kan hastalıklarında geçen teşhis yöntemleri

Kan Pulcukları (Trombosit)
Alyuvar (Eritrosit)
Akyuvar (Lökosit
Sağlık Sunumları: http://hastaneciyiz.blogspot.com
plazma
kırmızı kan hücreleri
i
çeşitli beyaz kan hücreleri
KAN HASTALIKLARINDA GEÇEN TEŞHİS
YÖNTEMLERİ
Hematolojik Testler:
Tam kan sayımı: Hemoglobin, Hematokrit (Eritrositlerin plazma hacmine oranı)
Erkeklerde:%42-52
Kadınlarda: % 37-47’dir.
Eritrositler: Erkeklerde, 4.800.000-6.000.000/mm3
Kadınlarda, 4.200.000-5.400.000/mm3 tür.
Lökosit Sayımı: Enfeksiyonlarda yükselir(Lökositoz), bazı
hastalıklarda düşer(lökopeni) Normal değeri: 4.50011.000/mmm3 tür.
Trombosit sayımı: Pıhtılaşma mekanizmasıyla ilgili bilgi verir.
Normal değeri, 150.000-400.000/mm3 tür.
ERİTROSİT VE ERİTROSİT ESNEKLİĞİ
Normal alyuvarlar damardan kolaylıkla geçer(1)
bozularak oraklaşmış alyuvar hücreleri(2) Damarlarda tıkanmaya yol
açar (3)
(1)
(2)
(3)
ERİTROSİT VE OKSİJEN
hemoglobin
plazma
lökosit
oksijen
karbondioksit
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Retikülosit sayımı; kemik iliğinin çalışması hakkında bilgi verir.
Plazmanın rengi ve serum bilirubini testi
Kemik iliği aspirasyonu
Eritrosit Frajilite testi
Eritrositlerin yaşam sürelerinin belirlenmesi
Coomb’s testi(antijen-antikor ilişkisi)
Ürobilinojen testi (Hemolitik anemilerin teşhisinde önemlidir)
Demir düzeyi ve total demir bağlama kapasitesi testi
Eritrosit indeksleri tayini
Kanama zamanı tayini( Normal değer- 3-6 dakikadır.)
Pıhtılaşma zamanı tayini:( Normal değer 3-8 dakikadır.)
Protrombin zamanı:( Normal değeri 12 saniyedir)
Sitolojik-patolojik testler
Elektroforez
BEYAZ KÜRE – KANSER HÜCRESİ
Akyuvarlar gerek yaşam süreleri, gerekse vücudun savunması için
sahip oldukları diğer özellikleriyle çok açık bir şekilde yaratılışı
kanıtlar. Yanda çeşitli akyuvar resimleri görülüyor. Sarı hücreler
en küçük akyuvarlar olan lenfositlerdir.
KAN HASTALIKLARINDA GENEL BELİRTİLER:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Halsizlik, yorgunluk, baş dönmesi, baş ağrısı, çabuk yorulma
Renk solukluğu,renk değişikliği
Pika eğilimi: Besin olmayan şeyleri yeme eğilimi
Ciltte ekimoz ve peteşi (küçük kırmızı noktacık şeklinde
kanama)
Kanamalar
Ağrılar
Splenomegali, hepatomegali
Saç ve tırnak yapısında değişiklikler
Ağız, dil ve dudaklar
Adenopatiler: lösemilerde ve lenfomalarda büyümeler
Solunum sıkıntısı,kalp çarpıntısı,kal yetmezliği
Ateş
Sık ve ağır enfeksiyonlar
LÖSEMİ: Kanda anormal olarak çoğalan lökositlerin bulunmasıyla
karakterize bir tablodur. Kaynaklandığı kök hücreye göre Lenfoid ya da
myeloid olarak adlandırılır
• Etyoloji: Nedeni kesin bilinmiyor fakat virüsler, genetik
geçiş, radyasyona maruz kalma, kimyasal ajanlara
maruz kalma.
• Diğer doku ve organlara yayılırlar.Özellikle Merkezi sinir
sistemi ve testislere ulaşarak orada çoğalırlar.Bu alanları
gizli sığınak gibi kullanırlar.Kemoterpi ,laçları bu alanlara
özel bariyerler nedeniyle geçemezler.
