İÇİNdEKİLER

İÇİNDEKİLER
Ön söz xiv
Teşekkürler xvii
1 Bilişsel Psikolojiye Giriş 1
Kısa Tarih 1
Çağrısımsal (İlişkisel) Dönem 1
Bilişsel Dönem 5
Eğitimde Bilişsel Konular 5
Bir Örnek 9
Özet 11
Önerilen Kaynaklar 12
K I S I M 1 Bilgi İşleme Teorisi 2Duyusal, Kısa Süreli ve İşleyen Bellek 13
Modal Modeli 14
Duyusal Bellek ve Algı 17
Duyusal Kayıt 17
Bilgi ve Bağlamın Algıdaki Rolü 20
Dikkat 22
Otomatik İşlemler 23
Duyusal Bellek İşlemlerinin Özeti 24
Kısa Süreli ve İşleyen Bellek 24
Kapasite ve Süre 24
Bilgiye Erişim 25
İşleyen Bellek 26
İşleyen Bellek ve Öğrenme 28
Bilişsel Sinir Bilim ve İşleyen Bellek 29
Sinirsel Seviye 30
Kabuksal Seviye 31
İşleyen Bellek İşlevleri İçin Sinirsel Kanıtlar 32
vii
viii
içindekiler
İşleyen Belleğin Değerlendirilmesi 32
Öğretim İçin Çıkarımlar: Dikkati Yönlendirme ve Yönetme 33
Özet 35
Önerilen Kaynaklar 36
3
Uzun Süreli Bellek: Yapılar ve Modeller 37
Uzun Süreli Belleğin Genel Çerçevesi 38
Anlamsal ve Anısal Bellek 39
Örtülü Bellek: Hatırlamaksızın Kalıcılık 40
Bilişin Yapı Taşları 42
Kavramlar 43
Önermeler 46
Şemalar 48
Üretimler 51
Replikler 52
Uzun Süreli Belleğin Bir Diğer Boyutu: Sözel ve Görsel Temsil 52
Bellek Modellerinin Gelişimi 54
Ağ Modelleri 55
DUK Modeli 56
Bağlantıcı Model 58
Üç Model Tipinin Karşılaştırılması 61
Uzun Süreli Belleğin İşlevlerinin Değerlendirilmesi 61
Öğretim İçin Öneriler 62
Özet 64
Önerilen Kaynaklar 64
4 Kodlama İşlemleri 65
Basit Bilgilerin Kodlanması 66
Arabuluculuk 67
Görsellik 68
Anımsatıcılar 69
Karmaşık Bilgilerin Kodlanması 73
Önceki Bilgileri Etkinleştirme 74
Yönlendirilen Sorgulama 75
ix
içindekiler İşlem Seviyesi 75
Kodlama İşlemlerinin Özeti 78
Üst Biliş: Düşünme Üzerine Düşünme 79
Üst Bilişsel İşlemler Üzerine Yapılan Araştırmalar 80
Strateji Öğretimi Üzerine Yapılan Araştırmalar 82
İyi Bir Strateji Kullanıcısı Olmak 83
Değerlendirme ve Kodlama 84
Öğretim İçin Öneriler 85
Özet 88
Önerilen Kaynaklar 89
5 Bilgiyi Geri Getirme Süreçleri 90
Kodlama Özgünlüğü 91
Tanıma ve Hatırlama 95
Yeniden Oluşturma 97
Özgün Olayları Hatırlama 100
Yeniden Öğrenme 101
Değerlendirme ve Geri Getirme: Geri Getirme Çalışması Olarak Sınav 103
Öğretim İçin Öneriler 104
Özet 106
Önerilen Kaynaklar 106
K I S I M 2 İnançlar ve Biliş 6
Kendi (Öz) Hakkındaki İnançlar 107
Bandura’nın Sosyal Bilişsel Öğrenme Teorisi 107
Doğrudan ve Dolaylı Öğrenme 108
Öz Yeterlik 109
Okul, Öğretmen ve Öğrenci Öz Yeterliği Üzerine Araştırmalar 110
Modelleme 113
Öz Düzenleyici Öğrenme Teorisi 114
Öğretim İçin Öneriler: Öz Yeterliği Geliştirme 115
x
içindekiler
Yükleme Teorisi 116
Yükleme Süreci 117
Sınıftaki Yüklemeler 119
Yüklemenin Yeniden Eğitimi 120
Öğretime İçin Öneriler: Öğrenci Yüklemelerini Geliştirme 121
Otonomi ve Kontrol 122
Sınıftaki Kontrol 123
Öğretim İçin Öneriler: Öğrenci Otonomisini Arttırma 130
İnançları Ölçme 131
Özet 132
Önerilen Kaynaklar 133
7Zekâ ve Bilgi ile İlgili İnançlar 134
Örtük İnançları Anlamak 134
Zekâ Hakkındaki İnançlar 136
Sınıftaki Davranış Sınırları 139
Zekâ Değiştirilebilir mi? 140
Uyarlanabilir Hedefleri Geliştirici Kurallar 140
Bilgi Hakkındaki İnançlar 141
Öğretmenlerin Epistemolojik İnançları 144
Yansıtıcı Düşünce 145
Yansıtıcı Düşünce Basamakları 147
Yansıtıcı Düşünce ve Eğitim 149
