda sunumu sürecinde öğrencilerin öz güven kazanmalarını sağlayacaktır. Bu beceri ile öğrencilerin anlattıkları bilgileri yaşamaları ve hissetmeleri amaçlanmaktadır. Duyduğu Enstrümanları Tanıma Becerisi Seslerini duyduğu enstrümanları tanıma becerisi, dinlediği enstrümanları ses özelliklerinden yola çıkarak tanıyabilme, enstrümanların işlevleri ve yapısal özelliklerinden kaynaklanan ayrımları fark edebilme, icra ettiği eseri bu bilinç doğrultusunda ele alma becerisidir. Duyduğu Eseri ve Bestecisini Tanıma Becerisi Duyduğu eserin karakteristik özelliklerinden yola çıkarak eseri ve eserin kime ait olduğunu tahmin edebilme becerilerinin kazanılmasıyla, müzik dağarcığını geliştirebilme, eserlerin müziksel özelliklerini farkına vararak dinleme ve seslendirme becerisi gelişir. Eserin Dönemsel ve Müziksel Özelliklerini Fark Etme Becerisi Duyduğu eserin müziksel özelliklerini ve bu özelliklerden yola çıkarak hangi döneme ait olduğunu fark etme becerisi, her dönemin kendine özgü niteliklere sahip olduğu bilincinin gelişimine katkıda bulunur. Tarihsel gelişim sürecinde, her dönemin müziksel özelliklerinin ayrımına vararak diğerlerinden ayrılan noktaları fark edebilme, bu farklılıkların nedenlerini ve sonuçlarını değerlendirebilme ve bu çerçevede bir tarih bilinci kazanabilme becerisidir. 5.3. Değerler ve Tutumlar Değer, toplumun varlığını, işleyişini, devamını sağlamak ve sürdürmek için doğru ve gerekli olduğu kabul edilen ortak düşünce, ahlaki ilke ve inançlardır. Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı’nın diğer önemli unsurunu da tutumlar ve değerler oluşturmaktadır. Program eğitim, öğretim sürecinde aşağıdaki değerleri de kazandırmayı önemsemektedir: 9 9 9 9 9 9 Dayanışma Hoşgörü Sevgi Saygı Duyarlılık Vatanseverlik 9 9 9 9 9 Barış Estetik Sorumluluk Azim Disiplin 5.4. Üniteler Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı “ünite” adı altında organize edilmiş yapılardan oluşmaktadır. Üniteler, programda öngörülen bilgi, beceri, kavram, değerler ve tutumların sistematik bir şekilde ilişkilendirildiği konu alanlarından oluşmaktadır. Ünitelere ilişkin program tablosu, kazanımlar, etkinlik örnekleri ve açıklamaların yapıldığı sütunları içeren üç ana bölümden oluşturulmuştur. Programda içeriği belirleyen genel çerçeve, müzik eğitiminin içerik ve amaçlarına uygun bir şekilde organize edilmiştir. Geleneksel Türk müziği tarihi dersi 4 ünite çerçevesinde yapılandırılmıştır. 1.ÜNİTE 2.ÜNİTE 3.ÜNİTE 4.ÜNİTE : Başlangıcından 17.Yüzyıla Türk Müziği : 17. ve 18. Yüzyıl Türk Müziği : 19. Yüzyıl Türk Müziği : 20. Yüzyıldan Günümüze Türk Müziği Ünitelerin içerikleri aşağıda yer almaktadır. 1- Başlangıcından 17. Yüzyıla Türk Müziği Bu ünitede, Türk müzik kültürünün başlangıcı ile ilgili teoriler, Türk müziği çalgılarının oluşum süreci, bu dönemdeki Türk devletlerinde müzik biçimindeki ayrımlaşma ve türleşmesi, müziğin toplumsal yaşamdaki yeri, müziğin başka kültürlerle olan etkileşimi, müziğin karakteristik özellikleri, kullanılan çalgılar ve Türklerin göçü sırasında gittikleri yerlerdeki yerleşik müzik kültürlerinin Türk müziğiyle etkileşimi konuları ele alınmıştır. Bu konular, 17. yüzyıla kadar kurulmuş Türk devletlerinin kültür ve toplum hayatını anlatan belgesel VCD izletilerek müzik tarihinin müzik bilim içindeki yerini kaynak metinlerle ilişkilendirerek ve tartışma ortamı yaratılarak, 17. yüzyıla kadar kurulmuş Türk devletlerindeki çalgı ve ses sistemlerine ilişkin araştırma yapılması sağlanarak işlenmektedir. Bu sayede öğrencilerin zihninde Türklerde müziğin doğuşu ve 17. yüzyıla kadar kurulmuş Türk devletlerine ait müziksel ve toplumsal özelliklerin somut hâle getirilmesi hedeflenmiştir. 2- 17. ve 18. Yüzyıl Türk Müziği Bu ünitede, Osmanlılarda bu dönemdeki müzik türlerindeki gelişmeler, başlıca müzik kurumları, dönemde müzikte öne çıkan besteci, yazar, müzisyenler, dönem müziklerinin genel özellikleri, dönem müziklerini örnekleyen eserler ve dönemde yaşamış halk ozanları konu olarak ele alınmıştır. Konular, dönemin kültür ve toplum yapısını anlatan belgesel film izletilerek, döneme ait çalgı ve ses sistemlerinin araştırılması sağlanarak, dönem bestecilerine ait eserler dinletilerek notasyon örnekleri üzerinde tartışılması sağlanarak işlenmektedir. Bu şekilde öğrencilerin 17. ve 18. yüzyıl Türk müziğine ilişkin toplumsal, kültürel, müziksel özellikleri ayırt etmesi hedeflenmiştir. 3- 19. Yüzyıl Türk Müziği Bu ünitede, Türk müziği ile Avrupa müziğinin etkileşimi ve sonuçları, Osmanlılarda bu dönemde müzikteki değişim ve gelişim süreci, müzikte öne çıkan besteci, yazar, müzisyenler, açılan başlıca müzik kurumları ve dönemde yaşamış halk ozanları konu olarak ele alınmıştır. Konular, dönemin kültür ve toplum yapısını anlatan belgesel film izletilerek, döneme ait çalgı ve ses sistemlerinin araştırılması sağlanarak, dönem bestecilerine ait eserler dinletilerek notasyon örnekleri üzerinde tartışılması sağlanarak işlenmektedir. Bu şekilde öğrencilerin 19. yüzyıl Türk müziğine ilişkin toplumsal, kültürel, müziksel özellikleri ayırt etmesi hedeflenmiştir. 