bütçe - Ekosinerji

BÜTÇE
Yönetimin başlıca fonksiyonları;





Planlama
Örgütleme
Koordinasyon
Yürütme
Denetleme (kontrol)
şeklinde sıralanır.
İşletme Bütçeleri; planlama fonksiyonunun bir
parçası olup, İşletmelerin saptanmış
amaçlarının gerçekleştirilmesinde ve
yürütülmesinde yararlanılan araçlardır.
Bütçe; bir işletmenin finansal faaliyetlerine
ilişkin amaçlarını başarmak için izlenmesi
gereken yolu belirleyen ayrıntılı finansal
plandır.
İŞLETME BÜTÇELERİN HAZIRLANMASINDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
 Bütçe hedefleri açık bir şekilde saptanmalıdır.
 Hedeflerin ve bütçe varsayımlarının gerçekçi bir şekilde
saptanmış olması gerekir.
 Bütçeler sorumluluk merkezleri itibari ile hazırlanmalıdır.
 Bütçeyi uygulayacak birimlerin bütçeleme sürecine aktif katılımı
sağlanmalıdır.
 Bütçeler üst yönetim tarafından desteklenmeli ve sahip
çıkılmalıdır.
 Bütçesel kontrolün sağlıklı yapılabilmesi için bütçeler
işletmede kullanılan hesap planı ile uyumlu olmalıdır.
 Uygulama döneminde bütçelerde çok zorunlu
olmadıkça revizyona gidilmemelidir.
BÜTÇELERİN İŞLETMELERE SAĞLADIĞI BAŞLICA
YARARLAR
 İşletmenin amaçlarını saptayarak temel politikaları
belirler.
 İşletmenin amacına ulaşmak için gerekli üretim
araçlarını belirler.
 İşletme yönetiminin akılcı karar alma geleneğini
yerleştirir.
 Kesin hedefleri belirler.
 Bütçeler çeşitli departman yöneticilerinin eylemlerini
koordine eder.
 Bütçeler, işletme yönetimini, üretim faktörlerini en
verimli şekilde kullanılması için plan yapmaya zorlar.
 Bütçeler; eylemlerin dönemsel analiz ve
değerlendirilmesini yaparak bütçelenmiş sonuçları, fiili
sonuçlar arasındaki farkları ortaya çıkarır.
Böylece yöneticilerin gerekli önlemleri zamanında
almalarına yardımcı olur.
Literatürde bütçeler pek çok farklı sınıflamaya tabi tutulmaktadır.
1. Amaçlarına Göre Bütçeler
Program Bütçeleri: Gelir gider ilişkisi doğrudan saptanamayan,
belirli bir programın tamamlanmasına yönelik hazırlanan
bütçelerdir.
Faaliyet Bütçeleri: İşletme bünyesindeki satış, üretim, finansal
faaliyetler gibi faaliyetlerin gelir ve giderleri ile tahminlenip,
değerlendirildiği bütçelerdir.
2. Hazırlanma Şekline Göre Bütçeler
Geleneksel Bütçe: Bir önceki sene bütçesine dayanarak hazırlanan
bütçelerdir. Geleneksel bütçelerde bir önceki sene bütçesi
rakamları belli bir oran dahilinde arttırılarak ya da azaltılarak yeni
bütçe hazırlanır.
Sıfır Tabanlı Bütçe: Sıfır tabanlı bütçelerde geçmiş yıl verileri
tamamiyle göz ardı edilir. Planlaması yapılan döneme ait tüm
faaliyetler irdelenerek tahminleme yapılır. Bu teknik maliyetlerin
iyi bir şekilde kontrolünü sağlar.
3. Teknik Yapısına Göre Bütçeler
Durağan Bütçeler: Belirli bir kapasite kullanımı temel alınarak düzenlenen
bütçelerdir. Hacim değişimleri dikkate alınmadığından detaylı planlama
yapılmaz.
