YEŞİL SANAYİ, SU VE ÇEVRE

YEŞİL SANAYİ, SU VE
ÇEVRE
Nuri AZBAR
Ege Üniversitesi, Çevre Sor. Uyg.ve Ar.
Merkezi (EÜ-ÇEVMER)
Çevreci gruplardan firmalara: “Bu kirlilikten
siz sorumlusunuz”
Tüketici gruplarından firmalara: “Eğer ürünleriniz
çevre için zararlı ise bundan sonra ürünlerinizi
kullanmayacağız”
Hissedarlardan patronlara: “Hisselerimizin değerleri
korunmaz ise, hisselerimizi satarız”
Patronlardan yöneticilere: “Satış artmaz ise gidersin”
Çalışanlar: “Kirlilikten biz de memnun değiliz, ancak
işimizi de kaybetmek istemiyoruz”
Firmalardan topluma: “Üretim ve tüketimi
azaltamayız, ekonomik büyüme durmamalı”
Temiz Üretim ve Çevre Yönetiminin
Gelişimi
1970’ler:
• Yaptır ve kontrol et yaklaşımı esaslı kirlilik kontrolü
1980 başları:
• Firmalar çevresel ve enerji performanslarını artıracak yeni bir
adım olarak ÇEVRE YÖNETİMİ yaklaşımını benimsediler
1980’lerin ortası:
• Endüstriyel ekoloji, LCA kavramları gündeme geldi
• Tasarımların ürünlerin çevresel etkileri düşünülerek yapılması
1990’lar:
• Toplam kalite yaklaşımı, ISO 9001
• Çevre Yönetimi Standartları, ISO 14001
• Atık azaltım, kirlilik önleme, temiz üretim teknolojileri
Sanayide Çevre Bakış Açısının Gelişimi
Amaç ve Sonuçlar
Sürdürülebilir Gelişme
Endüstriyel Ekoloji
Temiz Üretim
Kirlilik Önleme
Atık Azaltım
Geri Kazanım
Kirlilik Kontrolü
Atık Bertarafı
Çevre Yönetim Sistemleri
Zaman ve İş
Genel kavramlar
Sürdürülebilirlik
Endüstriyel ekoloji
Atık borsası-endüstriyel simbiyosis
Atık önleme ve minimizasyon
Dematerilizasyon
Yaşam döngüsü analizi (LCA)
Eko verimlilik
Eko ürünler-eko üretim
Sıfır deşarj
Çevre için tasarım-eko tasarım
Tarafların Kirliliğe Bakış Açıları:
Sanayici için kirlilik, ham madde olarak
kullanılmasının ekonomik bir getirisi olmayan
üretim dışı materyal ve enerji akımıdır. Oysaki
toplum için kirlilik çevresel bertaraf
maliyetlerinin tekrar kullanım maliyetlerinden
daha yüksek olan bir olgudur.
Sanayici için ölü bir yatırım olan çevresel
yatırımlar endüstriyel ekoloji yaklaşımında
“çevreye yatırım tasarruf” kavramını
geliştirmektedir.
GELENEKSEL YÖNETİM
Amaçlar:
 Ekonomik büyüme ve kâr
 Ortaklara sağlanan getiri
Ürünler:
 Fonksiyon, stil ve fiyat için tasarlanmış
ürünler
 Gereksiz atık yaratan paketleme
Organizasyon:
 Hiyerarşik yapı
 Yukarıdan aşağıya karar verme
 Karar vermede merkeziyetçilik
Çevre:
 Çevreye hakim olma
 Çevrenin bir kaynak olarak yönetilmesi
 Kirlilik ve atıkların dışsallıklar olarak
değerlendirilmesi
İşletme fonksiyonları:
 Pazarlama tüketimi artırmayı amaçlar.
 Finansman kısa dönemde kârı maksimize
etmek ister.
 Muhasebe geleneksel maliyetler üzerinde
yoğunlaşır.
 İnsan kaynakları yönetimi işçi
verimliliğini artırmayı hedefler.
ÇEVREYE DUYARLI YÖNETİM
Amaçlar:
 Sürdürülebilirlik ve yaşam kalitesi
 Ortakların refahı
Ürünler:
 Çevre için tasarlanmış çevre dostu ürünler
Organizasyon:
 Hiyerarşik olmayan yapı
 Katılımcı karar verme
 Karar vermede merkezkaçcılık
Çevre:
 Doğayla uyum içinde olma
 Doğal kaynakların sınırsız olmadığının
farkına varılması
 Kirlilik ve atıkların yönetilmesi ve
minimize edilmesi
İşletme fonksiyonları:
 Pazarlama tüketici eğitimi için vardır.
