kadınlarda kısırlık,erkeklerde kısırlık

KADINLARDA KISIRLIK
İnfertilite, Kadın İnfertilitesi.
Kısırlık ne demektir?
Kısırlık bir yıl denemeyi takiben gebe kalmamaktır. Bu bir yıl
boyunca korunmasız ve düzenli cinsel teması takiben hamile
kalamamak anlamına gelmektedir. Kısırlığın nedenlerinden üçte
biri erkek, üçte biri kadın üçte biri ise hem erkek hem kadını
ilgilendiren sebeplerden kaynaklanır.
Kadınlarda Kısırlık sebepleri:
Kadınlarda gebelik birçok faktörün düzenli şekilde yan yana
gelmesine bağlıdır.
Ovülasyon olmalı: kadın overlerinden yumurtanın
çıkması,
Yumurta fallop tüplerine geçebilmeli: döllenme fallop
tüpleri içinde olur,
Yumurta sperm tarafından döllenmeli ve buradan uterus
içine gidebilmelidir,
Uterus duvarına tutunabilmelidir, burada 40 haftada
olgunlaşarak doğum gerçekleşir.
Kadınlarda kısırlık araştırmaları en sık sebebin ovülasyon
yada fallop tüplerinden kaynaklandığını göstermiştir.
kadınlarda kısırlık sebeplerinden bir çoğu tedavi ile
düzeltilebilmektedir.
Ovülasyon problemlerine bağlı kısırlık:
Overlerden yumurta salınamaması en sık görülen kısırlık
sebebidir. Kadın kısırlıklarının %40 sebebi overlerden
yumurtanın salınamamasıdır. Overlerden yumurta çıkmaması:
Hormonsal bozukluklara,
Polikistik over sendromuna,
Ovülasyon hastalıklarına,
Over kistlerine bağlı olabilir.
Fallop tüplerinden kaynaklanan kısırlık:
Fallop tüpleri zedelenmiş veya tıkalı ise yumurta döllenmek
için buraya giremez yada döllense de uterusa gidemez ve
gebelik oluşamaz. Fallop tüplerini bozan ve tıkayan en sık
sebepler şunlardır:
Pelvik inflamatuar hastalıklar ( PİD),
Endometriozis,
Fallop tüplerinin yapısını bozan
operasyonlar,
Dış gebelik
ameliyat
ve
Doğum defektleri nedeniyle fallop tüpleri bozulur ve
gebelik oluşamaz.
Kadın kısırlığını arttıran sebepler nelerdir?
Aşağıdaki faktörler kadınlarda kısırlık şansını arttıran
faktörlerdir;
Yaşın 35 üstünde olması: 35 yaş üstü gebe kalma şansı
düşmeye başlar,
Obezite,
Aşırı düşük kilo,
Aşırı egzersiz,
Kronik hastalıklar:
Diyabet,
Lupus eritematozus,
Artitis,
Hipertansiyon,
Astım,
Sigara,
Aşırı kafein tüketimi,
Alkol,
İş yerinde
Aşırı sıcak ortamda çalışmak,
Toksik gaz ve maddelerle karşılaşmak,
Kimyasal maddeler,
Pestisit gibi böcek – haşere ilaçlarına maruz
kalmak,
Radyasyon,
Aşırı stres,
Hastalıklar:
Pelvik İnflamatuar hastalık,
Endometriozis,
Poikistik over,
Dış gebelik,
Böbrek yetmezliği,
Siroz,
Hipofiz tümörü,
Anoreksiya nevroza,
Hipotiroidi,
Hipertiroidi,
Diyabet ( kontrolsüz diyabet ),
Uterusta bozukluklara neden olan hastalıklar ve
cerrahiler,
Pelvis ve uterus cerrahi girişimleri,
Ülseratif kolit,
Kron hastalığı,
Epilepsi,
Cushing hastalığı,
Ağır anemi,
Kan hastalıkları,
HİV enfeksiyonu,
Böbrek hastalıkları,
İlaçlar:
Asetaminfen, parasetamol,
İbuprofen,
Ağrı kesiciler,
Antibiyotikler,
Depresyon ilaçları,
Kemoterapi ilaçları,
Gebe kalmak amacı ile bir yıl korunmasız düzenli cinsel teması
takiben başarı sağlanmaz ise mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Kadın kısırlığında teşhis:
Kadın kısırlığı araştırılırken doktor muayenesi ve şikayetler
çok önemlidir, hastanın tüm bilgileri detayı ile anlatması
teşhise yardımcı olur. Kesin teşhis laboratuar testleri ve
radyolojik laparoskopik incelemeler ile konur. Hastadan şu
testler istenmelidir:
İdrar ve kan testleri: hormon düzeyleri için,
Luteinizan hormon (LH)
Follikül –stimülan hormon (FSH)
Prolaktin (PRL)
Estradiol
Progesterone
Estrojen
DHEA-S
T3, T4, TSH
Bazal vücut ısı takibi: bazal ısı ovülasyon sırasında
artar ve adetin ikinci yarısında yüksek kalır, gebelik
oluşursa tüm gebelik süresince yüksek kalır. Hastadan
her gün ateşini ölçmesi istenir.
Cinsel yolla bulaşan hastalık taraması,
Endometrial biyopsi: ovülasyon uterus içini
değiştirmelidir.
Histerosalpengografi ( HSG): uterus ve fallop tüplerini
gösteren filmdir,
Trans vajinal ultrason: pelvik organların durumunu
gösteren ultrasondur,
Laparoskopi: fallop tüpleri, overler ve uterusa bakmak
için karın içine kamera sokulmasıdır.
Kadın kısırlığında tedavi:
Kısırlık tedavisi sebebe yönelik olarak yapılır. Tedavi
genellikle uzun ve zahmetlidir.
Tedavide ilk basamak hayat tarzı değişiklikleridir:
Cinsel aktivite zamanlaması yapılmalı, bazal ısı
ölçülmeli ve ısının arttığı dönem seçilmelidir,
Kilo kontrolü sağlanmalı,
Sigara ve alkol tüketiminden kaçınılmalı,
Aşırı egzersiz yapılmamalı,
Stres azaltılmalı ve depresyon tedavi edilmelidir.
İlaç tedavisi:
Hormon tedavisi,
Altta yatan hastalıkların tedavisi amacıyla ilaç
tedavisi,
Ovülasyon sağlayıcı ilaçlar çoğul gebeliklere neden
olabilir.
Cerrahi tedavi:
Tıkalı fallop tüplerini açmak amacıyla,
Uterus anormalliklerini düzetmek,
Over kistlerini almak,
Fibroid ve yapışıklıkların düzeltilmesi
cerrahi girişim yapılabilir.
amacıyla
Yardımcı üreme yöntemleri:
Yardımcı üreme yöntemleri yumurta ile spermin yan yana
gelmesini ve embriyo oluşmasını kolaylaştıran teknik
yöntemlerdir. Yukarıdaki önlemler gebelik sağlamak için
yetersiz kaldığında yardımcı üreme yöntemlerine baş vurulur.
a. Artifisyel inseminasyon (yapay döllenme): erkekten
alınan sperm özel bir işlemden geçirilerek direk
olarak kadının serviks yada uterusunun içine verilir,
b. İn vitro fertilizasyon ( IVF= Tüp Bebek ):
kadından alınan yumurta laboratuarda erkek spermi ile
döllenir. 2- 3 gün laboratuarda yumurtanın embriyo
hale gelmesi beklenir. Daha sonra embriyo ana rahmine
yerleştirilir.
c. Gamet yada Zigot transferi ( Gamete or Zygote
intrafallopian transfer ) = GIFT yada ZİFT denir:
anneden alınan yumurta ve sperm laboratuarda
döllenir. 2-3 gün beklenir oluşan embriyo annenin
fallop tüplerine yerleştirilir, kendisi oradan rahme
iner.
d. Blastokist tüp transferi ( blastocyst
intrafallopian transfer): anneden alınan yumurta ve
sperm laboratuar ortamında blastokist oluşana dek
büyütülür. Daha sonra ana rahmine aktarılır.
e. İntrastoplazmik sperm enjeksiyonu: tek bir yumurta
içine bir spermin enjeksiyon ile sokulmasıdır. Oluşan
embriyo daha sonra ana rahmine aktarılır.