4- 20. Yüzyıldan Günümüze Türk Müziği Bu ünitede, Atatürk’ün müzikle ilgili görüşleri, Cumhuriyetten sonra “Türk Müzik Devrimi” ile birlikte çağdaş Türk müziğinin oluşum ve gelişimi, Cumhuriyet Dönemi’nde müzik alanında açılan kurum ve kuruluşlar, çağdaş Türk müziğinin önemli bestecileri ve eserleri, geleneksel Türk sanat ve halk müziğinin Cumhuriyetten sonraki dönemde öne çıkan besteci, yazar, müzisyenleri ve ülkemizdeki popüler müzik kültürü gibi konular ele alınmıştır. Konular, dönemin kültür ve toplum yapısını anlatan belgesel film izletilerek, döneme ait çalgı ve ses sistemlerinin araştırılması sağlanarak, dönem bestecilerine ait eserler dinletilerek notasyon örnekleri üzerinde tartışılması sağlanarak işlenmektedir. Bu şekilde öğrencilerin 20. yüzyıl ve günümüz Türk müziğine ilişkin toplumsal, kültürel, müziksel özellikleri ayırt etmesi hedeflenmiştir. 6. ÖĞRENME-ÖĞRETME SÜRECİ Öğrenci katılımı sağlanarak gerçekleştirilecek öğrenme-öğretme süreci, geleneksel Türk müziği tarihi dersi öğretimine yönelik temel becerilerin kazanılmasında ve öğrenilenlerin kalıcılığının sağlanmasında önemli rol oynayacaktır. Öğretimde, öğrencinin öğretmen ve onun sağladığı ortamla etkileşimi önemlidir. Sınıf ortamında öğrenme-öğretme sürecini daha etkili kılma bakımından öğretmen-öğrenci etkileşimi kadar, öğrenci-öğrenci etkileşimine de önem verilmelidir. Öğrenme sürecinde öğrencilerin birbirleriyle etkileşimleri sonucunda öz saygı duygusu ile kişiler arası ve grup becerileri gelişerek toplumsal becerileri artacaktır. Bu da başarıyı artırmada çok önemlidir. Öğrenme süreçlerinde öğrencilerin düşünmelerini, araştırmalarını, sorun çözmelerini ve edindikleri bilgi ve beceriyi yapılandırıp hayata geçirmelerini destekleyen yöntem ve teknikler işe koşulmalıdır. Bir sorun çözmek, bir deneyi sonuçlandırmak, konuyu öğrenmek ya da öğretmek amacıyla bilinçli olarak seçilen ve izlenen çeşitli yollara yöntem; öğretim yönteminin uygulamaya koyma biçimine ya da sınıf içinde yapılan işlemlerin bütününe ise öğretim teknikleri denir (Oğuzkan, 1974). Öğretmen ne öğreteceğinin ve nasıl öğreteceğinin bilincinde olarak kullanmayı planladığı öğretim tekniklerinin uygun olmasına dikkat etmelidir. Bu, öğrenme-öğretme sürecinde yapılacak uygulama için bir zorunluluk olarak kabul edilmelidir. Yaratıcılığını kullanarak gerekli öğretim yöntemini iyi belirleyebilen bir öğretmen eğitimin duyuşsal boyutuna ne kadar hizmet edebiliyorsa, öğrencisini öğrenme etkinliğine de o kadar yaklaştırıyor denilebilir. Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı’nda öğrenme öğretme sürecinde Türk müziği ile ilgili başlangıcından günümüze, temin edilebilen örnek ses kayıtları ve CD’ler izletilerek/dinletilerek, öğrencilerin; Türk müziğinin genel karakteri ve bu müzikte kullanılan çalgıları tanımaları sağlanır. Öğrencilerin Türk müziği konserlerine katılımı ve İnternet aracılığı ile Türk müziği tarihi alanında araştırma yapmaları sağlanır. Bu alandaki yazılı kaynak yetersizliği ya da onlara ulaşmadaki güçlükler düşünülerek bu dersi öğrencilerin inceleme, araştırma, gözlem, keşfetme gibi yanlarını güçlendirecek ya da açığa çıkaracak fırsat olarak görmek gerekir. Öğretmen, sınıfı yapılan araştırmalardan elde edilen bilgilerin sunulduğu ve tartışıldığı ortamlar hâline getirmeli ve bununla ilgili gerekli düzenlemeleri (ödevlendirme, grup çalışmaları, tartışma ve sunuma uygun ortam yaratma vb.) yapar. Özellikle, Cumhuriyetten sonra Türk müziğinin geçirdiği değişim ve gelişim sürecine dikkat çekilir. Programda verilen etkinlikler birer öneri niteliğindedir. Öğretmen, bu etkinlikleri aynen kullanabilir veya ekleme ve çıkarmalar yapabilir. Bunun dışında başka etkinlikler de geliştirebilir. Etkinlikler, öğrenci merkezli ve öğrenme sürecinde öğrencinin etkin bir rol üstlenmesini sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. Örneğin, öğrencinin sınıfta arkadaşlarıyla tartışarak, görüşlerini açıklayarak, sorgulayarak, başka arkadaşlarına aktararak öğrenme sürecine etkin olarak katılmasını amaçlamalıdır. Öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenlerle karşılıklı iletişime ve etkileşime girmelerini, birbirlerine açık uçlu ve anlamlı sorular sormalarını, araştırma yapmalarını sağlayıcı etkinliklere yer verilmelidir. 7. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı’nda değerlendirme ile sadece öğrenme ürünü değil, öğrencilerin öğrenme süreçleri de izlenir ve bu süreç değerlendirilerek gerektiğinde kullanılan sınıf etkinlikleri değiştirilir. Hazırlanmış olan programda değerlendirme, öğrencilerin neyi bilmediğini değil, ne bildiklerini belirlemeye yarayan bir araçtır. Bu amaçla öğretmenler programda yer alan gözlem, görüşme, performans ödevleri, öz değerlendirme formları, projeler, posterler vb. araç ve yöntemleri kullanarak öğrencilerin bilgiyi nasıl yapılandırdığını ve üst zihinsel becerilerinin ne kadar geliştiğini öğrenim süreci içinde değerlendirirler. Ölçme; nesnelerde, olgularda ya da bireylerde bulunduğu düşünülen özelliklerin gözlemlenip gözlem sonuçlarının sayılarla veya başka sembollerle gösterilmesidir (Turgut, 1987; Yıldırım, 1999). Ölçme, öğrencilerin neleri bildikleri, neleri yapabildikleri hakkında bilgi toplamak olarak da tanımlanabilir. Değerlendirme; gözlem sonuçlarının bir ölçütle veya ölçütler takımıyla kıyaslanıp bir karara varılması işidir (Baykul, 1999; Yıldırım, 1999). En genel anlamı ile ölçme, bir nesneye ilişkin gözlemlerin sayı ve sembollerle ifade edilmesi, değerlendirme ise ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak ölçülen nitelik hakkında bir değer yargısına varma sürecidir. Öğretmenlerin, öğrencilerin başarısını değerlendirmede birkaç yöntemi birlikte kullanması gerekir. Bu durum her öğrenciye ne bildiğini gösterme konusunda bir şans tanır. Öğretmenin de birkaç aracı birlikte kullanarak öğrencinin ne bildiğini ve ne yapacağını bilmesi bu konuda kendine daha fazla güven duymasını sağlayabilir. Geleneksel Türk müziği tarihi dersi için yapılacak değerlendirme etkinliklerinde, öğrencilerin programın tüm boyutlarında sağladığı gelişme, başarı ölçülmeye ve kaydedilmeye çalışılır. Öğretmenler, öğrencilerin programla ilgili bilgi, beceri, değer ve tutumlara yönelik eksiklerini belirlerken, bireysel gelişimlerini izlerken, karşılaştıkları zorlukları tanımlarken, öğrencileri öğrenmeye ve becerilerini geliştirmeye özendirirken değerlendirme yaparlar. Böylece değerlendirme, öğrencilerin eğitiminde geliştirici bir rol oynar. Öğrencilerin öğrenmesi ve gelişimiyle ilgili elde edilen bilgiler, öğretmenler tarafından kullanılabileceği gibi öğrencinin kendini değerlendirmesine ve kişisel hedefler belirlemesine de yardım eder. Öğretmenler programda verilen ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemlerini ya da bunlardan esinlenerek ünitelerdeki kazanımlara uygun ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemleri geliştirerek kullanabilirler. Öğretmenlerin etkinliklere yönelik olarak kullanacağı değerlendirme araç ve yöntemleri öğrencilerin gelişimlerini değerlendirmelerinde ve alacakları kararlarda önemli ipuçları verecektir. Geleneksel Türk müziği tarihi dersinde öğretmen, öğrenci gözlem formları aracılığıyla öğrencilerin derse hazırlık, öğrenme sürecindeki etkinliklere katılımı ve öğrenme sonrasındaki durumu ile ilgili fikir edinir. Örneğin, Türk müziğinin Avrupa müziği ile etkileşimi ve sonuçları ile ilgili verilecek bir araştırma ödevinde öğrencinin, bilgi kaynaklarına ulaşma ve bu kaynakları nasıl kullanacağını bilme konusundaki öğrenmişlik düzeyi, öğrenme sürecinde etkinliklere katılma düzeyi, kendini ifade yeterliliği ve verilen ödevlerin yazılı sunumu aracılığıyla öğrenmişlik düzeyi hakkında bilgi sahibi olur. Öğretmen, yine aynı şekilde grup değerlendirme formları aracılığıyla, grup çalışmalarında grup üyelerinin birbirleriyle yardımlaşma, iletişim, grup içerisindeki sorumluluklarını yerine getirme gruba aidiyeti hakkında bilgi edinir. Öz değerlendirme anketi ile de öğrencilerin, üniteler sonunda, süreç içerisinde hangi becerilere sahip olduklarını ve bunlara ne düzeyde ulaşabildiklerini görebilmeleri için kendilerini değerlendirmeleri sağlanır. Örneğin, form içerisinde, “19. Yüzyıl Türk Müziği” ünitesinin sonunda, öğrencilerin bu üniteyle ilgili neler öğrendikleri, zorlandıkları ve yapmaktan haz duydukları etkinlikler ile daha başarılı olmaya yönelik önerileri ile ilgili sorular sorulabilir. 8. GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTELER VE SÜRELERİ Kazanım Sayıları Süre/Ders Saati Oranı (%) BAŞLANGICINDAN 17. YÜZYILA TÜRK MÜZİĞİ 18 4 11 17. VE 18. YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ 6 4 11 19. YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ 5 14 39 20. YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE TÜRK MÜZİĞİ 7 14 39 36 36 100 Üniteler Toplam GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÜNİTELER VE AÇILIMLARI 1. ÜNİTE I: BAŞLANGICINDAN 17. YÜZYILA TÜRK MÜZİĞİ 1.1. Türk Müziği Tarihine Giriş 1.2. Hun, Göktürk ve Uygurlarda Müzik Kültürü 1.3. Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularda Müzik Kültürü 1.4.17. Yüzyıla Kadar Osmanlılarda Müzik Kültürü 2. ÜNİTE II: 17. VE 18. YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ 3. ÜNİTE III: 19.YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ 4. ÜNİTE IV: 20.YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE TÜRK MÜZİĞİ 9. ORTAÖĞRETİM GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSESİ GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ KİTAP FORMA SAYILARI Kitap Boyutu 19,5 X 27,5 Forma Sayısı 6–8 10. PROGRAMDA KULLANILAN SEMBOLLER + Sınıf-okul içi etkinlik Bu sembol, ilgili etkinliklerin (grup çalışması, çalışma kâğıdı doldurma, görsel materyal okuma, sanal alan gezisi, slayt/film izleme, dinleti, çalgı çalma, eser okuma, eser çözümleme vb.) sınıf içinde yapılacağını gösterir. v Okul dışı etkinlik Bu sembol, ilgili etkinliklerin (araştırma, grup çalışması, proje çalışmaları, konser/sergi vb. etkinlikleri) tamamının veya bazı aşamalarının ev, kütüphane ve konuyla ilgili kurum ve kuruluşlarda yapılabileceğini gösterir. [!] Uyarı Bu sembol, ilgili ünitede doğrudan verilecek beceri ve değer ifadelerini, işlenecek konuların sınırlarını, kullanılması önerilen araç-gereç ve dikkat edilmesi gereken noktaları gösterir. Y İnceleme gezisi Bu sembol, ilgili etkinliklerin okul dışında inceleme ve araştırma gezileriyle yapılabileceğini gösterir. Ders içi ilişkilendirme Bu sembol, ilgili üniteyle ilişkilendirilebilecek diğer ünitelerin adını, ilgili kazanımlarını ve konularını gösterir. C Diğer derslerle ilişkilendirme Bu sembol, ilgili üniteyle iş birliği yapılabilecek diğer derslerin adını gösterir. Ölçme ve Değerlendirme Bu sembol, eğitim öğretim sürecinde yapılabilecek ölçme ve değerlendirme etkinliklerini göstermektedir. Belirtilen ölçme ve değerlendirme etkinlikleri öneri niteliğindedir. GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI BAŞLANGICINDAN 17. YÜZYILA TÜRK MÜZİĞİ ÜNİTE KAZANIMLAR 1. Türk müzik kültürünün başlangıcını açıklar. 2. Türk müziği çalgılarının oluşum sürecini açıklar. 3. Hun, Göktürk ve Uygurlarda müzik biçimindeki ayrımlaşma ve türleşmeyi açıklar. 4. Hun, Göktürk ve Uygurlarda müziğin toplumsal yaşamdaki yerini belirler. 5. Hun, Göktürk ve Uygurlarda müziğin başka kültürlerle olan etkileşimini yorumlar. 6. Hun, Göktürk ve Uygurlarda müziğin karakteristik özelliklerini açıklar. 7. Hun, Göktürk ve Uygurlarda kullanılan çalgıları tanır. +:Sınıf-okul içi etkinlik v :Okul dışı etkinlik :Ölçme ve Değerlendirme ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + Öğretmenin soru ve yönlendirmeleri doğrultusunda Türk müzik kültürünün başlangıcı ile ilgili bulgular sınıf ortamında tartışılır (1. kazanım). [!] Bu ünitede kopuz, boru, şaman, toy, yuğ ve şölen kavramları vurgulanır. [!] Altaylarda sadece iki sesten oluşan müzik yapılmaya başlanmıştır. [!] Türk müzik kültürünün oluşumunda şamanizmin etkileri tartışılır. + Sınıf ortamına getirilen Altayların [!] Bu ünite ile ilgili İnternette sanal alan gezisi yapılır. çalgılarını yansıtan fotoğraflar (duvar [!] Hun, Göktürk ve Uygurlarda, müziğin pentatonik (beş ve rölyef resimleri) incelenir (2. sesten oluşan dizi) özellik taşıdığı vurgulanır. kazanım). [!] Hunlarla birlikte, müzik örgütlenerek kurumsallaşmıştır. + Hun, Göktürk ve Uygurların [!] Türklerde yazıya dayalı müzik yapma Uygurlarla kültürleri arasındaki benzerlikler ve başlamıştır. farklılıklar ile yaşam biçimlerindeki [!] Uygurlarda göçebe hayattan yerleşik düzene değişimlerinin müziğe etkileri geçilmesinin günlük yaşama, dolayısıyla müziğe ve çalgılara etkileri tartışılabilir. tartışılır (3–6. kazanımlar). [!] Uygurlar döneminde ozan-çalgıcılığı meslek niteliği kazanmıştır. + Hun, Göktürk ve Uygurlarda [!] Göktürklerle birlikte sanat müziği ve halk müziği kullanılan çalgıları içeren resimler incelenir. İncelemeler doğrultusunda ayrımına giden yolun başladığı vurgulanır. benzer nitelikte ilkel çalgılar yapılır (7. kazanım). [!] :Uyarı Yİnceleme gezisi :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI BAŞLANGICINDAN 17. YÜZYILA TÜRK MÜZİĞİ ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 8. Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularda müziğin karakteristik özelliklerini belirler. 9. Karahanlı, Gazneli ve Selçukluların müzik kültürleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları saptar. 10. Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularda müziğin başka kültürlerle olan etkileşimini yorumlar. v/+ Karahanlı, Gazneli ve Selçukluların müzik kültürleri konusunda öğrenciler araştırmaya yönlendirilir. Araştırma sonuçları doğrultusunda müzikteki karakteristik özellikler ve etkileşimler tartışılır (8-10. kazanımlar). + Karahanlı, Gazneli ve Selçuklular döneminde yetişmiş müzik adamları ve eserleri ile ilgili görsel sunum ve tartışma yapılır (11. kazanım). AÇIKLAMALAR [!] Orta - Batı Asya Türk devletlerinde yazılan müzik kuramı kitaplarına ve yazarlarına değinilir. [!] Karahanlılarla birlikte İslam kültürünün müziğe olan etkileri, dinî müzikte ortaya çıkan yeni türler ve sanat amaçlı müziklerin makamsal nitelik kazandığı açıklanır. [!] Selçuklularda ortaya çıkan yeni müzik oluşumları tartışılır. 11. Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularda + Anadolu’da yaşayan farklı kültürlerin yetişmiş müzik adamları ve eserlerinin müziklerinden örnekler dinletilerek döneme etkilerini sorgular. müzikteki etkileşimler tartışılır (12. kazanım). 