Karşılastırmalı Durağan Bütçeler: Birbirinden farklı kapasite kullanımlarını
dikkate alan durağan bütçelerden oluşur. Bu yöntemde gerçekleşmesi en olası
olan bütçe temel bütçe seçilir. Diğer olasılıklara göre alternatif bütçeler
hazırlanır. Bu şekilde temel alınan bütçe gerçekleşmezse gerçeğe yakın olan
diğer bir alternatif bütçeye geçiş yapılır.
Esnek Bütçeler: Farklı kapasite kullanımlarına göre tahminlerin değişiklik
gösterebildiği bütçelerdir. Esnek bütçeler fiili durumla karşılaştırılabilir ve
farklar belirlenerek farkların asıl sebepleri analiz edilebilir.
BÜTÇELEMENİN ÖRGÜTLENMESİ
İşletmede bütçelerin hazırlanması, bölümler arasında
koordinasyonun sağlanması, ortaya çıkacak problemlerin
çözümünde ve genel işletme bütçesinin hazırlanarak
onayının alınması ve bütçe sonuçlarının kontrolü
aşamalarında bütçeleme ve kontrol sürecinin sağlıklı bir
şekilde yürütülmesinde ayrı bir bütçeleme biriminin
oluşturulması gerekir.
Kapsamlı bütçe kontrolü benimsemiş örgütlerde üst düzey
yöneticilerden oluşan bir Bütçe Komitesi veya Kurulu
oluşturulur. Bu Kurulunun başlıca görevleri;
 Bütçenin genel hedeflerini ve planlama varsayımlarını
(ekonomik durum, enflasyon oranı, yeni mamuller vb.)
belirleyerek bunları alt kademe birimlerine iletmek,
 Birimlerin hazırladığı bütçeler arasındaki koordinasyonu
sağlamak,
 Bütçenin taslağına son şeklini vererek onaya sunmak.
şeklinde sıralanabilir.
Bütçeleme ve kontrol sürecinde bütçe komitesi dışında
teknik olarak bu süreci destekleyecek ayrı bir birime
gereksinim vardır.
Bu görev için bütçe müdürlüğü veya şefliği adı verilen bir
örgüt birimi oluşturulur.
Bu birim doğrudan genel müdür, yönetim kurulu veya mali
işler müdürlüğüne bağlı bir müdürlük olarak
örgütlenebileceği gibi, muhasebe müdürlüğüne bağlı bir
bütçe şefliği halinde de örgütlenebilir.
Bu birim;
 birimlerin bütçelerinin hazırlanmasında onlara yol
göstermek,
 birimlerin bütçe tekliflerini birleştirerek işletme
bütçesini hazırlayıp bütçe komitesine sunmak ve
 gerekli teknik işleri yürütmek gibi görevleri üstlenerek
bütçeleme sürecinde rol alır.
Bütçenin uygulama sürecinde ise; gerçekleşen sonuçların
bütçe bilgileri ile karşılaştırılarak hazırlayacağı sapma ve
analiz raporlarını üst yönetime sunar.
Bütçenin uygulama sürecinde ise;
 Gerçekleşen sonuçların bütçe bilgileri ile
karşılaştırılarak hazırlayacağı sapma ve analiz
raporlarını üst yönetime sunar.
 Esnek Bütçe yaklaşımında, Birimler tarafından talep
edilen değişiklikleri değerlendirerek, Bütçe Kurulu’ na
sunar. Bütçe Kurulunda belirlenen öneriler
doğrultusunda gerekli düzeltmeleri yapar.
Bütçe faaliyetleri günümüze kadar yönetim faaliyetleri içerisinde,
yönetimin keyfi kararı ile gerçekleştirilmekteydi.
Bütçe yapan işletmeler bütçelemeyi rekabette üstünlük
yaratacağını düşündükleri için gerçek amacına uygun olarak
yaparken, bazıları kredi kullanabilmek için, bazıları ise bütçe
hazırlamıyoruz dememek için yapıyordu.
