Tiroid Lezyonlarına Moleküler Yaklaşım

advertisement
Tiroid Lezyonlarına
Moleküler Yaklaşım
Dr. Gaye Güler Tezel
Plan
• Karsinogenez ve moleküler
genetik
• Sorular ve kullanım alanları
• Olgular
Karsinogenez ve Moleküler Genetik
•
•
•
•
•
•
Klonalite ve Multifokalite
DNA Ploidi
Sitogenetik Değişiklikler
Heterozigosite Kaybı (LOH)
Somatik mutasyonlar
miRNA Ekspresyon Değişiklikleri
Klonalite ve Multifokalite
• Monoklonal orijin
• Multipl papiller karsinom
odakları sıklıkla farklı klonal
orjine sahip bağımsız primer
tümörler (HUMARA)
• Aynı glanddaki tümör
nodülleri farklı genetik
alterasyonlara sahip
N Engl J Med 2005;352:2406-2412
J Clin Endocrinol Metab 2007;92:3511-3516
DNA ploidi
• PTK tipik olarak normal DNA
içeriğine sahip
• Anöploidi %10’dan az
• FVPTK’da anöploidi hafifçe
yüksek
• FA’da anöploidi %20-30
Genes Chromosomes Cancer 2004;40:355-364
Sitogenetik Değişiklikler
• Çoğu PTK normal karyotip
• %20-40 sitogenetik
anomalite
– %50 sayısal (en sık Y kr ya da
22. kr kaybı ve 7. kr kazanımı)
– %50 yapısal (en sık 10.kr
inversiyon)
Cancer 2001;92:2529-2538
Sitogenetik Değişiklikler
• PTK’ların %40’ında CGH
çalışmalarında kromozomal
imbalans saptanmıştır
• Bu oran agresif tümörlerde
ve “tall cell” varyantta daha
yüksek
– 22q ve 9q kaybı en sık
– 17q ve 1q kazanımı en sık
Genes Chromosomes Cancer 2001;32:43-49
Sitogenetik Değişiklikler
• FVPTK’larında CGH
çalışmalarıyla gösterilen
kromozomal imbalans
sonuçları klasik PTK’da
izlenenlerden çok FK ve FA’a
daha yakın bulunmuştur
Wreesmann VB. Genes Chromosomes Cancer 2004;40:355-364
Follicular variant of papillary thyroid carcinoma: genome-wide appraisal of
a controversial entity. - Wreesmann VB - Genes Chromosomes Cancer - 01AUG-2004; 40(4): 355-64
Abstract:
The majority of thyroid tumors are classified as papillary (papillary thyroid carcinomas; PTCs) or
follicular neoplasms (follicular thyroid adenomas and carcinomas; FTA/FTC) based on nuclear
features and the cellular growth pattern. However, classification of the follicular variant of
papillary thyroid carcinoma (FVPTC) remains an issue of debate. These tumors contain a
predominantly follicular growth pattern but display nuclear features and overall clinical behavior
consistent with PTC. In this study, we used comparative genomic hybridization (CGH) to
compare the global chromosomal aberrations in FVPTC to the PTC of classical variant (classical
PTC) and FTA/FTC. In addition, we assessed the presence of peroxisome proliferator-activated
receptor-gamma (PPARG) alteration, a genetic event specific to FTA/FTC, using Southern blot
and immunohistochemistry analyses. In sharp contrast to the findings in classical PTC (4% of
cases), CGH analysis demonstrated that both FVPTC (59% of cases) and FTA/FTC (36% of
cases) were commonly characterized by aneuploidy (P = 0.0002). Moreover, the pattern of
chromosomal aberrations (gains at chromosome arms 2q, 4q, 5q, 6q, 8q, and 13q and deletions
at 1p, 9q, 16q, 17q, 19q, and 22q) in the follicular variant of PTC closely resembled that of
FTA/FTC. Aberrations in PPARG were uniquely detected in FVPTC and FTA/FTC. Our findings
suggest a stronger relationship between the FVPTC and FTA/FTC than previously appreciated
and support further consideration of the current classification of thyroid neoplasms.Copyright
2004 Wiley-Liss, Inc.
Heterozigosite Kaybı (LOH)
• Meta-analiz
– PTK %2.5
– FK %20
3p,4q,10q en sık delesyon
Klasik PTK’na oranla folliküler,
onkositik ve “tall cell” varyantta LOH
oranları daha yüksek
Diagn Mol Pathol 2004;13:41-46
Studies of allelic loss in thyroid tumors
reveal major differences in
chromosomal instability between papillary
and follicular carcinomas.
