EKOLOJ* ve SÜRDÜRÜLEB*L*RL*K
advertisement
EKOLOJİ ve SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Doç. Dr. Mustafa Sami TOPÇU Ders Programı (Ekoloji ve Sürdürülebilirlik) 1. Çevre ve Ekolojinin Konusu ve Kapsamı. Genel Bilgiler. 2. Çevre ve Ekosistemin Bilgi Kaynakları 3. Ekosistemler ve Enerji Akışı 4. Enerji Kavramı ve Enerji Kaynakları 5. Sürdürülebilir Enerji Kavramı ve Kaynakları 6. Enerji, Çevre ve İnsan Sağlığı 7. Enerji, Ekonomi, Politika ve Geleceğimiz 8. Sürdürülebilirlik, Gıda ve Tarım 9. Ara Sınav 10. Sürdürülebilir Enerji ve İklim Değişikliği 11. Güneş Enerjisi, Rüzgar Enerjisi 12. Hidroelektrik Enerji, Jeotermal Enerji 13. Atıklar ve Biokütle Enerjisi 14. Genel Değerlendirme Çevre Nedir? Çevre; insanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır. Bir başka ifade ile çevre, bir organizmanın var olduğu ortam yada şartlardır ve yeryüzünde ilk canlı ile birlikte var olmuştur. Sağlıklı bir yaşamın sürdürülmesi ancak sağlıklı bir çevre ile mümkündür. Bir ilişkiler sistemi olan çevrenin bozulması ve çevre sorunlarının ortaya çıkması, genellikle insan kaynaklı etkenlerin doğal dengeleri bozmasıyla başlamıştır. İnsan yaşamı çeşitli dengeler üzerine kurulmuştur. İnsanın çevresiyle oluşturduğu doğal dengeyi meydana getiren zincirin halkalarında meydana gelen kopmalar, zincirin tümünü etkileyip, bu dengenin bozulmasına yol açmaktadır. Çevre Nedir? • Türk Çevre Mevzuatı Kanununa göre çevre, bütün vatandaşların ortak varlığı olup hava, su, toprak, bitki ve hayvan varlığı ile doğal ve tarihsel zenginlikleri içermektedir. Çevre Bilimi Nedir? • Çevre bilimi küçük bir alandan tüm dünyamızın Biyosferine kadar olan alanda bir organizma veya komuniteyi çevreleyen hava, su ve yaşam alanlarına yoğunlaşan çalışma alanıdır. • Özellikle insanların çevre üzerindeki etkileri üzerine çalışır. Çevre Biliminin Amaçları • Çevre biliminin ana amacı çevre problemlerinin tespit etmek ve çözmektir. • Bu amaç için çevre bilimciler insan ve çevre arasındaki iki tip etkileşim üzerinde çalışırlar: 1. İnsan davranışları çevremizi nasıl etkiler 2. Doğal kaynakların kullanımı Multi-Disipliner Bir Çalışma Alanı: Çevre Bilimi • Çevre bilimi birçok çalışma alanını içeren multi-disipliner bir alandır. • Çevre biliminin temellerini oluşturan en önemli bilim dalı Ekoloji’dir. ÇEVRE BİLİMİ Biyoloji Yer Bilimi Zooloji Jeoloji Botanik Paleontoloji Mikrobiyoloji Klimatoloji Ekoloji Hidroloji Fizik Mühendislik Kimya Sosyal Bilimler Biyokimya Coğrafya Jeokimya Antropoloji Sosyoloji Ekoloji Nedir? • Ekoloji, canlıların birbirleri ve çevreleriyle ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. • Ekosistem ise canlı ve cansız çevrenin tamamıdır. • Ekosistemi de abiyotik faktörler (toprak, su, hava, iklim gibi cansız faktörler) ve biyotik (üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılar) faktörler olmak üzere iki faktör oluşturur. • Bu tanımlamadaki organizmalar; diğer bir deyim ile canlılar veya canlı çevre, insan, hayvan ve bitkilere ait bireyleri veya bunlardan oluşmuş toplumları ifade etmektedir. • Tanımlamanın içinde geçen organizmaların içinde yaşadıkları ortam deyimi ise cansız çevre olarak da ifade edilir ve hava, su, toprak, ışık gibi faktörleri kapsar. Ekolojinin İlgili Olduğu Bilim