 Finansman uzun dönemli sürdürülebilir
büyümeyi amaçlar.
 Muhasebe çevreyle ilgili maliyetler
üzerinde yoğunlaşır.
 İnsan kaynakları yönetimi, işyerinde
sağlık ve güvenliği sağlamaya çalışır.
Sürdürülebilirlik
Tanımı: “Gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını
karşılama güçlerini riske atmadan günümüz
ihtiyaçlarının karşılandığı gelişme modelidir”.
Esası:Çevrenin belirli bir taşıma kapasitesi vardır.
Bugünkü gelişme gelecekteki gelişmeyi engelleyecek
çevresel bozunmaya yol açmamalıdır.
World Commission on Conservation
and Development (WCED)
[The Brundtland Commission]
Our Common Future, 1987
Sürdürülebilirlik
Çevre ile sanayiinin barıştığı, karşılık
çıkarların örtüştüğü bir ara nokta teşkil
eder. Çevresel yatırımları ölü yatırımlar
olarak gören bazı sanayiciler bu
yaklaşımla
ekonomik çıkarlarının da
aynı zamanda korunduğunu görür.
Endüstriyel Ekoloji
Sürdürülebilir gelişmenin “üretim”
bileşenidir.
Hammaddeden işlenmiş maddeye,
içerikten son ürüne, atık ürüne ve nihai
bertarafa kadar toplam madde
döngüsünün optimizasyonunu içeren
sistemdir.
Ürünün üretimi, kullanımı ve
bertarafındaki tüm maddelerin çevresel
etkilerinin analizidir.
Endüstriyel Ekoloji
Çevreyle uyumlu ürün ve proses dizaynı, yaşam
döngüsü analizi (LCA), alternatif üretim teknolojileri,
ayrıştırma teknolojileri ve kütle ve enerji dengelerinin
kullanımını gerektirir.
Tüm atıkların endüstri ağının başka bir bölümünde
hammadde olarak kullanımı ile endüstrinin hiçbir
aşamasında atık çıkmamasını öngörür.
Ürün ve prosesler geri dönüşüme ve tekrar kullanıma
yer verecek şekilde dizayn edilmelidir.
Daha az tehlikeli kimyasalların kullanımını teşvik
edecek yeni sistemler araştırılmalıdır.
Endüstriyel çıktılar materyalsizleştirilmelidir.
Figure3.
Maliyet
Ürün
Kullanımı
Zaman
Enerji
Ürünün
Ortaya Çıkışı
Ürün Ömrü
Sonu
Geri
Kullanım
Yeniden Üretim
Maddenin
İşlenmesi
Bertaraf
Gerikazanım
Madde/
Enerji
Temini
Maliyet
Zaman
Enerji
Bertaraf
Maddenin
Ömrü Sonu
Doğa
Bir ürünün yaşam döngüsü
Ürünler
Ham Madde
Endüstriyel
Üretim Tesisi
Enerji
a)
Atıklar
Geçmişteki endüstriyel uygulamal
Ham Madde
Endüstriyel
Üretim Tesisi
Enerji
b)
Ürünler
Atıklar
Arıtma
Son zamanlara kadar uygulanan yaklaşımlar
Ham Madde
Enerji
Endüstriyel
Üretim Tesisi
Geri Kazanım
Geri Kullanım
İyileştirme
Arıtma
İkincil Ürünler
c) Mevcut örnek uygulanan yaklaşımlar
Ham Madde
Enerji
Endüstriyel
Üretim Tesisi
Geri Kazanım
Geri Kullanım
İyileştirme
Yeniden
İşlem
Sıfır
Deşarj
Geri Kazanım
Geri Kullanım
İyileştirme
Temiz Üretim
Proses ve ürünlerin çevreye ve canlılara olan
etkilerinin azaltılması için sürekli uygulanan önleyici
çevre stratejileridir.
Üretim prosesinde, hammadde ve enerjinin
korunumu, toksik hammaddelerin bertarafı ve proses
çıkışındaki tüm atık ve emisyonların toksisitelerinin
azaltılmasıdır.
