ŞEKER PANCARI - TC Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

ŞEKER PANCARI (Beta vulgaris L. spp.vulgaris var.altissima Doell)
TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ
GİRİŞ
Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri(TDÖ) Teknik Talimatı, 5553 sayılı
“Tohumculuk Kanunu” kapsamında 13 Ocak 2008 tarihinde yayımlanan “Bitki Çeşitlerinin
Kayıt Altına Alınması Yönetmeliği”ne göre Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tohumluk
Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü’ne kayıt altına alınması talebiyle başvurulan aday
çeşitlere uygulanır.
Ayrıca çeşit tescil başvuru öncesi denemeleri de bu teknik talimat esaslarına göre
yapılır.
1. DENEME KOŞULLARI
1.1. Deneme Yeri
Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri; Şeker Pancarı tarımının yapıldığı ve başvuru
sahibinin talepleri de dikkate alınarak en az 3 lokasyonda kurulur.
1.2. Materyal
Tescile aday çeşitlerle bu çeşitlerin karşılaştırılabileceği, özelliklerine uygun
(Rhizomania, Cercospora, Şeker pancarı Kist Nematoduna tolerans gibi) tescilli ve üretimde
olan standart çeşitler deneme materyalini oluşturur. Denemelerde en az iki ortak standart çeşit
kullanılır.
Deneme materyali; Monogerm, 3,25 mm - 4,50 mm’ye kalibre edilmiş, ilaçsız ve
kaplanmamış (çıplak) tohumlardan oluşur.
1.3. Metot
Denemeler “Tesadüf Blokları Deneme Desenine” göre en az dört tekrarlamalı ve üç
sıralı olarak en fazla otuz çeşitle kurulur. TTSM tarafından uygun görüldüğü takdirde, ıslahçı
kuruluş tarafından belirtilen çeşitle ilgili özel koşullar dikkate alınır.
Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri(TDÖ); Rhizomania, Rhizomania – Cercospora
beticola (yaprak lekesi) ve Şeker Pancarı Kist Nematodunun yoğun olarak görüldüğü
bölgelerde en az iki standart çeşit ile ayrı ayrı kurulur.
2. DENEMENİN KURULMASI
2.1. Tohumluk Miktarı
Denemelerde kullanılacak tohumluk miktarı en çok iki ünitedir.
(1 ünite=100.000 adet tohum)
-1-
2.2. Ekim
2.2.1. Ekim zamanı
Denemenin kurulduğu yerin özelliklerine ve iklim şartlarına göre uygun tarihte ekim
yapılır.
2.2.2. Ekim derinliği
En uygun ekim derinliği, 2-4 cm’dir.
2.2.3. Ekim sıklığı
Parsel ekim makinesi veya Elle ekimde (Ocak usulü );
Sıra uzunluğu
Sıra sayısı
Sıra arası
Sıra üzeri
Ekimde parsel alanı
Hasatta parsel alanı
Hasatta pancar sayısı
:
10.0 m
:3
: 0.45 m
: 0.20 m
: 1.35 m X 10.00 m = 13.5 m2
: 1.35 m X 8.80 m = 11.88 m2
: 132 Adet
3. KÜLTÜREL İŞLEMLER
3.1. Gübreleme
Denemeler kurulmadan önce toprak analizi yapılır ve analiz raporunda şeker pancarı
yetiştiriciliği için tavsiye edilen miktarlarda gübre verilir. Analiz yapılamadığı durumlarda
uygulanacak gübre miktarları ve zamanları Çizelge 1’de verilmiştir.
