palyatif bakım ve semptom yönetimi

Uzm.Hemş.Miray AKSU
GATF Eğitim Hastanesi
Eğitim Hemşiresi
SUNUM PLANI
 Palyatif Bakıma Gereksinim
 Palyatif Bakımın Tanımı
 Palyatif Bakım İlkeleri
 Semptom Yönetimi
 Palyatif Bakımda En Sık Görülen Semptomlar
 Palyatif Bakımda Semptom Yönetimi
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
2
PALYATİF BAKIMA
NEDEN GEREKSİNİM
VARDIR?
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
3
 Kanser insidansındaki artış
 Kanserli bireylerin yaşam sürelerindeki artış,
 Yaşamın son dönemlerinde yapılan agresif tedaviler
PALYATİF BAKIM GEREKSİNİMİNİ ARTIRMIŞTIR.
Ahmedzai et al. (2004). A New International Framework for Palliative Care. European Journal of Cancer, 40: 2192-2200).
Harrington, Smith TJ. The role of chemotherapy at the end of life: ‘‘when is enough, enough?’’. JAMA 2008;299:2667e2678).
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
4
PALYATİF BAKIMIN
TANIMI??
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
5
PALYATİF BAKIM
DSÖ (1986);
 “Tedaviye yanıt vermeyen hastalığı olan hastaların tüm
bakımıdır. Ağrı ve diğer semptomların yanı sıra, sosyal,
psikolojik ve manevi problemlerin kontrolü önemlidir.
Palyatif bakımın amacı, hasta ve ailesinin olabilecek en
iyi yaşam kalitesini sağlamaktır” şeklinde
tanımlamıştır.
(http://www.who.int/cancer/palliative/definition/en/).
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
6
ESKİ PALYATİF BAKIM MODELİ
Küratif Bakım
Palyatif Bakım
Tanı
Yas Sürecindeki Bakım
Ölüm
(Michelson KN, Steinhorn DM. 2007. Pediatric End-of-Life Issues and Palliative Care. Clinical Pediatric Emergency Medicine 8:212-219 ).
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
7
7
PALYATİF BAKIM
DSÖ (2002);
 Hastanın ve ailesinin yaşamını tehdit eden sorunlarla
karşılaştığında, ağrının ve diğer fiziksel, psiko-sosyal
ve manevi, ruhani problemlerin erken dönemde
belirlenmesi, dikkatlice değerlendirilmesi ve tedavi
edilmesiyle acı çekmesi önlenerek hasta ve ailesinin
yaşam kalitesini geliştiren bir yaklaşım olarak
tanımlamaktadır.
(Liben S et al. , Paediatric palliative care: challenges and emerging ideas Lancet 2008; 371: 852–64).
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
8
BAKIM
ÖLÜM
HASTALIK ODAKLI
TEDAVİ
HOSPİS
BAKIMI
PALYATİF
BAKIM
DESTEK
BAKIMI
YAS SÜRECİ
TERMİNAL
DÖNEM BAKIMI
The Clinical Practice Guidelines for Quality Palliative Care, NCP, 2009.
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
9
YENİ PALYATİF BAKIM MODELİ
Tedavi etmeye
yönelik bakım
Yaşamı uzatmaya yönelik
bakım
Yaşam kalitesinin en üst
düzeye çıkarılması
Ölüm öncesi bakım
Aile destek bakımı
Yas sürecindeki bakım
Palyatif bakım
ÖLÜM
TANI
(Michelson KN, Steinhorn DM. 2007. Pediatric End-of-Life Issues and Palliative Care. Clinical Pediatric Emergency Medicine 8:212-219 ).
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
10
PALYATİF BAKIM İLKELERİ
NELERDİR??
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
11
PALYATİF BAKIM İLKELERİ
Fiziksel İhtiyaçlar
Spiritüel
İhtiyaçlar
HASTA
VE AİLE
Psikososyal
İhtiyaçlar
Huzurlu ve kaliteli
ölüm
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
12
PALYATİF BAKIM İLKELERİ
 Hasta ve ailesinin bilgi gereksinimi
 Her hasta ve ailenin bireysel değerlendirmesi
 Hastanın fiziksel semptomlarının yönetimi
 Hastanın duygusal ve davranışsal gereksinimlerinin
ifade edilmesi
Amerıcan Academy Of Pedıatrıcs Committee On Bioethics And Committee On Hospital Care Palliative Care For Children.Pedıatrıcs, 106,
2, 2000).
