Verem - Çankırı Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi

ÇANKIRI AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI MERKEZİ
BAŞTABİPLİĞİ
EĞİTİM BİRİMİ
2009-OCAK
TÜBERKÜLOZ
(Verem)
Hazırlayan
Hasan GÖKÇİN
Eğitim Şube Müdürü
ÖNCE SAĞLIK
Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi,
Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi.
Kanuni Sultan Süleyman
TÜBERKÜLOZ NEDİR ?
(Verem)
* Mycobacterium tubercülosis adı verilen bir
basil(Koch basili) tarafından oluşturulan, genellikle
akciğerlerde, nadir olarak da diğer doku ve
organlarda yerleşerek hastalık yapan, tedavi
edilmezse ölümle de sonlanabilen bulaşıcı bir
hastalıktır.
VEREM NEDEN ÖNEMLİDİR ?
Dünyada her yıl 8-10
milyon yeni hasta ortaya
çıkmakta,2-2.5 milyon insan
veremden ölmektedir.
Bulaşıcı hastalıklardan
ölüm nedenleri arasında
(HIV/AIDS’ den sonra) ikinci
sırada gelmektedir.
* Verem bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde
de son derece yaygındır.
* Kişiye, aileye ve topluma büyük zararlar
verir.
TÜRKİYE'DEKİ
VEREMLİ SAYISI
• Türkiye'de 10 ile 20 milyon arası bir
nüfusun enfekte olduğu, yani
vücutlarında verem mikrobu olduğu
hesaplanmaktadır.
Bu insanların % 5-10’ nu
yaşamlarının bir döneminde verem
hastası olacaklardır.
VEREM MİKROBUNUN ÖZELLİKLERİ
Verem mikrobu,
güneş görmeyen
ortamlarda
havada uzun süre
canlı kalabilir.
Verem mikrobunun
elektron mikroskobundaki
görünümü
Güneşten gelen
ultraviyole
ışınları verem
mikrobunu
kısa sürede öldürür.
VEREM HASTALIĞI
NASIL BULAŞIR ?
Verem mikrobu, aktif verem hastalığı
olan bir kişinin öksürmesi, hapşırması
ya da konuşması ile havaya yayılır.
VEREM HASTALIĞI NASIL BULAŞIR ?
Verem mikrobu
* Hapşırıkla yaklaşık l.000.000,
* Öksürükle yüz binlerce,
* Konuşma ile 3-4 bin damlacık
çekirdeği ile çevreye yayılır.
Bulaşım sonrası gelişme;
* Verem mikrobunun akciğer keselerine
yerleşmesi ve üremesi ile bulaşım başlar.
* Bulaşımdan 4-5 hafta sonra mikroplar
çoğalarak bölge bezlerine ve bütün vücut
dokularına yayılır.
* Vücudun direnç göstermesi nedeniyle 6-8
hafta sonra mikroplar azalmaya başlar.
* Bu dönemde akciğerlerin tepelerindeki
odaklarda mikroplar sinsice yaşamlarını
sürdürürler.
İnsanlarda hiçbir hastalık belirtisi görülmez.
Bu dönem mikropların uyuklama devresidir.
VEREM HASTALIĞI NASIL BULAŞIR ?
Verem; havaya yayılan
mikropların sağlam kişiler
tarafından solunması ile bulaşır.
Bu nedenle;
Öksürürken ağzımızı kapatmalı,
yerlere tükürmemeliyiz.
Çatal, kaşık ve diğer eşyalarla
bulaşma olmaz !
* Verem irsi bir hastalık değildir.
* Veremli annelerin çocukları veremli olarak
doğmazlar.
* Hastalık sonradan bulaştırma ile olur.
* Verem mikrobu, yemek tabaklarından,
bardaklardan ya da diğer nesnelerden başkalarına
bulaşmaz.
HANGİ ORGANLARIMIZDA
GÖRÜLEBİLİR ?
Akciğerler
; % 70-80
Diğer Organlar ; % 30-20
Akciğer zarı
Lenf bezeleri
Beyin zarı
Kemikler
Böbrekler
Kalp zarı....ve diğer birçok organ
1990 DÜNYA SAĞLIK
ÖRGÜTÜ VERİLERİ
• Dünya nüfusunun 1/3 ü Tüberküloz(verem) basili ile
enfekte.
• 20 milyondan fazla Tüberküloz(verem) hastası var.
• Her yıl 8 milyon yeni Tüberküloz(verem) hastası ortaya
çıkıyor.
• Her yıl 3 milyon kişi Tüberküloza(verem) bağlı olarak
hayatını kaybediyor.
