ENDOKRİN SİSTEM HİSTOLOJİSİ

ENDOKRİN
SİSTEM
HİSTOLOJİSİ
Yrd.Doç.Dr.Ayfer AKTAŞ
AMAÇ:
• ENDOKRİN SİSTEM HİSTOLOJİSİ
•
•
•
•
•
•
Endokrin Sistem Hakkında Genel Bilgi
Hipofiz Bezi Histolojisi
Epifiz Bezi Histolojisi
Tiroid Bezi Histolojisi
Paratiroid Bezi Histolojisi
Böbreküstü Bezi Histolojisi
• ENDOKRİN ORGANLARIN GELİŞİMİ
•
•
•
•
•
Hipofiz Bezi Gelişimi
Epifiz Bezi Gelişimi
Tiroid Bezi Gelişimi
Paratiroid Bezi Gelişimi
Böbreküstü Bezi Gelişimi
• Endokrin sistem,
endokrin organlar
ile endokrin hücre
gruplarından
oluşmuştur.
Endokrin Organların Başlıca
Özellikleri
• Kanal sistemleri yoktur.
• Salgılarını kan damarları sistemine
boşaltırlar.
• Sinüzoidlerden zengindir.
• Hücreleri kutuplaşma göstermezler
(Troid hariç).
• İç salgı organlarının salgılarına hormon
denir
• Hormonlar üç grupta toplanır
1-Aminoasitler (Troksin, adrenalin)
2-Proteinler
(İnsülin, glukagon, FSH)
3-Steroidler
(Progesteron, testesteron)
Hormonlar üç şekilde etki gösterirler:
1-Otokrin Etki
2-Parakrin Etki
3-Endokrin Etki
Hormon Reseptörleri
Endokrin Organlar
•
•
•
•
•
Hipofiz
Epifiz
Tiroid
Paratiroid
Böbrek üstü bezleri
1- HİPOFİZ BEZİ
Diensefalona bir
sapla bağlı olup,
sfenoid kemiğin sella
tursikası içine
yerleşmiş, yaklaşık
0.5 gr. ağırlığında bir
bezdir.
Hipofizin Bölümleri
A) Adenohipofiz
– Pars distalis
– Pars intermedia
– Pars tuberalis
B) Nörohipofiz
– Eminensia media
– İnfindibulum
– Pars nervoza
A) Adenohipofiz
a)Pars Distalis (ön lob)
Hücreleri
• Kromofob Hücreler
• Kromofil Hücreler
– Asidofil Hücreler
• Somatotrop
• Mammotrop
– Bazofil Hücreler
• Kortikotrop
• Tirotrop
• Gonadotrop
Somatotrop Hücreler
• Asidofil boyanırlar.
• Parankimal hücrelerin
%50’sini oluşturur.
• Salgı granülleri 300-400
nm. çapındadır.
• Somatotropin (Growth
hormon) salgılar.
• Somatotropin releazing
hormonu tarafından
stimüle edilir.
Mammotrop (Laktotrop)
Hücreler
• Asidofilik boyanırlar.
• Parankimal hücrelerin
%15-20’sini oluştururlar.
• 600 nm çapında granüllere
sahiptir.
• Prolaktin salgılarlar.
• Prolaktin releazing hormon
ve emzirme döneminde
oksitosin tarafından
stimüle edilir.
Kortikotrop Hücreler
• Bazofilik boyanırlar.
• Parankimal hücrelerin
%15-20’sini oluştururlar.
• PAS + boyanırlar.
• Salgı granülleri 200-400
nm. çapındadır.
• Adrenokortikotrop hormon
(ACTH) ve lipotropik
hormon (LPH) salgılarlar.
• Kortikotrop releazing
hormonu (CRH) tarafından
uyarılırlar.
Tirotrop Hücreler
• Parankimal hücrelerin
%5’ini teşkil eder.
• PAS+ boyanır.
• Salgı granülleri 150 nm
çapındadır.
• Tiroid stimülan hormon
(TSH) salgılar.
• Tiroid releazing hormonu
(TRH) tarafından uyarılır.
Gonadotrop Hücreler
• Bazofilik boyanır.
• Parankimal hücrelerin
%10’nunu oluşturur.
• PAS+ boyanır.
• Salgı granülleri 200-400
nm çapındadır.
• Folikül stimülan hormon
(FSH) ve lüteinizan
hormon (LH) salgılar.
• Gonadotropin releazing
hormonu (GnRH)
tarafından stimüle edilir.
Pars İntermedia
• Pars distalis ile
pars nervoza
arasında yer alır.
• Kolloid içeren
folliküllere sahiptir.
• MSH sentezler !!!
Pars Tuberalis
Hipofiz sapını
çevreler, ancak arka
yüzünde yer almaz.
