dosyayı indir

Adı – Soyadı
: ………………………..
…. / ….. / ………..
Sınıfı – No’su
: ……. / ……………..
…………………..
CANLILAR DÜNYASINI TANIYALIM
Çevremizdeki Varlıklar :
Varlıkları canlı ve cansız varlıklar olmak üzere iki gruba
ayırırız.
Canlı varlıklar hareket eder, dışarıdan gelen uyarılara
tepki verirler, gelişim gösterirler, beslenirler,solunum ve
boşaltım yaparlar. Cansız varlıklar ise bunların hiç birini
yapamazlar. Hareket edebilmeleri için dışardan bir etki,
kuvvet almaları gerekir.
Canlıları en küçük yapı birimine hücre adı verilir.
Canlılar hücrelerden yapılmışlardır. Bir hücrede başlıca üç
kısım vardır.
1. Hücre zarı
2. hücre sıvısı ( stoplazma )
3. Çekirdek
Stoplazma
Çekirdek
Hüce zarı
Hayvan Hücresi
İnsanların solunum organı
Bitkilerin solunum organı
Bütün canlılar havadan oksijen alıp, havaya karbodioksit
verirler.
Balıklar solungaçları ile, solucanlar derileriyle, böcekler
ise trake solunumu yaparlar.
Boşaltım yapma, Hücrelerde besinlerin oksijenle
yakılmasından sonra oluşan zararlı atık maddelerin çeşitli
yollarla vücuttan atılması olayına boşaltım denir.
Hücrelerde yanma sonucunda oluşan zararlı atıklar ;
1. Üre
2. Ürik asit
3. Madensel tuzlar
İnsanlar ile kedi köpek gibi canlıların boşaltım organları
böbrekleridir. Böbrekler, kabuk bölgesi, öz bölgesi ve
havuzcuk olmak üzere üç kısımdan oluşur.
Bitki Hücresi
Hücreyi çıplak gözle göremeyiz. Mikroskop sayesinde
görebiliriz.
Büyüme , uzun sürede gerçekleşir. Beslenen ve solunum
yapan canlılar büyür.Büyüme, canlının hücre sayısının ve
boyutlarının artmasıyla olur.
Beslenme, bitkilerde havanın karbondioksitini alıp, güneşi
emerek ve kökleriyle su çekerek gerçekleşir. Tüm yaşam
bitkilere bağlıdır.
Yeşil bitkilerin besin haırlama olayına fotosentez adı
verilir.
İnsanlar ve hayvanlar da enerji ihtiyaçları için beslenmek
zorundadır. Hayvanlar beslenme şekillerine göre ;
1. Etcil beslenme ( Etle beslenme )
2. Otçul beslenme ( Otla beslenme )
3. Hepçil beslenme ( Hem et hem otla beslenme )
Hepçil
Otçul
Etçil
İnsanlar da hem etçil hem de otçul beslenirler. Bazı insanlar
et yemezler.Onlara vejeteryan denir.
Solunum yapma, canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri
için enerjiye ihtiyaçları vardır. Canlılar enerji için alınan
besin maddelerini nefes alıp vererek (solunum ) oksijen
yoluyla yakarak elde ederler.
İnsanların solunum organı akciğerler, bitkilerin ise
yapraklardır.
Böbrekler
Vücudumuzdaki yeri
Boşaltım Yapan Diğer Organlar :
İnsanlarda akciğerler, deri ve karaciğer boşaltım yapan diğer
organlardır.
Akciğerler :
Hücrelerde solunum olayı sonucu oluşan karbondioksit
gazını ve su buharını, soluk verme yoluyla vücut dışına
atarak boşaltım yapar.
Deri :
Vücutta fazla olan su ve madensel tuzları terleme yoluyla
vücut dışına atarak boşaltım yapar. Ayrıca terleme yoluyla
(dışarı atılan su molekülleri, ısı moleküllerini taşır) vücudun
ısı dengesi sağlanmış olur.
Karaciğer :
Hücrelerde solunum olayında bazı besinler (proteinler)
parçalandığında amonyak denilen ve çok zehirli olan bir sıvı
oluşur. Karaciğer, çok zehirli olan amonyağı, daha az zehirli
olan üre ve ürik aside çevirerek boşaltıma yardımcı olur.
Karaciğer, yaşlanmış alyuvarlar hücrelerini parçalar ve
oluşan atıklarını safra sıvısı ile bağırsaklara göndererek
boşaltım yapar.
Hayvanların düşmanları karşısında gösterdikleri kaçma,
saklanma,savaş şeklindeki davranışları irkilme
hareketleridir.
Kalın Bağırsak :
Kalın bağırsak, ince bağırsaktan kana geçemeyen besinler ile Çıplak gözle göremediğimiz küçük canlılara mikroskobik
canlılar denir.( mikroorganizmalar, mikroplar …) Onları
su, madensel tuzlar (mineraller), besin atıkları ile safra
görmemizi mikroskop sağlar.
sıvısının bir süre depolanmasını ve sindirim sisteminin son
Yararlı olan mikroskobik canlılar ekmek,süt,yoğurt,
bölümü olan anüse iletilip anüsten de dışkı yoluyla vücut
üzüm,sirke ve ilaç yapımında kullanılır.Sararmış
dışına atılmasını sağlar.
yaprakları,hayvan ölülerini ve çöpe atılmış yiyecekleri
toprağa karıştırır.
