meme dokusunun palpasyonu

FİZİKSEL DEĞERLENDİRME
MEME VE AKSİLLA MUAYENE
Araşt. Görv. Özlem DOĞU
SÜ HEMŞİRELİK ESASLARI ANABİLİM DALI
2
1
2
3
HEDEF
• Meme muayenesinin önemini kavramak
• Muayene yöntemlerini bilmek
• KKMM (Kendi Kendine Meme Muayenesi) konusunda eğitici rolünü
uygulamak
3
MEME KAVRAMI
Midaksiller
hat
3.-6.KOSTA
Anteriyor
toraksda
4
5
Grandüler doku,
Fibröz doku (destek ligamentler) ve
Adipoz dokudan (yağ dokusu) oluşan memenin başında, tepe şeklinde
areola denilen pigmentli bir alan ile çevrelenmiş konikal bir yapı
vardır.
6
MEME KAVRAMI
 Grandüler doku özellikle kadınların için önemli bir bölgedir. Erkeklerde az miktarda
olmasına rağmen, kadınların meme dokusunun büyük bir bölümünü oluşturan
grandüler doku kanser hücresinin gelişim gösterebildiği bir dokudur.
AKSİLLA KAVRAMI



8
MEME KANSERİ
WHO ve IARC göre dünyada yılda 1.000.000
kadında meme kanserine yakalanmakta, akciğer
kanseri sonrası kanser ölümleri arasında 2. sırada
yer almaktadır.
Erkeklerde ise görülen tüm kanserlerin %0.2 sini,
ölümlerin ise %0.14 ünden sorumludur.
9
ERKEN TEŞHİS
Meme kanseri açısından;
13 yaşından önce menarşa ulaşanlar
50 yaşından sonra geç menapoza girenler
İlk çocuğunu 30 yaşından sonra doğurnlar
Oral kontraseptif kullananlar
Diüretik, digital, steroid, östrojen grubu ilaçları kullananlar risk
altındadır.
Erken teşhis tedavi için anahtardır.
Bu konuda hemşirelerin sorumluluğu eğitim ve farkındalık sağlamaktır.
Bu doğrultuda;
Kendi kendine meme muyenesi (KKMM)
Klinik muayene (KM)
Mamografi taramalarının önerilen aralıklarla yaptırılması
gerekmektedir.
10
AMERİKAN KANSER DERNEĞİ ERKEN TEŞHİS İÇİN…




11
KKMM nasıl yapılacağı anlatılmalıdır…
En uygun zaman menstrual kanamanın son günüdür. Bu dönemde
hormonlar düşmeye başlar ve memelerde hassasiyet ve şişlik azalır.
Menopozda ki kadınlarda ise, her ay aynı gün yapması gereklidir.
Gebe kadınlarda aynı şekilde her ay düzenli yapması yeterlidir.
Yaşlı kadınlarda kkmm daha çok dikkat gerektirir. Çünkü yaşlılar memelerinde
ortaya çıkan değişikliği, yaşlanma sürecinin bir parçası olarak düşünebilirler.
Ayrıca bazı fizyolojik faktörler kkmm ni engelleyebilir. Örneğin kas-iskelet
sistemine ait sınırlılıklar, periferik duyularda azalma, görmenin azalması, eklem
hareketlerinde değişiklik palpasyon ve inpeksiyonu engelleyebilir. Böyle durumda
muayeneyi aile üyelerinden birinin yapması, eğitilmesi gereklidir.
KKMM 3 aşamada uygulanır
• İyi aydınlanmış odada, ayna karşısında yapılmalı
• Meme ucunun içe doğru çekilmesi ve şekil ve renk değişimi, kızarıklık,
yüzeyel damarlara belirginleşme, şişlik, ciltte gamzeleşme, “portakal kabuğu”
görünümü, ülser, ödeme bakılır. Koltuk altında beze, üst kolda şişlik lenf
bezlerinde şişlik önemlidir.
• Uygulama ayna karşısında eller yukarıda başın üzerinde, kalçada ve yanlarda
iken değerlendirilir.
İnspeksiyon
•
KKMM 3 aşamada uygulanır
• Duşda yada ayna karşısında her iki meme elle palpe edilerek meme
dokusunda anormal yumrular, yığılmalar, kitleler aranır.
• Memenin koltukaltından göğüs kemiğine, köprücük kemiğinden
memenin alt sınırına kadar palpe edilir.
Ayakta
Palpasyon
• Sol kol yukarı kaldırılır, sağ el 3-4 parmakları meme ucundan çevresine
dairesel hareketlerle içten dışa doğru meme ve koltuk altı palpe edilir.
Aynı işlem diğer meme içinde uygulanır.
KKMM 3 aşamada uygulanır
• Sırtüstü yatılır, sağ omuz altına bir yastık veya katlı havlu konulur.
• Memesi küçük olanlarda muayene edilecek taraf kol avuç içi yukarı
gelecek ve kol dik açı yapacak şekilde yana uzatılır. Memesi büyük
olanlarda aynı pozisyonda kol baş üzerine doğru uzatılır.
