ÜN*TE 7. I*IK VE SES

Türkiye
Cumhuriyetinin,
özellikle
bugünkü
gençliğine ve yetişmekte olan çocuklarına hitap
ediyorum: Batı senden, Türk'ten çok geriydi.
Manada, fikirde, tarihte bu böyleydi. Eğer bugün
batı teknikte bir üstünlük gösteriyorsa, ey Türk
Çocuğu, o kabahat da senin değil, senden
öncekilerin affedilmez ihmalinin bir sonucudur.
Şunu da söyleyeyim ki, çok zekisin! .. Bu belli.
Fakat zekânı unut! .. Daima çalışkan ol..."
ÜNİTE 4. IŞIK VE SES
IŞIĞIN YANSIMASI
KAZANIMLAR
 6.4.1. Işığın Yansıması
 Önerilen Süre: 6 ders saati
 Konu/Kavramlar: Düzgün yansıma, dağınık yansıma,
gelen ışın, yansıyan ışın, normal, gelen ışın, yansıyan
ışın ve yüzeyin normali arasındaki ilişki
 6.4.1.1. Işığın düzgün ve pürüzlü yüzeylerdeki
yansımalarını gözlemler ve ışınlar çizerek gösterir.
 6.4.1.2. Işığın yansımasında gelen ışın, yansıyan ışın
ve yüzeyin normali arasındaki ilişkiyi açıklar.
DÜZ YÜZEYLERDE YANSIMA
IŞIK
SAYDAM MADDE
YARISAYDAM MADDE
İçinden ışık geçen maddelere
saydam maddeler
denir.Cam, hava, su
saydam maddelerdir.
 Işığı bir kısmını geçirip bir
kısmını geçirmeyen
maddelere yarı saydam
madde adı verilir.Buzlu
cam, yağlı kâğıt gibi.
Saydam olmayan cisimler
 İçinden ışığı geçirmeyen maddelere saydam
olmayan madde veya opak madde adı
verilir.Tahta,demir, beton saydam olmayan
maddelerdir.
Bir cisim nasıl görülür?
1- Işıklı cisim (ışık
kaynağı) ise,
cisimden çıkan
ışınların göze
ulaşmasıyla
görülebilir.
2- Işık kaynağı
değilse, lambadan
çıktıktan sonra
cisimden yansıyan
ışınların göze
ulaşmasıyla
görülebilir.
Ay’ı nasıl görürüz?
Güneş ışığı, gece,
bulunduğumuz Dünya’nın
yüzeye ulaşamaz.Ay ise bir
ışık kaynağı olmamasına
rağmen geceleri ışık
saçar.Gerçekte Ay , sadece
Güneş’ten gelen ışık
ışınlarının yansımasının
Dünya’mıza
ulaşmasıdır.Ay ışığı
yansıttığı zaman gece ay’ı
bir ışık kaynağı gibi
görürüz.
Ay
Güneş tutulması
Güneş tutulması
olayında Ay Güneş ile
Dünya’nın arasına
girer. Bu durumda Ay
ışık ışınlarının
Dünya’mıza
ulaşmasına engel
olur. Dünya üzerine
gölgesi düşer ve biz o
gün güneş tutulması
boyunca gece
yaşarız.
Ay
DÜNYA
GÜNEŞ
IŞIĞIN YANSIMASI
 Bazı maddeler üzerine düşen ışığın çarpıp
geri dönmesine sebep olur.Işığın bir maddeye
çarpıp geldiği ortama geri dönmesine
yansıma denir.Işık daima pürüzsüz ve parlak
yüzeylerde yansır.
Işığın yansıması
 Bir yüzeye gelen ışığa gelen ışın, yüzeyden
yansıyan ışına yansıyan ışın adı verilir.
 Işığın aynaya değdiği noktadan aynaya bir dikme
çizilir.Bu dikmeye yüzeyin normali
(normal)denir. N harfiyle gösterilir.
 Gelen ışınla normal arasındaki açıya gelme açısı,
yansıyan ışınla normal arasındaki açıya yansıma
açısı denir.
YANSIMA KANUNLARI
1- Gelen ışın,
Yansıyan ışın,
Normal
aynı düzlem
üzerindedir.
G.I
N
Y.I
YANSIMA KANUNLARI
Gelme açısı
2- Gelme açısı,
yansıma açısına
daima eşittir.
G.I
N
Yansıma açısı
Y.I
Örnek ;
Gelme açısı
Yansıma açısı
10
10
23
23
30
30
45
45
72
72
85
85
YANSIMA KANUNLARI
3- Gelen ışın
düzlem aynaya
dik olarak (90◦)
geldiğinde aynı
yol üzerinden
(90◦) geri
yansır.
