Kardinal Faydacılar ve Azalan Marjinal Fayda Kanunu Faydanın

1
Üçüncü Bölüm
Talebin Arka Planı:
Tüketici Teorisi

2
Faydanın Ölçülebilirlik Problemi ve Tercih
Sırasının Saptanması
 Faydanın Ölçülebileceğini Savunanlar: Kardinal
Faydacılar ve Azalan Marjinal Fayda Kanunu
 Faydanın ölçülebileceğini savunan ekonomistler- ki
bunlara kardinal faydacılar denilmektedir- her mal
ya da mal grubunun belirli bir fayda birimiyle(util
veya utilon) ölçüleceğini savunurlar.
3
 A) Malların Faydaları Arasındaki İlişkiler:
 Çeşitli malların faydalarının birbirinden bağımsız
olduğu görüşünü savunanlara göre, her malın
faydası sadece o maldan tüketilen miktara bağlıdır.
 Çeşitli malların faydalarının birbirlerine bağlı olduğu
görüşünü savunanlara göre, bir maldan elde edilen
fayda ile tüketicilerin sahip olduğu öteki malların
miktarları arasında da ilişki vardır.
4
Toplam Fayda ve Azalan Marjinal Fayda
Kanunu
 Belirli bir malın, onu tüketen belirli bir kişiye
marjinal faydası tüketilen son birimden elde ettiği
faydadır.
 Başka bir deyişle bir maldan bir birim daha
tüketildiğinde toplam faydadaki değişme tüketilen
son birimin faydası, yani marjinal faydadır.
 Burada çeşitli malların faydalarının birbirine bağlı
olduğu kabul edilse dahi öteki mallardan tüketilen
miktarların değişmediği kabul edilmektedir.
5
 Bir kişiye sahip olduğu(tükettiği) herhangi bir malın
ilk biriminin sağladığı fayda aynı malın ikinci
birimininkinden daha büyüktür.
Tablo 13.1:
Kahvaltıda Yenilen Yumurta Miktarı
Toplam Fayda
Marjinal Fayda
0
0
--------
1
10
10
2
18
8
3
24
6
4
28
4
5
30
2
6
30
0
7
28
-2
6
 Toplam fayda daima marjinal faydanın toplamına
eşittir. Bu nedenle marjinal fayda sıfırken Toplam
fayda en yüksek değere erişmiş olacaktır.
 Marjinal fayda negatif olunca toplam fayda da
azalmaktadır.
 Azalan Marjinal Fayda Kanunu: Bir mal ya da
hizmetten tüketilen miktar artarken marjinal
faydanın azaldığı görüşüdür.
7
Şekil 13.1
8
Değer Paradoksu:
 Herhangi bir mal yada hizmetin değerini o malın
faydası değil de, o maldan kullanılan son birimden
sağlanan fayda daha öz bir deyişle, o malın marjinal
faydası belirlemektedir.
9
2.Faydanın Ölçülemeyeceğini Savunanlar:
Ordinal Faydacılar
 Ordinal Faydacılar dediğimiz ekonomistlerin görüşleri
Tercih ya da farksızlık hipotezi üzerine oturmaktadır.
 İki malın (A ve B)tüketimi ile karşı karşıya olan bir
tüketici, ya bu mallardan birini ötekine tercih edecek ya
da ikisi arasında kayıtsız (farksız) kalacaktır. Yani:
 A
malını B’ye tercih edebilir.(A’nın faydası B’den
büyüktür)
 B malını A’ya tercih edebilir. (B’nin faydası A’nınkinen
büyüktür)
 A ile B arasında hiç fark gözetmez. (A’nın faydası ile B’nin
faydası birbirine eşittir.)
 Son durumda ikisinden birini seçmekte hiçbir fark
görmez. Burada ordinal sıralama söz konusu olur ve iki
ilişki vardır : Tercih ya da farksızlık.
10
 Görüldüğü gibi ordinal faydacılara göre, tüketiciler
mal ve hizmetleri, ancak kendilerine sağladıkları
faydaya göre sıralayabilmektedirler.
 Dolayısıyla herhangi bir malın faydasını, fayda birimi
ile ölçmek mümkün olmadığından, marjinal
faydanın tanımı da mümkün değildir.
11
Eş Marjinal Fayda İlkesi ve Tüketici
Dengesi(Kardinal Yaklaşım)

Tüketicinin, en yüksek tatmin seviyesine nasıl eriştiğini, belirli
varsayımlardan hareketle şöyle açıklayabiliriz:

1. Tüketicinin veri bir dönemdeki geliri sabittir.

2. Veri dönemde piyasadaki tüm mal ve hizmetlerin fiyatları
sabittir ve tüketici bu fiyatları kabullenmek durumundadır.

3. Tüketici her malın kendine sağladığı marjinal faydanın ne
olduğunu bilmektedir ve azalan marjinal fayda kanını
geçerlidir.