Boşaltım sistemi hastalıklarını inceleyen bilim dalına
Zararlı olan mikroskobik canlılar elma,domates,limon ve
nefroloji denir.
daha birçok meyvelerin çürümesine,yemeklerin bozulmasına
Bitkilerin boşaltım organları yapraklarıdır.Bitkilerin
ve insanların hastalanmasına neden olur.
topraktan aldıkları fazla suyu terleyerek dışarı atması ve
zararlı maddeleri yaprakların sararıp dökmesi sonucunda Dünyanın en tehlikeli virüsleri AIDS,Ebola
virüsleridir.İnsanlara kan yoluyla geçerler.
atması olayları boşaltımlarını sağlar.
Biyolojik Savas Nedir?
Biyolojik silahlar diğer canlılar üzerinde zararlı etkiler
Boşaltım Sisteminin Sağlığı ve Korunması :
yaratmak maksadıyla kullanılan bakteri, virüs, mikrobiyal
toksinler, vb. ajanlardır. Bu tanım genellikle biyolojik olarak
1- Yeterli miktarda sıvı alınmalıdır. (Böbreklerin rahat
elde edilen toksinleri ve zehirleri de kapsayacak şekilde
çalışması için bol sıvıya ihtiyacı vardır. Alınan sıvı
genişletilir.
miktarı sıcak ve kuru havalarda arttırılmalıdır. Günlük
ISPARTALILARLA ATİNALILAR arasında 27 yıl devam
en az 2 litre su alınmalıdır.)
eden "PELEPONEZ" savaşları çıkan "TİFÜS" salgını
2- İdrar uzun süre tutulmamalıdır. (Böbrek taşları
neticesi son bulmuştur. Yine 16 ve 17. yüzyıllarda yapılan
oluşabilir).
Avrupa savaşlarında kara ölüm denen "VEBA" hastalığı,
3- Böbrekler ve idrar yolları soğuktan korunmalıdır.
savasın son bulmasını sağlamıştır.
(Böbrek sağlığı için).
Uyku halindeki canlı varlıklar bitkilerde özellikle sebze ve
4- Aşırı acı ve baharatlı yiyecekler yenilmemelidir.
meyvelerin çekirdekleri uyku halindeki canlılardır. Uygun
5- Düzenli banyo yapılmalıdır. (Derideki gözeneklerin
koşullar olmadığı sürece uyurlar. Yumurta da buna örnektir.
açılması için).
Yaşam alanları : Canlılar yaşayacakları yerleri seçerken o
6- İçilen su ve yenilen besinler temiz olmalıdır.
yerin özelliklerini gözönüne alırlar.Bu yerlere yaşam alanı
7- Böbrek iltihabı rahatsızlıklarında tedavi yarıda
denir.Her yerde ( evler,ağaçalar,yer altı,taş altı,
kesilmemeli ve ilaçlar zamanında alınmalıdır.
çöller,sazlıklar, vb.) yaşam alanı olabilir. Tüm canlıların
8- Diş çürükleri ve boğaz iltihabı hemen tedavi
ortak yaşam alanları Dünya’dır. Yaşamın temeli olan
ettirilmelidir. (Çürük veya iltihaba yol açan
enerjiyi de Güneş sağlar.
mikroorganizmalar, kalıcı böbrek rahatsızlıklarına yol
Besin Zinciri : Canlıların birbirinin besini olması ya da bir
açabilir.)
canlının bir başka canlının sofrasında yemek olması
9- Kişisel temizliğe dikkat edilmelidir.
demektir. Besin zinciri sayesinde doğal denge tutulur.
Birinin azalması diğerinin çoğalması demektir ki bu da kötü
Hareket etme, bitki ve hayvanları birbirinden ayıran en
sonuçlar doğurur.Yılanlar yok olursa onların yediği fareler
önemli canlılık özelliği hareket etmeleridir.canlıların yön ve
çoğalacaktır.
yer değiştirmelerine hareket denir.
Bitkiler ,toprağa kökleriyle bağlıdır.Yerdeğiştirme hareketi
yapamazlar.Yalnızca yaprağını,çiçeğini ya da köklerini
hareket ettirirler.
Hayvanlar ise ya yürüyerek, ya sürünerek, ya uçarak, arka
ayaklarının üzerine sıçrayarak, balıklar ise yüzgeçleri ile
yüzerek hareket ederler.
Canlılar çoğalırlar. Büyüyüp gelişen bir canlının kendine
benzer yavrular meydana getirmesine çoğalma ( üreme )
denir. Hayvanlarda üreme ya doğurarak ya da yumurta
yoluyla olur. Bitkilerde ise çiçekli bitkiler tohumla
çoğalır.Çiçek bitkinin üreme organıdır. Mantar, yosunlar ve
eğreti otu gibi çiçeksiz bitkiler sporla çoğalırlar.
Amip,bakteri, öglena ise bir hücreli canlılar olduklarından
bölünerek çoğalırlar.
Canlılar uyarılara tepki verirler. Canlıların çevrelerinde
olup biten olaylar karşısında gösterdikleri tepkiye irkilme
denir.
Bitkiler ve hayvanlar ısı,ışık,elektrik ve dokunma gibi
uyarıcılara karşı duyarlıdırlar.Tepki verirler.