Terapötik İlaç Düzeylerinin İzlenmesi

Terapötik İlaç İzlemi ve İlaç Dozu
Hesaplama
Prof. Dr. Öner Süzer
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Anabilim Dalı
www.onersuzer.com
Son güncelleme: 10.03.2009
Terapötik İlaç Düzeylerinin İzlenmesi
z Terapötik indeksleri dar olan ilaçların terapötik plazma
konsantrasyonlarının hastaya özel tedavi sınırlarında
kalması veya toksik durumlarının tedavisi için yapılanları
içerir.
z Hastada Cmaks, Cmin, AUC, ilaç ve aktif metabolitlerinin
toplam konsantrasyonu hesaplanmalıdır ve veriler hastanın
kreatinin düzeyine göre düzeltilmelidir.
2
2
1
3
4
3
4
2
Terapötik ilaç düzeyi izlenmesi üç
düzeyde yapılabilir:
z DCM (drug concentration measurement, ilaç
konsantrasyon ölçümü): Sadece ilaçların konsantrasyonları
ölçülür.
z TDM (therapeutic drug monitoring, terapötik ilaç izlenmesi):
Konsantrasyon ölçümü dışında ilacın hastadaki
farmakokinetik parametreleri hesaplanır, hastanın ilacı
kullanma endikasyonları, hastada oluşan yan etkiler ve
kullandığı diğer ilaçlar da dikkate alınarak ilacın dozu
ayarlanır.
z ATDM (advanced therapeutic drug monitoring, gelişmiş
terapötik ilaç izlenmesi): TDM’ye ek olarak izlemde, ilacın
tüm metabolitlerinin farmakokinetik parametreleri ve
hastanın genetik profili de dikkate alınır.
5
6
5
6
3
7
8
7
8
4
9
10
9
10
5
Doz hesaplama
z İlaçların akılcı (rasyonel) kullanımı, doğru dozun
uygulanmasını da gerektirir.
z Akılcı doz rejimi belli bir hedef ilaç konsantrasyonunun,
tedavi edici etkiyi oluşturacağı varsayımına dayanır
(terapötik plazma konsantrasyonu).
z Hastaya özel farmakokinetik parametreler dikkate alınarak
tedavi bireyselleştirilir ve hedef dokuda bu ilaç
konsantrasyonuna ulaşılmaya çalışılır. Önemli toksisite
oluşturabilen ilaçlar için, genellikle verilen terapötik
konsantrasyon aralığının en altı hedeflenerek tedaviye
başlanır ve dozaj gerekirse gittikçe yükseltilir.
11
11
Kararlı durum konsantrasyonu
z Pek çok klinik durumda ilaçlar vücutta belli bir kararlı
durum konsantrasyonu hedeflenerek uygulanır.
z Sabit hızla infüze edilen veya belli aralıklarla verilen
ilaçların plazma konsantrasyonunun zaman içinde artışları
eksponansiyeldir.
z Ancak belli bir süre sonra ilaç ortalama kararlı durum
konsantrasyonuna ulaşır ve ortalama plazma
konsantrasyonu daha fazla yükselmez.
12
12
6
13
14
Goodman & Gilman’s Pharmacological Basis of Therapeutics 11th Edition 2006
13
14
7
Kararlı durum konsantrasyonunu
belirleyen faktörler
15
15
İlaç uygulanmaya başlandıktan:
z 1 t½ sonra kararlı durum konsantrasyonunun %50’sine.
z 2 t½ sonra kararlı durum konsantrasyonunun %75’ine.
z 3.3 t½ sonra kararlı durum konsantrasyonunun %90’ına
ulaşılır.
z Pratikte 4-5 yarılanma ömrü sonrasında kararlı duruma
eriştiği kabul edilir. Görüldüğü gibi kararlı durum
konsantrasyonuna ulaşmak için gerekli zamanı belirleyen
tek değişken ilacın yarılanma ömrüdür.
16
16
8
17
18
Goodman & Gilman’s Pharmacological Basis of Therapeutics 11th Edition 2006
17
18
9
Yükleme dozu
z Acil durumlarda kararlı durum konsantrasyonuna daha
çabuk geçmek için aşağıdaki formüle göre hesaplanarak
yükleme dozu verilir:
Yükleme dozu (mg) = Vd (L) × arzu edilen kararlı durum
konsantrasyonu (mg/L)
19
19
Sürdürme dozu I
z Eğer belli bir kararlı durum konsantrasyonu sürdürülmek
isteniyorsa birim zamanda verilen ilaç miktarı ile atılan ilaç
miktarı eşit olmalıdır.
z Aşağıdaki formülde günlük doz hesabı yapılmıştır:
Sürdürme dozu (mg/gün) = Eliminasyon hızı (mg/gün)
Sürdürme dozu (mg/gün) = CL (L/gün) × terapötik plazma
konsantrasyonu (mg/L)
20
20
10
Sürdürme dozu II
z Acil durumlarda İV infüzyonla verilen ilaçlar için formül şu
şekilde yazılabilir:
İnfüzyon hızı (mg/saat) = CL (L/saat) × terapötik plazma
konsantrasyonu (mg/L)
21
21
Sürdürme dozu III
z Oral yolla T intervali ile verilen ilaçlar için formül şu şekilde
yazılabilir:
22
22
11
23
23
Teşekkürler
24
24
12