Günümüzde Basel II ve buna uygun olarak yeni çıkacak olan Türk
Ticaret Kanununa göre bütçenin yapılması yakında keyfi olmaktan
çıkıp şart hale gelecektir.
Yasal sorumluluk dışında bütçe neden gereklidir?
 İşletmenin amaçlarına uygun hareket planını rakamlarla,
sorumlularla ve sürelerle belirleyen bir yol haritasıdır.
 Detaylı yapılan bir bütçe ile; işletme kabiliyetleri, kaynakları ve
bütçe amaçlarına ulaşmak için şart olan kabiliyetler ve
kaynaklar mukayese edilebilir ve, etkin ve verimli kaynak tahsisi
mümkün olur.
 Amacınıza giden yolda karşılaşacağınız muhtemel sorunları
önceden görmenizi, hazırlıksız yakalanmamanızı sağlar.
 İşletmenin genel çalışma şeklinin bütününü görmeyi
sağlayarak aksayan süreçlerin belirlenmesini
kolaylaştırır.
 Devamlı olarak yapılması gereken bütçeleme tahmin ve
planlama yeteneklerini güçlendirir.
 Fiili durumla yapılan sürekli karşılaştırmalarla aksayan
kısımların fark edilmesi ve düzeltici faaliyetin
gerçekleştirilmesi mümkün olur.
 İşletme bölümleri arasında koordinasyon
sağlanır.
 Bölüm yöneticilerinin finansal yetenekleri
güçlenir.
Bütçe hazırlamak belki bize rekabette avantaj
sağlamaz; ancak hazırlamamak dezavantajlı duruma
düşürür.
Başarılı Bütçe İçin En Temel Koşul bütçe ve bütçeleme
faaliyetlerinin göstermelik olarak yapılmaması, kurumsal
kültürün bir parçası olarak yönetim faaliyetlerinde etkin
olarak kullanılması amacı ile hazırlanmasıdır.
Bütçenin bu görevi yerine getirmesi için aşağıdaki özelliklere sahip
olması gerekir:
 “Bütçe Kitapçığı” olmalıdır.
 Bütçe ile ulaşılmak istenen hedefler açık olarak belirtilmelidir.
 Bütçe takvimi tüm bütçe üyelerinin görüşleri alınarak
hazırlanmalı ve bu takvime uyulması sağlanmalıdır.
 Bütçe varsayımları (döviz kurları, enflasyon oranı, faiz
oranları gibi) mantıklı açıklamalara dayandırılmalıdır.
 Bütçenin geçmiş yıl verileri bütçe hazırlanırken bir
etken olarak değerlendirilmelidir.
 Bütçe düzenli olarak fiili verilerle karşılaştırılmalı, fiili rakamlar
ile bütçe rakamları arasındaki farklar kabul edilebilir sınırları
aşıyorsa bu farkları telafi etmek için revize bütçeler
hazırlanmalıdır.
 Bütçeler sadece mali işler, finans veya bütçe birimleri
tarafından hazırlanmamalıdır. İşletme yönetimi kademesinde
imkânlar dahilinde en alt seviyelere inilerek tahminler
toplanılmalıdır.
 Bütçe dönemi sonunda ortaya çıkan sapmaların hangi
nedenlerden gerçekleştiği belirlenmeli, daha sonra hazırlanacak
bütçelerde aynı hataların tekrarlanmaması için bu hataların
kayıt altına alınması sağlanmalıdır.
İşletme bütçeleri planlama, eşgüdüm sağlama ve denetim
özellikleriyle yönetime yardımcı olan güçlü bir araçtır.
Güçlü bir araç olmasına rağmen bütçelerin de bazı sınırlamaları
vardır.




Bütçeler Tahminler Ölçüsünde Doğrudur.
İş hayatı dimaniktir.
Bütçeler İşletme Bütçe Kültürüne Bağlıdır.
Bütçeler Yönetimi İkame Etmez.