Atriyal Fibrilasyon Tedavi Kılavuzu

Atriyal Fibrilasyon
Tedavi Kılavuzu
Sydell and Arnold Miller Family
Kalp ve Damar Enstitüsü
ATRİYAL FİBRİLASYON
hakkında bilmeniz gerekenler
Normal Kalp Ritmi
Kalbin Elektrik Sistemi
Kalp, kanı vücudun geri kalan kısımlarına pompalar.
Her kalp atışında önce kalbin üst iki odacığı (atriumlar),
ardından alt iki odacığı (ventriküller) kasılır. Bu
aksiyonlar mükemmel bir şekilde zamanlandıklarında
etkin bir pompalama sağlar. Kalp kasılmalarının
zamanlaması, kalbin elektrik sistemi tarafından yönetilir.
Elektriksel uyarı (impuls), sağ atriyumda yer alan
sinoatriyal düğümde (SA nod) başlar. Normalde SA
düğüm, uyarıların hızını kişinin aktivitesine göre ayarlar.
SA düğüm örneğin egzersiz sırasında uyarı hızını artırır,
uyku sırasında uyarı hızını azaltır.
SA düğüm bir uyarı verdiğinde, elektrik aktivitesi sağ
ve sol atriyumlara yayılarak, bunların kasılmasına ve kanı
ventriküllerin içine itmesine neden olur.
pulmoner
arter
aort
sinoatriyal (SA)
düğüm
pulmoner
venler
atriyoventriküler (AV)
düğüm
Uyarı, septumda (kalbin ortasına yakın) yer alan
atriyoventriküler (AV) düğüme geçer. AV düğüm,
uyarıların atriyumlardan ventriküllere geçmesine izin
veren tek elektrik köprüsüdür. Uyarı ventriküllerin
duvarlarından geçerek, kasılmalarına neden olur. Bunlar
sıkışarak kanı kalpten dışarı pompalarlar. Sağ ventrikül
kanı akciğerlere pompalarken, sol ventrikül kanı vücuda
pompalar.
His-Purkinje ağı
SA düğüm kalbin elektrik aktivitesini yönettiğinde oluşan ritme «normal sinüs ritmi» denir. Normal kalp, istirahatte
yaklaşık olarak dakikada 60 ila 100 kez bu düzenli ritimle atar.
atriyal uyarı
(P dalgası)
ATRİYAL FİBRİLASYON MERKEZİ
normal kalp ritmi
ventriküler uyarı
(QRS)
Randevular: 216.444.9162 veya 800.223.2273, dahili 49162
Atriyal fibrilasyon nedir?
Atriyal fibrilasyon (AF veya AFib) atriyumda başlayan
en yaygın düzensiz kalp ritmidir. Elektrik ritmini SA
düğümün yönetmesi yerine, birçok farklı uyarı bir anda
verilerek, atriyumlarda çok hızlı ve kaotik bir ritim meydana
gelir. Elektriksel uyarılar çok hızlı ve kaotik olduklarından,
atriyumlar kasılamaz ve/veya kanı etkili bir şekilde
ventrikülün içine itemez.
veya metabolik dengesizlikler, şiddetli enfeksiyonlar veya
genetik faktörlerle ilgili olabilir. Bazı durumlarda hiçbir
neden bulunamaz.
AF riski yaşla birlikte, özellikle 60 yaşından
sonra artar.
Atriyal fibrilasyon nasıl teşhis edilir?
Atriyal fibrilasyonu teşhis etmek için en yaygın olarak
kullanılan testler şunlardır:
„„ Elektrokardiyogram (EKG): EKG, kalp
kasından geçen elektriksel uyarıların resmini
grafik kağıdı üzerine çizer. EKG kalbin
elektriksel bir «anlık görünümünü» verir.
atriyal fibrilasyon
Uyarının kalp içinde düzgün bir şekilde ilerlemesi
yerine birçok uyarı aynı anda başlar ve atriyumların içine
yayılarak, AV düğüm boyunca ilerlemek için birbiriyle
yarışır. AV düğüm ventriküllere ilerleyecek uyarıların
sayısını sınırlar, ancak yine de birçok uyarı hızlı ve
karmaşık bir şekilde ilerler. Ventriküller düzensiz bir
şekilde kasılarak hızlı ve düzensiz bir kalp atışına yol açar.
Atriyumlardaki uyarıların sayısı dakikada 300 ila 600 atımı
bulabilir.
Atriyal fibrilasyona ne neden olur?
