IŞIK

SES
2. Yapay Ses Kaynakları:
İnsanların ürettikleri araçların çıkardıkları sesler ise
yapay ses kaynaklarıdır.
Her Sesin Bir Kaynağı Vardır
 Maddelerin titreşmesi ile meydana gelen
olaya ses denir.
Kulağımıza gelen her sesin bir kaynağı vardır.
Kalabalık bir ortamda aynı anda birçok sesi
algılarız.Ancak hangisine dikkat edersek onu daha iyi
anlarız.
İnsanlar birbirleriyle iletişim kurabilmek için seslerini
kullanırlar.Bazı seslere sözle, bazı seslere hareketle
tepki veririz.Bazı durumlarda ise sese, hem söz hem de
hareket ile tepki veririz.
Şiddeti yüksek olan bazı sesler insanları rahatsız
ederken, bazı sesler insanları mutlu edebilir.
İnsanlar sevinçlerini, üzüntülerini, heyecanını,
tepkilerini sesleri ile ifade ederler.
Ses Kaynakları
Titreşerek sesi oluşturan cisim veya maddeye ses
kaynağı denir.
Ses kaynaklarının çıkardıkları sesler birbirinden
farklıdır. Bazı sesler doğaldır. Bazıları ise insanlar
tarafından üretildikleri için yapaydır.
Ses Kaynakları
Müzik aletlerinin ve makinelerin çıkardıkları
sesler, hoparlörün, televizyonun, radyonun
çıkardıkları sesleri ses kaynaklarına örnek olarak
verebiliriz.
Titreşim Sonucu Ses
Sesin oluşabilmesi için titreşim hareketi gereklidir.
Titreşim yapan ses
kaynakları havayı
titreştirir.Titreşen hava
yayılarak kulağımıza
gelerek kulak
tarafından duyulmasını sağlar.
Konuşurken elimiz boğazımıza dokundurduğumuzda
gırtlağımızda bir titreşim olduğunu fark ederiz.
Gırtlağımızda bulunan ses telleri hızla titreşir ve sesi
oluşturur. Ses tellerimiz ne kadar hızla titreşirse
sesimiz o kadar yüksek çıkar.
Saz, gitar, mandolin, keman, davul gibi birçok müzik
aletlerinde ses çıkarırken titreşim hareketini
görürüz.Ancak kaval, ney,flüt gibi bazı müzik
aletlerinde titreşim hareketi görülmez.
Sesin titremesi sonucu
oluştuğunu gözlemlemek
için diyapazon kullanılır.
Sesin Yayılması:
Doğal Ses
Kaynakları
Yapay Ses
Kaynakları
1. Doğal Ses Kaynakları:
Dışarıdan her hangi bir müdahale
olmadan ses çıkaran, ses
kaynaklarına doğal ses kaynakları
denir.
İnsanlar ve hayvanların
çıkardıkları sesler, rüzgâr sesi, su
sesi, gök gürültüsü, deniz
dalgalarının sesini doğal ses kaynaklarına örnek olarak
verebiliriz.
Sesin yayılabilmesi için
ortam gereklidir.Ses boşlukta yayılmaz. Ses
çevremizdeki maddelerin titreşmesi sonucunda
dalgalar halinde yayılır.
 Ses dalgalar halinde
her yöne yayılır.
 Zilin çıkarmış
olduğu ses bütün
yönlere doğru hızla
yaylıyor. Kaynaktan
uzaklaşan ses
dalgaları yavaş yavaş
etkisini kaybeder.
 Ses bir madde üzerinde yayılır.Boşlukta
(havasız ortamda) ses yayılmaz.Sesin
1
yayılması katı, sıvı ve gaz maddeler üzerinde
olur.
 Ses en hızlı katılarda, sonra sıvılarda daha sonra
da gazlarda yayılır.
 Dalgaların etkisi kaynaktan uzaklaştıkça
azalır.Suda oluşan dalgalar oluştuğu yerden
uzaklaştıkça seyrekleşir.
 Ortamın sıcaklığı arttıkça sesin yayılma hızı da
artar.
Ses Farklı Ortamlarda Nasıl Yayılır?
Ses katı maddelerde daha hızlı yayılır.Katı
maddelerin tanecikli yapısı daha sıkı olduğu için sesi
birbirine daha çabuk iletirler. Ses katı maddelerin
yapısına göre farklı hızlarda yayılır.
Ses boşlukta, yani havasız ortamda yayılmaz.
Çünkü ses dalgalarını iletecek madde yoktur.
 Ses dalgaları havada bir saniyede 340 m
yol alır.
 Ses dalgaları suda bir saniyede 1435 m yol
alır.
Sesin Şiddeti:
Sesleri kuvvetli ve zayıf olarak ayıran özelliğe sesin
şiddeti denir.
