11. Hafta

11. HAFTA
Kamu Malları
HEDEFLER
Kamu mallarının ne anlama geldiğini öğrenecek
 Kamu mallarını farklı açılardan tasnif edecek
 Kamu malı niteliğinin nasıl kazanıldığı ve
kaybedildiğini öğrenecek
 Kamu mallarına ilişkin temel ilkelerin hangileri
olduğunu bilecek
 İdarenin hangi usullerle mal edindiğini
öğrenecek

İÇINDEKILER

























KAMU MALLARI
Tanımı
Kamu Mallarının Sınıflandırılması
Tahsis Amaçlarına Göre Kamu Malları
Maddi İçeriklerine Göre Kamu Malları
Oluş Tarzlarına Göre Kamu Malları
Taşınabilir Olup Olmamalarına Göre Kamu Malları
Kamu Mallarının Kazanılması ve Kaybedilmesi
Kamu Malı Niteliğinin Kazanılması
Kamu Malı Niteliğinin Kalkması ve Kaldırılması
Kamu Mallarının Devredilemezliği İlkesi ve İlkeden Kaynaklanan İlkeler
Kamu Mallarının Devredilemezliği İlkesi
Kamu Mallarının Devredilemezliği İlkesinden Kaynaklanan İlkeler
Kamu Mallarının Kullanılması
Kamu Hizmetine Tahsis Edilmiş Kamu Mallarının Kullanılması
Kamunun Doğrudan Kullanımına Tahsis Edilmiş Kamu Mallarının Kullanılması
İdarenin Mal Edinme Usulleri
Kamulaştırma
Devletleştirme
İstimval
Geçici İşgal
I)
KAMU MALI NEDIR?

Kamu tüzel kişilerinin mülkiyetinde olan mallar
Kamu malı
Özel mal
KAMU MALI NEDIR?
Kamu malları, kamu tüzel kişilerinin kamu
yararına tahsis edilmiş olan mallarıdır.
 Bir malın kamu malı sayılabilmesi için iki temel
şart vardır:
 1) Kamu Mülkiyeti Şartı
 2) Mal Kamu Yararına Tahsis Edilmelidir

Söz konusu mal, doğrudan kamunun kullanımına
tahsis edilmelidir.
 Söz konusu mal bir kamu hizmetine tahsis
edilmelidir

KAMU MALLARININ SINIFLANDIRILMASI
Tahsis Amaçlarına Göre Kamu Malları
 Sahipsiz Mallar: Mülkiyet konusu olmamış, ya
da mülkiyet konusu olma niteliği taşımayan
mallardır. Örneğin, kayalar, tepeler, dağlar,
denizler, deniz kıyıları, göler vb.
 Orta Malları: Kamunun doğrudan
kullanılmasına veya yararlanmasına açık olan
mallardır. Örneğin, yollar, meydanlar, meralar,
mezarlıklar, parklar
 Hizmet Malları: Bir kamu hizmetine tahsis
edilmiş olan mallardır. Örneğin belediye, müze,
hastane, okul binası vb.

MADDI İÇERIKLERINE GÖRE KAMU MALLARI
Kara Kamu Malları
 Deniz Kamu Malları
 Su Kamu Malları
 Hava Kamu Malları

OLUŞ TARZLARINA GÖRE KAMU MALLARI
Tabii Kamu Malları: Tabi olaylar sonucunda
meydana gelen kamu mallarıdır. Deniz, göl ve
akarsular gibi.
 Suni Kamu Malları: İnsanların müdahalesi
sonucunda meydana gelen mallardır. Yollar,
parklar gibi.

TAŞINABILIR OLUP OLMAMALARINA GÖRE
KAMU MALLARI
Taşınmaz Kamu Malları: Bir yerden bir yere
götürülemeyen kamu mallarıdır. Okul binaları,
yollar gibi.
 Taşınır Kamu Malları: Bir yerden bir yere
götürülebilen kamu mallarıdır.

KAMU MALI NITELIĞININ KAZANILMASI
Tabii Mallar, sırf bu doğal niteliklerinden
dolayı kamu malı sayılır. Yani bunların kamu
malı sayılması kendiliğinden ve otomatik olarak
oluşur.
 Suni kamu mallar
 İktisap, Bir malı kamu tüzel kişisinin mal
varlığına sokan hukuki işlem ya da maddi bir
olaydır. Kamulaştırma gibi
 Tahsis ise, Kamunun elindeki bir malı kamu
malı durumuna getirmesidir. Bu bir idari işlemle
yapılır.