G.I
Y.I
50◦
30◦
Şekilde düz aynalara gelen ışık
ışınları gösterilmiştir.Buna
göre, yansıyan ışınları çizerek
yansıma açılarını bulunuz?
20◦
50◦
40◦
30◦
30◦
40◦
20◦
20◦
70◦
20◦
70◦
70
20
Düzgün yansıma
 Üzerine paralel ışık
demeti düşen yüzey
düzgünse ışınlar
yüzeyden yine
birbirlerine paralel
olarak yansır.Bu
yansımaya düzgün
yansıma denir.
Dağınık yansıma
 Eğer ışık pürüzlü bir
yüzeye düşerse ışınlar
farklı doğrultularda
yansır.Bu tip
yansımaya dağınık
yansıma denir.
Hangi yüzeylerde ne tür yansıma
gözlenir?
Düzgün yansıma
 Işık , pürüzsüz düz
yüzeylerden, düz aynadan,
düzgün alüminyum
folyodan, durgun su
yüzeylerinden, parlatılmış
mermer üzerinden düzgün
yansıyabilir.
Dağınık yansıma
 Işık , yünlü, pamuklu
kumaşlardan , bezlerden,
ağaçtan, betondan,
tuğladan, asfalttan,
kiremitten ve bir çok
pürüzlü yüzeye sahip
cisimlerden dağınık yansır.
Düz Aynada Görüntü
Düz Aynada Görüntü
Periskop
 Periskop; düz aynaların birbirine
paralel olarak şekildeki gibi
yerleştirilmesiyle elde edilen bir
araçtır.
 Özellikle denizaltılarda su
üstünü görmek için periskop
kullanılır.
SES
SESİN MADDE İLE ETKİLEŞİMİ
Hiç Düşündünüz mü?
Sesleri nasıl duyarsınız?
KAZANIMLAR
 6.4.2. Sesin Maddeyle Etkileşmesi
 Önerilen Süre: 6 ders saati
 Konu/Kavramlar: Sesin yansıması, sesin
soğrulması, ses yalıtımı
 6.4.2.1. Sesin madde ile etkileşimi sonucunda
oluşabilecek durumları kavrar.
 6.4.2.2. Sesin yayılmasını önlemeye yönelik
tahminlerde bulunur ve tahminlerini test eder.
 6.4.2.3. Ses yalıtımının önemini açıklar ve ses
yalıtımı için geliştirilen teknolojik ve mimari
uygulamalara örnekler verir.
SES
Titreşen her madde ses kaynağıdır.Bu
nedenle sesin oluşması için maddeye
ihtiyaç vardır.Madde olmadan ses
oluşmaz.Havası alınmış bir ortamda veya
uzay boşluğunda enerjiyi aktararak,
titreşecek madde olmadığında ses
yayılmaz.Ses enerjisinin ışık enerjisinden
farkı, ışık enerjisinin boşlukta yayılabilmesidir.
Sesin farklı ortamlarda yayılma hızı da
farklıdır.
SES
Ses kaynakları titreşerek ses meydana getirir.
Titreşim, bir cismin ileri geri gidip gelme
hareketidir. Ses veren her şey titreşir. Titreşen
cisimler ses oluşturur. Ses veren cisimler
esnektir. Esnek olan cisimler ses dalgaları
meydana getirebilir ve ses dalgalarını
iletebilir.
Ses üreten varlıklara ses kaynağı denir.
Ses madde değil, enerjidir
SES
DOĞAL SES KAYNAKLARI
YAPAY SES KAYNAKLARI
 Kendisi ses çıkaran varlık
 Ses üretebilecek duruma
doğal ses kaynaklarıdır.
getirilen cisimlere yapay
ses kaynakları denir.
 Örneğin; insan sesi, hayvan
sesi, gök gürültüsü doğal
seslere örnektir.
 Örneğin; piyano sesi, zil
sesi, araba motorunun
çıkardığı ses gibi.
SES YANSIMASI
 Sesin bir yüzeye çarparak
doğrultu değiştirmesine
sesin yansıması denir.
 Sesin yansımasını , su
dalgalarının düz bir yüzeye
çarparak yansımasına
benzetebiliriz.Ses
dalgalarının yansımasını
gözleyemeyiz , fakat bir
mağara, boş büyük bir
odada, boş bir spor alanında
sesin yansımasını
duyabiliriz.
Ses yankısının süratinin
hesaplanması

Alınan yol
 Sesin sürati=

Zaman
Örnek;
 Okula uzaklığımız 17m iken şarkı söyleyip





duymamız arasındaki zaman farkı 0,1sn ise sesin
sürati ne kadardır?
