Mezopotamya Uygarlıkları

Mezopotamya Uygarlıkları
Pazartesi, 23 Ocak 2012 20:24 - Son Güncelleme Pazar, 29 Kasım 2015 07:11
MEZOPOTAMYA UYGARLIĞI:
Anadolu, Akdeniz, Arabistan, İran, Hindistan ve Türkistan'da kurulan uygarlıkların kesişme
noktası Mezopotamya "iki nehir arasındaki ülke" olarak tanımlanmıştır Oldukça verimli bir tarım
havzası olan Mezopotamya'da Sümer, Elam, Akad, Babil ve Asur gibi devletler kurulmuştur.
a.Sümerler :
(MÖ 4000-MÖ 2350) Mezopotamya'da ilk şehir devletlerini Sümerler, kurmuşlardır En önemlileri
Ur, Uruk, Kiş, Lagaş olan bu şehir devletlerine" site" adı verilmiştir Su devletler arasında siyasi
ve ekonomik nedenlerle sık sık savaşlar yapılmıştır. Siteler, etrafı surlarla çevrili, Ziggurat adı
verilen tapınak ve onun etrafındaki evlerden meydana gelmiştir. Sitelerin başlarında patesi veya
ensi adı verilen krallar bulunur ve Tanrı adına ülkeyi yönettiklerini iddia ederlerdi. Patesi
çevresindeki sitelere hakim olursa " lugal" Sümer ülkesine hâkim olursa" lugal kalma" unvanını
alırdı. Devlet yönetiminde krala yardımcı olan danışma meclisleri de bulunurdu. Aynı zamanda
Sümer kralları, dinî törenleri idare eder, savaş sırasında ordunun başında bulunur ve hukuki
yetkileri elinde toplardı Kraliçe devlet işlerinde oldukça etkiliydi. Sümer Devleti'nde krallar ve
rahipler en üst sınıfı oluştururken halk, hürler ve köleler olmak üzere sosyal sınıflara ayrılmıştı.
vSümerlerde köleler haricinde her erkek asker sayılmış, ordu yaya ve savaş arabalarını
kullanan süvarilerden oluşmuştur. Çok tanrılı bir inanca sahip Sümerler ölümden sonraki
yaşama inanmamışlardır Gılgamış, Tufan ve Yaradılış destanları Sümerler tarafından meydana
getirilmiştir Sümerler, ev ve tapınaklarını ateşte pişirilmiş kerpiç ve tuğlalardan yapmışlardır.
Mimaride sütun, kubbe,kemer tarzını kullanmışlardır Oymacılık, kuyumculuk, heykel vb. sanat
dallarıyla ilgilenmişlerdir Sümerler kara sabanı kullanarak ve sulama amaçlı kanallar inşa
ederek tarımın gelişmesini sağlamışlardır Sümerler, astronomi alanında gelişmiştir Ayrıca
matematik ve geometride gelişme göstererek dört işlemi kullanmışlar, bölme ve çarpma
cetvelleri hazırlamışlar, yüzey ve hacim ölçmeyi gerçekleştirmişler, daireyi 360 dereceye
bölmüşlerdir
ZiGGURATTAN YAZIYA :
Ziggurat, Mezopotamya ve çevresinde piramitlere benzeyen bir çeşit tapınaktır. Bu özelliğinin
yanında çok fonksiyonlu olması kültürel gelişmelere de öncülük etmesini sağlamıştır. Bu kültürel
gelişmelerden biri de yazının icadıdır. Sümerlerde tapınaklara teslim edilen tarım ürünleri,
1/4
Mezopotamya Uygarlıkları
Pazartesi, 23 Ocak 2012 20:24 - Son Güncelleme Pazar, 29 Kasım 2015 07:11
satılan ve satın alınan her türlü ticari mal, rahipler tarafından kil tabletler üzerine resimler ve
işaretlerle kaydedilmiştir Zamanla bu resim ve işaretlerin heceye dönüşmesiyle yazı ortaya
çıkmıştır. Zigguratlar tahıl ambarı, gözlemevi gibi işlevleri yanında ilk dönemlerde Sümerlerde
okul olarak kullanılmıştır. Okullarda eğitim ilk olarak tapınak ve sarayın yazmanlarını yetiştirmek
için yapılmıştır. Bu okullarda, matematik, botanik, zooloji ve coğrafya gibi konularda dersler
verilmiştir. Eğitimin yaygınlaşması ve gelişmesiyle okullar bilim ve kültür merkezi hâline
gelmiştir. Okullar zamanla dinden bağımsız bir kurum olmuştur. Okullarda varlıklı ailelerin erkek
çocukları eğitim almıştır. Fakir aileler eğitim masraflarını karşılayamadığından çocuklarını
okullara gönderememiştir. Sıkı bir disiplin anlayışının olduğu okullarda tam gün eğitim
yapılmıştır. Samuel Noah
Kramer, Tarih Sümerde Başlar,s.21-26* dan yararlanılmıştır.