Sesin İşitmedeki Önemi:
Kaynağından çıkan bütün sesler havayı
titreştirir. Kulağımıza kadar gelen
sesler kulak kepçesi tarafından
toplanır. Kulak yolundan geçerek
kulak zarını titreştirir. Ses daha
sonra işitme sinirleri ile beyine
iletilir. Beynimiz sesleri anlamış
oluruz.
Ses kaynağı bizden uzaklaştıkça ya da biz uzaklaştıkça
sesin şiddeti azalır.Böylelikle sesi duyamayız.
Hafif şiddetteki depremlerin sesini de duyamayız.
Ancak tavuk ve köpekler işitme duyuları çok
geliştiği için bu sesleri duyarlar.
Kulağımızla Duyamadığımız
Sesler Nerelerde Kullanılır?
 Doktorlar, kalp ve akciğerlerimizin sağlığı
hakkında bilgi edinmek için stetoskopu kullanırlar.
 Ultrasonografi, insanların işitmediği
titreşimlerle çalışan bir aygıttır. Doktorlar
ultrasonografiyi kullanarak organlarımızın ya da
anne karnındaki bebeğin durumu hakkında bilgi
verirler. Radarlarda insanların duyamadığı
titreşimlerle çalışır.
Sesin Şiddetini Artırabilir miyiz?
 İşitme problemi olan insanlar için sesin
şiddetini
artırıp azaltılabilen cihazlar yapılmıştır.Bu işitme
cihazları ile sesin şiddetini uygun şekilde ayarlayarak
duyma problemi olan kişinin sorunu çözümlenebilir.
 Ses yayılınca gittikçe
enerjisi azalır. Sesin
şiddetini artırmak için megafon
adı verilen bir alet kullanırız.
Megafon sesin şiddetini uzaktan
duyuracak kadar artıracağından
belirli bir uzaklıkta bulanan
insanlara sesimizi rahatlıkla
iletebiliriz.
 Sesin şiddetini artırmaya yarayan diğer bir
alette
Her Sesi Duyamayız
İnsan kulağı her sesi
duyamaz.Yarasa ve balinalar
insanların duyamayacağı özel
sesler çıkarırlar.
Yarasaların gözleri olduğu
halde iyi görmez. Avlanmak
ve yönlerini bulmak için ses
çıkarırlar. Ses nesnelere çarparak geri döner.Böylece
çevresindeki varlıkların yerlerini öğrenir.
mikrofondur.Mikrofonlar sesin şiddetini en
az 100 kat artıracağından kalabalık bir
topluluğa yapılacak bir konuşmayı, ya da
söylenecek bir şarkıyı rahatlıkla
duyurabiliriz.
2
 Uzaktaki birine sesimizi duyurmak için
ellerimizi ağzımızın etrafını kapatırız.Böylece sesin
dağılmasını önleyerek, bir doğrultuda yayılmasını
sağlamış oluruz.
YANKI
Dağlık bir alanda ya da boş bir
odanın içerisinde
bağırdığımızda ses dalgaları bir
engele çarparak yansır.
Yansıyan seslerin bir
bölümünü kendimiz yeniden
işitebiliriz. Bu olaya yankı
denir.
korunmak için baş vurulan çeşitli yöntemler
vardır.Gürültülerden etkilenmemek için binalara
ses yalıtımı yapılır.
Sesin bulunduğu ortamdan geçişini
engellemek amacıyla mekânın yalıtım
maddeleriyle kaplanmasına ses yalıtımı denir.
Plastik, köpük, elyaf, keçe, halı, çift cam
taktırmak gibi yöntemleri kullanırız.Günümüzde
yeni yapılan binalarda gürültüyü azaltmak için
ses emici duvarlar ve zeminler yapılamaktadır.
SES KİRLİLİĞİ
İnsanları rahatsız eden ve
hoşumuza gitmeyen seslere
gürültü denir.
Taşıtların ve iş makinelerinin
sesleri, korna sesleri gürültüye
neden oldukları için insanları
rahatsız eder.
Şehirlerin büyümesi ve
teknolojik gelişmeler gürültüyü
artırıcı etkenlerdendir.
Sürekli gürültülü ortamlarda
bulunmak geçici veya
kalıcı işitme kaybına
neden olabilir.Bu yüzde bu
tür
ortamlarda çalışanlar kulaklık
takmalıdır.
Çok yüksek sesle uzun süre kulaklıkla müzik
dinlemek de kulak zarımıza zara verebilir.
Gürültülü ortamlarda çalışanların dikkatleri
dağıldığından iş verimliliği düşer.İşlerini yapmakta
zorlanırlar.Bunu için gürültüyü azaltıcı kulaklık
kullanmalıdır.
Aşırı gürültü,
insanlarda işitme
bozukluklarına, baş
ağrısına, dikkat
dağınıklığına, strese,
mide hastalıklarına
neden olabilir.
Sesin zararından
3