Ward LS.
J Clin Endocrinol Metab 1998;83:525:530
Somatik Mutasyonlar
• Multipl sinyal iletim yolakları
• Mitojen-aktive edilmiş protein
kinaz (MAPK) yolağında aktivasyon
• Özgün etki
Diagn Mol Pathol 2004;13:41-46
MAPK Yolağı
PTK
• %70’inde genetik değişiklikler
• BRAF veya RAS genlerindeki
mutasyonlar
• RET ve NTRK1 genlerindeki
gen rearanjmanları
• Aynı tümörde birlikte
görülmesi çok nadir
MAPK-Aktive Edici Mutasyonlar ve
Fenotipik İlişkileri
Mutasyon
Prevalans
Fenotip
BRAF nokta mutasyonu
%29-69
Daha ileri yaş
Klasik, “tall cell”varyant
Ekstratiroidal
Yüksek tümör evresi
Rekürrens
Dediferansiasyon
RET/PTK gen aranjmanı
%11-43
Daha genç
Klasik, diffüz sklerozan
Radyasyon öyküsü
LN metastazı
Düşük tümör evresi
RAS nokta mutasyonu
%15
FVPTK
Enkapsüle tümör
LN met yok
Uzak metastaz
TRK rearanjmanı
<%5
İyi tanımlanmamış
BRAF
• PTK’daki en sık genetik değişiklik
• Mutasyon, genin lokalize olduğu 7.kr uzun
kolunda genin 15.ekzonunda, 1799. Timin
nükleotidi yerine adenin geçmesi sonucu
600. kodonun kodladığı Valin yerine
Glutamat oluşmasına neden olur (V600E)
• BRAF kinaz aktivasyonuna, sırasıyla MEK,
ERK aktivasyonuna yol açar
BRAF
• Agresif tümör karakteristikleri
– Ekstratiroidal uzanım
– Rekürrens
– Uzak metastaz
VEGF ve MMP upregülasyonu
Tümör dediferansiasyonu ve
anaplastik transformasyon ile ilişkili
Endocr Rev 2007;28:742-762
J Clin Endocrinol Metab 2006;91:3667-3670
Endocrinology 2006;147:5699-5707
RET/PTK gen rearanjmanı
• RET geni kromozom 10q11.2 de lokalizedir
ve hücre membran reseptör tirozin kinazı
olan RET proteinini kodlar
• nöral krest orjinli hücrelerde eksprese
olur
• böbrek gelişimi ve gastrointestinal nöral
gelişimde rol oynar
• “Wild type” RET normal tiroidde sadece C
hücrelerinde eksprese olur
• Onkogenik aktivasyonu insan T-cell
lenfoma DNA’sı ile NIH3T3
hücrelerinin transfeksiyonu sırasında
tanımlanmıştır
Takahashi M, Cell 1985
Reseptör tirozin kinazlar
benzer yapısal özelliklere sahiptir
• Ekstraselüler ligand
bağlayan domain
• Transmembran
domain
• Sitoplazmik tirozin
kinaz domain
Kaderin-benzeri domain
Sinyal domain
Sisteinden zengin domain
Tirozin kinaz domain
RET/PTK gen rearranjmanı
RET
RET-PTK1
RET-PTK2
RET-PTK3
Asa S, Mod Pathol 2001
RET/PTK gen rearranjmanı
• RET/PTK1 ve RET/PTK3 de 10.
kromozomda inversiyon,
• RET/PTK2 de ise kromozom10/17
translokasyonu söz konusudur.
RET/PTK gen rearranjmanı
• En sık H4 (PTK1) (%60-70)ve ELE1
(PTK3) (%20-30)
• Radyasyonla indüklenmiş tümörlerde
%60’a varan sıklık
Papiller karsinomda RET/PTK prevalansı
• Değişik coğrafik bölgeler arasında
farklılıklar gösterir; Amerika Birleşik
Devletleri’nde %11-43 arasında değişir.
