Arteryel Kan Basıncının Ölçümü ve Düzenlenmesi

Arteryel Kan Basıncının Ölçülmesi
& Düzenlenmesi
Dr. Müge Devrim-Üçok
Dersin öğrenim hedefleri:
Arteryel kan basıncının indirekt yöntemle
ölçüm
temelini
açıklayabilmeli
ve
basamaklarını sayabilmeli. İnsanda kan
basıncını ölçebilmeli. Arteryel kan basıncının
erken, orta ve uzun dönemde düzenlenme
mekanizmalarını sayabilmeli ve etki yollarını
tanımlayabilmeli.
Dersteki konuların akışı
• Arterlerde kan akımının dinamikleri
• Arteryel kan basıncının ölçülmesi
• Kardiyovasküler sistemde düzenleyici
mekanizmalar
Kanın damarlarda akmasının nedeni;
• Kalbin pompalaması
• Arter duvarlarının diyastol sırasında sönmesi
• Egzersiz sırasında iskelet kaslarının venleri
sıkıştırması
• İnspirasyon sırasında torakstaki negatif
basınç
Aort ve diğer büyük çaplı arterlerin duvarları elastik
dokudan zengindir; sistolde gerilir, diyastolde sönerler.
Arteriollerin duvarları düz kastan zengindir; arteriollerin
çaplarındaki küçük değişiklikler total periferik dirençte
büyük değişimlere neden olur.
Venlerin duvarı incedir; kolayca genişler 
kapasitans veya depo damarlar
Laminer ve Türbülan Akım
 Damar duvarı ile temas eden kan hareket etmez.
 Damarın merkezine doğru kanın hızı artar.
 Akım belirli bir “kritik hıza” kadar laminerdir.
 Kritik hız ve üstünde türbülandır.
 Laminer akım sessizdir, türbülan akım ses oluşturur.
Arter daraldığında  kanın darlıktan akış hızı   darlık sonrası türbülans
ARTERYEL KAN BASINCININ DOLAYLI (İNDİREKT) ÖLÇÜMÜ
Arterlerdeki en yüksek
basınç sistolik; en düşük
basınç diyastolik basınçtır.
- Dijital tansiyon aletleri
senede bir cıvalı aletlerle
kalibre edilmeli.
- El
bileğine
takılanlar
güvenilir değil.
• Ölçüm için sfigmomanometre kullanılır.
Ölçüm öncesi dikkat edilecek noktalar
• İşlemi hastaya kısaca anlatın.
• Hasta ölçümün yapılacağı pozisyonunda en az 5 dakika
kalmış olmalı.
!!! Yemek, kaygı, sıcaklık, fiziksel aktivite kan basıncını
etkiler.
• En az yarım saat öncesinde egzersiz, yemek ø.
• Ortam sıcaklığı ılık olmalı.
• “Beyaz önlük hipertansiyonu”na ve “maske hipertansiyona”
dikkat.
Ölçüme hazırlık
Manşonun yerleştirilmesi:
- Kolun üst bölümüne yerleştirilmeli.
- Sıkı ve engelleyici giysiler uzaklaştırılmalı.
- Manşonun boruları kolun iç yüzünde bulunmalı.
- Manşonun alt kenarı, brakial nabzın en iyi alındığı noktanın
(antekübital fossanın hemen yukarısı) 2-3 cm yukarısında
olmalı.
- Borular manşonun alt ucundan çıkmalı.
Kolun duruşu:
- Kol yatay düzlemde durmalı ve sternumun orta seviyesine
gelecek şekilde desteklenmeli.
-Kolun kalp seviyesinin altında veya üstünde olması sistolik ve
diyastolik kan basıncını  10mmHg sırasıyla  ve .
Manometrenin duruşu:
Dik durmalı ve göz seviyesinde olmalı.
Sistolik basıncın palpasyonla tahmin edilmesi
- Radiyal veya brakiyal nabız palpe edilirken
manşon şişirilir.
- Nabzın kaybolduğu nokta sistolik basınca karşılık
gelir.
Ölçüm
- Stetoskop brakiyal nabzın en iyi alındığı noktaya yerleştirilir (çok
bastırılmamalı, manşona değmemeli).
- Manşon sistolik basıncın 30 mmHg üstüne çıkılana kadar şişirilir.
- Basınç saniyede 2-3 mmHg azaltılır (her vuruşta 2 mmHg ).
-Vurucu seslerin ilk duyulduğu nokta sistolik; tekrarlayan seslerin
kaybolduğu nokta diyastolik basınca karşılık gelir.
Seslerin oluşum mekanizması
- Sesler brakiyal arterdeki
türbülan akım sonucu oluşur.
- Laminer akım sessizdir,
türbülan akım gürültülüdür.
Manşondaki basınç brakiyal arterdeki
- sistolik basıncın üstüne çıktığında brakiyal arterden kanın akışı
durur.
-sistolik basınca düşürüldüğünde her bir ventrikül sistolü ile
senkron brakial arterden kan geçerken ses oluşturur.
- diyastolik basıncın altına düştüğünde brakiyal arterde bir darlık
kalmaz ve sesler kaybolur.
A = sesin ilk duyulduğu an 
sistolik basınç
D = sesin kaybolduğu an 
diyastolik basınç
*** Arteryel basınç; sistolik / diyastolik basınç
olarak ifade edilir. 120/75 mmHg.