Eğitim ve Düşünme 150
Bilgi Hakkındaki İnançlar-Özet 152
Beklenti ve Davranış Değişikliği 152
Değişen İnançlar 153
Öğretmen İnançları 154
Öğretim İçin Öneriler 156
Psikolojik Değerlendirmeler ve Teori Değişimi 157
Özet 158
Önerilen Kaynaklar 159
xi
içindekiler K I S I M 3 Bilişsel Gelişimi Arttırma 8
Problem Çözme ve Eleştirel Düşünme 160
Problem Çözmede Tarihsel Perspektifler 161
Psikologlar: Throndike, Dewey ve Gestalt 161
Problem Çözmede Çağdaş yaklaşımlar 162
Problem Çözmede Uzman Bilgisi 168
Alan Bilgisi 168
Bilişsel Alanda Alan Bilgisinin Bir Örneği 169
Genel Bilgi 170
Alan Bilgisi ve Uzmanlık 171
Uzman Performansının Yedi Özelliği 171
Uzmanlığın Gizli Bazı Tuzakları 173
Tasarlanmış Uygulamanın Rolü 174
Sorun Çözme Aktarımı 175
Öğretim İçin Öneriler: Problem Çözmenin Geliştirilmesi 176
Eleştirel Düşünme 178
Eleştirel Düşünmenin Bir Tanımına Doğru 178
Eleştirel Düşünmede Bileşen Yetenekler 179
Zekâ Eleştirel Düşünmeyi Sınırlar mı? 181
Bir Eleştirel Düşünme Becerileri Programını Planlama 184
Bağımsız Programların Örnekleri 187
Bilgeliği Öğretmek 188
Problem Çözümünün Değerlendirilmesi 189
Özet 190
Önerilen Kaynaklar 191
9
Bilişsel Gelişim İçin Sınıf Senaryoları 192
Yapılandırmacılık: Öğrenenin Bilginin Yapılandırılmasında
ve Transferindeki Rolü 193
Yapılandırmacılığın Türleri: Derinlemesine Bakış 195
Vygotsky’nin Diyalektik Yapılandırmacılığı 196
Sosyal Biliş: Bilginin Yapılanmasında Sosyal Faktörler 198
Rogoff’un Düşünmede Çıraklık Modeli 198
Schön’ün Yansıtıcı Uygulayıcı Modeli 200
Bilginin İnşa Edilmesinde Sınıftaki İletişimin Rolü 202
Daha Yansıtıcı Bir Sınıfa Doğru 204
xii
içindekiler
Sınıftaki İletişimin Bilginin İnşa Edilmesinde Kullanılması 206
Öğrenmede Bir Araç Olarak Birlikte Çalışma 208
Yansıtıcı Uygulamanın Ölçülmesi 209
Öğretim İçin Öneriler: Yansıtıcı Sınıfın Portresi 210
Özet 213
Önerilen Kaynaklar 214
10
Bilişsel Gelişim İçin Teknolojik Kaynaklar 215
Öğrenciler Teknolojiyi Nasıl Kullanabilirler? 217
Bilişsel Yük Kuramı ve Çoklu Ortam Tasarımı 221
Dört Bileşenli Öğretim Tasarım Modeli (4C/ID) ve Karmaşık Bilgi
Geliştirme 224
4C/ID Modelinin Özeti 227
Üst Bilişsel Gelişim İçin Teknolojik Destekler 227
Bilgisayar Destekli İş Birlikçi Öğrenme 228
Jasper Woodbury Dizisi Maceraları 229
CSILE/Bilgi Formu: Bilgi İnşasına İş Birliği Yaklaşımı 230
Teknoloji ve Değerlendirme 231
Öğretim İçin Öneriler 233
Özet 234
Önerilen Kaynaklar 235
K I S I M 4 Sınıfta Biliş 11 Okumayı Öğrenme 236
Dil Gelişiminde Okuryazarlığın Temelleri 237
Dilin Boyutları 237
Okumaya Yönelik Dil Bilimsel Önceliklerin Özeti 242
Okumayı Öğrenmenin Bilişsel Ön Koşulları 244
Genel Kültür Bilgisi 244
Kısa ve Uzun Süreli Bellek Kapasiteleri 245
Dikkat 246
Okumaya Yönelik Bilişsel Önceliklerin Özeti 246
xiii
içindekiler Okumaya Geçiş 247
Ön Alfabetik Safha 247
Kısmi Alfabetik Safha Okuyucuları 248
Tam Alfabetik Safha Okuyucuları 248
Pekişen Safha Okuyucuları 248
Çözümleme ve Okumaya Başlama 249
Okumayı Öğretme Yöntemleri 250
İlk Okuryazarlık Öğretiminin Özeti 253
İlk Okuma Gelişiminin Değerlendirilmesi 253
İlk Okuryazarlık Öğretimine Yönelik Öneriler 255
Okuma Zorlukları Üzerine Bir Yorum 256
Okuma Telafisi: Okuma Zorluklarına Yönelik Bir Yaklaşım 257
Özet 258
Önerilen Kaynaklar 259