Çizelge 1. Şeker Pancarına Verilecek Gübre Miktarları ve Gübreleme Zamanları
Gübrenin
cinsi
Verilecek gübre miktarı
(kg / da)
P2O5
8
Sonbaharda son sürüm öncesi,
İlkbahar toprak hazırlığında
2/3
1/3
K2O
6
Sonbaharda son sürüm öncesi
Tamamı
N
12
İlkbahar toprak hazırlığında,
son çapa öncesi baş gübre şeklinde
Veriliş zamanı
Oranı
1/2
1/2
3.2. Bakım
3.2.1. Çapalama, seyreltme, tekleme
Şeker pancarı bitkilerinin sırayı tamamladığı iki gerçek yaprak döneminde yabancı ot
mücadelesi için ilk çapa yapılır. Bitkiler, 4-6 gerçek yapraklı olduğu dönemde sıralar üzerinde
-2-
belirlenen mesafelerde birer pancar bırakılarak teklenir. Elle ekimlerde ocaklardaki pancarlar
seyreltme işleminden sonra tek bitkiye düşürülür. Bitkilerin, 8-10 yapraklı olduğu dönemde
ikinci çapa yapılır. Yılın iklim şartlarına bağlı olarak yabancı ot durumuna göre gerekiyorsa
pancar yapraklarına zarar vermeyecek şekilde 3. çapa yapılır. Bitkiler tarlayı kapatmışsa,
sıralar arasına girilerek yabancı otlar elle sökülür.
Makineli veya ocak usulü ekimde, sıra üzeri mesafeler 20 cm olacak şekilde veya her
ocakta tek bitki kalacak şekilde tekleme yapılır.
3.2.2. İlaçlama
Rhizomania hastalığına toleranslı denemelerde söz konusu hastalık dışında hastalık ve
zararlı görüldüğünde gerekli mücadele yapılır.
Yaprak Lekesi Hastalığına (Cercospora beticola) toleranslı denemelerde zararlılara ve
Cercospora hastalığına karşı ilaçlı mücadele yapılır, diğer fungal hastalıklara karşı mücadele
yapılmaz.
Kist Nematod’una toleranslı denemelerde söz konusu zararlı dışında hastalık ve zararlı
görüldüğünde gerekli mücadele yapılır.
Tüm denemelerde; külleme hastalığına karşı ise mücadele yapılmaz.
3.2.3. Sulama
Ekim kuruya yapılmışsa; iyi bir tarla çıkışı için ekim sonrası yağmurlama sulama
yapılır. Bundan sonra yapılacak sulamaların zamanı, miktarı ve sayısı iklim koşullarına ve
bölgelere göre belirlenir.
4. YAPILACAK GÖZLEMLER
4.1. Bitki sayısı (adet)
Makineli veya ocak usulü ekimde seyreltme ve tekleme işleminden sonra her
parseldeki bitki sayısı belirlenir.
4.2. Yaprak Gelişimi (1-5)
Pancarların parseldeki gelişme durumlarına göre 10-14 yaprak olduğu dönemde
gözlem yapılır.
1 = Çok kötü
2 = Kötü
3 = Orta
4 = İyi
5 = Çok iyi
4.3. Tohuma Kalkan Bitki Sayısı (adet)
Tohuma kalkan bitkilerde çiçeklenme döneminden önce bitkiler sökülmeden çiçekler
elle sıyrılarak tohum bağlama önlenir ve parselde tohuma kalkan bitki sayısı tespit edilir.
4.4. Hasatta Kök Sayısı (adet)
Her parseldeki sökülen toplam pancar sayısı, kusursuz, çok köklü (çatal köklü), çürük,
urlu, renkli, fare yeniği, tohuma kalkmış ve sakallı pancar sayısı belirlenir.
4.5. Kök Görünümü (1-5)
Her parselde sökülen şeker pancarı yumrusunun gelişme durumu ve görünüşüne göre
gözlem yapılır.
1 = Çok kötü
2 = Kötü
3 = Orta
4.6. Kök Verimi (ton / ha)
-3-
4 = İyi
5 = Çok iyi
Her parselde kenar tesiri bitkiler değerlendirmeye alınmaz. Hasat parselindeki
pancarlar sökülerek, toprağı temizlenir, alt yaprak saplarının başladığı hizadan düz bir şekilde
baş kesimi yapılarak baş kısmı ve yaprakları ayrılır. Kök verimi; her parselde kusursuz, çok
köklü (çatal köklü), çürük, fare yeniği, urlu, renkli, tohuma kalkmış ve sakallı pancarların
toplam ağırlığıdır.