Dalları • Ekolojinin; botanik, zooloji, mikrobiyoloji, fizyoloji, bitki beslenmesi, anatomi, morfoloji, patoloji, jeoloji, jeomorfoloji, mineraloji, fizik, kimya, meteoroloji ve klimatoloji gibi bilim dalları ile yakın ilgisi vardır. • Araştırma konusu, yöntemi ve amaçlarındaki bazı özellikleri yardımıyla ekolojiyi diğer doğa bilimlerinden ayırma olanağı vardır. • Ekoloji bütün canlılar için ortak olan ve canlılar üzerinde etki yapabilen temel konularla ilgilenir. • Diğer bir ayırıcı özelliği ise ekolojinin bir canlıya ait belirli organları ve bu organlardaki hayat süreçlerini değil, canlıların içinde bulundukları hayat ortamı ve diğer canlılarla olan karşılıklı ilişkilerini incelemesidir. • Kıtalardan okyanuslara, göllerden akarsulara, yer altı sularından atmosfere, mikroorganizmalardan insana ve bitkiler âlemine kadar bütün canlı ve cansız varlıklar arasında düzenli bir ilişki vardır. • Yani organizmalar yaşamlarını sürdürebilmeleri için diğer organizmalarla ve çevreleriyle ilişki içerisindedir. • Modern ekolojide anlama kolaylığı sağlamak için canlılar organizasyon derecesine göre sıralanır. • Bu sıralama sonucunda biyolojik spektrum meydana gelir. • Bu spektrum; Hücreler-Dokular-Organlar-Organ sistemleriOrganizmalar-Populasyonlar-Komuniteler-Ekosistemler-Biyosfer şeklinde sıralanır. • İşte bu spektrum içerisinde ekoloji; organizmalardan sonraki terimleri inceler. Ekoloji ile İlgili Temel Kavramlar • Birey Ekolojisi: Ekolojinin bir türe ait bireyin ortamıyla olan ilişkisini inceleyen bölümüdür. • Populasyon Nedir? Populasyon terimi önceleri sadece insanlar için kullanırken daha sonraları her çeşit canlı toplulukları da bu terimin kapsamına girmiştir. Kısaca populasyon, belirli sınırlar içinde yaşamakta olan, aynı türe ait canlı topluluğu ifade eder. • Komünite Nedir ? Belirli bir alanda bulunan uyumlu populasyonların oluşturduğu topluluktur. Abiyotik faktörlerle (cansız faktörler) birlikte komüniteler birbirlerine yeten topluluklardır. Ekoloji ile İlgili Temel Kavramlar • Biyosfer nedir ? Canlıların yaşamasına uygun, okyanus derinliklerinden Everest'in tepesine, oradan yeryüzünden 10.000 m yüksekliğine kadar olan atmosferdir. • Habitat nedir ? Populasyon içindeki bireylerin biyosfer tabakasındaki kalıtsal yapısına uygun yaşama bölgesine habitat denir. Habitat canlının yaşadığı yerin adresidir. • Niş nedir ? Habitat içindeki populasyonuna ait bireyin kendini ve çevresini etkileyen yaşama biçimidir. Buna bireyin kendi hayatını sürdürmek için yaptığı faaliyetlerin tümüdür. • Biotop nedir ? Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için uygun çevresel koşullara sahip coğrafik bölgededir. Biotop, komunitenin yerleştiği alan olarak kabul edilebilir. Ekoloji ile İlgili Temel Kavramlar • Flora Nedir ? Belli bir bölgeye adapte olmuş ve bu bölgede yaşamını sürdüren bitki topluluklarıdır. • Fauna Nedir? Belli bir bölgeye adapte olmuş ve bu bölgede yaşamım sürdüren hayvan topluluklarıdır. Ekoloji ile İlgili Temel Kavramlar • TÜR: Benzer özelliklere sahip olan ve aralarında üreme ilişkisi bulunan canlı bireyler topluluğudur. • POPULASYON: Belli bir türe ait , aralarında sosyal ilişkiler bulunan ve gen alışverişi yapabilen gruplardır. TÜR pop 1 pop 2 pop 6 pop 3 pop 4 pop 5 pop N pop 7