Ürünler için, hammaddeden ürünün son bertarafına
kadar tüm yaşam döngüsü süresince olan etkilerinin
azaltılması stratejisidir.
BORUNUN SAĞINDA DURMAKTA
HALEN ISRARLI İSENİZ
“İYİ YOLCULUKLAR”
ZİRA……
X
X
Krom
Siyanür
Bakır
Nikel
Demir
Çinko
X
Fenoller
KOİ
Klorür
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Kadmiyum
Toplam Askıda
Katı Madde
X
Alkalinite
Sıcaklık
Toksik
Organikler
Serbest Klorür
Florür
pH
Alüminyum
Top.Koliform
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Kurşun
X
X
Nitrat
Sülfat
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Tekstil
X
X
X
Çelik
X
Amonyak
Azotu
Fosfor
X
Termal enerji
X
Kağıt-Hamur
X
X
X
Plastik-ssentetik
X
X
X
Petrol
X
X
X
Metal
X
BOİ5
X
Et
Yağ& Gresss
X
Deri
X
Değirmen
X
Çimento
X
Cam
Gıda-Sebze
X
X
Fosforlu Güre
Alkolsüz İçeçecek
X
X
Azotlu Gübre
Şeker
X
X
Süt
Automotive
Hayvan Yetiştirme
Alüminyum
X
Askıda Katı
Madde
Renk
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Çeşitli sanayiler için tipik atıksu parametreleri (Eckenfelder, 1980)
X
X
X
X
BİRİNCİL ARITMA
İKİNCİL ARITMA
ÜÇÜNCÜL ARITMA
ÖNARITMA
KİMYASAL
FİZİKSEL
ÇÖZÜNMÜŞ
ORGANİKLER
ÇAMUR
ARITIMI
ÇAMUR
BERTARAFI
ATIKSU
BERTARAFI
ASKIDA KATILAR
SEYRELTİK ATIKLAR
GÖL, NEHİR v.b.
IZGARA
NÖTRALİZASYION
FLOTASYON
AKTİF ÇAMUR
ÇÖKELTME
KONTROLLÜ
DEŞARJ
KOAGULASYON
SEDIMENTASYON
ÇÖKELTME
DENGELEME
KİMYASAL
ARITMA
DERİN DEŞARJ
ANAEROBIK
HAVUZLAR
FİLTRASYON
DAMLATMALI
FİLTRE
KARBON
ADSORPSYONU
FILTRASYON
YAĞ&GRES
GİDERİMİ
HAVALANDIR.
LAGÜNLER
YERALTISUYU
DEŞARJI
DERİN KUYU
DEŞARJI
İYON DEĞİŞTİR.
ÇÜRÜTME
VEYA ISLAK
YAKMA
BUHARLAŞTIR.
YAKMA
MEMBRAN
STABİLİZAS.
HAVUZLARI
YAKMA
YOĞUNLAŞTIRMA
DEPOLA
BİYODİSKLER
PRESS FİLTRELER
VAKUM FİLTRE
SETTLING
DEPOLAMA
NÖTRALİZASYON
FİLTRATION
İLERİ
ANAEROBİK
PROSESLER
SANTRİFUJLEME
DERİN
DEŞARJ
DERİN KUYU
DEŞARJI
KURUTMA YATAK.
YAKMA
KONSANTRE ATIKLAR
ÇEVREYE YATIRIM YAPARKEN
EKONOMİK KAZANÇ DA DİYORSANIZ,
SÜRDÜRÜLEBİLİR VE TEMİZ ÜRETİM
SİZİN YOLUNUZDUR
EKO Üretim=Ekolojik ve Ekonomik
Üretim:
Eko Verimlilik
Kirlilik Önleme (2P yaklaşımı)
Temiz Üretim (CT)
Çevre için Tasarım (DFE)
Sıfır Deşarj
Çevre Yönetim Sistemleri (EMS)
Eko Üretim
Üründe Değişiklik
-Çevreye daha az zararlı
ürün tasarımı (sıfır
emisyonlu motor)
-Uzun ömürlü ürün
tasarımı (10 yıl
Proseste Değişiklik
paslanmazlık)
Hammadde Girdisinde
Değişiklik
-Temiz hammadde
kullanımı
-Toksik olmayan veya daha
az zehirli olan ile
değiştirme
Teknolojide Değişiklik
-Planda değişiklik
-Otomasyona geçiş
-İşletme şartlarının
iyileştirilmesi
-Daha iyi gelişmiş
ekipman kullanımı
-Yeni teknoloji
İyileştirilmiş İşletme
Şartları
-Atıkların ayrımı
-Üretimin planlanması
-Envanter Kontrolü
-Eğitim (Tedarikçiler de
dahil edilerek)
Eko-Üretim Prensipleri
Daha az enerji yoğunluğuna sahip, yenilenebilir ve
geri kazanılabilir hammadde kullanımı
Hammadde tasarrufu ve enerji korunumu sağlayan
üretim döngülerinin seçilmesi.