5. HASTALIK VE ZARARLILAR
5.1. Yaprak Lekesi Hastalığı (Cercospora beticola) Değerlendirmesi
Yapraklardaki Cercospora lekeleri 0-9 skalası kullanılarak değerlendirilir.
0 = Tüm bitkiler sağlıklı,
1 = Dış yapraklarda ilk lekelerin görülmesi,
2 = Dış yapraklarda leke sayısının artması,
3 = Lekelerin, merkezdeki göbek yapraklar dışındaki ara yapraklarda da
Görülmesi,
4 = Lekelerin, gözle fark edilecek kadar birleşmeye başlaması,
5 = Yapraklar üzerinde küçük ölü alanların oluşması,
6 = Yapraklar üzerinde büyük ölü alanların oluşması,
7 = Dış yapraklarda ayaların en az yarısının ve daha büyük bir kısmının ölmesi,
8 = Dış yaprakların tamamına yakınının ve ara yapraklarda da ayaların büyük
bir kısmının ölmesi,
9 = Bitkilerde belirgin yeni yaprakların sürmeye başlaması.
5.2. Külleme (Erysiphe betae) Hastalığı Değerlendirmesi
Yapraklarda külleme hastalığı 0-5 skalasına göre değerlendirilir.
0 = Yapraklar sağlıklı,
1 = Yaprakların % 1-10’u küllemeli,
2 = Yaprakların %11-35’i küllemeli,
3 = Yaprakların %36-65 küllemeli,
4 = Yaprakların % 66-90 küllemeli,
5 = Yaprakların % 91’ den fazla küllemeli.
5.3.Kist Nematodu (Heterodera schachtii) Değerlendirmesi
Her parseli temsil edecek şekilde ekim öncesi ve hasat sonrasında 0-20 cm derinlikten
toprak numuneleri alınarak kist nematodu populasyon yoğunluğu belirlenir. Haziran sonu
veya Temmuz ayı başında gözlem yapılır.
-4-
Çizelge-2. Şeker Pancarı Kist Nematodu (Heterodera schachtii) Değerlendirme
Skalası
Bulaşıklık
Derecesi
(0-5)
Canlı Yumurta ve
Yumurta ve Larva
Larva içeren Kist Sayısı
Sayısı Toplamı
(100 ml kuru toprakta) (100 ml kuru toprakta)
Nematod
Yoğunluğu
0
0
0
-
1
1-5
Yaklaşık 150
2
6-10
150-800
Hafif, küme (yuvalanma) oluşumu yok
3
11-20
800-1500
Orta, küme (yuvalanma) oluşumu
4
21-40
1500-2500
5
> 40
> 2500
Hafif
Ağır, kısmen daha geniş lekelerin ve
boş alanların oluşumu
Çok ağır, büyük genellikle yaygın
boş alanlar
6. TEKNOLOJİK ÖZELLİKLER
Hasat edilen kusursuz ve çok köklü (çatal köklü) pancarlar yıkanarak tartılır ve
teknolojik analizlerde değerlendirilir.
6.1. Şeker Varlığı (%)
Polar şeker miktarının kök ağırlığına göre % ifadesidir. ICUMSA (Tekdüzen Şeker
Analiz Metotları Uluslararası Komisyonu) ve GS 6 (Genel Konu - 6) çerçevesinde oluşturulan
soğuk digestion metodunda kurşun asetat veya alüminyum sülfat kullanılarak sakkarimetre ile
tayin edilir.
6.2. Arıtılmış Şeker Varlığı (%)
Pancarda fabrikasyonla teorik olarak alınabilecek şekerin kök ağırlığına göre % olarak
ifadesidir. Bu değer 3 değişik formülle hesaplanabilir.
1 = Arıtılmış Şeker =
0
Z - [0.343 X (Na +K)+ 0.094 X α- amino N + 0.29 ]
2 = Arıtılmış Şeker =
0
Z – [ 0.19 X (Na +K) +0.274 α-amino N+0.667]
3 = Arıtılmış Şeker =
0
Z - [0.117 X (Na +K)+ 0.241 X α- amino N +1.08]
Arıtılmış Şeker = % Arıtılmış şeker varlığı
0
Z (Digestion) = % Şeker varlığı
6.3. Arıtılmış Şeker Verimi (ton/ha)
-5-
Torbaya girecek teorik şeker miktarının ifadesidir. Arıtılmış şeker verimi; % arıtılmış
şeker varlığının hektara kök verimi ile çarpılması sonucu elde edilir.