12. Anadolu’daki yerleşik müzik kültürlerinin Türk müziğiyle etkileşimini saptar. +:Sınıf-okul içi etkinlik v :Okul dışı etkinlik :Ölçme ve Değerlendirme [!] :Uyarı Yİnceleme gezisi :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI BAŞLANGICINDAN 17. YÜZYILA TÜRK MÜZİĞİ ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 13. 17. yüzyıla kadar Osmanlılarda + Osmanlılarda müzik kültürünü müzik kültürünün özelliklerini anlatan görsel materyallerle sunum yapılır (13. ve 14. kazanım). belirler. + 17. yüzyıla kadar Osmanlılarda kurulan müzik kurumlarının Türk müzik kültürüne katkıları tartışılır (15. 17. yüzyıla kadar Osmanlılarda kazanım). kurulan müzik kurumlarını tanır. v/+ 17. yüzyıla kadar Osmanlılarda müzikte öne çıkan besteci, söz yazarı 17. yüzyıla kadar Osmanlılarda ve yorumcular araştırılır (16. kazanım). müzikte öne çıkan besteci, söz yazarı, yorumcularını vb. tanır. + Osmanlı ve Bizans müziğinden örnekler dinletilir. İstanbul’un fethi ile Osmanlı müziğinin başka Osmanlı müziğinin Bizans müziği ile müzik kültürleriyle etkileşimini etkileşimi tartışılır (17. kazanım). sorgular. v/+ Bu dönemde yaşamış, öne çıkan Dönemin halk ozanlarını ve halk ozanlarının hayatları araştırılarak eserlerini tanır. günümüze kadar gelmiş olan eserlerinden örnekler dinletilir (18. kazanım). 14. Osmanlılarda kullanılan çalgıları tanır. 15. 16. 17. 18. +:Sınıf-okul içi etkinlik v :Okul dışı etkinlik :Ölçme ve Değerlendirme [!] :Uyarı Yİnceleme gezisi [!] “Osmanlıdan Bugüne Türk Musikisi Koleksiyonu” isimli albümlerden yararlanılabilir. [!] Osmanlıların çok sesli Avrupa müziği ile olan ilk resmî tanışmaları Fransa kralının Kanuni Sultan Süleyman’a seçkin bir çalgı topluluğu göndermesiyle başlamıştır. [!] Halk ozanları ve eserleriyle ilgili internette sanal alan gezisi yapılır. C Ünite, tarih dersi ile ilişkilendirilir. [!] Bu ünite ile öğrencilerin dayanışma, hoşgörü, sevgi, saygı, duyarlılık, vatanseverlik, sorumluluk ve disiplin değerlerine ulaşması beklenir. [!] Bu ünitenin sonunda öğrencilerin, sosyal anlatımcılık becerisi kazanmaları beklenir. Bu ünite ile ilgili olarak ölçme ve değerlendirme çalışmalarında yazılı değerlendirme, sözlü sunum, grup değerlendirme, akran değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği ve öğrenci gözlem formlarından yararlanılabilir. :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTE KAZANIMLAR 17. VE 18. YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ 1. Osmanlılarda 17. ve 18. yüzyıldaki müzik türlerindeki gelişmeleri açıklar. 2. Osmanlılarda 17. ve 18. yüzyıldaki başlıca müzik kurumlarını tanır. 3. Osmanlılarda, 17. ve 18. yüzyılda müzikte öne çıkan besteci, söz yazarı, yorumcularını vb. tanır. 4. 17. ve 18. yüzyıl müziklerinin genel özelliklerini açıklar. 5. 17. ve 18. yüzyıl müziklerini örnekleyen eserler seslendirir. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + Osmanlılarda 17. ve 18. yüzyıldaki müzik türlerindeki gelişmeler belirlenir (1. kazanım). + Osmanlılarda 17. ve 18. yüzyıldaki başlıca müzik kurumları, faaliyetleri, Türk müzik kültürüne katkıları tartışılır (2. kazanım). v /+ Öğrenciler, Osmanlılarda 17. ve 18. yüzyılda öne çıkan besteci, söz yazarı, yorumcu vb. yaşamlarını ve eserlerini araştırmaya yönlendirilir (3. kazanım). + 17. ve 18. yüzyıl müziklerini örnekleyen eserler dinletilir (4. kazanım). + Türk müziği çalgısı çalan öğrencilerle Osmanlı Dönemi müziklerini örnekleyen eserler seslendirilir (5. kazanım). + 17. ve 18. yüzyılda yaşamış, öne çıkan 6. 17. ve 18. yüzyılda yaşamış halk ozanlarının hayatları araştırılarak halk ozanlarını ve eserlerini günümüze kadar gelmiş olan eserlerinden örnekler dinletilir (6. kazanım). tanır. +:Sınıf-okul içi etkinlik v :Okul dışı etkinlik :Ölçme ve Değerlendirme [!] :Uyarı Yİnceleme gezisi [!] 17. yüzyılda dinî müziğin, diğer müzik türlerine göre imparatorluk düzeyinde daha yaygın ve etkin bir duruma geldiği vurgulanır. [!] “Osmanlıdan Bugüne Türk Musikisi Koleksiyonu” isimli albümlerden yararlanılabilir. [!] Avrupa nota yazısının Ali Ufki tarafından 1650’de Türk müziğine uyarlandığı ve kullanıldığı hatırlatılmalıdır. [!] Lale Devri (18. yy. başları)’nde dünyasal müziğin öne çıktığı ve eğlence müziğine ilginin arttığı belirtilmelidir. [!] 18 yy. ortalarına doğru Batı çalgısı olan kemanın saray müziğinde kullanılmaya başlanıp benimsendiği belirtilmelidir. [!] Halk müziğinde ozanlık geleneğinin kendi seyrinde gelişip devam ettiği hatırlatılır. C Bu ünite tarih dersi ile ilişkilendirilir. [!] Bu ünite ile öğrencilerin dayanışma, hoşgörü, sevgi, saygı, duyarlılık, vatanseverlik, sorumluluk ve disiplin değerlerine ulaşması beklenir. [!] Bu ünitenin sonunda öğrencilerin, sosyal anlatımcılık, duyduğu enstrümanları tanıma, duyduğu eseri ve bestecisini tanıma, eserin dönemsel ve müziksel özelliklerini fark etme becerisi kazanmaları beklenir. Bu ünite ile ilgili olarak ölçme ve değerlendirme çalışmalarında öz değerlendirme, grup değerlendirme, yazılı değerlendirme, sözlü sunum, proje değerlendirme ölçeği ve öğrenci gözlem formlarından yararlanılabilir. :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 19. YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Türk müziği ile Avrupa müziğinin etkileşimini ve sonuçlarını sorgular. 