sıcak çarpması - İstanbul Tıp Fakültesi

SICAK ÇARPMASI
ELEKTRİK-YILDIRIM ÇARPMASI
Dr. H. Ayşen Yavru
İ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi
Anesteziyoloji AD.
ISI VE NEM
• 50-550 C kuru hava
• 350 C - %100 nem
• 300 C - %100 nem + egzersiz
ISI ARTIŞI
Ciltte vazodilatasyon ve göllenme
Kaslara kan akımının artışı (+ egzersiz)
Terleme ile sıvı ve elektrolit kaybı
Kalp debisinin azalması veya yeterince
artamaması
• Hayati organların yeterince kan
alamaması
•
•
•
•
SICAK BİTKİNLİĞİ-Etyoloji
• Sıcak ve nemli havaya uzun süre maruz
kalma
–
–
–
–
–
–
–
Yaşlı, çocuk
Bilinçsiz diyet uygulayanlar
Yetersiz sıvı alanlar
Diüretik(idrar söktürücü) kullanan kalp hastaları
Diyabetikler
Şişman ve zayıf yapılılar
Hamileler
• Ilımlı egzersiz
SICAK BİTKİNLİĞİ-Fizyopatoloji
• Kanın ciltteki vazodilatasyon (damar
genişlemesi) ile periferde göllenmesi
• Egzersiz varsa artan adale kan akımı
• Terleme ile artan sıvı ve elektrolit kaybı
• Dolaşan kan volümünün azalması
• Hayati organlara giden kanın azalması
SICAK BİTKİNLİĞİ-Bulgular
 Genellikle yavaş gelişir
 Vücut ısısı düşük, normal veya 400 C’nin altında
 Cilt soluk ve nemli (terli)
 Arter (atar damar) basıncı genellikle düşük
 Taşikardi ( hızlı kalp atışı )
 Solunum sayısı artmış, yüzeysel
 Bulantı-kusma
 Başağrısı ve dönmesi
 Adale krampları
 Halsizlik, senkop ( baygınlık)
SICAK BİTKİNLİĞİ-Amaç
• Vücut sıvı ve elektrolitlerini yerine koymak
• Gerekiyorsa hastayı soğutmak
• Gerekiyorsa tıbbi yardım sağlamak
– ciddi semptomlar (belirtiler)
– semptomlar ağırlaşıyor
– 1 saatten uzun sürüyor
– kalp hastalığı, yüksek tansiyon
SICAK BİTKİNLİĞİ-Tedavi
• Solunum ve nabzı kontrol etmek
• Hipotansif( düşük tansiyon ) ise bacakları
yükseltmek, yarı oturur pozisyona almak
• Hastayı hızla serin bir ortama nakletmek
• Gerekirse giysileri uzaklaştırmak
• Şuur açıksa yavaş yavaş bol miktarda soğuk sıvı
vermek (kafein - alkol içermeyen)
• Mümkünse tuzlu (1L su + 1 çay kaşığı tuz) sıvı
• Isı yüksek ise ısıyı düşürücü yöntemleri
uygulamak
SICAK ÇARPMASI
•
•
•
•
Sıcak ve nemli havaya maruz kalma
Egzersiz
“ECSTASY” kullanımı sonrası
Sıcak bitkinliğini takiben
SICAK ÇARPMASI
• Vücut ısısını kontrol eden
termoregülatuar mekanizmaların devre
dışı kalması
• Terlemenin durması
• Terin buharlaşmasının kaybı ile
soğumanın durması
SICAK ÇARPMASI
• Genellikle atlet ve askerlerde vücut ısısına
yaklaşan ve %60 üzerinde nem içeren
ortamda egzersiz ile vücut ısısı hızla yükselir
• Daha seyrek olarak sıcak bitkinliğinin ileri
evresi olarak tedricen ısı artışı olur
SICAK ÇARPMASI-Bulgular
400 C üzerine çıkan vücut ısısı
Cilt kuru, sıcak ve kırmızı (ter yok)
Arter basıncı genellikle yüksek
Taşikardi
Solunum sayısı artmış
Bulantı
Başağrısı
Titreme, konvulziyon (nöbet), midriazis (göz
bebeklerinin büyümesi)
 Sersemlik, konfüzyon, deliryum, koma








SICAK ÇARPMASI-Sonuç
• Mortalite (ölüm oranı) yüksek (%75’e
yakın)
• Kalıcı hasar riski yüksek
• Sinir hasarı
• Organ hasarları
• Acil ilkyardım
SICAK ÇARPMASI-Amaç
• Vücut ısısını hızla düşürmek
• Hastayı acilen hastaneye yetiştirmek
SICAK ÇARPMASI-Tedavi
•
•
•
•
•
•
•
•
Solunum ve nabzı kontrol etmek
Hastaneye nakil için bağlantı kurmak
Hastayı hızla serin bir ortama nakletmek
Giysileri uzaklaştırmak
Soğuk su ile kompres uygulamak
Fan tutma
Soğuk suya sokmak
Buz kalıpları uygulamak
SICAK ÇARPMASI-Tedavi
• Ateşi 10 dakikada bir ölçmek
• Soğutmaya koltuk altı ısısı 37,5 0 C olana