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
13
PALYATİF BAKIM İLKELERİ
 Yaşam kalitesinin güçlendirilmesi
 Aileler için destek(sosyal, psikolojik, ve dini)
 Ekonomik ve koşullara ilişkin destek
 Aileye dinlenme desteğinin sağlanması (respite care)
 Ölüm sırasındaki bakım
 Yas süreci
(Amerıcan Academy Of Pedıatrıcs Committee On Bioethics And Committee On Hospital Care Palliative Care For Children.Pedıatrıcs, 106,
2, 2000).
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
14
 DSÖ Palyatif bakımı dört köşe taşına dayandırır;
 Semptom yönetimi
 Takım çalışması
 İlişkiler ve iletişim
 Hastalık süresince ve ölümden sonra hasta yakınlarına
destek
Harstade CW., Andershed B (2004).Good Palliative Care: How and Where? Journal of Hospice and Palliativ Nursing 6(1):27-35 )
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
15
SEMPTOM YÖNETİMİ
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
16
SEMPTOM YÖNETİMİNİN TEMEL
ÖZELLİKLERİ
 Subjektif:





birey tarafından semptom deneyiminin
tanımlanması/değerlendirilmesi ile başlar.
Deneyimsel: semptom deneyimlendiğinde
sıkıntıyı
azaltmak ve semptom oluşumunu önlemek için başlatılan
aktivitelerdir.
Kasıtlı/Amaçlı: yaşadığı deneyim ve semptom algısı
amaçlı olarak bazı aktiviteleri yapmasını sağlar.
Dinamik bir süreçtir: kullanılan stratejilere bireyin
tepkisi ya da kabul etme durumu değerlendirilmelidir.
Çok boyutludur
Pozitif ve negatif sonuçları vardır
Fu MR, LeMone P,McDaniel RW, ONF,2004
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
17
SEMPTOM YÖNETİM İLKELERİ
 Hastanın semptomlarına ilgi göster.
 Hangi semptomun önce alınacağına karar ver.
 Semptomun patofizyolojisini anlamaya çalış
 İlaç, doz ayarlama,zamanlama, veriliş yönü hakkında
bilgi sahibi ol
Shoemaker LK et al (2011), Symptom management: An important part of cancer care, Clinic Journal of Medicine, 78 (1),25-34 )
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
18
SEMPTOM YÖNETİM İLKELERİ
 Hastanın yaşı, kırılganlık,ilacın maliyeti ve beklenen
yan etkileri göz önünde bulundur
 Etkili ve gerekli olmayan ilaçları kes
 Sık sık yeniden değerlendirme yap
Shoemaker LK et al (2011), Symptom management: An important part of cancer care, Clinic Journal of Medicine, 78 (1),25-34 )
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
19
!!!!
 Onkoloji hemşireleri, diğer sağlık personellerine
göre, hastalar ve aileleriyle daha sık ve sürekli iletişim
kurduklarından,
SEMPTOM YÖNETİMİNDE
ağırlıklı bir role sahiptirler.
Aslan Ö., Vural H., Kömürcü Ş.,Özet A.(2006), Kemoterapi alan kanser hastalarına verilen eğitimin kemoterapi semptomlarına etkisi,
C.Ü.Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 10(1)
Şira Sari F. (2007) Kemoterapi alan onkoloji hastalarında semptomların değerlendirilmesi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Marmara
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul )
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
20
!!!!
 Semptom yönetimi,
hasta bakımında yaratıcı olma
ve
hastaların yaşam kalitesinde önemli
farklılıklar yaratabilme
olanağı sağlayan bir alandır.
William S.A.,Schreier A.M. (2005) The role of education in managing fatique, anxiety and sleep disorders in women undergoing
chemotherapy breast cancer, Applied Nursing Research, 18:138-147
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
21
PALYATİF BAKIMDA EN SIK
GÖRÜLEN SEMPTOMLAR
NELERDİR??