b.Akadlar :(MÖ 2350-MÖ 2100) Sami kökenli Akadlar, MÖ 4000'de Arap Yarımadası'ndan
gelerek Orta Mezopotamya'ya yerleşmişlerdir Kral Sargon döneminde devlet hâline gelmişler;
kısa sürede Mezopotamya'ya hâkim olmuşlardır. Başkentleri Agade şehridir İlk düzenli ordu
sistemini meydana getiren Akadlar, tarihte bilinen ilk imparatorluğu kurmuşlardır. Akadlar, MÖ
2100 yıllarında Sümerler tarafından ortadan kaldırılmıştır. Sümer kültüründen etkilenen Akadlar,
onlar gibi çok tanrılı bir inanca sahiptiler; kurdukları imparatorluk sayesinde Sümer kültürünü Ön
Asya'ya yaymışlardır
c. Elamlar :(MÖ 3000-MÖ 640) Mezopotamya uygarlığı içersinde incelenen Elamlar,
Mezopotamya bölgesinin dışında; Sümer ülkesinin doğusunda yaşamışlardır Sümer
egemenliğine son veren Elamlar, ilk dönemlerinde şehir devletleri şeklinde örgütlenmişlerdir MÖ
3000 yıllarında Sus sitesi prensi, diğer siteleri de egemenliği altına alarak krallığını merkez Sus
olmak üzere Elam Krallığı'nı kurmuştur Elamlar madencilik, çömlek yapımı ve seramik
sanatında ilerlemişlerdir Elamlar çivi yazısını kullanmışlardır Elamlara Asurlular son vermiştir
d Babiller (Amurrular): (MÖ 2100- MÖ 539) Samilerin bir kolu olan Amurrular tarafından
kurulmuştur Başkenti Babil'dir I.Babil Devleti'nin Hititler tarafından yıkılmasından sonra MÖ
612'de II. Babil Devleti kurulmuş ve bu devlet MÖ 539 yılında Perslertarafından ortadan
kaldırılmıştır I. Babil Devleti'nin en güçlü Kralı Hammurabi dine dayalı devlet anlayışı yerine,
gücünü ordudan alan mutlak krallık anlayışını getirmiştir Aynı zamanda Hammurabi, ceza,
mülkiyet, ticaret alanlarında döneminin en gelişmiş kanunlarını yapmıştır Babiller, Sümerlerin
etkisi altında kalmışlardır, tapınaklarına zigguratadını vermişlerdir Babiller, tıp ve astronomi
alanında ilerlemişlerdir Başlıca geçim kaynakları tarım ve ticarettir. Mimari açıdan
Mezopotamya'nın en gelişmiş uygarlığı Babillerdir Babil'in Asma Bahçeleri bu alandaki en güzel
örnektir.
2/4
Mezopotamya Uygarlıkları
Pazartesi, 23 Ocak 2012 20:24 - Son Güncelleme Pazar, 29 Kasım 2015 07:11
BABİL'İN ASMA BAHÇELERİ :
Bir efsaneye göre, Babil'in Asma Bahçeleri, II. Babil Devleti'nin kurucusu Kral Nabukadnezar
tarafından yaptırılmıştır Nabukadnezar Amyitis isimli bir prensesle evlenir Dağlık ve yeşil bir
ülkeden gelen Amyitis Mezopotamya'nın farklı coğrafi yapısına ve iklimine alışamaz. Sıla hasreti
çeken eşini memnun etmek isteyen Nabukadnezar, onun memleketinin bir benzerini yapmaya
karar vererek yapay dağlar, içinde sular akan yemyeşil bahçeler yaptırır Bir piramit oluşturacak
biçimde taraçalar hâlinde yükselen bu bahçeler, 80 km uzunlukta, 100 m yükseklikte ve 30 m
genişliktedir Fırat' tan getirilen sularla yeşillendirilen taraçalara dünyanın dört bir yanından
getirilmiş ağaç ve çiçekler dikilir. Güzellik ve ihtişamlarıyla görenleri hayrete düşüren bu bitkiler
asıl yapıyı saklayarak uzaktan bakıldığında sadece havada asılı gibi duran bahçeler görüntüsü
verir.
