Kişilik ve Motivasyon - Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri

BESLENME VE DİYETETİKTE
TEMEL KAVRAMLAR
I
1
 Beslenme ve sağlık üzerine ilk eğitimin
MÖ 6000 ‘lerde eski Mısır'da yapıldığı
bilinmektedir.
 Geleneksel Çin eğitiminin ise MÖ
2500’lerde Sarı imparator Huang Ti
zamanında yapıldığı belirlenmiştir.
2
 MÖ 600-300 yılları arasında eski Yunan
ve Roma bilginlerinin öğretilerinde, orta
çağdaki kayıtlarda besin, beslenme ve
sağlık eğitimi ve uygulamaları hakkında
bilgiler bulunmaktadır.
 Batı tıp bilimi gelişirken de Arap
kültüründen ve İslam bilginlerinden
yararlanmıştır.
3
Beslenme;













biyokimya,
kimya,
fizyoloji,
fizik,
mikrobiyoloji,
epidemiyoloji,
psikoloji,
tıp,
ekonomi,
ziraat,
veterinerlik,
sosyoloji ve
istatistik bilim dallarının bir sentezidir.
4
 Henüz besin ögeleri
bilinmezken,tarihsel akış içinde
insanlar, beslenme yetersizlikleri
sonucunda ortaya çıkan olumsuzlukları
tedavi etmek amacı ile
 karaciğer,
Besin ögesi; tüketilen
besinlerin bileşiminde
 sebze-meyve,
bulunan, insanların
yaşamsal
 maya,
işlevler için gereksinim
 mayalı ekmek,
duyduğu kimyasal
 yoğurt vb. gibi ürünleri maddeler.
kullanmışlardır.
5
Her gün yenilen-içilen besinlerin tümüne diyet
adı verilir.
Araştırıcılar 1940'da yeterli bir diyeti;
 amino asitler,
 vitaminler,
 yağ asitleri,
 karbonhidratlar ve
 inorganik elementler olarak 50'den fazla
kimyasal bileşiği içermesi gerektiği
şeklinde tanımlamışlardır.
Yenilebilen ve yenildiğinde yaşam için gerekli besin ögelerini
sağlayan bitki ve hayvan dokuları “Besin” olarak tanımlanır.
Gıda ve yiyecek gibi kelimeler besine eş anlamlı olarak
kullanılmaktadır.
6
Beslenme
 Beslenme; büyüme, yaşamın sürdürülmesi
ve sağlığın korunması için besinlerin insan
vücudunda kullanılmasıdır.
 Beslenme, canlı organizmalar ile besinler
arasında oluşan bütün etkileşmeler üzerinde
çalışan bir bilimdir.
7
“Beslenme Bilimi” terimini ilk kez, Cont
Rumford, 1795 yılında yoksul insanlara
yiyecek yardımı yaptığı sırada
kullanmıştır.
8
Diyetetik
Beslenme biliminin ilkelerinin
uygulanması sonucu;
 hastalıkların oluşumunun engellenmesi,
 hastalıkların tedavisi,
 hastalık komplikasyonlarının azaltılması
amaçlı beslenme planlamasının yapılması
ise "Diyetetik" olarak
tanımlanmaktadır.
9
Beslenme ve Diyetetik bilimin;
besinler,
beslenme ve
sağlığa uygulanması sanatıdır.
10
Beslenme ve Diyetetik;
sosyoloji,
psikoloji,
gibi sosyal bilimlerin yanı sıra
ekoloji,
iktisat
daha çok
•kimya,
•biyokimya,
•biyofizik,
•hücre biyolojisi,
•genetik,
•fizyoloji,
•anatomi ve
•besin teknolojisi
gibi
•birçok bilim dalı ve
•disiplinin etkileşimi
sonucunda ortaya çıkan
bir bilim dalıdır.
11
Sağlık hizmetlerinin multi-disipliner
bir ekip tarafından yürütülmesinin
gereğine inanan Prof. Dr. İhsan
Doğramacı önderliğinde, 1954
yılında Ankara Üniversitesi Tıp
Fakültesi’ne bağlı olarak kurulan
Çocuk Sağlığı Kürsüsü’nden
sonra, farklı disiplinlerden sağlık
çalışanlarının yetiştirilmesi
amacıyla “Hacettepe Sağlık
Bilimleri Yüksekokulu”
kurulmuştur.