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
22
SEMPTOMLAR
 Semptom
%
 Ağrı
 Semptom
84
69
66
57
52
51
50
 Anksiyete
 Yorgunluk
 Anoreksi
 Ağızda Kuruma
 Konstipasyon
 Çabuk Doyma
 Dispne
 >10% Kilo Kaybı
 Uyku Problemleri
 Depresyon
 Öksürük
 Bulantı


Ödem
Tad değişikliği
50
49
41
38
36
28
28
%
 Kusma
 Konfüzyon
 Baş Dönmesi
 Dispepsi
 Disfaji
 Geğirme
 Karın Şişliği
 Hafıza Problemleri
 Sedasyon
 Hıçkırık
 Kaşıntı
 Diyare
 Tremor
 Bayılma
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
(Semin ONCOL 27:24-33;2000)
24
23
21
19
19
18
18
18
12
10
9
9
6
5
3
23
EN SIK GÖRÜLEN SEMPTOMLAR
 Ağrı
 Yorgunluk
 Anoreksi
 Ağızda Kuruma
 Konstipasyon
 Çabuk Doyma
 Dispne
(Semin ONCOL 27:24-33;2000)
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
24
AĞRI
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
25
AĞRI
 Uluslar arası Ağrı Araştırma Derneği (İASP)
Taksonomi Komitesi’ne göre;
AĞRI;
vücudun belli bir bölgesinden kaynaklanan, doku
harabiyetine bağlı olan veya olmayan, kişinin
geçmişteki deneyimleriyle de ilgili, hoş olmayan
emosyonel bir duyum ve davranış şeklidir.
http:/www.iasp-pain.org/terms-p.htlm.pain
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
26
AĞRI
 Yapılan çalışmalar, ileri dönem kanser hastalarında
%60-90 oranında orta ile şiddetli ağrı probleminin
olduğunu ortaya koymaktadır.
 Ancak uygun ağrı tedavisi ile kanser hastalarının
%90’ında yeterli rahatlama sağlanmaktadır.
Katheleen M., Foley KM. (2005) Supportive care and quality of life: Section 1: Management of cancer pain. In de vita VT. Jr, Helman 5.
Rosenberg SA, eds 7th ed. Lippincot Williams Wilkins;Chapter 55 Cimete G., (2002) Yaşam sınu Bakım, Ankara, Nobel Tıp Kitabevleri,
63-149
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
27
 AĞRI,
HASTANIN SÖYLEDİĞİ ŞEYDİR,
EĞER SÖYLÜYORSA VARDIR.