KAMU MALI NITELIĞININ KALKMASI VEYA
KALDIRILMASI
Tabii mallar, doğal niteliklerinden dolayı kamu
malı sayıldığı için bu doğal niteliklerini
kaybetmesi ile kamu malı olmaktan çıkıp, özel
mal haline gelir.
 Suni kamu mallarının ise kamu malı halinden
çıkarılmaları için mutlaka formel ve açık bir
“tahsisten çıkarma kararı” olması gerekiyor.

KAMU MALLARININ DEVREDILEMEZLIĞI
İLKESI
Kamu mallarının devredilemezliği ilkesi, bir
kamu tüzel kişisine ait bir kamu malının bir
başka kamu tüzel kişisine veya bir özel hukuk
kişisine devredilemeyeceği anlamına
gelmektedir.
 Kamu mallarının devredilemezliği ilkesi sadece
“kamu malı” statüsünde olan mallar için
geçerlidir.
 Bu ilke anayasal bir ilke değildir.

KAMU MALLARININ DEVREDILEMEZLIĞI
İLKESINDEN KAYNAKLANAN DIĞER İLKELER
Kamu Malları Kamulaştırılamaz:
 Kamu Malları Haczedilemez: Ülkemizde
devlet tüzel kişiliğinin (hazinenin) mallarının
özel mal, kamu malı ayrımı yapılmaksızın
haczedilemeyeceği kabul edilmektedir.
 Kamu Malları Zamanaşımıyla Kazanılamaz:
 Kamu Malları üzerinde Sınırlı Ayni Haklar
Tesis Edilemez:
 Kamu Mallarının Tapuya Tescil
Zorunluluğu Yoktur.

KAMU MALLARININ KULLANILMASI
Kamu Hizmetlerine Tahsis Edilmiş Kamu
Mallarının Kullanımı: İdare tarafından
 Kamunun Doğrudan Kullanımına Tahsis
Edilmiş Kamu Mallarının Kullanımı
 Kollektif Kullanımlar
 Bireysel Kullanımlar

KOLEKTIF KULLANIMLAR
Kamu mallarının herkes tarafından genel ortak
ve anonim kullanılmasını ifade eder. Örneğin
yollar, parklar, meydanlar.
 Serbestlik ilkesi
 Eşitlik ilkesi ise, Aynı durumda bulunan
kişilere aynı muamele yapılması anlamına gelir.
 Bedavalık ilkesi: İstisnaları vardır.

ÖZEL KULLANIMLAR
Bir kamu malının bireysel olarak teşhis
edilebilen bir veya birkaç kişi tarafından,
başkalarının o kamu malını kullanmasını
engelleyecek şekilde kullanmasıdır.
 İzne bağlılık ilkesi
 Ücretlilik ilkesi
 Geçicilik İlkesi

İDARENIN MAL EDINME USULLERI
Kamulaştırma
 Devletleştirme
 İstimval
 Geçici İşgal

KAMULAŞTIRMA

Kamulaştırma özel mülkiyette bulunan taşınmaz
malların mülkiyetinin idareye cebren
geçirilmesini öngören bir usuldür.






Kamulaştırmayı devlet ya da diğer kamu tüzel kişileri
yapabilir.
Kamulaştırma, kamu yararının gerektirdiği hallerde
olur. Kamu yararının bulunmadığı hallerde
kamulaştırma olmaz.
Kamulaştırma sadece özel mülkiyette bulunan taşınmaz
mallar için yapılabilir.
Kamulaştırmada kural olarak malın gerçek karşılığının
ve nakden ödenmesi ile olur.
Gayrimenkulün tamamı veya bir kısmı
kamulaştırılabilir.
Yeterli ödenek temin edilmeden kamulaştırma işlemi
KAMULAŞTIRMANIN UNSURLARI






Yetki Unsuru
Devlet ve kamu tüzel
kişileri
yetkilidir.
Sebep Unsuru
Kamu yararını
sağlayan
etken.
Konu Unsuru
Bir taşınmaz
üzerindeki
özel
mülkiyetin sona
ermesi
ve o taşınmazın mülkiyetinin idareye geçmesidir.
Şekil Unsuru
Yazılı şekle tabidir.
Usul Unsuru
Ayrıntılı usul
kuralları
vardır.
Bunlar aşağıda
belirtilmiştir.
Amaç Unsuru
Kamu yararı.
KAMULAŞTIRMANIN AŞAMALARI