Normal
Sistolik
120 mmHg 
Diyastolik 80 mmHg 
HT öncesi durum
Hipertansiyon
120-140 mmHg
140 ve 
80-90 mmHg
90 ve 
*** Diyabet, koroner kalp hastalığı vb. olanlarda kan
basıncının HT öncesi durum değerlerinde olması
hipertansiyon olarak kabul edilir.
*** Kan basıncı iki dakika ara ile en az iki defa ölçülmeli.
*** Bir veya iki hafta içinde tekrarlayan ölçümlerde sistolik
veya diyastolik kan basıncının yüksek çıkması ile
hipertansiyon tanısı konur.
*** İlk ölçümde sistolik basıncın 180 mmHg veya diyastolik
basıncın 110 mmHg çıkması hipertansiyon tanısı için
yeterlidir.
*** İlk değerlendirmede her iki koldan da ölçüm yapılmalı,
takip yüksek çıkan koldan yapılmalı.
 nabız basıncı = sistolik – diyastolik basınç
 ortalama basınç = diyastolik basınç + nabız basıncı / 3
kalp döngüsü sırasındaki ortalama basınçtır.
Ortalama arteryel = Kalp debisi x Total periferik direnç
kan basıncı
Kalp debisinde   sistolik kan basıncını 
Periferik dirençte   diyastolik kan basıncını 
Kardiyovasküler Düzenleyici Mekanizmalar
A- Hızlı etkili olanlar (saniyeler)
1. Baroreseptör refleksler
2. Kimoreseptör refleksler
3. MSS iskemisiyle sempatik merkezlerin
doğrudan uyarılması
Baroreseptör refleksler
Baroreseptörler
 Gerim reseptörleridir.
 Bulundukları yapı gerildiğinde deşarj oranları 
 Karotis sinüsü (internal karotis arterin dilatasyonu) & aort
arkındakiler glossofaringeal ve vagus ile medullaya gider.
 Traktus solitarius çekirdeğinde sonlanırlar.
 Atriyum ve venlerde de bulunurlar.
Kimoreseptör refleksler
Kimoreseptörler
 Karotis ve aort cisimciklerinde bulunurlar.
 Hipoksi, hiperkapni ve asidoz ile uyarılırlar.
 Esas etkilerini solunum üzerine yaparlar.
 Kan basıncı   kimoreseptörlere giden kan akımı   durgunluk
hipoksisi  kimoreseptör uyarılması  vazomotor alan uyarılır 
arteryel basınç normale döner.
 Arteryel basınç 80 mmHg’nın  ise ancak bu refleks güçlü çalışır.
MSS iskemisiyle sempatik merkezlerin doğrudan
uyarılması
Hipoksi ve hiperkapni vazomotor alandaki vazokonstriktör
ve kardiyoakseleratör nöronları doğrudan uyarır (sempatik
vazokonstriktör sistemin en güçlü uyarıcılarından biridir).
Hiperkapninin direkt periferik etkisi vazodilatasyondur.
Yani periferik etki ile santral etki ters yönlüdür.
Deri ve beyin damarlarında CO2’in periferik etkisi baskındır.
(CO2   vazokonstriksiyon; CO2   vazodilatasyon).
Kardiyovasküler Düzenleyici Mekanizmalar
B- Orta derecede hızlı etkili sistemler (dakikalar)
1. Damarların gerilmesi-gevşemesi ile lokal yanıt.
2. Renin-anjiotensin vazokonstriksiyon sisteminin yanıtı.
3. Kapilerlerden ekstrasellüler alana veya tersine sıvı geçişi.
Damarların gerilmesi-gevşemesiyle lokal yanıt
 Dokuların kendi kan akımlarını düzenleme yeteneğine
otoregülasyon denir.
 Böbrek, mezenter, iskelet kası, beyin, KC, miyokartta görülür.
 Otoregülasyonun miyojenik teorisi:
kan basıncı   damar duvarı gerilir  damar düz kası kasılır.
 Otoregülasyonun metabolik teorisi:
aktif dokularda biriken vazodilatör maddeler  damarları
genişletir  kan akımında  artmış metabolik isteği karşılar.
Vazodilatör metabolitler
O2 basıncında 
pH 
CO2 basıncında  (özellikle deri & beyinde)
Osmolalitede 
Sıcaklıkta 
K+ 
(iskelet kasında)
Adenozin
(kalp kasında)
Renin-Anjiotensin vazokonstriksiyon sisteminin yanıtı
Kan basıncında 
veya
Ekstrasellüler sıvı hacminde 
Renin sekresyonunu 
Kan basıncının normale dönmesine yardımcı olur.
Anjiyotensin böbreklerin tuz ve su tutmasını iki
yolla sağlar
1.
2.
Doğrudan böbreklere etki ederek
Adrenal (böbreküstü) bezlerden aldosteron
salınımına neden olarak
Arteryel basınç üzerine hemorajinin etkisi: renin-anjiyotensin sistemi
işlerken ve işlemezken. Renin-anjiyotensin sistemi şiddetli bir
kanama sonrası arteryel basıncı birkaç dakika içinde yarı yarıya
düzeltir.
Kardiyovasküler Düzenleyici Mekanizmalar
C- Yavaş ve uzun-süreli etki eden mekanizmalar (saatler)
1. Aldosteron ve
2. Antidiüretik (ADH, vazopressin) hormonların
etkileri.
Kan hacmi azalınca 
baroreseptörlerin deşarjı
azalır  ADH salınır.
Dolaşımın düşük-basınçlı kısmındaki baroreseptörler (atriyum ve
venlerde) vasküler doluluğu monitörize ederler.