12 Öğrenmek İçin Okuma 260
Okuduğunu Anlamanın İlk Modelleri 261
Gough’un Veri Güdümlü Modeli 261
Goodman’ın Kavramsal Güdümlü Modeli 262
Okuduğunu Anlamanın Güncel Modelleri 263
Kintsch’in Yapı-Bütünleşme Modeli 264
Oluşturmacı Modeller 266
Güncel Okuma Modellerinin Ortak Varsayımları 267
Güncel Okuma Modellerinin Özeti 267
Okuma ve Öğretim Yoluyla Kelime Dağarcığını Geliştirme 268
Doğrudan Kelime Öğretimi Üzerine Bir Görüş 269
Kelime Bilgisi: Bir Kelimeyi Bilmek Ne Anlama Geliyor 270
Bağlamsal Kelime Bilgisine Karşı Tanımsal Kelime Bilgisi 271
Öğrencilerin Kelime Dağarcıklarını Geliştirmelerine Yardım Etme 272
Okuma Yoluyla Örgütlü Bilgi Oluşturma 273
Ön Düzenleyiciler 273
Metin Belirtkeleri 274
Yerleştirilen Sorular 275
Anlamayı Artırmak İçin Kullanılan Soruların Ek Kullanımları 277
Okuma Becerileri Geliştirme: Okuma Stratejileri 278
Karşılıklı Öğretim 278
Soru–Cevap İlişkileri (SCİ) 279
xiv
içindekiler
Etkileşimsel Stratejiler Öğretimi (ESÖ) 280
Kavram Odaklı Okuma Öğretimi (KOOÖ) 281
Okuduğunu Anlamayı Değerlendirme 282
Okuduğunu Anlamayı Değerlendirmeye Yönelik İki Alternatif Yaklaşım 283
Öğretim İçin Öneriler 284
Özet 286
Önerilen Kaynaklar 286
13 Yazma 288
Bir Bilişsel Yazma Modeli 289
Faaliyet Ortamı 289
Uzun Süreli Bellek 291
İşleyen Bellek 291
Yazma Modelinin Bir Örneği 293
Yazmada Bireysel Farklılıklar 295
Bilgiyi İşleme Farklılıkları 295
Fikir Üretme Farklılıkları 296
Planlama Farklılıkları 297
Düzenlemede Farklılıklar 298
Öğrencilerin Yazılarını Geliştirme 299
Yazma İçin Bir İçerik Oluşturmak: Okuryazar Topluluk 299
Okuryazar Topluluktaki Etkileşimler 300
Öz Düzenlemeli Strateji Gelişimi 302
Yazmayı Değerlendirme 303
Öğretim İçin Öneriler: Yazma İşleminin Teşvik Edilmesi
ve Yazma Becerilerinin Oluşturulması 305
Son Bir Not: Yaratıcı Yazma 309
Özet 310
Önerilen Kaynaklar 310
14 Matematiğe Yönelik Bilişsel Yaklaşımlar 311
Bilgi Birikimi Edinimi 313
Aritmetik Problem Çözme 314
“Hatalar”ın Bize Öğretebilecekleri 315
Problem Tipolojileri 315
xv
içindekiler Dil: Başka Bir Etken 318
Metni Anlama ve Aritmetik Problem Çözme 318
Cebirde Problem Çözme 322
Cebir Hatalarını Şemalar Açısından Açıklamak 323
Sözlü Problemlerden Denklemler Oluşturmada Genel Hatalar 324
Sözlü Cebir Problemleri Denklemlerden Her Zaman Daha mı Zordur? 325
Cebir ve Aritmetik: Yapay Bir Ayrım mı? 327
Matematikte Öz Yeterliliğin Değerlendirilmesi 328
Bilişsel Psikoloji ve Matematik Öğretimi 330
Öğretim İçin Öneriler 331
Özet 333
Önerilen Kaynaklar 334
15
Fen Bilimlerinde Bilişsel Yaklaşımlar 335
Naif Fen Bilimleri Kavramları 337
Naif İnançlarla Yüzleşmek 339
Naif İnançları Değiştirmek İçin Bir Model 340
Fen Bilimlerinde Uzman-Acemi Farklılıkları 342
Problem Çözme Alanındaki Farklılıklar 342
Teorileri Anlama Üzerindeki Farklılıklar 344
Fen Bilimleri Öğretimi İçin Bir Model 345
Sorgulamaya Dayalı Öğretim 346
Öğrenme ve Kavramsal Değişim Stratejileri 347
Öğretim Stratejileri 349
Entegre Edilmiş Fen Bilimleri Öğretimine Odaklanma 350
Öğretmen Gelişimini Destekleme 351
Etkili Öğretimin Yararları 352
Bilimsel Başarı Modeli 353
Fen Bilgisi Öğrenimini Değerlendirme 355
Öğretim İçin Öneriler 356
Özet 358
Önerilen Kaynaklar 359
Terimler Sözlüğü 360
Kaynaklar 371
İsim Dizini 417
Kavram Dizini 429