• AKUT MYELOİD LÖSEMİ(AML): Olgunlaşmamış
granülosit,monosit,eritrosit,megakaryosit hücrelerin
kemik iliğinde toplanması ve kemik iliğinde meydana
gelen yetmezlik tablosudur. Ani gelişir birkaç ayda ölüme
götürebilir.Yetişkinlerde daha sık görülür.Yaşın
ilerlemesiyle görülme oranı artar.
(1)Etraftaki bakterileri yok eden MAKROFAJ *
Kanser hücresini içine alan MAKROFAJ(Turuncu)Mor:Kanser hüc.
KRONİK MYELOSİTİK LÖSEMİ(KML):
Kök hücrelerinin farklılaşması nedeyle, dolaşımda
olgunlaşmamış kök hücrelerinin bulunmasıdır.
Philedelpihia kromozomu(Ph+) denilen genetik anormallikle
birlikte görülür. 10-20 yıllık zaman sürcinde gelişir. 35-55
yaşlarda görülür.
• Belirti ve bulgular: Başlangıçta belirti vermez.Genel
tarama sonucu veya şikayetler üzerine: Yorgunluk,
İştahsızlık, Kilo kaybı, Terleme,Sol hipokondrial bölgede
ağrı, dolgunluk vardır.
• Tanı:Kan tetkikleri (anemi,lökositoz, trombositoz,
Periferik yayma,Biyokimya testleri, sitolojik ve histolojik
testler
• Tedavi ve Bakım: Hastalığın hangi aşamada olduğu
tesbit edilir. Kemoterapi verilir.(1.evrede,tedaviye yanıt
oldukça iyidir. 2.evrede,
• Yanıt iyi değildir. 3. evre, tedaviye cevap vermeyen hızlı
bir dönemdir. Doku bulunduğu takdirde kök hücre nakli
yapılması gerekir.
Aşağıda bir kanser hücresine saldırıp onu yutan bir
çöpçü makrofaj izliyoruz. ( elektron mikroskobik resim)
•
• AKUT LENFOSİTİK LÖSEMİ(ALL): Lenfopoetik hücrenin
anormal çoğalmasına bağlı olarak gelişir. En çok
çocukluk döneminde görülür. 15 yaşından sonra fazla
görülmez. Erkek çocuklarda görülme sıklığı fazladır.5
yıllık iyileşme döneminden sonra tekrar edebilir.
• Belirti ve Bulgular:Renk solukluğu, yorgunluk, halsizlik
• İştahsızlık, Enfeksiyon, Kanama, peteşi, ekimoz, Karın
ağrısı,Kusma ,baş ağrısı, bacak ağrısı, Lenfoadenopati,
Lökositoz(50.000/mm3 den yüksek)
• Tedavi: Kemoterapi, kök hücre transplantasyonu
• KRONİK LENFOSİTİK LÖSEMİ(KLL): Kan,kemik
iliği,lenf nodları, dalak ve karaciğerde lenfosit birikimi ile
karakterizedir.
Normal lenfositlerin, dost sanarak saldırmadığı kanser hücrelerine,
vücudun, bitkisel ilaçların etkisi ile ürettiği yeni makrofajlar kanser
hücrelerini tanıyarak virüse saldırdığı gibi saldırıp anormal hücreleri
öldürerek yok etmektedirler
.
PIHTILAŞMA BOZUKLUKLARI:
Kanda ve dokularda pıhtılaşmayı düzenleyen 40 tan
fazla madde bulunmaktadır.Pıhtılaşmayı önleyen
maddelere ANTİKOAGÜLAN, Pıhtılaşmayı sağlayan
maddelere KOAGÜLAN madde adı verilir.
• HEMOFİLİ: Pıhtılaşmayı engelleyen, kanama
•
•
•
•
•
•
eğilimini artıran faktör VIII ve IX; X kromozomuyla resesif
olarak taşınır.
Hemofili üç tipte görülür:
HemofiliA(Klasik hemofili)
Hemofili B(Christmas hemofili)
Von Willebrand hastalığı
HEMOFİLİ A(Klasik Hemofili): Ensık görülen çeşididir.