TÜBERKÜLOZ İNSİDANSI
(Her yıl yakalanma oranı)
• Türkiyede
1965 yılında
2000 yılında
• Batı ülkelerinde
- yüzbinde 172 kişi
- yüzbinde 29 kişidir
- yüzbinde 10 kişidir.
* Türkiyede enfeksiyon havuzunda 12 - 15
milyon kişi olduğu tahmin edilmektedir,
TÜRKİYE’ DE KAYITLI VEREM
HASTALARI
60000
53851
50000
44694
40000
n
30960
30000
20.315
20000
10000
23210
24941
22217
17790 16.435
8772
0
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2002
Vereme yakalanma riski
yüksek olanlar
• Sağlık görevlileri,
• Yaşlılar,
• Toplu yaşanılan yerlerde kalanlar(yurt, huzur evleri,
ıslah evleri, koğuşlar v.b.)
• HIV virüsü taşıyan ve AIDS olan kişiler,
• Bağışıklık sistemi zayıf olanlar(özellikle uzun süre
kortizon kullananlar)
• Şeker hastaları,
• Alcol bağımlıları
* Vücut direncinin zayıfladığı dönemlerde
aradan uzun yıllar geçmiş olsa bile bu
mikroplar kan yoluyla ulaştıkları boyun
bezleri, akciğerler, böbrekler ve kemiklerde
hızla çoğalarak erişkin tipi vereme neden
olurlar.
Erişkin veremi çok tehlikeli ve bulaşıcıdır.
TÜBERKÜLOZ(Verem)
BELİRTİLERİ
NELERDİR ?
I- GENEL BELİRTİLER
* Ateş
* Gece terlemesi
* Zayıflama
* İştahsızlık
* Çarpıntı
* Huzursuzluk
II- AKCİĞER
BELİRTİLERİ
* Öksürük(2-3 haftada
geçmeyen)
* Kan tükürme
* Göğüs ağrısı
* Nefes darlığı
III- AKCİĞER DIŞI ORGAN
BELİRTİLERİ
Farinks tbc - Ses kısıklığı
Barsak tbc - ishal
Menenjit tbc - Baş ağrısı
Böbrek tbc - Kanlı idrar
Kemik tbc - Ağrı
Kimler tetkikten geçmelidir ?
• Verem olma olasılığı olan birisiyle
yakın temas halinde çalışanlar ya da
yaşayanlar,
• Verem belirtisi olanlar,
• HIV/AİDS bulaşmış olanlar.
VEREM HASTALIĞINDA ERKEN TANI
NASIL KONULABİLİR ?
İki-üç hafta veya daha uzun süreli
öksürük şikayeti olan herkes;
Verem Savaşı Dispanseri veya başka
bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.!!!
ERKEN TEŞHİS
• Mikrofilm ve PPD taramaları
• Temaslı Muayeneleri
• Semptomluların Muayeneleri
VEREM HASTALIĞININ TANISI
NASIL KONULUR ?
•Balgamın mikroskobik
muayene.
•Balgam kültürü.
•Akciğer grafisi.
•PPD testi.
VEREM HASTALIĞININ TANISI
NASIL KONULUR ?
Balgamın boyanması
Mikroskopla balgam muayenesi
VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL
KONULUR ?
Kültürde Tüberküloz basilinin
üretilmesi en kesin tanı yöntemidir.
L. Jensen besiyerinde üremiş
verem mikrobu kolonileri.
VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL
KONULUR ?
AKCİĞER TÜBERKÜLOZUNDA RADYOLOJİK BULGULAR
Sağ üst alanda kavite (yara)
Her iki üst akciğer alanında
Tüberkülozu düşündüren
yoğunlaşma.
VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL
KONULUR ?
PPD (TÜBERKÜLİN ) TESTİ
Deri içine enjeksiyon yapılır. 48-72 saat sonra oluşan
kabarıklık ölçülür.
PPD testinin pozitif olması mikrobu aldığımızı gösterir.
Kesin hastalığı göstermez. Verem (BCG) aşısı olanlarda da test
pozitif olabilir.
VEREM HASTALIĞININ TANISI
NASIL KONULUR ?
Z. Nielsen boyasında verem basillerinin mikroskopik
görünümü. (Kırmızı renkte)
VEREM HASTALIĞININ TANISI NASIL
KONULUR ?
Basiller auramine ile boyanıp flöresan mikroskobunda
da görülebilirler.
Bu boyada verem mikropları altın sarısı rengindedir.
TEDAVİ
Günümüzün modern
ilaçları ile verem hastalarının
tamamına yakını tedavi
edilebilmektedir.
Hastalar hastanede
yatarak ya da evlerinde
ayaktan tedavi edilebilmektedir.