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
28
AĞRI DEĞERLENDİRMESİ
 ABCDE MODELİ
 A. “Ask” Ağrıyı düzenli olarak sorgula
 B. “Believe” Hasta ve ailesinin ağrı konusundaki
bildirimlerine inan
 C. “Choose” Hasta, aile ve ortama uygun ağrı
kontrol yöntemleri seç
 D. “Deliver İnterventions” Girişimleri zamanında
ve koordineli olarak uygula
 E. “Empower” Hasta ve ailesini güçlendir.
(AHCPR-Kanser ağrısı yönetiminde klinik uygulama rehberi)
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
29
AĞRI DEĞERLENDİRMESİ
 Ağrının şiddetini ve özelliğini değerlendirme
 Psikososyal değerlendirme
 Fiziksel ve Nörolojik muayene
 Diagnostik değerlendirme
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
30
KULLANILABİLİR ÖLÇEKLER
TEK BOYUTLU ÖLÇEKLER
 Sözel tanımlayıcı skala
 Sayısal değerlendirme skalası
 Görsel Kıyaslama Ölçeği
 Yüz Ağrı Skalası
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
31
KULLANILABİLİR ÖLÇEKLER
ÇOK BOYUTLU ÖLÇEKLER
 McGill Ağrı Ölçeği
 Darmount Ağrı Anketi
 Hatırlatıcı Ağrı Değerlendirme Kartları
 Ağrı Algılama Profili
 West Haven-Yale Çok Boyutlu Ağrı Çizelgesi
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
32
AĞRI YÖNETİMİ
 Önleyici stratejiler
 Terapötik yaklaşımlar
 Antikanser tedaviler
 Farmakolojik tedaviler
 Nonfarmakolojik tedaviler
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
33
FARMOKOLOJİK
TEDAVİLER
 DSÖ’ün önerdiği basamak tedavi yöntemi
1.BASAMAK
2.BASAMAK
3. BASAMAK
ASA
Parasetamol
NSAİ
Kodein
Tramadol
Petidine
Morfin
Hidromorfon
Fentanil
Word Health Organization,, ( 1996), Cancer pain relief: with guide to opioid availability 2. Edition. Geneva Switzerland
Akdemir N.,Birol L. (2005) İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı, Ankara, Sistem Ofset, 80-81, 287-295
Sarıhan E.,Kadıoğlu E, Artıran İF (2012) Kanser ağrısı, tedavi prensipleri ve dünya sağlık örgütü ağrı basamak tedavisi, Nobel Med ,8: 5-1
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
34
NONFARMAKOLOJİK TEDAVİLER
 Fiziksel Yöntemler
 Sıcak-Soğuk kompresler
 Masaj,basınç ve vibrasyon
 Egzersiz
 Pozisyon değişikliği
 Akupunktur
Word Health Organization,, ( 1996), Cancer pain relief: with guide to opioid availability 2. Edition. Geneva Switzerland
Akdemir N.,Birol L. (2005) İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı, Ankara, Sistem Ofset, 80-81, 287-295
Sarıhan E.,Kadıoğlu E, Artıran İF (2012) Kanser ağrısı, tedavi prensipleri ve dünya sağlık örgütü ağrı basamak tedavisi, Nobel Med ,8: 5-1
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
35
NONFARMAKOLOJİK TEDAVİLER
 Bilişsel-Davranışsal Yöntemler
 Gevşeme ve hayal kurma
 Hipnoz
 Dikkati başka yöne çekme
 Hasta eğitimi
 Psikolojik destek
 Destek grupları ve dinsel danışmanlık
Word Health Organization,, ( 1996), Cancer pain relief: with guide to opioid availability 2. Edition. Geneva Switzerland
Akdemir N.,Birol L. (2005) İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı, Ankara, Sistem Ofset, 80-81, 287-295
Sarıhan E.,Kadıoğlu E, Artıran İF (2012) Kanser ağrısı, tedavi prensipleri ve dünya sağlık örgütü ağrı basamak tedavisi, Nobel Med ,8: 5-1
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
36
YORGUNLUK
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
37
YORGUNLUK
 Yorgunluk; bitkinlik, güçsüzlük ve enerjide
azalmanın subjektif olarak hissedilmesidir.
 Her zaman yapılan işlevleri engelleyen kanser veya
kanser tedavisi ile ilişkili olan yaygın, sürekli ve
subjektif yorgunluk hissidir. Bu his geçici değildir ve
dinlenmekle hafiflemez.
(NCNN, 2011)
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
38
YORGUNLUK
 Kanser hastalarında yorgunluğun görülme oranının
%25-99 arasında değiştiği belirtilmektedir.

Yorgunluk bireyin günlük yaşam aktivitelerini
etkilemektedir.
Servaesa P, Verhagenb C, Bleijenberg G. Fatigue in cancer patients during and after treatment: prevalence, correlates and interventions.
European Journal of Cancer. 38: 27–43, 2002).