Erkeklerde görülür.Faktör VIII in kalıtımsal eksikliğinde
kırmızı kan hücresi
Plazma
Trombosit
trombosit
Kan hücreleri
HEMOFİLİ A(Klasik Hemofili):
• Belirti bulgular: Travmaya bağlı Kanama vardır.örneğin
diş çekimi sonrası kanamalar uzun süre devam eder.
• Epistaksis, Diş eti kanaması, Hematüri, cilt altı
kanamaları,
• TANI: Pıhtılaşma zamanı uzamıştır.Faktör VIII
eksikliğinin kanda tesbit edilmesiyle konur.
TEDAVİ VE BAKIM:Eksik faktör VIII yerine konarak
kanama durdurulmaya çalışılır. Faktör VIII ekstreleri ve
plazma kullanılır.
HEMOFİLİ BChristmas hastalığı)
Faktör IX eksikliğinde görülür.Sadece erkeklerde görülür. X
kromozomuyla geçiş gösterdiği için.
• TROMBOSİTOPENİLER: Trombosit syısının
normalden az olmasıdır.(Normali 150.000-400.00/mm3)
• Normal kanda ömürleri 7-10 gündür.
• İTP (İDİYOPATİK TROMBOSİTOPENİK PURPURA):
• Dolaşımdaki trombositlerin azalması, yaşam sürelerinin
kısalmasına bağlı kanama hastalığıdır.Parçalanan
trombositler antijeniktir. Bu nedenle spontan olarak anti
trombosit antikorları oluşur.
TROMBOSİT HAREKETİ
ANEMİ VE ÇEŞİTLERİ
• ANEMİ: Kanda eritrosit yoğunluğunun azlığına bağlı olarak
•
•
•
•
•
gelişen bir tablodur.
Kanda oksijen dokulara, eritrositlerde taşınır.Eritrositlerin azalması
demek, dokulara oksijen taşınmasının da azalması demektir.
BELİRTİ VE BULGULAR: Orta derecede görülen anemilerde;
Dispne, Çarpıntı, Terleme, Yorgunluk olur.
Hemoglobin değeri 8 g/dl altına düşmüşse ağır bir anemiden
bahsedilir: Hastalar çok soluk renkte, Bitkinlik- Halsizlik, Çarpıntı,
Soğuğa karşı duyarlılık, İştah kaybı, Terleme, Baş dönmesi, Göz
kararması, Geç iyileşen ağız yaraları
TANI: Tam Kan Sayımı,Periferik yayma,serum demir düzeyi,demir
bağlama kapasitesi,
KOMPLİKASYONLARI: Kalp yetmezliği, anjina pektoris
DEMİR
•Altının parıltısına ve gümüşün parlaklığına
sahip olmayan fakat biyolojik önem
bakımından bu metalleri gölgede bırakan
esansiyel bir elementtir.
•DEMİR NE İŞ YAPAR:
•DNA, RNA ve protein sentezi
•Oksijen taşınması
•Elektron transportu
•Hücre solunumu
•Pek çok enzimin yapı ve fonksiyonu
Günlük demir alımı 1-2 mg
Demir Ekonomisi
Hamilelikte
fetus
Duodenum
Mide
Kalp kası
Kemik iliği
eritroblastları
Dolaşımdaki
eritrositler
Fe2-TF
Diğer kaslar
Eritrosit lizisi ve
hemoglobinden
demir salınımı
Pankreas
Diğer dokular
Karaciğer
(Hepatositlerde birikim)
Makrofajlar tarafından fagositoz
• Kansızlık (Anemi) Nedir ?
• Kanda bulunan alyuvarların veya alyuvarların içinde
bulunan hemoglobin değerinin yaşa ve cinse göre
olması gereken değerden düşük olması demektir.
• Çocuklarda kansızlığın birçok nedeni olmakla
beraber, en sık görülen neden demir eksikliğine bağlı
gelişen kansızlıktır. Demir eksikliğine yol açan nede
• nler ise; yeterli ve dengeli beslenememe yüzünden
yetersiz demir alınımı, hızlı büyüme nedeni ile demir
ihtiyacının artması kan kaybı ve parazitlerdir. Demir
eksikliğine bağlı kansızlık her yaş grubunda
görülmekle beraber en sık 6 ay ile 2 yaş arasında
çocuklarda görülür. Daha sonra ergenlikte
görülmektedir.