Yatarak
Palpasyon
• Ardından diğer tarafa aynı işlem uygulanır.
15
16




17
SAĞLIK HİKAYESİ
 Sağlık hikayesinde bireyin meme kanseri risk grubunda olup olmadığı değerlendirilir.
 Sağlık ve Aile öyküsü (40 yaşın üzerinde olmak, erken menarş ve geç menapoz, hiç
doğurmama yada 30 yaş üzeri ilk doğum olması, hormonal ilaçların kullanılması,
yağlı yiyecekler tüketme, kafein tüketimi vb)
 Subjektif olarak alınan bulgular (memede kitle ele gelmesi, portakal kabuğu
görünümü, meme başının içe çekilmesi, başından kanlı-kansız akıntı gelmesi, deride
ülser, kızarıklık, ödem, şişlik vb)
 Son menstürasyon tarihi, menstürasyonun başlaması, süresi ve bu dönemde yaşanan
sorunlar bilgileri alınmalıdır.
18
19
MUAYENE
20
 Muayene inspeksiyon ve palpasyon tekniği ile yapılır.
 Muayeneye başlamadan önce hastanın belden üst kısmındaki giysileri çıkartılır ve her
iki meme rahatça görülecek şekilde üstü örtülür.
SOL MEME
Kuyruk
Gözlemleri bulguları tanımlayabilmek için
memeyi dört kadran ve kuyruğa ayrılır.
Üst Dış Kadran
Kadranlar, meme başının merkezinden
geçirilen horizantal ve vertikal hayali
Üst İç Kadran
çizgilerle ayrılır.
Kuyruk ise üst dış kadrandan koltuk
altına doğru uzanır.
Alt İç Kadran
Alt Dış
Kadran
MUAYENE
21
 Bulguların lokalizasyonunu
netleştirmek amaçlı kadran
dışında saat dilimleri de
kullanılabilmektedir. Göğüs bir
saate benzetilir, meme başı
merkez alınarak yelkovanın
merkeze uzaklığı belirtilir.
 Ör: Üst dış kadranda, saat 2
hizasında, meme başından 1cm
uzakta gibi…
12
1
2
22
Meme şeklindeki değişikliğin, çekilmelerin
gözlemlenmesinde;
Bu hareketlerde, pektoris kasının kasılması ile memelerde geri çekilme, çökme ve
simetrik durum varsa görülmesini sağlar.
23
İNSPEKSİYON
İnspeksiyonda önce memeler büyüklük, biçim ve simetri açısından
değerlendirilir. Meme 3. kostadan 6. kostaya doğru uzanır ve 4. interkostal
seviyede meme ucu bulunmaktadır. Asimetrik ve genelde sol meme, sağ
memeden çok az büyüktür. Bu durum normal olarak kabul edilebileceği gibi
inflamasyon durumunda da görülebilmektedir. Yaşlı kadınlarda meme
dokusunu destekleyen ligamentlerin zayıflaması ile sarkmalar olur ve meme
başları asimetrik olabilmektedir.
İNSPEKSİYON
24
Meme
ucu ve aerolayı büyüklük, renk, yapı, akıntı ve meme ucunun yönü
açısından gözlemlenir.
Normal aerola daire veya oval şeklinde ve hemen hemen eşittir. Açık renkli
kadınlarda meme başı pembe iken, esmer tenlilerde diğer ten yüzeyinden
koyudur ve hamilelikte kahverengi görüntüdedir.
Normal meme
uçları simetrik yönlerde, dışa dönük ve akıntısızdır. Eğer
meme uçları içe dönük ise bu durumun yaşamı boyunca olup olmadığı hastaya
sorulmalıdır.
İNSPEKSİYON
25
Memede
tümoral yapı, meme başlarının simetrisini bozar ve meme başı
içe dönebilir yada bir tümörün olduğu yana çekilebilir. Kanama yada
akıntı durumu da not alınmalıdır. Doğumdan sonra ki 2 gün açık sarı akıntı
görülebilmektedir.
Meme
derisi renk, ödem, yüzeysel venöz yapı açısından değerlendirilir.
Enfeksiyon durumunda kızarıklık gözlemlenir, benzer şekilde memesi büyük
olan kişilerde sürtünme nedeniyle altta kızarıklık, sıyrılma olabilmektedir.
İNSPEKSİYON
26
Normal memede ödem gelişmez. Ödem tümör hücrelerinin lenf damarlarını
tıkaması sonucu olur. Portakal kabuğu görünüm ortaya çıkar.
Venöz
yapıda belirginlik zayıf ve hamile kadınlarda normal olabileceği gibi
karsinom durumunda da venöz dolgunluk arttığı için görülebilmektedir.
Tümör durumunda alttaki ligamentlerin tutulması ile üstündeki deriyi
tümöre doğru çeker. Bu durumda gamzeleşme, çekilme (retraksiyon) ve
çukurlaşma görülür.
27
Deride
değişiklik
Yumru
Meme başı
çekilme
Kızarıklık
Çukurlaşma
Akıntı
28
PALPASYON
29
 Palpasyon meme dokusu ve aksillar lenf nodlarının değerlendirilmesine
olanak sağlar.