2. Osmanlılarda, 19. yüzyılda müzikteki değişim ve gelişimi açıklar. 3. Osmanlılarda, 19. yüzyılda müzikte öne çıkan besteci, söz yazarı, yorumcularını vb. tanır. 4. Osmanlılarda 19. yüzyılda açılan başlıca müzik kurumlarını tanır. 5. 19. yüzyılda yaşamış halk ozanlarını ve eserlerini tanır. + 19. yüzyıla ait tek ve çok sesli Türk müziği eserleri ile Türk müziği etkileri görülen Avrupalı bestecilere ait eserler dinletilerek etkileşimi ve sonuçları tartışılır (1. ve 2. kazanım). AÇIKLAMALAR [!]19. yüzyılda çağın bir gereği olarak geleneksel tek sesli Türk sanat ve halk müzikleri ile yetinilmeyip bunların yanı sıra çok sesli müziğe de yer verilmek istendiği ve bunun devletçe benimsenip saray ile ordudan başlayarak ülkeye yerleştirilmeye çalışıldığı açıklanmalıdır. [!] “Osmanlıdan Bugüne Türk Musikisi Koleksiyonu” isimli albümlerden yararlanılabilir. [!] Türk ve Avrupa müziğinin etkileşiminin sonuçları açıklanırken Mahmudiye ve Hamidiye marşları, Mozart’ın keman için Türk Konçertosu ile Alla Turca Piyano + 19. yüzyılda müzikte öne Sonatı, Beethoven’in Türk Marşı, Michael Haydn’ın Türk Süiti vb. eserler çıkan bestecilerin geleneksel dinletilebilir. Türk müziği formundaki [!] Müzika-i Humayun’un 19. yüzyılda açılan en önemli kurumlardan biri eserlerinden örnekler dinletilir (3. olduğu ve günümüzdeki konservatuvarların temelini oluşturduğu kazanım). vurgulanmalıdır. [!] 1826’ da Sultan II. Mahmut’un Yeniçeri Ocağı’nı kaldırarak Avrupa modeline + 19. yüzyıldaki başlıca müzik uygun bando takımı kurduğu ve daha sonra buna yaylı çalgıların da eklenmesiyle ilk Türk senfonik orkestrasının oluştuğu belirtilmelidir. kurumları, faaliyetleri, Türk müzik kültürüne katkıları tartışılır [!] Halk ozanları ve eserleriyle ilgili İnternette sanal alan gezisi yapılabilir. Ünite “17. ve 18. yy. Türk Müziği” ünitesi ile ilişkilendirilir. (4. kazanım). C Ünite tarih dersi ile ilişkilendirilir. [!] Bu ünite ile öğrencilerin dayanışma, hoşgörü, sevgi, saygı, duyarlılık, + 19. yüzyılda yaşamış, öne vatanseverlik, sorumluluk ve disiplin değerlerine ulaşması beklenir. çıkan halk ozanlarının günümüze [!] Bu ünitenin sonunda öğrencilerin, sosyal anlatımcılık, duyduğu enstrümanları kadar gelmiş olan eserlerinden tanıma, duyduğu eseri ve bestecisini tanıma, eserin dönemsel ve müziksel örnekler dinletilir (5. kazanım). özelliklerini fark etme becerisi kazanmaları beklenir. Bu ünite ile ilgili olarak ölçme ve değerlendirme çalışmalarında öz değerlendirme, grup değerlendirme, yazılı değerlendirme, sözlü sunum, proje değerlendirme ölçeği ve öğrenci gözlem formlarından yararlanılabilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v :Okul dışı etkinlik :Ölçme ve Değerlendirme [!] :Uyarı Yİnceleme gezisi :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 20. YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE TÜRK MÜZİĞİ GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 1. Atatürk’ün müzikle ilgili görüşlerini açıklar. 2. Cumhuriyetten sonra “Türk Müzik Devrimi” ile birlikte çağdaş Türk müziğinin oluşum ve gelişimini özetler. 3. Cumhuriyet Dönemi’nde müzik alanında açılan kurum ve kuruluşları tanır. 4. Cumhuriyet Dönemi’nde çağdaş Türk müziğinin önemli bestecilerini ve eserlerini tanır. 5. Geleneksel Türk sanat müziğinin Cumhuriyetten sonraki dönemde öne çıkan besteci, söz yazarı, yorumcularını vb. tanır. 6. Geleneksel Türk halk müziğinin Cumhuriyetten sonraki dönemde öne çıkan besteci, söz yazarı, yorumcuları vb. tanır. 7. Ülkemizdeki popüler müzik kültürü hakkında saptamalarda bulunur. v/+ Öğrencilerden, Atatürk’ün sanat ve müzikle ilgili görüş ve düşüncelerini araştırmaları istenir (1. kazanım). v/+ Öğrenciler, Cumhuriyet Dönemi’nde çağdaş Türk müziğinin oluşumunu ve gelişim sürecini araştırmaya yönlendirilerek sınıfta sunumu yaptırılır (2. kazanım). v/+ Cumhuriyet Dönemi’nde müzik alanında açılan kurum ve kuruluşları araştırmaları istenir (3. kazanım) v/+ Çağdaş Türk müziği bestecilerinin hayatları araştırılır. Türk müzik kültürüne katkıları hakkında bilgi verilir ve önemli eserleri dinlenir/izlenir (4. kazanım). v/+ Bu dönemde geleneksel türk sanat müziği alanında öne çıkan isimler araştırılarak Türk müzik kültürüne katkıları hakkında bilgi verilir ve önemli eserleri dinlenir/izlenir (5. kazanım). v/+ Bu dönemde geleneksel Türk halk müziği alanında öne çıkan isimler araştırılarak Türk müzik kültürüne katkıları hakkında bilgi verilir ve önemli eserleri dinlenir/izlenir (6. kazanım). + Popüler