Bazı koşullarda hastane
tedavisi daha yararlı ve
gerekli olabilir.
GÖZETİMLİ TEDAVİ
Dünya Sağlık Örgütü tedavi
başarısını garantilemek için
tüberkülozlu hastaların her doz
ilacının her gün bir sağlık çalışanı
veya eğitilmiş bir gönüllü
tarafından yutturulmasını esas
almaktadır.
Ülkemizde de gözetimli
tedavi sistemi uygulanmaktadır.
İLAÇ TEDAVİSİ
1- Yoğun tedavi - 2 ay
İsoniazid + Rifampicin + Pirazinamid
+ Ethambutol + Streptomycin
2- İdame tedavisi - 4 ay
İsoniazid + Rifampicin
İLAÇ TEDAVİSİ;
* Veremin tedavisinde modern ilaçlar çok
etkilidir.
* Aynı anda birden çok ilaç kullanılır.
* Kişinin en az 6 ay süreyle ilaç kullanması
gerekir.
* Verilen ilaçların bitirilmemesi ve düzenli
kullanılmaması verem mikrobunu dirençli hale
getirir ve hastalık yeniden ortaya çıkabilir. Bu
durum tedaviyi daha da güçleştirir.
TÜBERKÜLOZ İLAÇLARI
1.
Grup majör ilaçlar
İsoniazid , Rifampicin , Pirazinamid , Ethambutol ,
Streptomycin
2. Grup minör ilaçlar
Tiacetazon, PAS, Prothionamide, Cycloserin,
Kanamycin, Viımycin, Capreomycin
3. Grup araştırma safhasındaki ilaçlar
Oflaxacin, Ciproflaxacin, Norfloxacin, Semisentetik
Rifampicin
TEDAVİDE TEMEL
İLKELER
• Tüberküloz tedavisi uzun süreli bir tedavidir.
• En kısa zamanda en güvenli ve etkili tedavi
verilmelidir.
• İlaçlara dirençli basillerin ortaya çıkmasını ve başarısız
tedaviyi önlemek için birden fazla ilaç kullanmak
gerekebilir. İlaçların günlük tek dozda alımı tercih
edilmelidir.
* Tedavinin başarısız olduğu durumlarda ilaçlar
tek tek değil birlikte değiştirilmeli, mutlaka direnç
testi istenmelidir.
* Hastaların tedaviye uyumlarının, tedavinin
başarısının ve ilaç yan etkilerinin izlenmesi gerekir.
TEDAVİDE BAŞARISIZLIĞIN
NEDENLERİ
• Hastaya yetersiz tedavi rejimlerinin tavsiye
edilmesi.
• İlaç alımında düzensizlik.
• Tedaviyi erken bırakma.
• İlaç direnci.
• İlaç toksisitesi ve intoleransı.
TÜBERKÜLOZ(Verem)
HASTALIĞININ KONTROLÜ
1- Bulaşıcı vakaları erken dönemde saptamak ve etkili
bir tedavi ile onları bulaşıcı olmaktan çıkarmak.
2- Enfekte olmayan bireylerin immün direncini
arttırmak.(BCG çocuklarda primer tüberküloz ve ağır
sekelleri önler)
3- Yüksek enfeksiyon riskine sahip kişilere koruyucu
tedavi uygulamak.
TÜBERKÜLOZDAN(Verem)
KORUNMA-1
1- BCG Aşısı yaptırmak
2- Vücud direncini yüksek tutmak
- Düzenli ve dengeli beslenme
- Sıkı zayıflama rejimlerinden uzak durma
3- Alkol ve uyuşturucu madde kullanmamak
TÜBERKÜLOZDAN(Verem)
KORUNMA-2
4- Tüberkülozlu hastalarla temasta olanlar(ev ve toplu
halde yaşanılan yerlerde olanlar) düzenli olarak kontrol
yaptırmalı,
5- Vücud direncini kıran hastalıklara yakalananlar Tbc
yönünden kontrol yaptırmalı,
6- Vücud direncini kıran ilaç kullananlar (kortizon) Tbc
yönünden kontrol altında tutulmalı.
Yararlanılan kaynaklar:
WHO Kaynakları
Veremin El Kitabı-Sağlık Bakanlığı Yayını
Verem Bilgileri- Yard.Doç.Dr.Celal KARLIKAYA-Trakya
Ünüversitesi Göğüs Hast.Ana Bil.D.
Sabırla dinlediniz
Sağlıklı ve mutlu bir yaşam
dileğiyle.
ÇANKIRI
Ağız Ve Diş Sağlığı
Merkezi Baştabipliği
Eğitim Birimi
2009-OCAK