• Farklı moleküler tekniklerin kullanılması
RET/PTK
• Papiller karsinom ve
mikrokarsinom
• Anaplastik
karsinomda yok
• Az diferansiye?
• Dediferansiasyon/
progresyon düşük
potansiyel
• Hyalinize trabeküler
adenom,
• Hashimoto tiroiditi,
• Hiperplastik
nodüller,
• Folliküler adenom,
• Eksternal radyasyon
öyküsüne sahip
hastalarda benign
tiroid nodülleri
Prevalans
Santoro (1992)
PTK
FK
%19
33/77
0
0/37
0
0/15
0
0/45
0
0/19
WynfordThomas (1993)
Az Dif.
Anaplastik K.
Tallini (1998)
%40
81/201
0
0/22
0
0/15
0
0/17
Nikiforov
%19
18/93
0
0/46
0
0/12
0
0/11
Santoro (2002)
%13
8/62
RAS
• PTK’un %10’unda ve
hemen daima
FVPTK’u ile ilişkili
• Kodon 12, 13 ve 61
NRAS, HRAS, KRAS
• Mutasyon proteini
aktif GTP bağlı
konformasyonda
tutar ve MAPK ve
PI3K/AKT yolaklarını
uyarır
RAS
• FVPTK ile güçlü korelasyonu yanısıra
daha sık enkapsüle tümör, daha az
papiller nükleer özellik ve düşük lenf
nod metastaz oranı ile ilişkili
• Bazı yayınlarda uzak organ metastazı
ile ilişkili
RAS
• En sık NRAS kodon61 mutasyonu
• Konvansiyonel FA’ların yaklaşık %30’u
• Konvansiyonel FK’ların yaklaşık %50’si
PAX8/PPARG gen rearranjmanı
• FK’da RAS mutasyonundan sonra en
sık 2. genetik değişiklik
• Konvansiyonel FK’da %30-40
• Onkositik FK’da %5-10
• T(2;3) (q13;p25)
PAX8/PPARG gen rearranjmanı
• Gen rearanjmanı pozitif tümörler
daha genç hasta, daha küçük
tümör, solid gelişim paterni ve
vasküler invazyonla ilişkili
• FK vakalarında aynı vakada
PAX8/PPARG ve Ras mutasyon
birlikteliği yok
Diagnostic Pathology and Molecular Genetics of the Thyroid. 2009 Nikiforov Y.
TRK
• NTRK1 gen rearanjmanı (TRK) PTK’da en az
görülen rearranjman
• NTRK1 geni kromozom 1q22 da lokalizedir
ve tirozin kinaz aktivitesiyle hücre
membran reseptörü kodlar
• NTRK1 normal tiroid follikül hücrelerinde
eksprese olmaz
• TPM3 ve TPR genleriyle olan reaaranjman
intrakromozomal inversiyon iken, TFG geni
ile olan t(1:3) translokasyonudur
PI3K/PTEN/AKT Yolak Mutasyonları
• Bu yolak RAS
mutasyonu sonucu
aktive olabileceği gibi
PI3K ve PTEN
genlerindeki mutasyonla
da aktive olabilir
• Anaplastik karsinomda
sık, daha az olarak
Folliküler karsinomda,
PTK’da %2-5 oranda
bulunur
miRNA Ekspresyon Değişiklikleri
• MikroRNA’lar protein-kodlayan
genlerin negatif düzenleyicileri
• Kanser hücrelerinde spesifik miRNA
düzeylerinde up/down regülasyon
mevcut
• PTK’unda miR-221, miR-222, miR187, miR-181b, miR-146b upregüle
J Clin Endocrinol Metab 2008;93:1600-1608
Sorular ve Kullanım Alanları
• PTK kuşkulu bir İAB’de moleküler
analizler tanıya yardımcı olabilir
mi?