7. HASAT
Hasat esnasında her parseldeki 3 sıranın başından ve sonundan 3’er bitki (toplam 18
bitki) kenar tesiri olarak ayrılır ve bunlar değerlendirmeye alınmazlar.
Kenar tesiri dışındaki bitkiler hasat edilir. Sökülen pancarların toprağı temizlendikten
sonra alt yaprak saplarının başladığı hizadan düz bir şekilde kesilerek baş kısmı ve yaprakları
ayrılır.
8. VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
8.1. Varyans Analizi
Elde edilen sayısal verilere deneme desenine göre varyans analizi uygulanır. F testine
göre farklılıkların önem düzeyi belirlenir ve farklılıkların önemli bulunması durumunda
ortalamaların farklılık gruplandırılması Asgari Önemli Fark (AÖF)’a göre yapılır.
Değerlendirmeler, denemedeki tüm çeşitleri kapsamalıdır. Lokasyonların ve yılların birleşik
varyans analizi ve ortalamaların farklılık gruplandırması yapılır.
8.2. Stabilite Analizi
Çeşitler hakkında ilave bilgiler edinilmesi amacıyla, TTSM tarafından yürütülen TDÖ
denemelerinde elde edilen çok yıllık verilerin durumuna ve varyans analiz sonuçlarına göre
stabilite analizi yapılır.
NOT: Bu talimat, yayımlandığı tarihten sonra kurulmuş olan Tarımsal Değerleri
Ölçme denemeleri için geçerlidir.
-6-
FORM: 1
ŞEKER PANCARI TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ VERİM SONUÇLARI
Çeşitler
1
2
3-
4
Tekerrür
Kök Verimi
(t/ha)*
Şeker Varlığı
(%)
A
B
C
D
Ortalama
A
B
C
D
Ortalama
A
B
C
D
Ortalama
A
B
C
D
Ortalama
F
CV (%)
LSD
*Bu verim sonuçlarına istatistiksel analiz yapılacaktır.
7
Arıtılmış Şeker Varlığı
(%)
Arıtılmış Şeker Verimi
(t/ha)*
FORM: 2
ŞEKER PANCARI TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ BİTKİ VE KÖK GÖZLEMLERİ
Denemenin Adı
Deneme Yeri
Ekimde Parsel Alanı
Ekim Tarihi
Çıkış Tarihi
Çeşitler
Bitki sayısı
(adet)
:
:
:
:
:
Sulama Sayısı
:
Hasat Tarihi
Hasatta Parsel Alanı
Tohuma
Yaprak
Hasatta Kök Kök Gelişimi
Gelişimi Kalkan Bitki
Sayısı
(1-5)
(1-5)
Sayısı
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
8
Sakallı
Kök Sayısı
Çatallı
Kök Sayısı
:
:
Renkli Kök
Sayısı
Çürük, Urlu,
Fare yeniği
Kök Sayısı
Kusursuz
Kök Sayısı
FORM: 3
ŞEKER PANCARI TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ HASTALIK VE ZARARLI GÖZLEMLERİ
Çeşitler
Yaprak Lekesi Hastalığı
(Cercospora beticola)
(0-9)
Külleme
(Erysiphe betae)
(0–5)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
9
Kist Nematodu
(Heterodera schachtii)
(0-5)
FORM: 4
ŞEKER PANCARI TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ KİST NEMATODU (Heterodera schachtii)
Pi, Pf ve Pf/Pi DEĞERLERİ
(100 ml kuru toprakta yumurta ve larva içeren kist sayısına göre)
Çeşitler
1
2
3
4
Tekerrür
Pi
(Başlangıç populasyonu)
A
B
C
D
A
B
C
D
A
B
C
D
A
B
C
D
10
Pf
(Nihai populasyon)
Pf / Pi