Kadınlarda kısırlıktan korunma :
Kadınlarda kısırlıktan korunmak amacıyla aşağıdaki önlemler
alınabilir:
Sigara içmemek,
Aşırı alkol kullanmamak,
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak,
Uygun vücut kilosunu sağlamak,
Stresten uzak durmak, her tür jinekolojik şikayette
derhal doktora gitmek kısırlıktan korunmak için
gereklidir.
Referanslar:
1. The American College of Obstetricians and Gynecologists
http://www.acog.org/
2. American Society for Reproductive Medicine
http://www.asrm.org
3. The Hormone Foundation
http://www.hormone.org/
4. RESOLVE: The National Infertility Association
http://www.resolve.org/
5. SexualityandU.ca
http://www.sexualityandu.ca/home_e.aspx/
6. Womens Health Matters
http://www.womenshealthmatters.ca/index.cfm
7. American Medical Association website. Available at:
http://www.ama-assn.org/ .
8. Cronin M, Schellschmidt I, Dinger J. Rate of pregnancy
after using drospirenone and other progestin-containing oral
contraceptives. Obstet Gynecol . 2009;114:616-622.
9. Female Infertility Best Practice Policy Committee of the
American Urological Association; Practice Committee of the
American Society for Reproductive Medicine. A practice
committee report: optimal evaluation of the infertile female.
American Society for Reproductive Medicine . 2000;86:S264S267.
10. Infertility.
Gynecologists
American College
website.
of Obstetricians and
Available
at:
http://www.acog.org/publications/patient_education/bp137.cfm .
Published 2007. Accessed July 8, 2008.
11. Infertility. International Council on Infertility
Information
Dissemination
website.
Available
at:
http://www.inciid.org . Accessed July 8, 2008.
12. RESOLVE website. Available at: http://www.resolve.org .
Accessed July 8, 2008.
13. 6/5/2009 DynaMeds Systematic Literature Surveillance
http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php : Luttjeboer FY,
Verhoeve HR, van Dessel HJ, et al. The value of medical
history taking as risk indicator for tuboperitoneal pathology:
a systematic review. BJOG. 2009;116:612-625
ERKEKLERDE KISIRLIK
İnfertilite; Kısırlık; Erkeklerde Kısırlık;
Kısırlık ne demektir?
Kısırlık bir yıllık bir denemeyi takiben çocuk sahibi
olamamaktır. Kısırlık şikayetlerinin üçte biri erkeklerden
kaynaklanır. Üçte biri kadınlardan kalan üçte biri ise her iki
taraftan kaynaklanan problemlere bağlıdır.
Erkek kısırlığı aşağıdaki organlardan kaynaklanır:
• Hipofiz bezi ( beyinde yer alır),
• Hipotalamus ( hipofiz bezini kontrol eden beyin
bölümüdür),
• Erkek üreme organları;
o Testisler,
o Vas deferens,
o Epididim,
Bir yıllık korunmasız ve düzenli bir cinsel teması takiben
çocuk sahibi olamamak birçok faktöre bağlıdır:
Aşağıdaki durumlarda erkek kısır kabul edilir:
Sperm sayısı çok az ise,
Sperm var fakat kalitesi düşük ise,
Sperm var ve kalitesi de normal fakat ejekülasyon
problemi var ve sperm dışarı çıkamıyor ise erkek kısır
kabul edilir.
Erkek kısırlığının en sık sebebi nedir?