 Meme dokusunun büyük bir kısmını oluşturan grandular doku meme
ucuna açılan kanalları oluşturan lob ve alveol yapı lopcuklardır. Fibröz
doku destek ligamnetler olup memeyi desteklemek ve dik tutmayı
sağlar, yine çoğunluğunu oluşturan adipoz doku yani yağ dokusu ise
meme yanlarında ve yüzeyinde lokalizedir.
 Lenf nodlarının büyük bir kısmı memelerden aksiller lenf nodlarına
doğru drene olur.
30
AKSİLLAR LENF NODLARININ
PALPASYONU
 Nodların en iyi palpasyonu hasta
oturur pozisyonda iken olur. Kollar
iki yanda ve gevşek olması istenir.
Hasta-hemşire yüz yüze olmalı,
muayene olacak tarafda ki kolunu
göğüs duvarından uzaklaştıracak
şekilde abdüksiyon uygulanır ve kol
bilekten fleksiyonla desteklenir.
AKSİLLAR LENF NODLARININ PALPASYONU
31
Hemşire serbest elini hastanın göğüs duvarına yerleştirir ve parmaklarının aksillar çukura
bası uygular. Aksillada yer alan nodlar parmak uçları ile nazikçe yuvarlanarak palpe edilir.
Normal lenf nodları ele gelmez ama 1cm çapından küçük, yumuşak ve hassas olmayan lenf
nodunun ele gelmesi, başka büyümüş lenf nodu yoksa normal kabul edilir.
32
MEME DOKUSUNUN PALPASYONU
 Meme dokusunun palpasyonu supine pozisyonunda, eller başın altında iken
uygulanır. Bu pozisyon meme dokusunu düzleştirerek göğüs duvarı üzerinde
düzgünce yayılmasını sağlar. Omuzun altı küçük bir yastı yada havlu ile
desteklenebilir.
 Eğer hasta kitleden şikayet ediyorsa normal ve anormal doku karşılaştırması
için diğer memeyi de muayene ederek objektif karşılaştırma yapılmalıdır.
 Muayene işaret, orta ve yüzük parmakları ile hafif bası uygulayarak ve dikey
hatlar izlenerek doğrusal hareketler şeklinde, merkezden çevreye doğru saat
yönünde dairesel hatlar şeklinde veya meme başından başlanıp perifere doğru
tekerlek teli biçiminde yapılabilmektedir.
33
Aksillanın tepesinden başlanır,
memenin lateralinden palpe
edilerek aşağıya inilir. Tekrar
yukarı doğru çıkılır ve aşağıya
inilir. Sternuma kadar devam eder.
I. Dahiliye ve Cerrahi Yoğun Bakım Hemşireliği Kongresi, Gaziantep, 11.4.2014
34
 Palpasyonda hangi teknik kullanılırsa kullansın önemli olan tüm memenin
ve kuyruk kısmının muayene edilmiş olmasıdır.
 Memenin dört kadranında palpasyon uygulandıktan sonra, eldiven
giyilerek meme ucu ve areolanın palpasyonuna devam edilir. Meme başı,
işaret parmağı ve başparmak arasında hafifçe sıkıştırılarak akıntı olup
olmadığı kontrol edilir. Meme başında elastikiyet kaybı, içe çökme,
düzleşme yada çekilme, areola ödemi, akıntı kanser lezyonu
düşündürür.
35
PALPAPSYONDA KİTLE TESBİT
EDİLİRSE;
 Kitlenin özellikleri tanımlanmalıdır.
Kitlenin
kadransaat
yönünde
lokalizasy
onu
Santimetr
e olarak
büyüklüğ
ü
Biçimi
(yuvarlak,
düzenlidüzensiz)
Doku
yapısı
(sertyumuşak)
Hassasiye
t
Hareket
yeteneği
Etrafında
ki
yumuşak
dokularla
ilişkisi
(sınırları
bellideğil)
36
KANSER…
 Kanser lezyonları sert, sınırları iyi seçilemeyen, düzensiz,
deriye veya altındaki dokulara bağlı, hareketsizdir ve
hassasiyeti yoktur.
37
Erkek Memesi
 Erkek memesinin muayenesi daha kolaydır.
 Meme ucu ve aerola nodül, ülser açısından gözlenir.
 Büyümüş meme obesite veya glandular genişleme sonucudur.
Büyüme yumuşak ve yağlı şekildedir. Steroid kullanımı
nedeniyle de olabilir.
 Granduler doku ve kanser riski azlığı nedeniyle rutin KKMM
gerek yoktur,
38
 Jinekomasti grandüler
doku sert ve disk şeklinde
büyür. Hikayede
jinekomasti de
sorgulanmalıdır.
39
Sonuç olarak;
Kadınlarda kanser hücresi gelişimi için risk
oluşturan grandüler dokunun fazla olması
nedeniyle kanser riski yüksektir.
KKMM-KM - Mamografi erken teşhiste
önemlidir.
Muayenede sağlık öyküsü, inspeksiyon ve
palpasyon teknikleri uygulanır.