BRAF V600E mutasyonu
• Papiller karsinom için güvenilir bir
marker
• Farklı araştırmacılar tarafından çalışılan
500’den fazla benign tümörün herhangi
birinde saptanmamıştır
• Klasik ve tall cell varyant
• Mutasyone tümörlerin ancak %10’u
folliküler varyant olguları
Endocr Relat Cancer 2005;12:245-262
• Prospektif çalışma: >1000
TİİAS örneğinde BRAF
mutasyon varlığı cerrahi
materyalde %100 papiller
karsinom tanısı ile korele
Nikiforov Y, 77th Annual Meeting of the America Thyroid Association, 2006
Nikiforov Y. Molecular Testing for Mutations in Improving the
Fine-Needle Aspiration Diagnosis of Thyroid Nodules
J Clin Endocrinol Metab, 2009, 94(6):2092–2098
• Tanı
Kullanım Alanları-I
(BRAF)
– Papiller karsinom için diagnostik marker
• TİİAS ve cerrahi materyal
• Prognoz?
– %13 Az diferansiye, %35 Anaplastik
karsinom (progresyon yüksek)
– “Tall cell” varyant
• Tedavi
• Tanı
Kullanım Alanları-II
(RET/PTK)
– Papiller karsinom için diagnostik marker
– TİİAB; selüler folliküler lezyon, papiller
karsinom açısından şüpheli grup
– Malignite potansiyeli belirsiz neoplazm
• Prognoz?
– Agresif lenfatik tutulum (Sugg, JCEM 1996)
– Agresif seyir ile ekspresyon korele değil
(Nikiforov, Am J Surg Pathol 2001)
*solid varyantta RET-PTK3 hariç
• Tedavi
Tedavi
• Anti-anjiogenetik faktörler
• Anti-büyüme faktör ve
reseptörleri
• Hedeflenmiş tedavi
– Sorafenib (BAY-43-9006)
• RET/PTK rearanjmanı taşıyan PTK
hücreleri BRAF mutasyonu
taşıyanlara göre daha duyarlı
J Clin Pathol published online 15 Jan 2009
• 40 Y, K
• İstmusda 0.3cm nodül
• TİİAS: Önemi belirsiz
atipi
* From the Catalogue of Somatic Mutations in Cancer, available online at the Sanger Institute. † Lowest mutation level in a sample resulting in a measured frequency ≥LOD.
• Folliküler adenomlarda bugün için
bildiğimiz spesifik mutasyon var
mıdır?
• Folliküler paternli lezyonların ayırıcı
tanısında moleküler analizlerin katkısı ne
kadardır?
• Braf V600E nokta mutasyonu ya da
klonal RET/PTK gen rearanjmanı papiller
karsinom için tanısal nitelikte
– *Ancak FVPTK’da her iki genetik değişiklik
de nadir
• Buna karşın Ras mutasyonu FVPTK (%40)
sık, neoplazm için kuvvetli bir gösterge
– *Ancak FA (%30) ve FK (%50) ’de de
görülebildiğinden FVPTK için tanısal değil
• Tanı
Kullanım Alanları-III
(PAX8/PPARγ)
– Folliküler karsinomların %35’inde görülür
• TİİAB ve cerrahi materyal
• *Folliküler adenomların %5’inde
görülebilmesine rağmen malignite için güçlü
kanıt
• Tanı
Kullanım Alanları-IV
(RAS)
– Tiroid rezeksiyonlarında sınırlı yararlılık
– TİİAB de daha büyük rol
• *Malignite için spesifik değil
• Konvansiyonel FK’da %40-50
• FVPTK’da %40
• FA’da %30
Olgu Sunumu
• 23 K
• Sağ tiroid lobunda 2 cm çaplı
hipoaktif nodül
Ayırıcı Tanı
• Folliküler Adenom
• Papiller Karsinom, folliküler
varyant
• Malignite potansiyeli şüpheli,
iyi diferansiye tiroid tümörü
HBME-1
CK-19
RET-PTK gen rearanjmanının araştırılması
165
200bp
100bp
TİİAB: Papiller karsinom
TİİAB: MNG
200bp
165
100bp
MNG
Papiller karsinom
Mutasyon tipi
• BRAF
• RET/PTK
Histoloji
• PTK
• PTK
• RAS
• FVPTK, FK, FA,
• PAX8/PPARG
• FK, FA
Teşekkürler….
Download