Sigara,
Genetik hastalıklar ( Klinifelter send. Yada Sertoli –
Leydig hücre sendromu gibi ),
İşyerinde kimyasal maddelere ve ağır metallere maruz
kalmak ( kurşun, kadminyum vb.),
Varikosel ( testislerde varis olması),
Hormonsal dengesizlik,
Enfeksiyonlar,
Fiziksel anormallikler,
Kanser,
Kemoterapi ilaçları,
İlaçlar ( anabolik steroidler vb),
Aşırı alkol tüketimi,
Kronik hastalıklar,
Obezite,
Aşırı fiziksel aktivite,
Anti sperm antikorlarnın varlığı erkeklerde en sık
rastlanan kısırlık sebepleridir.
Ancak kısırlık nedeniyle başvuran hastaların yarısında hiçbir
sebep bulunamaz.
Kısırlığın sebebi nasıl anlaşılır?
Kısırlık teşhisi hastanın şikayetleri ve laboratuar testleri
ile araştırılıp teşhis edilir. Doktorunuza ev ve iş
yaşamınızla ilgili bilgileri vermeniz gerekir. İşyerinizde
maruz kaldığınız kimyasal maddeler şikayetlerinizin sebebi
olabilir. Detaylı muayene ve incelemeler yapılmalıdır.
Kısır demeden önce yapılması gereken laboratuvar
testleri:
Kan testleri:
Testosteron,
Serbest testosteron,
LH ( luteinizan hormon ),
FSH (Follikül Stimulan Hormon ),
Prolaktin seviyesi,
Sperm testleri,
Miktarı,
Kıvamı,
Kalitesi,
Çözülme süresi,
Sperm sayısı,
Sperm hareketi,
Spermlerin şekli,
Sperm kümeleşmesi,
Semende sperm dışı maddeler,
Diğer testler
Ultrason ( testis varikosel varlığı ve anatomik
yapıyı incelemek için),
Fertilizasyon testi (spermin yumurtaya girip
giremediği test edilir),
Biyopsi: testis biyopsisi testislerden
kaynaklanan patolojilerin tespitinde gerekebilir,
Post koital test ( cinsel temas sonrası
spermlerin
ölçer )
kadın
uterusuna
girip
giremediğini
Kısırlık tedavi edilebilir mi ?
Evet erkek
planlanır.
kısırlığında
tedavi
sebebe
yönelik
olarak
1- Hayat tarzı değişiklikleri erkek kısırlıklarının
çözümünde önemli yer tutar.
1. Cinsel temas zamanlaması yapmak ( özellikle iki
adet arası günlerde cinsel temas gebelik şansını
arttırır),
2. Aşırı sıcaktan kaçınmak ( sauna, sıcak jakuzi,
oturma banyoları, hamam ve aşırı sıcak iş
ortamları gibi ortamlardan uzak durmak ),
3.
4.
5.
Aşırı dar kot ve giysiler giymemek,
Aşırı kilolardan kurtulmak,
Günlük olarak antioksidan ilaç ve E vitamini
almak,
6. Stresi azaltmak erkek kısırlığını azaltan önemli
faktörlerdir.
2- İlaç tedavisi:
a. Hormonsal dengesizliklerin ilaçla düzeltilmesi,
b. Var ise enfeksiyonların tedavisi,
c. Anti östrojen ilaçlar ile birlikte E vitamini
sperm sayısı ve motilitesini arttırır.
3- Cerrahi tedavi:
a. Varikosel var ise cerrahi olara düzeltilir,
b.
Anatomik
bozukluklar
cerrahi
olarak
düzeltilebilir,
c. Vasektomi ( kısırlaştırma ameliyatı ) var ise
ameliyatla geri çevrilebilir,
Ancak her zaman başarılı olmaz.
düzeltilebilir.