• Kansızlığın Belirtileri Nelerdir ?
• Hafif olgularda hafif solukluk dışında herhangi bir
belirti vermeyebilir. Ancak kan analizleri sonucu
kansızlık saptanabilir. Kansızlık belirgin ise,
solukluk,
• halsizlik, huzursuzluk, iştahsızlık, çabuk yorulma,
oturma emekleme ve yürümede gecikme
++
İNSAN VÜCUDUNDA DEMİR
• HEMOGLOBİN
• İŞLEVSEL DEMİR
• DEPO DEMİR
• TRANSFERRİN
ERİTROSİTLER
KEMİK İLİĞİ
( ERİTROBLASTLAR )
İŞLEVSEL
DEMİR
TRANSFERRİN
İNCEBARSAKTAN
EMİLİM
DEPO
DEMİR
TAHILLAR VE UNLAR
( 100 Gram )
Mg Fe
Buğday unu ( kepekli )
3,3
Mısır
2,5
Çavdar unu ( kepekli )
2,6
Pirinç ( kabuklu )
1,6
Pirinç ( Kabuksuz )
0,9
EKMEK VE UNLU MAMÜLLER
Yufka Ekmeği
Peksimet
Bulgur
Pide ekmeği
Çavdar Ekmeği
Yumurtalı erişte
Beyaz ekmek
Makarna
Tarhana
Bisküvi
5.5
4.7
3.5
2.9
1.9
1.9
1.0
1.0
1.0
0.4
SÜT VE MAMÜLLERİ
İnek sütü
Keçi sütü
Yoğurt
Beyaz peynir
Süt tozu
Tereyağı
Ayran
Eritme peyniri
0.1
0.2
0.1
0.4
0.7
0.2
0.1
1.0
ET VE ET ÜRÜNLERİ
Sığır karaciğeri
Sığır eti ( biftek )
Dana eti
Dana karaciğeri
Dana dili
Dana böbreği
Beyin
Yürek
Akciğer
Dalak
6.5
4.3
2.9
5.4
3.0
3.4
3.2
4.5
6.6
MEYVALAR
Elma
0.3
Muz
0.7
Armut
0.4
Çilek
1.0
Şeftali
0.6
Portakal
0.4
Üzüm
0.6
Kiraz
0.5
Erik
0.5
Limon
0.6
Greyfurt
0.3
İncir
Yeni dünya
Kavun
Karpuz
Kara dut
Nar
Ayva
Mandalina
Kayısı
0. 6
0. 8
1. 2
0. 2
1. 1
0. 6
0. 6
0. 4
2. 3
KURU YEMİŞLER
Kuru Üzüm
Ceviz İçi
Fındık İçi
Badem
Yer Fıstığı
Kabak Çekirdeği
3.5
3.0
4.5
4.7
2.2
9.2
SEBZELER
ISPANAK
3.1
PATATES
1.0
HAVUÇ
2.9
LAHANA
2.2
PANCAR
0.7
BEZELYE
2.0
ASMA YAPRAĞI
3.9
BAKLA
BAMYA
BÖRÜLCE
ENGİNAR
DOMATES
BİBER
EBEGÜMECİ
FASULYE
HIYAR
KARNABAHAR
KEREVİZ
1.0
1.1
1.2
1.1
0.6
1.0
12.7
1.4
0.6
1.0
1.4
Kabak
Maydanoz
Marul
Nane
Patlıcan
Pırasa
Pazı
Roka
Semiz otu
Kırmızı turp
0.5
0.5
5.1
8.0
0.8
1.3
3.2
9.0
2.5
1.2
KURUBAKLAGİLLER
BAKLA
6.0
BARBUNYA
5.4
FASULYE
7.6
NOHUT
7.3
BÖRÜLCE
7.0
MERCİMEK
7.0
BEZELYE
4.8
DİĞER BESİNLER
DOMATES SALÇASI
KAKAO
0.8
5.0
TAHİN
9.0
TAHİN HELVASI
9.0
YEŞİL ZEYTİN
2.0
SALATALIK TURŞU
1.0
SİYAH ZEYTİN
1.6
BAL
0.8
EKMEK MAYASI
17.3
PEKMEZ
10.0
BESİNLERDEKİ DEMİRİN
EMİLİM ORANI
PİRİNÇ
ISPANAK
MISIR
YUMURTA
SALATA
EKMEK
İNEK SÜTÜ
BALIK
DANA ETİ
DANA KARACİĞERİ
1
1.5
3
3
4
5
10
12
30
30
• GEBELİK
• SÜT ÇOCUĞU – KÜÇÜK ÇOCUKLAR
•
•
•
•
•
EMİLİM BOZUKLUKLARI
PATOLOJİK KAN KAYIPLARI
KAN VERİLMESİ
YANLIŞ VE YETERSİZ BESLENME
KRONİK BÖBREK YETERSİZLİĞİ
AYLIK KAN KAYIPLARI
30 ml ‘DEN
YÜKSEK KADINLAR
DEMİR EKSİKLİĞİ RİSKİ
TAŞIMAKTADIR.