4. Tüketici ussal hareket etmektedir. ( Tüketici toplam faydasını
maksimum etmeye yönelmesi şeklinde karar alması.)
12
1. Tüketici Dengesi:

Bir mala harcanan son liranın tüketiciye sağladığı fayda, o
malın marjinal faydasının fiyatına bölünmesine eşittir.
𝑀𝑎𝑟𝑗𝑖𝑛𝑎𝑙 𝐹𝑎𝑦𝑑𝑎
𝐹𝑖𝑦𝑎𝑡


Tüketici, bütçesini çeşitli mallar arasında, her mala harcadığı
paranın marjinal faydası eşit olacak şekilde dağıttığında
toplam faydası en yüksek düzeye eriştiğinden dengeye
gelecektir. Denge koşulları değişmediği sürece de, çeşitli
mallardan satın aldığı miktarı değiştirmeyecektir.

Şu halde Tüketici dengesi, tüketicinin satın aldığı her malın
marjinal
faydasının
fiyatına
eşit
olması
halinde
gerçekleşmektedir. Yani:

𝑀𝑈𝑎
𝐹𝑎
=
𝑀𝑈𝑏
𝐹𝑏
=
𝑀𝑈𝑐
𝐹𝑐
= ⋯… =
𝑀𝑈𝑛
𝐹𝑛
13
Gelir ve İkame etkisi:

Tüketicinin fiyatı düşen herhangi bir maldan satın aldığı
miktarı artırması yani talep kanunu iki etki ile açıklanır:

1. Söz konusu malın fiyatındaki düşüş sonucu, tüketicinin
gerçek gelirindeki artış(ki buna satın alma gücündeki artış da
denilebilir) nedeniyle, her maldan ve bu arada fiyatı düşen
maldan daha fazla satın almak istemesidir. Buna gelir etkisi
denilmektedir.

2. ise fiyatı düşen söz konusu malın öteki mallara oranla daha
ucuz hale gelmesi sonucu, tüketicinin bu maldan daha çok
satın almaya yönelmesidir. Buna da ikame etkisi denilmektedir.

Şu halde tüketici fiyatı düşen bir maldan gelir ve ikame etkileri
nedeniyle daha fazla satın almaktadır.
14
Farksızlık Analizi ve Tüketici Dengesi
(OrdinalYaklaşım)
 Ordinal yaklaşımda tüketici dengesi varsayımları:
 Tüketici Geliri,
 Tüketicinin satın aldığı malların fiyatları
 Tüketicinin tercihleri
 Rasyonellik (Geçişlilik varsayımı)
 Doyumsuzluk varsayımı
15
1. Farksızlık Eğrileri
 Tüketici
tercihlerini açıklamakta araç olarak
kullanılan farksızlık eğrileri( kayıtsızlık eğrisi, eştoplam fayda etkisi ta da kısacası eş-fayda eğrisi)
tüketicinin çeşitli mallardan sahip olduğu miktarları
değiştirmesi halinde, toplam faydanın değişmediği
varsayımına dayanmaktadır.
 Farksızlık
analizinde,
tüketici
davranışlarını
açıklamak için sadece iki mal tüketildiği
varsayılmaktadır. Ortaya çıkan sonuçlar n sayıda mal
ve hizmet satın alan bir tüketici için de geçerlidir.
16
Farksızlık Eğrilerinin Tanımı:
 Farksızlık eğrisi,
tüketiciye ayni tatmini
sağlayan farklı mal
bileşimlerinin geometrik
yerleridir.
Tablo 15-1 Tüketiciye Ayni Tatmini sağlayan mal bileşimleri
Tatmin
Düzeyi
Alternatif
Bileşimler
B malı
A malı
U1
C
11
1
U1
D
6
2
U1
E
4
3
U1
F
3
4
U1
G
2
5
U1
K
1
9
17
Farksızlık Eğrilerinin Özellikleri:
 a) Farksızlık Eğrileri Birbirlerini Kesmezler.
 b) Farksızlık Eğrileri Sol Yukarıdan Sağ Aşağıya Doğru
İnerler
 c) Farksızlık Eğrileri Orijine Göre Dış Bükeydir
18
Marjinal İkame Oranı ve Azalan Marjinal
İkame Oranı Prensibi
 Marjinal İkame Oranı,
tüketicini aynı tatmin
düzeyinde
kalması
için malların birinden
bir birim alması
halinde öteki maldan
vazgeçmesi gereken
miktarın ne olduğunu
gösteren orandır.
 MİO b,a = ∆b / ∆a
19
Azalan Marjinal İkame Oranı
 Azalan
marjinal ikame
oranının nedeni azalan
marjinal fayda ile açıklamak
mümkündür.
 Marjinal
ikame oranının
azalan
bir
seyir
göstermesinin sonucu ise,
farksızlık eğrisinin orijine
göre dış bükey olmasıdır.
20
 Eğer iki mal arasında ikame kolaylıkla mümkünse,
farksızlık eğrileri orijine göre dış bükeyliği daha azdır
 Mallar
arasındaki ikame güçleştikçe, bükeylik
derecesi artar. İkame çok güçleşir, hatta
tamamlayıcılık ilişkisi söz konusu olursa farksızlık
eğrisinin bükeylik derecesi daha çok artar.
21
İkame ve Tamamlayıcı Malların Kayıtsızlık
Eğrileri
22
Bütçe Doğrusu