kadar devam etmek
• Şuur durumu, solunum ve nabızı kontrol
etmek
• Ateş tekrar yükselirse işlemi tekrarlamak
SICAK ÇARPMASI-Tedavi
• Mümkünse
– Oksijen vermek
– Damar yolu açarak % 5 dekstroz
vermek ( şekerli sıvı )
– Hipotansif ise ringer laktat veya
izotonik ( tuzlu sıvı )
BİTKİNLİK
•
•
•
•
•
•
Terleme
Isı
Cilt
Arter basıncı
Klinik
Sonuç
var
normal-yüksek
nemli-soğuk
düşük-normal
hipovolemi
ılımlı
ÇARPMA
yok
çok yüksek
kuru-sıcak
yüksek
yüksek ısı
mortal
ELEKTRİK ÇARPMASI
• İş kazası ( yüksek gerilim, erişkin↑)
• Ev kazası
– Erişkin
– Çocuk ( ˂ 5 yaş)
ELEKTRİK ÇARPMASI -Fizyopatoloji
• Hücre membranı ve düz kaslarda direkt
etki
• Isı enerjisi
• Hasar
–
–
–
–
–
voltaj
akım tipi ( doğru akım/alternatif akım)
cilt rezistansı
süre
akımın yönü
KLİNİKTE YILDIRIM ELEKTRİK ÇARPMASI
• Kalp kasında depolarizasyon yaratarak VT, VF,
asistoli ( kalbin durması )
• Katekolamin salınımı ile hipertansiyon, taşikardi,
iskemik EKG değişiklikleri
• Myokard enfarktüsü ( kalp krizi )
• Solunum durması
– Diafram ve göğüs duvar adaleleri spazmı
– Solunum adale paralizisi (felci)
– Solunum merkezi depresyonu
ELEKTRİK-YILDIRIM ÇARPMASI
Fizyopatoloji
• Adale spazmları
• Nörolojik hasar (Konvulziyon, şuur kaybı)
– Primer (kanama, ödem, santral ve
periferik sinir hasarı)
– Sekonder (kalp durmasına bağlı)
• Kemik kırıkları
• İşitme görme kaybı
• 3. Derece yanıklar
ELEKTRİK ÇARPMASI -Tedavi
• Önce kendini koru
– Yüksek voltaj söz konusu ise 20 metreden
fazla yaklaşma, akımın kesilmesini iste
ELEKTRİK ÇARPMASI -Tedavi
• Ev kazasında hasta elektrik
kaynağından ayırmak için;
– şalteri indir
– eller kuru
– lastik eldiven kullan
– kuru giysi, tahta materyal veya ip
yardımıyla yaralıyı kaynaktan uzaklaştır
– tahta materyal, kalın bir kitap veya
gazete yığınına bas
YILDIRIM ÇARPMASI -Tedavi
• %30 mortalite, %70 morbidite
• Hastaya yaklaşmak sakıncalı değil,
elektrik yükü söz konusu değil
YILDIRIM-ELEKTRİK ÇARPMASI
Tedavi
• Solunum ve dolaşım kontrolünü takiben temel
yaşam desteği ve OED uygulaması
• Isı hasarını azaltmak için giysi, ayakkabı,
kemer çıkartılmalı
• Kafa ve boyun travması varsa immobilizasyon
• Baş boyun yanıkları varsa erken entübasyon
• Şok bulguları varsa hızlı sıvı uygulaması ve
diürezin (idrar yapma) sağlanması
«DONMA» da
İLKYARDIM
DONMA
Aşırı soğuğa maruz kalan bölgeye
yeterince kan gitmemesi ve
dokularda kanın pıhtılaşması ile
oluşan hasar
1.Derece
En hafif şeklidir.
Erken müdahale ile hızla iyileşir.
Deride solukluk ve soğukluk hissi
Uyuşukluk ve halsizlik
Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme
hissi
2.Derece
Soğuk sürerse :
.
 Zarar gören bölgede gerginlik hissi
 Ödem,ağrı ve içi su dolu kabarcıklar
 Su toplanması iyileşirken siyah
kabuklara dönüşür.
3.Derece
Dokuların geriye dönülmez biçimde
hasara uğramasıdır.
 Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları
ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.
İlkyardım
Hasta ılık bir ortama alınarak soğukla
teması kesilir.
Sakinleştirilir,kesin istirahata alınır ve
hareket ettirilmez.
Kuru giysiler giydirilir.
Sıcak içecekler verilir.
Su toplamış bölgeler patlatılmaz. Bu
bölgelerin üstü örtülür.
İlkyardım 2
• Donuk bölge ovulmaz. Kendi kendine
ısınması sağlanır.
• El ve ayak doğal pozisyonda tutulur.
• Isınma işleminden sonra hala hissizlik
varsa bezle bandaj yapılır.
• El ve ayaklar yukarı kaldırılır.
• 112 aranarak tıbbi yardım istenir.