Okuyama T, Tanaka K, Akechi T, et al. Fatigue in ambulatory patients with advanced lung cancer: prevalence, correlated factors and
screening. J Pain Symptom Manage.22:554–564, 2001
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
39
Piper PF, Lindsey A,Dodd M. (1987) Fatique mechanisms in cancer patients developing nursing theory, Oncology Nursing Forum,
14: 17-23
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
40
YORGUNLUK DEĞERLENDİRMESİ
2.Edmonton Semptom Cheklisti
3. Brief Yorgunluk Ölçeği
4.Görsel Yorgunluk Ölçeği
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
41
YORGUNLUK YÖNETİMİ
 Hasta /Ailesinin Eğitimi
 Genel Girişimler
 Özelleştirilmiş Girişimler
 Farmakolojik Yaklaşımlar
 Non-Farmakolojik yaklaşımlar
(NCCN, 2007)
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
42
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
43
YORGUNLUK YÖNETİMİ
HASTA/AİLESİ EĞİTİMİ
 Tedaviye bağlı yorgunluğun hastalığın ilerlediğinin
göstergesi olmadığı vurgulanmalı
 Günlük olarak yorgunluk değerlendirmesi yapması ve
kayıt etmesi vurgulanmalı
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
44
YORGUNLUK YÖNETİMİ
GENEL GİRİŞİMLER
 Gereksiz aktiviteler sınırlanmalı
 Aktivite düzeyi belirlenmeli
 Öncelikler belirlenmeli
 Günlük aktiviteler planlanmalı
 Meşguliyet aktivitelerine katılımı teşvik edilmeli
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
45
YORGUNLUK YÖNETİMİ
FARMAKOLOJİK YAKLAŞIMLAR
 Yorgunlukla
ilişkili nedenler saptandıktan sonra
psikostimülanların kullanımı düşünülebilir
 Anemi tedavisi yapılmalı
 Uyku ilaçlarının kullanımı düşünülebilir
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
46
YORGUNLUK YÖNETİMİ
NON-FARMAKOLOJİK YAKLAŞIMLAR
 Aktiviteler mümkün düzeyde artırılmalı
 Psikosoyal girişimler planlanmalı
 Dikkat yenileyici terapilere katılım sağlanmalı
 Beslenme danışmanlığı sağlanmalı
 Uyku terapisi planlanmalı
 Aile iletişimi desteklenmeli
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
47
ANOREKSİ/
İŞTAHSIZLIK
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
48
ANOREKSİ/İŞTAHSIZLIK
 İştahsızlık; aç olmamak, temel kalori ihtiyacında
azalma, yeme isteğinin olmaması ve/veya ağız tadının
bulunmaması olarak tanımlanabilir.
 Anoreksi yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etkiye
neden olur.
Illman J.,Corringham R., Robinson D. (2005) Jr are inflamatory Cytokines the common link between cancer associated cachexia and
depression? J Support Oncol ,3:37-50
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
49
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
50
ANOREKSİ DEĞERLENDİRMESİ
 Kiloda Değişiklik Yüzdesi Takibi
(Haftalık %1-2, aylık %5, 6 aylık %15 üstü !!!!!)
 Albümin değeri takibi
(3 g/dl altı !!!!)
 Vücut Kitle İndeksi
(Kilo/boyun karesi=22 altı!!!!!)
 Subjektif Global Değerlendirme (SGD)
Başaran G.,(2004) Kanser Hastalarında Beslenme, Klinik Gelişim, 24-32
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
51
ANOREKSİ YÖNETİMİ
 Önleyici takip ve kapsamlı değerlendirme
 Beslenme durumunu sarsabilecek bütün belirtilerin
yönetimi
 Beslenme desteği temini
 Hasta ve yakınlarına beslenme eğitimi
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
52
ANOREKSİ YÖNETİMİ
FARMAKOLOJİK YAKLAŞIMLAR
 En sık kullanılan ilaçlar
 Megace
 Reglan
 Marinol
 Steroidler
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
53
ANOREKSİ YÖNETİMİ
 NON-FARMAKOLOJİK YAKLAŞIMLAR
 Beslenme Desteği
 Enteral ve Parenteral Beslenme
 Nazogastrik Sonda
 Nazoduedonal Sonda
 Gastrostomi
 Total Parenteral Beslenme
 Psikososyal Destek
 Egzersiz
 Yoga
Başaran G.,(2004) Kanser Hastalarında Beslenme, Klinik Gelişim, 24-32
Onat H.,Molinas MN (2002) Kanser hastalarına yaklaşım. Tanı, tedavi ve takipte sorunlar .Kanser hastalarında beslenme, Nobel
Kitabevi, İstanbul, 249-25220. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
54
KONSTİPASYON
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
55
KONSTİPASYON
 Konstipasyon; gaitanın sert ve pasajdan zor geçişi ile
karakterize oluşan gaitanın geçişinde azalma olarak
tanımlanır. Bazı araştırmacılar
konstipasyonu
boşaltımın sıklığının az olması bazıları da güç gaita
yapma olarak ele almaktadır.