12
Hacettepe Sağlık Bilimleri Yüksekokulu
 Bu yüksekokul bünyesinde, 1962
yılında açılan “Diyetetik Programı”
Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve
Diyetetik Bölümü’nün, dolayısıyla
Türkiye’de “Diyetisyenlik” eğitiminin
başlangıcı olmuştur.
13
Türkiye’de Beslenme ve
Diyetetik eğitimi, 1962 yılında
Hacettepe Üniversitesi’nde
başlamıştır.
14
 Türkiye’deki ilk diyetisyenler 6 Haziran
1966 tarihinde mezun olmuştur.
 İlk diyetisyenlerin mezun olduğu bu
tarih, mesleğin 20. yılının kutlandığı 6
Haziran, 1986 yılından itibaren,
“Diyetisyenler Günü” olarak kabul
edilmiştir.
Bu tarihten itibaren her yıl 6 Haziran çeşitli
etkinliklerle kutlanmaya başlanmıştır.
15
 Beslenme ve Diyetetik alanında artan
öğretim elemanı ihtiyacını
karşılayabilmek için, 1968
yılında“Beslenme ve Diyetetik
Programı” Lisansüstü Eğitim ve
Öğretim Programı olarak açılmıştır.
16
Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik
Bölümü’nün dördüncü yıl mezunlarını verdiği
1969 yılında;
 meslek mensuplarını bir çatı altında toplayacak,
 mesleki gelişimlerine destek verecek,
 mesleki uygulamalarına yönelik standartları
oluşturacak yasal düzenlemeleri sağlayacak
bir meslek örgütüne gereksinim duyulmuştur.
Bu ihtiyaç doğrultusunda, 1969 yılında “Türkiye
Diyetisyenler Derneği” kurulmuştur.
17
 Nisan 2004’te Türk Standartları
Enstitüsü tarafından TS13114 kodu ile
Diyetisyen tanımı yayınlanmıştır
 Daha sonra 5 Mayıs 2005 tarih ve
25806 sayılı Resmi Gazete’de
yayınlanan yönetmelikte yapılan
değişikliklerle diyetisyen tanımı
belirlenmiştir.
18
Diyetisyenlerin yaşadığı yasal sorunların
çözümünde etkili olan önemli bir gelişme, 26
Nisan 2011 yılında 6225 sayılı kanun ile çıkan
meslek yasası olmuştur.
Buna göre, Diyetisyen;
 beslenme ve diyetetik alanında lisans eğitimi veren
fakülte veya yüksekokullardan mezun,
 sağlıklı bireyler için sağlıklı beslenme programları
belirleyen,
 hastalar için tabibin yönlendirmesi üzerine gerekli
beslenme programlarını düzenleyen,
 toplu beslenme yerlerinde beslenme programları
hazırlayan ve
 besin güvenliğini sağlayan sağlık meslek mensubu
olarak tanımlanmıştır.
19
İletişim
Davranış
Bilimleri
Sosyal
Bilimler
Diyetisyen
Yönetim
Beslenme
Fizyoloji
Biyokimya
Temel Tıp
Bilimleri
Besinler
20
Diyetisyenlik;
 Besin ve beslenmeden kaynaklanan sağlık sorunlarını
araştıran,
 Değerlendiren,
 Çözüm yolları bulan,
 Var olan besin kaynaklarının ekonomik ve sağlık
kurallarına uygun olarak kullanılmasını sağlayan,
 Bu konularda bireyi ve toplumu bilgilendiren,
bilinçlendiren,
 Hastalıklarda ve diğer özel durumlarda tıbbi ve cerrahi
tedavilere uygun, doğal ve tedavi edici besinlerin
bileşimlerine göre diyet programı planlayan,
 Eğitim veren, bu programları uygulatan ve izleyen
yetkili tek meslek alanıdır.
21
 1998 yılında Erciyes Üniversitesi’nde,
 1999 yılında Başkent Üniversitesi’nde
Beslenme ve Diyetetik Bölümleri
açılmıştır.
 Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü
2007
22