Düşük enerji kullanımına yönelik, daha az bakım
gerektiren uzun ömürlü ürün tasarlanması
Tasarımlarda hem ürünün kalitesinin hem de çevre
kalitesinin dikkate alınması
Dematerilizasyon ve yeniden kullanıma yönelik
tasarımlar yapılması
Beşikten mezara (Yaşam Döngüsü Analiz-LCA)
yaklaşımın tasarımda ve üretimde esas alınması
EKO ÜRETİMİN OLUMLU ETKİLERİ
Kirliliğin önlenmesi
Proses
yönetiminin
geliştirilmesi
Kaynakların
verimli
kullanımı
Katı
atıkların
minimize
edilmesi
Geri dönüşüm ve
tekrar kullanım
Enerji kontrolü
ÇEVREYE DUYARLI
İŞLETMECİLİK
Üretim Fonksiyonu
Eko verimlilik
Yaşam döngüsü analizi
Çevresel tasarım
Çevreci satın alma uyg.
Sıfır yayımlı fabrika
İş Ajandalarındaki Değişimler
“Seyreltme”  “Kontrol”  “Önleme” “Hiç
Atık Üretmeme”
Müşterinin çevre refahı güdümlü üretim
stratejileri (Green Products)
Toplam ürün zincirinde “Beşikten Mezara”
yaklaşım
Uzun vadeli çevresel kıstaslar
Minimum maliyetle çevre kirliliğinin önlenmesi
Uluslar arası Standartlar ISO 14000 EMAS
Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim (Atık Borsası)
ÇEVREYE DUYARLI
İŞLETMECİLİK
Pazarlama Fonksiyonu
Yeşil tüketici
Yeşil pazarlama ve reklam
Yeşil etiketleme
Yeşil fiyatlama
Yeşil paketleme
Yeşil dağıtım
ÇEVRE İÇİN TASARIM (DfE)
Geleneksel Tasarım Yaklaşımı:
Ürünün görsel ve işlevsel fonksiyonu
Ürün kalitesi
Ürün fiyatı
Buraya kadar ürünün görsel ve işlevsel
fonksiyonu sanırım oldukça tatminkar,
fakat fiyatı biraz düşündürücü olabilir!!
Şimdi biraz çevre kaygısı olan bir
tasarıma bakalım
Bathroom: Caroma Smartflush
Öncelikli Hedef
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
(Gelecek Kuşaklar için Sorumluluk)
Temel Yaklaşım:
ENDÜSTRİYEL EKOLOJİ
(Doğanın sınırları)
Ayrıca:
Ekosistem Sınırları
YEŞİL TEKNOLOJİLER
EKO-ENDÜSTRİYEL
PARKLAR
(Materyal döngüsünün
kapatılması, enerji verimliliği)
(Kirlilik kontrolü yerine kirlilik
önleme)
ÇEVRE İÇİN TASARIM
(Yeşil tasarım)
GERİ KAZANIM İÇİN
TASARIM
(Materyal geri dönüşümün
teşviki)
DEMATERİLİZASYON
(Daha az kullan)
Gelecekteki bizi ne bekliyor - 2050 ‘de
Tasarım
• Tasarımcılar gelecekte doğal kaynakları
azalmış ve birim maliyeti çok daha pahalı
malzemeleri olan bir dünya ile yüzleşecekler
• Tasarım camiası, üreticiler ve yöneticiler bu
gerçeği şimdiden kabullenmeli
• Sürdürülebilir bir gelecek mümkün ve
bunun eko tasarım pencerisinden dünyaya
bakalım.
ÇÜNKÜ……
Çevreyi Korumak Hepimizin
Görevi !
İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM……….
Prof.Dr. Nuri Azbar
Ege Üniversitesi
Biyomühendislik Bölümü
Bornova-Izmir
E-mail: [email protected]
Tel: 0232 3884955/31