 Konstipasyon subjektif bir semptom
olduğu için
tanımı her birey için farklıdır ve tanımlanması güçtür.
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
56
KONSTİPASYON
 Kanserli hastalarda konstipasyon görülme oranı %50–
%95 arasındadır ancak opioid alan hastalarda bu oran
%60-%87 arasında görülür.
Smith S., (2001) Evidence- based management of constipation in the oncology patient. European J.Oncology Nurs 5:18-25
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
57
KONSTİPASYON
RİSK FAKTÖRLERİ
 Metabolik etkiler
 Hiperkalsemi
 Kanserin kendisi
 Hiperglisemi
 Önceden laksatif kullanımı
 Hipoparotroidizm
 Semptom yönetiminde
 Dehidratasyon
kullanılan ilaçlar
 Primer/Dışsal Faktörler
 Hipokalemi
 Yapısal anormallikler
 ileri yaş
 Barsak obstriksiyonu
 Beslenme durumunda zayıflık
 Pelvik tümör
 Yetersiz sıvı alımı
 Radyasyon fibrozu
 Harekette azalma
 Ağılı anorektal durumlar
 Cerrahi komplikasyonlar
(Smith S 2001)
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
58
KONSTİPASYON DEĞERLENDİRME
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
59
KONSTİPASYON YÖNETİMİ
FARMAKOLOJİK YAKLAŞIMLAR
 Opioidlere başlanırken laksatif başlanması ve hasta
opioid aldığı sürece devam edilmesi
 Stimulan laksatif
 Osmotik laksatif
 Prokinetik ajanlar
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
60
KONSTİPASYON YÖNETİMİ
NON-FARMAKOLOJİK YAKLAŞIMLAR
 Sıvı alımının artırılması
 Lif alımının artırılması
 Hareket
 Egzersiz
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
61
DİSPNE
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
62
DİSPNE
 Dispne ; subjektif olarak zor ve rahatsız soluma hissi
olarak tanımlanır .
 Kanser hastalarında %45-90 oranında görülen ve yaşam
kalitesini bozan bir semptomdur.
(American Thoracic Society, 1999)
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
63
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
64
DİSPNE DEĞERLENDİRME
 Kişinin ifadesi oldukça önemlidir.
 Hastalar “solunum sıkıntısı, hava/nefes alamama,
boğulma” gibi tanımlar kullanmaktadırlar.
 Hızlı yüzeyel solunum, apne periyodları,cheyne-stoke
solunum görülmesi
 Solunum sayısı
 O2 satürasyon ölçümü
 Kan gazı ölçümü
(Thomas JR, von Gunten CF. Management of Dyspnea. The Journal Of Supportıve Oncology, 1;1;2003)
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
65
DİSPNE YÖNETİMİ
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
66
DİSPNE YÖNETİMİ
 Dispne tedavisinde opioidlerin etki mekanizması;
 Santral güdünün baskılanması
 Egzersiz ve istirahatte oksijen tüketiminin azaltılması
 Nefes darlığının santral algısının değiştirilmesi ve
azaltılması
 Pulmoner vazodilatasyon
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
67
DİSPNE YÖNETİMİ
Bruera et all, (1990) J Pain Symptom Management 5:341-344
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
68
SONUÇ OLARAK
 Semptom
yönetiminde semptomların sistematik
değerlendirilmesi ve sürekli tanılanması çok
önemlidir.
 Bu
tanılama sonucunda hemşirelerin farkındalığı
artacak,
 semptomlar zamanında ve doğru tanımlanacak,
 semptomu rahatlatmak ve hasta sonuçlarını geliştirmek
için
hedefe
yönelik
girişimler
planlanıp
uygulanabilecektir.
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
69
SONUÇ OLARAK
 Hastaların yaşadığı çoklu semptomların yaşam kalitesi
üzerinde olumsuz etkisinin ortadan kaldırılması için
tek bir semptom üzerine odaklanma
yeterli
olmayacağından,
eşzamanlı
görülen
semptomlara
odaklanmak
gerekmektedir.
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
70
ÖNERİLER
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
71
İLGİNİZE
TEŞEKKÜRLER
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
72
KAYNAKLAR
















Ahmedzai et al. (2004). A New International Framework for Palliative Care. European Journal of Cancer, 40: 2192-2200).