MEZOPOTAMYA'DA HUKUK
:
Sümerlerde ilk kanuni düzenleme Urgakina tarafından MÖ 2750'de yapılmıştır. Urgakina,
kitabelerde kölelik devrine son vermek; dulları, öksüzleri ve diğer güçsüzleri koruyacak bir
düzen kurmak için kanunlar koyduğunu söylemiştir. Onun koyduğu kanunların bir maddesinde
rızası alınmayan köylüye ait hayvanın, bir bey tarafından satın alınamayacağına dikkat
çekilmiştir Urgakina'dan sonra Sümerlerde Kral Urnamu bazı hukuki düzenlemeler yapmıştır.
Onun yaptığı düzenlemelere göre; -Bir adam, bir adamın ayağına bir aletle vurur ve ayağını
kırarsa 10 şegel gümüş verir -Bir adam, bir adamı silahla vurup kemiğini kırarsa bir mana
gümüş verir -Bir adam, bir adama bir aletle vurup burnunu koparırsa bir mana gümüşün üçte
ikisini verir. Babil Kralı Hammurabi, Sümerlerin eski kanunlarından yararlanarak yeni kanunlar
hazırlamıştır Büyük bir taş üzerine yazılmış olan bu kanunlar, mülkiyet, ticaret ve ceza gibi
konulara değinmiştir Hammurabi tarafından hazırlanan kanundaki esaslardan bazıları şunlardır
-Birisini suçlayan ispata mecburdur. İspat edemezse ölüm cezasına çarptırılır -Bir tapınakta
veya hükümdar hazinesinde hırsızlık yapanın cezası idamdır. -Bir hırsız duvar delerek bir eve
girmişse idam edilerek açtığı deliğin önüne gömülür -Babasını döven evladın iki eli kesilir - Bir
adamın gözünü çıkaranın gözü çıkarılır Mezopotamya'nın diğer sakinlerinden olan Asurlularda
Hammurabi Kanunlan'ndan faydalanmışlardır Yalnız Asur kanunlarında cezalar daha şiddetlidir.
Ali Narçın, A dan Z ye Sümer, s. 181,182, 434,435'ten özetlenmiştir.
3/4
Mezopotamya Uygarlıkları
Pazartesi, 23 Ocak 2012 20:24 - Son Güncelleme Pazar, 29 Kasım 2015 07:11
e.Asurlular :(MÖ 2000- MÖ 609):Asya kökenli kavimlerle Arabistan kökenli Samilerin
karışımından oluşan Asurlular, Yukarı Mezopotamya'da yaşamışlardır Yaşadıkları topraklar
tarıma elverişli olmadığı için hayvancılık ve ticaret ile uğraşmışlardır Askerî güce dayalı bir
imparatorluk kurmuşlardır Başkentleri Ninova olan Asurlular, Anadoluda Kültepe, Alişar ve
Boğazköy'de ticaret kolonileri kurmuşlardır Bu koloniler aracılığıyla yazıyı Anadolu'ya
taşımışlardır. Ticareti canlandırmak amacıyla Sard'dan başlayıp Ninova'ya kadar uzanan kral
yolunu kullanmışlardır Asurlular, Mezopotamya'da kurulan diğer devletlerde olduğu gibi çivi
yazısı kullanmışlardır. Anadolu'daki ilk yazılı kaynaklar Asur tüccarlarının bıraktıkları
Kültepe'deki tabletleridir. Asurlular, tarihte bilinen ilk kütüphaneyi Ninova'da kurmuşlar
Heykeltıraşlıkta önemli gelişmeler gösteren Asurlular'ın kabartmaları ünlüdür Nemrut
Tapınağı'ndaki arslan heykelleri Asur krallarının savaş ve av sahnelerini tasvir etmiştir
4/4