B) Nörohipofiz (Arka Lob)
• Hipotalamusun nükleus supraoptikus ve
paraventrikülarisindeki nöronların
myelinsiz aksonları biraraya gelerek
nörohipofize girer ve kılcal damarların
yakınında sonlanırlar.
• Bu oluşuma Hipotalamohipofizial Traktus
adı verilir.
• Nörohipofizden antidiüretik hormon (ADH)
ve oksitosin adı ile bilinen iki hormon
depolanır ve kana verilir.
Pars Nervoza
• Hipotalamusun nükleus
supraoptikus ve
paraventrikülaris’teki
nöronların miyelinsiz
aksonları,
• Pitüsit hücreleri,
• Herring
cisimciklerinden
oluşmuştur.
Hipofiz Kan Dolaşımı
• A. karotis interna’nın dalı
olan üst hipofizyal arterler
eminensia media ve
infindibulumda primer
kapiller ağ oluşturur.
• Hipofizin portal venleri
pars distalisteki sekonder
kapiller ağa açılır.
• Bu dolaşıma hipofizin
portal sistemi adı verilir.
2-EPİFİZ BEZİ
• Diensefalon tavanının bir uzantısı
olup, koni şekilli bir bezdir.
• Yaklaşık 120 mg. ağırlığındadır.
• Epifizin parankimal
hücreleri iki başlık
altında toplanır:
1-Pinealositler
2-İnterstisyel
hücreler.
Pinealositler:
Hafifçe bazofilik boyanan
uzun uzantılarıyla
kapiller ve öbür
parankimal hücreler
üzerinde sonlanan
hücrelerdir.
Çekirdekleri yuvarlağımsı
olup, belirgin
çekirdekçiğe sahiptirler.
Melatonin salgılar.
Melatonin salınımı gecegündüz peryodu ile
ilişkilidir.
İnterstisyel hücreler
• Astrositlere
benzeyen, koyu
boyanan uzun
stoplazmik uzantılara
sahiptir.
• Beyin kumları
(aservulus serebri)
içerir.
3.TiROİD BEZİ
• Larenksin hemen önünde
yerleşik olup, ortada
isthmus ile birleşmiş sağ
ve sol loblardan meydana
gelmiştir.
• %50 oranında isthmusdan
yukarıya doğru kama
şeklinde piramidal lob
denilen bir çıkıntı bulunur.
• Yapı birimi folliküldür.
• Tiroid follikülü; bazal
lamina üzerinde tek
sıra halinde yerleşmİş
folikül hücreleri ve
lümeni kolloid ile dolu
bir yapıdır.
• Kolloid; inaktif tiroid
hormonları(Tiroglobulin
) bulundurur ve PAS+
boyanır.
Follikül Hücreleri
• Kübik ya da
prizmatik
şekillidirler.
• Tetraiyodotironin
(T4) ve
Triiodotironin (T3)
hormonlarını
salgılar.
Parafolliküler Hücreler
• Rutin boyalarla
stoplazmaları soluk
boyanır.
• Salgı granülleri
0.1-0.4 µm.
• Kalsitonin
salgılarlar.
KLİNİKLE İLİŞKİSİ
• Hipertiroidizm
– Graves Hastalığı
– Basit Guatr
• Hipotiroidizm
– Miksödem
– Kreatinizm
4-PARATİROİD BEZİ
• Troid kapsülası
içerisinde yerleşik ve
ağırlıkları 25-50 mg.
olan dört adet bezden
oluşmuştur.
• Parankimasında esas
hücreler ve oksifil
hücreler adı verilen iki
farklı hücre yer alır.
A- Esas Hücreler
• Çapları 5-8 µm.dir.
• Rutin boyamalarda
hafifçe eozinofilik
boyanır.
• Salgı granülleri
küçük ve yoğun olup
200-400 nm.
çapındadır.
• Paratiroid hormonu
(PTH) salgılar.
B-Oksifil Hücreler
• Hücre çapları 6-10
µm. dir.
• Rutin boyamalarda
eozin ile yoğun
boyanır
• Tekli veya gruplar
halinde bulunurlar
Paratiroid’in Histofizyolojisi
• Kemik, böbrek ve barsaklara etki eder.
• Paratiroid hormon, kalsitonin ile zıt etki
gösterir.
• Paratiroid hormonu kan kalsiyum düzeyini
yükseltirken, kalsitonin düşürür.
KLİNİKLE İLİŞKİSİ
• Hiperparatiroidizm
– Primer Hiperparatiroidizm
– Sekonder Hiperparatiroidizm
• Hipoparatiroidizm
5-BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ
(Adrenal, Sürrenal,
Suprarenal)
• Herbirisi 7-10 gr.
ağırlığında olan bir
çift bezdir.