4- Yardımcı üreme yöntemleri:
Yardımcı üreme yöntemleri yumurta ile spermin yan yana
gelmesini ve embriyo oluşmasını kolaylaştıran teknik
yöntemlerdir.
a. Artifisyel inseminasyon (yapay döllenme): erkekten
alınan sperm özel bir işlemden geçirilerek direk olarak
kadının serviks yada uterusunun içine verilir,
b. İn vitro fertilizasyon ( IVF= Tüp Bebek ): kadından
alınan yumurta laboratuarda erkek spermi ile döllenir.
2- 3 gün laboratuarda yumurtanın embriyo hale gelmesi
beklenir. Daha sonra embriyo ana rahmine yerleştirilir.
c. Gamet yada Zigot transferi ( Gamete or Zygote
intrafallopian transfer ) = GIFT yada ZİFT denir:
anneden alınan yumurta ve sperm laboratuarda döllenir.
2-3 gün beklenir oluşan embriyo annenin fallop tüplerine
yerleştirilir, kendisi oradan rahme iner.
d. Blastokist tüp transferi ( blastocyst intrafallopian
transfer): anneden alınan yumurta ve sperm laboratuar
ortamında blastokist oluşana dek büyütülür. Daha sonra
ana rahmine aktarılır.
e. İntrastoplazmik sperm enjeksiyonu: tek bir yumurta
içine bir spermin enjeksiyon ile sokulmasıdır. Oluşan
embriyo daha sonra ana rahmine aktarılır.
Erkekler için kısırlıktan korunma:
Erkekler için kısırlıktan korunmak amacıyla aşağıdaki önlemler
alınabilir:
Sigara içmemek,
Anabolik steroid ( kas yapıcı ilaçlar ) kullanmamak,
Aşırı sıcaktan kaçınmak ( sıcak banyo, sauna, jakuzi,
hamam, ve sıcak işyeri ortamlarından uzak durmak),
Aşırı alkol kullanmamak,
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak alınması
gereken önlemlerdir.
Referanslar:
1- American Society for Reproductive Medicine
http://www.asrm.org
2- The Hormone Foundation
http://www.hormone.org/
3- RESOLVE: The National Infertility Association
http://www.resolve.org/
4- Mens Health Centre
http://www.menshealthcentre.net/
5- SexualityandU.ca
http://www.sexualityandu.ca/home_e.aspx/
6- Infertility. American College of Obstetricians and
Gynecologists
website.
Available
at:
http://www.acog.org/publications/patient_education/bp137.cfm .
Published 2007. Accessed July 8, 2008.
7- Infertility. EBSCO DynaMed website. Available at:
http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php . Updated July 2008.
Accessed July 7, 2008
8- Jorgensen N, Carlsen E, Nermoen I, et al. East-West
gradient in semen quality in the Nordic-Baltic area: a study
of men from the general population in Denmark, Norway, Estonia
and Finland. Hum Reprod. 2002;17:2199.
9- Male risks. Protect your fertility website. Available at:
http://www.protectyourfertility.org/malerisks.html . Accessed
July 8, 2008.
10- Reproductive health. The National Institute for
Occupational Safety and Health website. Available at:
http://www.cdc.gov/niosh/homepage.html . Accessed July 8,
2008.
11- Swan SH, Brazil C, Drobnis EZ, et al. Geographic
differences in semen quality of fertile US males. Environ
Health Perspect. 2003;111:414.
12- Vasectomy. EBSCO Health Library website. Available at:
http://www.ebscohost.com/thisTopic.php?marketID=15topicID=81 .
Updated May 2008. Accessed July 8, 2008.
13- 9/2/2009 DynaMed Systematic Literature Surveillance
DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Ghanem H, Shaeer
O, El-Segini A. Combination clomiphene citrate and antioxidant
therapy for idiopathic male infertility: a randomized
controlled trial. Fertil Steril. 2009 Mar 5. [Epub ahead of
print]
14- 2/14/2011 DynaMeds Systematic Literature Surveillance
DynaMeds Systematic Literature Surveillance: Showell M, Brown
J, Yazdani A, Stankiewicz M, Hart R. Antioxidants for male
subfertility. Cochrane Database Syst Rev. 2011;(1):CD007411