müzik kültüründen örnekler dinletilir. Dinlenen örnek eserler üzerinde tartışma ortamı açılır (7. kazanım). YGeleneksel Türk halk müziği, geleneksel Türk sanat müziği ve çağdaş dönem eserlerini örnekleyen konser etkinliklerine gidilir (4–6. kazanımlar). +:Sınıf-okul içi etkinlik v :Okul dışı etkinlik :Ölçme ve Değerlendirme [!] :Uyarı Yİnceleme gezisi AÇIKLAMALAR C Bu ünite tarih dersi ile ilişkilendirilir. YCumhuriyetten günümüze açılmış olan müzik kurumlarına ( bulunulan şehrin olanakları dâhilinde devlet konservatuvarları, müzik öğretmeni yetiştiren kurumlar, senfoni orkestraları, geleneksel Türk müziği alanında çalışmalar yürüten konservatuvarlar vb. ) gezi planlanabilir. [!] Bu ünite ile öğrencilerin dayanışma, hoşgörü, sevgi, saygı, duyarlılık, vatanseverlik, sorumluluk ve disiplin değerlerine ulaşması beklenir. [!] Bu ünitenin sonunda öğrencilerin, sosyal anlatımcılık, duyduğu enstrümanları tanıma, duyduğu eseri ve bestecisini tanıma, eserin dönemsel ve müziksel özelliklerini fark etme becerisi kazanmaları beklenir. Bu ünite ile ilgili olarak ölçme ve değerlendirme çalışmalarında yazılı değerlendirme, sözlü sunum, grup değerlendirme, grup öz değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği ve öğrenci gözlem formlarından yararlanılabilir. :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖRNEK FORMLARI Ölçme ve değerlendirme bölümünde eğitim-öğretim sürecinde öğrencileri değerlendirmek için öğretmenlere yardımcı olmak amacıyla örnek formlar ve ölçekler verilmiştir. Öğrencilerin bilişsel becerilerinin yanında duyuşsal ve psikomotor becerilerinin değerlendirilmesi için bu formlar aynen kullanılabileceği gibi amaca uygun değişiklikler yapılarak da kullanılabilir. Bu formlara veya ölçeklere göre öğrencileri değerlendirirken, ölçütlere göre hangi alanda yeterli, hangi alanlarda eksiklikleri olduğu belirlenebilir. Öğrencilerin eksiklikleri varsa bu eksiklikleri gidermeye yönelik gereken önlemler alınır. Öz değerlendirme, grup değerlendirme gibi formlarla öğrencileri değerlendirirken amaç, puan vermekten çok, onların eksikliklerini belirlemek ve bu eksiklikleri gidermeye yönelik önlemler almak olmalıdır. ÖZ DEĞERLENDİRME Adı ve Soyadı: …………… Sınıfı : …………… Nu : …………… Tarih: …………… Bu çalışmada neler yaptım? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Bu çalışmada neler öğrendim? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Bu çalışmada başarılı olduğum bölümler: …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Bu çalışmada en çok zorlandığım bölümler: …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Çalışmamı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Bu çalışmayı tekrar yapsaydım şu şekilde yapardım: …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… GRUP DEĞERLENDİRME FORMU Yönerge: Aşağıdaki form gruptaki her bir öğrencinin değerlendirilmesi için geliştirilmiştir. Puanlama Anahtarı Yorumlar: …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Toplam Puan Ödevlerini saklama Ödevleri tamamlama Ödevlerini zamanında getirme Görev almaya istekli olma 1= Zayıf Zamanı verimli kullanma Farklı görüşlere saygı duyma 2= Geçer Çalışmalara katılma Grup arkadaşlarını destekleme Sorumlulukları paylaşma 3= Orta Başkalarını dinleme Öğrencinin Adı ve Soyadı: 4= İyi Çalışmaya hazır oluş (araçgereç vb.) 5= Çok iyi GRUP ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU Grubun Adı: Gruptaki Öğrencilerin Adları: Açıklama: Aşağıdaki tabloda grubunuzu en iyi şekilde ifade eden seçeneğin altına (X) işareti koyunuz. DERECELER BECERİLER Her zaman Bazen Hiçbir zaman 1. Araştırma planı yaptık. 2. Görev dağılımı yaptık. 3. Araştırmada çeşitli kaynaklardan yararlandık 4. Etkinlikleri birlikte hazırladık. 5. Görüşlerimizi rahatlıkla söyledik. 6. Grupta uyum içinde çalıştık. 7. Birbirimizin görüşlerini ve önerilerini dinledik. 8. Grupta birbirimize güvenerek çalıştık. 9. Grupta birbirimizi takdir ettik. 10.Çalışmalarımız sırasında birbirimizi cesaretlendirdik. 11.Sorumluluklarımızı tam anlamıyla yerine getirdik. 12. Çalışmalarımızı etkin bir biçimde sunduk. TOPLAM Aşağıdakileri grubunuza göre cevaplayınız. 1. Çalışmalar sırasında karşılaştığımız en büyük problem ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ......................... 2. Problem nereden kaynaklanıyordu? ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ......................... 3. Grubumuzun en iyi olduğu alan ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ......................... 4. Grup olarak daha iyi olabilirdik. Fakat, ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ................................................................……………………………………………… ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMU Açıklama: Bu form, etkinlik süresince öğrencilerin, yapılan çalışmalara katılma düzeylerini gözlemeniz amacıyla hazırlanmıştır. Ünite Adı: ……… Adı-Soyadı : ……………… Öğrenci Nu : ……………… Sınıfı : ……………… DERECELER BECERİLER I. DERSE HAZIRLIK 1.Bilgi kaynaklarına nasıl ulaşacağını bilir. 