• Parankiması; dışta
korteks, içte
medulla olmak
üzere iki farklı
bölgeye ayrılır.
A) Korteks
• Dıştan içe doğru
• Konsentrik
tertiplenmiş üç
bölgeden oluşmuştur.
Bunlar;
a) Zona glomeruloza,
b) Zona fasikülata,
c) Zona retikülaris.
Zona Glomeruloza
• Korteks hacminin
%13’ünü teşkil eder.
• Hücreleri yumak
tarzında
tertiplenmiştir.
• Mineralokortikoid
(aldesteron,..)
hormonlar salgılar.
Renin-anjiotensin-aldosteron
Anjiotensinojen
Renin
Anjiotensin-I
ACF
Anjiotensin-II
Z.Glomeruloza
Aldosteron
Böbrek
Zona Fasikülata
• Adrenal korteksin %80’nını
oluşturur.
• Bir veya iki sıra hücre
kordonlarından oluşmuştur.
• Hücre kordonları arasında
radier yerleşimli sinüzoidler
bulunur.
• Glukokortikoid (kortizol ve
kortikosteron,..) hormonlar
salgılar.
• ACTH’ın kontrolü altında
çalışır.
Spongiosit !!!
ZONA RETİKÜLARİS
• Adrenal korteksin %7’sini
oluşturur.
• Hücre kordonları
anastomoz yapar.
• Bol miktarda lipofusin
pigmenti içerir.
• Androjenler
(dehidroepiandrosteron)
ve az miktarda
glukokortikoid salgılar.
• ACTH’ın kontrolü altında
çalışır.
KLİNİKLE İLİŞKİSİ
• Hipoadrenokortikizm
– Addison Hastalığı
• Hiperadrenokortikizm
– Kuşing Hastalığı
ADRENAL MEDULLA
Parankimal hücreleri iki
alt gruba ayrılır:
1-Simpatik ganglion
hücreleri,
2-Kromaffin
hücreler.
Katekolamin adı ile
bilinen iki hormon
salgılar.
Epinefrin
(adrenalin)
Norepinefrin
(noradrenalin)
• Parankimal hücreleri iki alt gruba
ayrılır
1-Simpatik ganglion hücreleri
2-Kromaffin hücreler
• Katekolamin adı ile bilinen iki
hormon salgılar.Epinefrin (adrenalin),
norepinefrin (noradrenalin).
BÖBREK ÜSTÜ BEZİ KAN
DOLAŞIMI
A. suprarenales
süperior,
A. suprarenales
medius,
A. suprarenales
inferior.
ENDOKRİN ORGANLARIN
GELİŞİMİ
1-HİPOFİZ BEZİ GELİŞİMİ:
• Ektodermal kökenli olup, iki farklı
kaynaktan gelişir.
• Adenohipofiz 4. haftanın ortasında oral
ektodermin Rathke kesesi olarak bilinen
bir divertikülumundan,
• Nörohipofiz nöroektodermal orjinli olup,
diensefalondan gelişir.
2-EPİFİZ BEZİ GELİŞİMİ
• Diensefalon tavanının kaudal
bölümünde median bir divertikül
olarak gelişir.
3-TİROİD BEZİ GELİŞİMİ
• Tiroid bezi fertilizasyondan sonra
yaklaşık 24. günde, primitif farenks
tabanında, median bir endoderm
kalınlaşmasından oluşmaya başlar.
• Follikül hücreleri endodermal orjinli
olmasına karşın, parafolliküler hücreler
nöral krista hücrelerinden farklılanır.
• Ağız boşluğu ile bağlantısını duktus
tiroglossus sağlar.
• Bu kanal daha sonra kapanır. Bu
kanalın erişkindeki artığı foremen
çekum dur.
Tiroid Bezi Anomalileri
•
•
•
•
•
Doğuştan hipotiroidizm.
Tiroglossal kanal kistleri ve sinüsleri.
Ektopik tiroid bezi.
Aksesuar tiroid bezi dokusu.
Tiroid bezi agenezisi.
4-PARATİROİD BEZİ
GELİŞİMİ
• Gelişimin 6. haftasında 3. farengeal
cebin endoderminden alt
paratiroidler, 4. farengeal cebin
endoderminden ise üst paratiroidler
gelişir.
• Oksifil hücreleri doğumdan sonra 57. yıllarda farklanırlar.
5-BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ
GELİŞİMİ
• Böbrek üstü bezlerinin korteks ve
medulla bölgeleri farklı kökene
sahiptir.
• Korteks mezodermden, medulla ise
nöral krista hücrelerinden gelişir.
• Başlıca anomalisi konjenital adrenal
hiperplazi’dir.