GEBELİK
GEBELİKTE
DEMİR GEREKSİNİMİ ARTAR
800-1200 mg ARASINDADIR
• Demirden Zengin Gıdalar:
–
–
–
–
􀂙 Kırmızı et, Balık, Yumurta sarısı
􀂙 Kuru baklagiller (mercimek, nohut, kuru fasulye)
􀂙 Kuru üzüm, incir, kayısı,
􀂙 Yeşil sebzeler, Karaciğer,
• Demir Emilimini Azaltan Maddeler:
• 􀂙 Fosfat, Karbonat
• 􀂙 Çay, Kahve
• 􀂙 Gazlı içecekler
• Kansızlıkta Demir Tedavisi:
• Demir içeren damla ya da şuruplar kullanılır. Demir içeren iğneler il
• Hemoglobin düzeyi yaşına göre normale gelinceye kadar demir
ilaçlarına devam edilir.
• İlaçların Yan Etkileri
• a-Dişler geçici olarak siyaha boyanabilir.
• b-Kakada koyu renk oluşabilir.
• c-Bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı görülebilir.
DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ:
Mikroskopik muayenede eritrositler; normalden
küçüktürler, ortalarının renkleri soluk(hipokrom)
olduğu için bu anemiye Hipokrom mikrositer anemi de
denir.
• ETYOLOJİ: Demir yetersizliğine bağlı gelişen
anemilerdir.Küçük çocuklarda (Büyümenin hızlı olması)
ve kadınlarda (Gebelik ve menstürüasyon dönem)sık
görülür. Dünyada ve Ülkemizde yaygın görülen anemi
tipidir.
• Demir; Baklagiller ve bazı sebzelerde vardır.Fakat
bunlardaki demirin emilimi zordur. Kayıpları fazladır. Et
ve et ürünlerine, proteinden zengin gıdalarda demir
bolca bulunur. Ayrıca hayvansal gıdalardaki demirin
emilimi kolaydır.
• Günlük demir miktarı:20-25 mg dır.
Normokromi, Hipokromi
• Belirti ve Bulgular:
• Halsizlik, güçsüzlük, çabuk yorulma, Eforla çarpıntı ve
nefes darlığı, cilt ve mukozalarda solukluk, tırnaklarda
incelme, çabuk kırılma,Dil soluk, Saçlarda kuruma ve
incelme, çabuk kırılma, bazı hastalarda pika (besin
olmayan şeyleri yeme) mevcuttur.jeofaji(kil-toprak
yeme), pagofaji(aşırı buz yeme)
• TANI:Hemoglobin tayini, eritrosit sayımı,periferik yayma,
serum demiri,demir bağlama kapasitesi
• TEDAVİ:Anemiye neden olan hastalığın tedavisi, Demir
takviyesi yapılarak anemi tedavi yapılır.İV. Ve İM demir
preperetlerı oral yoldan verilir. Tedavide önce oral yol
denenir. Oral yolla Tolerans daha iyidir. 2 ay sonra
hemoglobin normale döner ancak boşalan depoların
dolması için 4 ay daha devam edilir. Yemeklerde 30
dakika önce alınır. Mide şikayeti varsa yemeklerde 2
saat sonra alabilirler
HEMOLİTİK ANEMİ: Eritrositlerin yıkımına bağlı olarak
gelişen bir anemi şeklidir. Eritrosit yıkımı eritrositlerin
yaşam sürelerinin kısalması nedeniyle meydana
gelmektedir.