Akdemir N.,Birol L. (2005) İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı, Ankara, Sistem Ofset, 80-81, 287-295
Amerıcan Academy Of Pedıatrıcs Committee On Bioethics And Committee On Hospital Care Palliative Care For
Children.Pedıatrıcs, 106, 2, 2000
American Thoracic Society, 1999
Aslan Ö., Vural H., Kömürcü Ş.,Özet A.(2006), Kemoterapi alan kanser hastalarına verilen eğitimin kemoterapi semptomlarına
etkisi, C.Ü.Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 10(1)
Başaran G.,(2004) Kanser Hastalarında Beslenme, Klinik Gelişim, 24-32
Bruera et all, (1990) J Pain Symptom Management 5:341-344
Cimete G., (2002) Yaşam sınu Bakım, Ankara, Nobel Tıp Kitabevleri, 63-149
Harrington, Smith TJ. (2008). The role of chemotherapy at the end of life: ‘‘when is enough, enough?’’. JAMA;299:2667e2678
Harstade CW., Andershed B (2004).Good Palliative Care: How and Where? Journal of Hospice and Palliative Nursing 6(1):27-35
http://www.who.int/cancer/palliative/definition/en/
http:/www.iasp-pain.org/terms-p.htlm.pain
Illman J.,Corringham R., Robinson D. (2005) Jr are inflamatory Cytokines the common link between cancer associated cachexia
and depression? J Support Oncol ,3:37-50
Katheleen M., Foley KM. (2005) Supportive care and quality of life: Section 1: Management of cancer pain. In de vita VT. Jr,
Helman 5. Rosenberg SA, eds 7th ed. Lippincot Williams Wilkins;Chapter 55
Liben S et al. (2008). Paediatric palliative care: challenges and emerging ideas Lancet 371: 852–64
Michelson KN, Steinhorn DM. (2007). Pediatric End-of-Life Issues and Palliative Care. Clinical Pediatric Emergency Medicine
8:212-219
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
73
KAYNAKLAR













Okuyama T, Tanaka K, Akechi T, et al. Fatigue in ambulatory patients with advanced lung cancer: prevalence, correlated factors
and screening. J Pain Symptom Manage.22:554–564, 2001).
Onat H.,Molinas MN (2002) Kanser hastalarına yaklaşım. Tanı, tedavi ve takipte sorunlar .Kanser hastalarında beslenme, Nobel
Kitabevi, İstanbul, 249-252
Piper PF, Lindsey A,Dodd M. (1987) Fatique mechanisms in cancer patients developing nursing theory, Oncology Nursing
Forum, 14: 17-23
Portenoy RK, Lesage P. (1999) Management of cancer pain, Lancet, 353:1695-1700
Sarıhan E.,Kadıoğlu E, Artıran İF (2012) Kanser ağrısı, tedavi prensipleri ve dünya sağlık örgütü ağrı basamak tedavisi, Nobel
Med ,8: 5-15
Servaesa P, Verhagenb C, Bleijenberg G. Fatigue in cancer patients during and after treatment: prevalence, correlates and
interventions. European Journal of Cancer. 38: 27–43, 2002).
Shoemaker LK et al (2011), Symptom management: An important part of cancer care, Clinic Journal of Medicine, 78 (1),25-34
Şira Sari F. (2007) Kemoterapi alan onkoloji hastalarında semptomların değerlendirilmesi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi,
Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
Smith S., (2001) Evidence- based management of constipation in the oncology patient. European J.Oncology Nurs 5:18-25
The Clinical Practice Guidelines for Quality Palliative Care, NCP, 2009.
Thomas JR, von Gunten CF. Management of Dyspnea. The Journal Of Supportıve Oncology, 1;1;2003
William S.A.,Schreier A.M. (2005) The role of education in managing fatique, anxiety and sleep disorders in women undergoing
chemotherapy breast cancer, Applied Nursing Research, 18:138-147
Word Health Organization,, ( 1996), Cancer pain relief: with guide to opioid availability 2. Edition. Geneva Switzerland
20. UKK, 19-23 Nisan 2013, Antalya
74