2.Ulaştığı kaynaklardan etkin bir biçimde yararlanır. 3. Derse kitap, defter vb. araç gereçlerle tam ve eksiksiz gelir. 4. Derse değişik yardımcı kaynaklarla gelir. 5. Derslere işlenecek konulara hazırlık yapmış olarak katılır. Toplam II. ETKİNLİKLERE KATILMA 1.Konu ile ilgili görüşlerini çekinmeksizin ifade eder. 2.Soru sorulduğunda yanıtlar. 3. Sınıfta yapılan etkinliklere katılır. 4.Yeni ve özgün sorular sorar. 5.Belirttiği görüşler ve verdiği örnekler özgündür. 6.Dersi iyi dinlediği izlenimi veren sorular sorar. 7.Sınıfa yöneltilen soruları yanıtlamak ister. Toplam III. İNCELEME – ARAŞTIRMA – GÖZLEM 1. Bilgi toplamak için çeşitli kaynaklara başvurur. 2.Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip başka kaynaklar araştırır. 3.İnceleme ve araştırma ödevlerini özenerek yapar. 4.Gözlemlerini dikkatli bir şekilde yapar. 5.Gözlemleri sonucunda mantıksal çıkarımlarda bulunur. 6.Araştırma ve inceleme sonucunda genellemeler yapar. Toplam GENEL TOPLAM Hiçbir Zaman 1 Nadiren Bazen Sıklıkla 2 3 4 Her Zaman 5 PROJE DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Projenin Adı: Öğrencinin; Adı ve soyadı: Sınıfı: Nu: DERECELER BECERİLER Kötü 1 Geçer Orta 2 3 İyi Çok İyi 4 5 I. PROJE HAZIRLAMA SÜRECİ Projenin amacını belirleme Projeye uygun çalışma planı yapma Grup içinde görev dağılımı yapma İhtiyaçları belirleme Farklı kaynaklardan bilgi toplama Projeyi plana göre gerçekleştirme TOPLAM II. PROJENİN İÇERİĞİ Türkçeyi doğru, etkili ve güzel yazma Doğru bilgileri kullanma Toplanan bilgileri analiz etme Toplanan bilgileri düzenlenme Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunma Kritik düşünme becerisini gösterme Yaratıcılık yeteneğini kullanma TOPLAM III. SUNU YAPMA Türkçeyi doğru, etkili ve güzel konuşma Sorulara cevap verebilme Konuyu dinleyicilerin ilgisini çekecek şekilde sunma Sunuyu hedefe yönelik materyalle destekleme Sunuda akıcı bir dil ve beden dilini kullanma Verilen sürede sunuyu yapma Sunum sırasındaki öz güvene sahip olma Severek sunu yapma TOPLAM GENEL TOPLAM Öğretmenin yorumu: ………………………………………………………………………………………….……….. …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... KAYNAKÇA • Ak, Ahmet Şahin, Türk Musikisi Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara. • Akdoğu, Onur, “Türk Müziği Tarihinde Dönemler”, Yayımlanmamış Bildiri. • Aksoy, Bülent, Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Musiki, Pan Yayıncılık, İstanbul, 2003. • Arel, Hüseyin Sadettin, Türk Musikisi Kimindir? Millî Eğitim Basımevi, 1969. • Baykul, Yaşar, İlköğretimde Ölçme ve Değerlendirme, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1999. • Budak, Ogün Atilla, Türk Müziğinin Kökeni-Gelişimi, Phoenix Yayınevi, İstanbul, 2006. • Gazimihal, Mahmut Ragıp, Türk Muzıkaları Tarihi, Maarif Basımevi, İstanbul, 1955. • Gümüştekin, Ahmet, “Türk Müzik Tarihine Genel Bakış”, Yayımlanmamış Konferans Bildirisi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat, 2000. • MEB, “Öğrenci Merkezli Eğitim Uygulama Modeli”, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 2004. • Oğuzkan, Ferhan, Eğitim Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1974. • Özalp, M. Nazmi, Türk Musikisi Tarihi, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 2000. • Özer, Mustafa, “Neo-Roma Dönemine Kadar Anadolu’da Yaşamış Medeniyetlerde Müzik Aletleri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2007. • Özgüven, İbrahim Ethem, Psikolojik Testler, PDREM Yayınları, Ankara, 1999. • Resmî Gazete, sayı 26378, 16.12.2006. • Tavşancıl, Ezel, Tutumların Ölçülmesi ve Spss ile Veri Analizi, Nobel Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 2002. • Tura, Yalçın, Türk Mûsikîsinin Mes’eleleri, Pan Yayıncılık, İstanbul, 1988. • Turgut, Mehmet Fuat, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Metotları, Saydam Matbaacılık (5. Basım), Ankara, 1987. İstanbul, • Uçan, Ali, Geçmişten Günümüze, Günümüzden Geleceğe Türk Müzik Kültürü, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, 2000. • Yarman, Ozan, “Türk Musikisinin Kısa Bir Tarihçesi”, Yayımlanmamış Bildiri, 2002. • Yıldırım, Cemal, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, ÖSYM Yayınları (4. Basım). Ankara, 1999. İNTERNET ADRESLERİ • http://denizli.meb.gov.tr/mlokurs/ • http://earged.meb.gov.tr • http://egitimbulteni.com/ sayi-2/ome.htm • http://ogm.meb.gov.tr/belgeler/bati_muzik_tarihi.pdf • http://ogm.meb.gov.tr/gos_yonetmelik.asp?alno=16 • http://programlar.meb.gov.tr/program_giris/yaklasim_2.htm • http://uretim.meb.gov.tr/EgitekHaber/s84/yazarlar/Oguz.htm • http://www.dosthane.de/ozanlar.php • http://www.muzikegitimcileri.net/phpBB2/viewtopic.php?t=1094 • http://www.turkmusikisi.net/arastirmalar/TMTGB.HTM • http://www.turkmusikisi.net/makaleler/tmkbb.htm