Bütçe kısıtı, tüketicinin satın alabileceği mal miktarının,
piyasadaki malların fiyatları ve tüketicinin harcamalar bütçesi
ile sınırlı olmasını ifade eder.

Veri harcamalar bütçesi ve veri piyasa fiyatlarıyla tüketicinin
çeşitli mallardan satın alabileceği miktarları belirleyen bütçe
kısıtını bütçe doğrusuyla ifade edebiliriz.

Bütçe doğrusu, belirli bir bütçeye sahip olan tüketicinin,
sadece iki mal satın alması halinde veri piyasa fiyatlarıyla, her
iki maldan satın alabileceği bileşimlerin geometrik yeridir.

Tüketicinin geliri sabitken, satın aldığı malların birinin fiyatının
değişmesi halinde bütçe doğrusunun eğimi değişecektir.

Satın aldığı malların fiyatları sabit olan bir tüketicinin gelirinin
değişmesi halinde, bütçe doğrusu gelir değişikliğinden önceki
bütçe doğrusuna paralel şekilde kayacaktır.
23
Bütçe Doğrusu ve Rotasyonu
24
Bütçe Doğrusunda Kayma
25
Tüketici Dengesi:
 Tüketici bütçe doğrusunun
kendisine sağladığı satın
alma olanaklarıyla, en
yüksek tatmini sağlayan
farksızlık eğrisine erişmeye
çalışacaktır.
 Dolayısıyla tüketici bütçe
doğrusu üzerinde kendi
sine en yüksek tatmini
sağlayan D nokrasında
dengeye gelecektir.
26
Fiyatların Değişmesi, Fiyat Tüketim Eğrisi
ve Ferdi Talep Eğrisi
27
 Fiyat tüketim eğrisi, tüketicinin satın aldığı
mallardan birinin fiyatının sürekli değişmesinden
kaynaklı tüketiciye en yüksek tatmini saplayan farklı
mal bileşimlerinin geometrik yeridir.
 Şekil 15-14’te belirtildiği üzere, A malının fiyatı
dışındaki etkenler sabitken( ceteris paribus)
tüketicinin çeşitli fiyatlardan satın almak istediği
miktarları veren ve tatmin seviyesini maksimum
hale getiren miktarlar sayesinde ferdi talep eğrisi
ortaya çıkar.
28
Gelir ve İkame etkisi
 Söz
konusu malın fiyatındaki düşüş sonucu,
tüketicinin gerçek gelirindeki artış(ki buna satın
alma gücündeki artış da denilebilir) nedeniyle, her
maldan ve bu arada fiyatı düşen maldan daha fazla
satın almak istemesidir. Buna gelir etkisi
denilmektedir.
 Fiyatı düşen söz konusu malın öteki mallara oranla
daha ucuz hale gelmesi sonucu, tüketicinin bu
maldan daha çok satın almaya yönelmesidir. Buna
da ikame etkisi denilmektedir