Önce kamulaştırma için yeterli ödenek temin
edilmelidir.
“Kamu yararı kararı” alır.
Kamulaştırılacak taşınmaz belirlenir.
“Kamulaştırma kararı” alınır. Bu karar alındıktan
sonra, bu karar tapu dairesine bildirilir ve tapu
dairesi tapu siciline bu konuda şerh verir.
İdarenin satın alma usulünü denemesi gerekir.
Eğer kamulaştırma satın alma usulü ile yapılamazsa,
idare taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk
mahkemesine müracaat eder ve taşınmaz malın
kamulaştırma bedelinin tespitiyle bu bedelin
ödenmesi karşılığında idare adına tesciline karar
verilmesini ister.
KAMULAŞTIRMA AŞAMALARI





Taşınmazın maliki asliye hukuk mahkemesinin kendisine
yaptığı tebligat gününden itibaren kamulaştırma işleminin
iptali için idari yargıda dava açabilir.
İdari yargıda iptal davası sonuçlanınca, asliye hukuk
mahkemesi dava sonucuna göre hareket eder.
Eğer idari yargıda iptal davası reddedilmiş veya yürütmeyi
durdurma kararı verilmemiş veya taşınmazın sahibi idari
yargıda dava açmamış ise asliye hukuk mahkemesi
kamulaştırma bedelini tespit eder.
Malın bedelinin tespiti için hakim önce tarafların anlaşmasını
teklif eder. Eğer taraflar anlaşamazsa bilirkişi tayin eder ve
hakim, tarafların ve bilirkişinin raporlarından yararlanarak
kamulaştırma bedelini tespit eder.
Taşınmasın bedeli idarece yatırıldıktan sonra kamulaştırılan
taşınmazın mülkiyetinin idareye geçmesi, asliye hukuk
mahkemesinin tescil kararıyla olur. Asliye hukuk
mahkemesinin tescil hükmü kesindir. Yani bu kararın
temyiz edilmesi mümkün değildir. Ancak tarafların
bedele ilişkin temyiz hakları saklıdır.
MAL SAHİBİNİN GERİ ALMA HAKKI
Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden
itibaren beş yıl içinde, kamulaştırmayı yapan
idarece hiçbir işlem veya tesisat yapılmazsa veya
kamu yararına yönelik bir ihtiyaç tahsis
edilmeyecek taşınmaz mal olduğu gibi
bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları
kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren
işleyecek kanuni faiziyle birlikte ödeyerek,
taşınmaz malını geri alabilir.
 Doğmasından itibaren bir yıl içinde
kullanılmayan geri alma hakkı düşer.

DEVLETLEŞTIRME

Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüsler,
kamu yararının zorunlu kıldığı hallerde
devletleştirilebilir. Devletleştirme gerçek
karşılığı üzerinden yapılır. Gerçek karşılığın
hesaplanma tarzı ve usulleri kanunla
düzenlenir”.
KAMULAŞTIRMA VE DEVLETLEŞTIRME
ARASINDAKI FARK
Kamulaştırma sadece taşınmaz mallar üzerinde
yapılır. Buna karşın devletleştirmenin konusu
“kamu hizmeti niteliği taşıyan özel
teşebbüslerdir”. Dolayısıyla burada her özel
teşebbüs devletleştirmenin konusu olmaz. Bunun
yanında kamu hizmeti niteliği taşıyan özel
teşebbüsün taşınır ve taşınmaz bütün malları
devletleştirme ile idareye geçer.
 Kamulaştırma tek yanlı bir idari işlem ile
yapılırken, devletleştirme kanun ile yapılır.

İSTIMVAL
İstimval, özel mülkiyette bulunan taşınır
malların bedeli karşılığında mülkiyetinin veya
kullanım hakkının ve intifa hakkının idareye
cebri geçişini öngören istisnai ve olağan üstü
hallere mahsus bir usuldür.
 Taşınır mallar için öngörülen bir mal edinme
usulüdür.
 Sadece olağanüstü dönemlerde uygulanır.

GEÇICI İŞGAL




Kamu yararına yönelik bir faaliyet için özel
mülkiyette bulunan bir taşınmaz mala geçici
olarak girilmesidir.
Bayındırlık işleri dolayısıyla geçici işgal:
Taş, Kum, Kireç gibi malzemeleri çıkarmak,
toplamak ve taşımak için geçici işgal:
İdare, kadastro çalışması yapmak, imar
planı yapmak, imar planı yapmak gibi
durumlarda geçici işgal