Alınan yol= 2 x 17 = 34m
Zaman = 0,1 sn
Alınan Yol
34
Sesin Sürati =
=
= 340 m/sn
Zaman
0,1
SESİN YANSIMASININ TEKNOLOJİDE KULLANILMASI
 Gemilerdeki sonar cihazları,
yaydıkları ses dalgalarının
yansıyıp geri dönme süresi
ölçer ve yansımanın olduğu
yüzeyin uzaklığını hesaplar.
 Deniz altıların yön
tespiti,batık gemilerin
yerleri belirlenmesi, deniz
dibi haritalarının çıkarılması
yine ses dalgalarının
yansıması kullanarak
yapılmaktadır.
BİR SES OYUNU: YANKI
Hiç Düşündünüz mü?
Sesinizi tekrar duyabilirimsiniz?
KAZANIM
 3.3 yankı olayının sesin yansıması sonucu oluştuğunu
ifade eder.
 3.4 Bilim ve teknolojide sesin yansıması olayından
nasıl yararlanıldığına örnekler verir.
SES NASIL YANKILANIR?
 Ses dalgalarının bir
engele çarptıktan
sonra yansıyıp geri
dönmesi olayına yankı
denir.
Sesin Yankılanmasının Teknolojide
Kullanımı
 Radar ve sonar aletlerinde de
ses dalgalarının
 Sesin yankılanması
özelliklerinden
özelliğinden sağlık
yararlanılmıştır.
alanında ultrason gibi
cihazların yapılarında  Radarlar yardımıyla hareketli
nesnelerin görüntüleri ve
faydalanılır.Vücut iç
uzaklıkları
organlarında yansıyan
belirlenebilmektedir.Uçaklar ,
dalgalar, ekranda
organların hayali bir
resmi oluşur.
rahat iniş kalkış yapmakta,
trafik polisleri araçların
süratlerini kolaylıkla tespit
etmektedirler.
SESİN SOĞURULMASI
Sesin Soğurulması
 Sesin madde tarafından yutulmasına sesin
soğurulması denir.
 Ses, sert ve düz yüzeylerde yansır.
 Sesi soğurmak için gözenekli ve pürüzlü
yüzeylerin tercih edilmesi sesin yansıma
özelliğini en aza indirmek içindir.Halı, kilim ,
perde, kumaş ve mobilyalar sesi soğurur.
Sesin Soğurulması
 Pürüzlü ve gözenekli yüzeyler, yansıyan
sesleri birbirine karıştırır.Bu nedenle pürüzlü
yüzeylerde yankı oluşmaz ve ses kolay
soğrulur.Yüzeyde soğrulan sesin bir kısmı ısı
enerjisine dönüşür.Ortamda çok az miktarda
sıcaklık artışı olur.
SESİN YALITIMI
Sesin bir kısmı
soğuruluyor.
 Dış ortamdan içeriye
ses girmemesi veya
içerdeki sesin dış
ortama çıkmaması için
ses yalıtımı yapılır.
Sesin
bir
kısmı
yüzeyin
arka
tarafına
geçiyor.
 Ses yalıtımı için;
yapısında hava
boşlukları bulunan
köpük, cam yünü gibi
malzemeler kullanılır.
Sesin bir
kısmı geri
yansır.
Ses Yalıtımı
 Sesin yalıtım
malzemeleri zeminde,
duvarlar, tavanlarda
kullanılır.
 Çift camda camlar
arasındaki boşluk
olduğundan iyi ses
yalıtımı sağlar.
SESİN YAYILMA HIZI
Ses farklı ortamlarda farklı
hızlarla yayılır.Ses katı,sonra
sıvı, daha sonrada gaz
ortamında hızlı yayılır.
Vkatı ›Vsıvı › Vgaz
Sesin havadaki hızı 340m/sn,
ışığın ise 300.000.000m/sn
dir.Yağmurlu hava da ilk
olarak şimşek daha sonra
gök gürültüsünü duyarız.
MADDE
MADDENİN SESİN HIZI
HALİ
Hava
Gaz
340 m/s
Su
Sıvı
1500 m/s
Demir
Katı
5000 m/s
SESİN YAYILMA HIZI
 Maddenin, üç hali vardır;
katı, sıvı, gaz .Katı
maddelerde tanecikler
sıkı dizili ve birbirine çok
yakındır.Gazlarda
tanecikler arasındaki
uzaklık
büyüktür.Sıvılarda ise
taneciler arası uzaklık,
gazlara göre çok çok az,
katlara göre biraz
fazladır.
 Sesin yayılması için
ister katı, ister sıvı,
isterse gaz olsun bir
madde ortamı
gerektirmektedir.Ses
boşlukta yayılmaz.