• ETYOLOJİ: Bazı ilaçlar, Enfeksiyon hastalıkları,
travmalar, konjenital, kalıtsal
• BELİRTİ VE BULGULAR: Anemi, Sarılık, idrarda
koyulaşma, Splenomegali, ağrı, ateş, titreme, baş
dönmesi,kan basıncında düşüş
• TEDAVİ: Tedavi nedene göre yapılır.
• PERNİSİYOZ ANEMİMegolablastik anemi):
• B12 vitamini eksikliğine bağlı olarak gelişen anemidir.
• Tedavi: B12 vitamini İM. Verilir. Oral verilmez emilim
ağızdan etkisizdir.
• APLASTİK ANEMİAA): Kemik iliğinin hiçbir
fonksiyonunu yerine getirememesi ile oluşan hastalık
tablosudur. Kemik iliği sadece eritrosit değil, trombosit,
lökosit de üretememesidir.
• BELİRTİ VE BULGULAR: Anemi, halsizlik,yorgunluk, sık
sık ve ağır enfeksiyonlar, oral ve rektal kanamalar,
splenomegali, hepatomegali
• TEDAVİ:Uygun ilik bulunması halinde ilik nakli(kök
hücre). Bu aşamaya kadar eritrosit ve trombosit
transfüzyonu yapılır. Yaşam süreleri tedavi
yapılamayanlarda 3-6 aydır.
SİCKLE CELL ANEMİ(Orak hücreli Anemi)
Genlerdeki betaglobin zincirinin 6.aminoasidi olan
glutamik asit yerine valin aminoasidinin geçmesi ile
ortaya hemoglobin S çıkar. Normal insanda
hemoglobin A bulunur.
• TALASEMİ: (Akdeniz Anemisi): Hemoglobin sentezinin
•
•
•
•
•
•
•
yeterince gerçekleşemediği kalıtsal ve önlenebilir bir kan hastalığıdır.
Talasemi 3 değişik şekilde görülmektedir.,
1-Talasemi minör(Talasemi taşıyıcılığı)
2-Talasemi intermedia
3-Talasemi Major dur.
1-TALASEMİ MİNÖR: Kişiler tamamen sağlıklıdır.Ancak taşıdıklar
genler nedeniyle çocuklarının Talasemi hastası olmasına neden
olurlar.
2-Talasemi İntermedia: Hastalık belirtisi vardır fakat hafif şeklidir.
3-TALASEMİ MAJOR: En ağır olanıdır.Vücut için yeterli hemoglobin
yapılamamaktadır. Erken çocukluk döneminde görülür.Hastaların
%80 5 yaşına gelmeden kaybedilir. Transfüzyon yapılamayan
hastaların ömrü birkaç yıldır. 3-4 haftada bir kan verilir.
AKDENİZ ANEMİSİ
POLİSİTEMİA VERA (Vaquez Hastalığı):
Kemik iliğinde eritrositlerin üretilmesi sonucu, dolaşımdaki
eritrosit miktarı ve hemotokrit oranı artar. Buna bağlı olarak
kanın viskozitesi artar, bu tabloya polisitemia Vera adı
verilir.
• HODGKİN HASTALIĞI: Lenfoid dokuların malign bir
hastalığıdır.
• Enfeksiyonlardan sonra görülebilir. En iyi prognoz
lenfoidden zengin olanı, en kötü prognoz,lenfoidden fakir
olanıdır.
• Kemoterapi ve radyoterapi, kemik iliği nakli
HEMATOLOJİK GENEL TEDAVİ YÖNTEMLERİ
• Nedene yönelik tedavi
• Semptomatik tedavi(hastayı rahatsız eden belirti
ve bulguları ortadan kaldırmak)
• Kemoterapi
• Radyoterapi
• İmmünoterapi
• Kan ve kan ürünlerinin transfüzyonu
• Kortikosteroit tedavisi
• Splenektomi
• İlik nakli (kök hücre nakli)”
Sağlık Sunumları: http://hastaneciyiz.blogspot.com