Atriyal fibrilasyonun tek bir «nedeni» yoktur, ama
aşağıdakiler gibi birçok durumla ilişkisi vardır:
„„
„„
„„
„„
„„
„„
„„
„„
„„
Hipertansiyon
Koroner arter hastalığı
Kalp kapağı hastalığı
Kalp ameliyatından sonra
Kronik akciğer hastalığı
Kalp yetmezliği
Kardiyomiyopati
Konjenital kalp hastalığı
Pulmoner emboli
„„ P
ortatif olay kaydedici monitör: Düzensiz kalp
atımı episodları ve semptomları daha az sıklıkta
olan hastaların bir ay civarında süreyle taşıdığı
monitördür. Elektrotlar (yapışkan pedler), göğüs
derinizin üzerine yerleştirilir. Elektrotlardan
monitöre giden teller takılır. Hasta semptomlar
meydana gelince bir düğmeye basarak monitörü
etkinleştirir. Cihaz birkaç saniye boyunca
kalbin elektrik aktivitesini kaydeder. Hasta daha
sonra cihazda kayıtlı olan bilgileri bir telefon
hattı üzerinden doktorun muayenehanesine
değerlendirilmek üzere iletir. Portatif olay monitörü,
semptomlarınıza hangi kalp ritminin neden
olduğunu bulmada çok kullanışlı bir yöntemdir.
„„ Hipertiroidizm
„„ Perikardit
„„ Virüs enfeksiyonu
„„ T
ranstelefonik monitör: Atriyal fibrilasyon
semptomları geliştirdiğinizde, iki bilezikli bir
monitör kullanarak veya monitörü kalbinizin
üzerine yerleştirerek, o anki kalp ritminizin
bir şeridi telefon üzerinden değerlendirme için
doktorunuza iletilebilir.
Vakaların en az %10’unda, altta yatan bir kalp
hastalığı bulunmaz. Bu vakalarda AF; alkol veya aşırı
kafein kullanımı, stres, bazı ilaçlar, elektrolit dengesizlikleri
Bu gözlemleme cihazları doktorunuzun,
semptomlarınıza bir düzensiz kalp ritminin (aritmi)
neden olup olmadığını belirlemesine yardımcı olur.
Daha az yaygın nedenler:
2
„„ Holter monitörü: Küçük bir harici kayıt cihazı,
genellikle bir ila üç gün olmak üzere, kısa bir
süre boyunca üzerinizde taşınır. Elektrotlar
(yapışkan pedler), göğüs derinizin üzerine
yerleştirilir. Elektrotlardan monitöre doğru giden
teller takılır. Elektriksel uyarılar sürekli olarak
monitöre kaydedilir ve burada saklanır. Monitör
çıkarıldıktan sonra, bir teknisyen bilgisayar
yardımıyla verileri analiz ederek kalp ritmini
değerlendirir.
Atriyal fibrilasyonun tehlikeleri nelerdir?
İlaçlar
Bazı insanlar atriyal fibrilasyonla yıllarca hiçbir
sorun çıkmadan yaşayabilir. Ancak, atriyal fibrilasyon
gelecekte sorunlara yol açabilir:
Atriyal fibrilasyon
tedavisinde öncelikle ilaç
kullanılır. Bu ilaçlar aşağıdakiler
olabilir:
„„ A
triyumlar hızla ve düzensiz attığından, kan
bunların içinden aynı şekilde hızlı akamaz. Bu ise
kanın pıhtılaşma olasılığını artırır. Kandan dışarı
bir pıhtı pompalanırsa beyne ilerleyerek bir inmeye
neden oalbilir. Atriyal fibrilasyonlu kişilerde inme
(strok) riski genel popülasyonun 5 ila 7 katıdır.
Pıhtılar vücudun diğer yerlerine de ilerleyerek
(böbrekler, kalp, barsaklar) başka hasarlara yol
açabilir.
„„ A
triyal fibrilasyon kalbin pompalama yetisini
azaltabilir. Düzensizlik kalbin daha az etkili
çalışmasına neden olabilir. Ayrıca uzun bir süre
boyunca devam eden atriyal fibrilasyon kalbi
ciddi düzeyde zayıflatabilir ve kalp yetmezliğine
yol açabilir.
„„ A
triyal fibrilasyon artan inme, kalp yetmezliği
ve hatta ölüm riski artışıyla ilişkilidir.
Atriyal fibrilasyonun semptomları nelerdir?
Hiçbir semptomunuz olmadan atriyal
fibrilasyonunuz olabilir. Semptomlarınız varsa
aşağıdakiler olabilir:
„„ K
alp çarpıntısı (palpitasyon) - Göğüste ani vuruş
veya kanat çırpıntısı hissi
„„ Enerji yokluğu veya aşırı yorgunluk hissi
„„ Sersemlik - Sersemlik hissi veya bayılma
„„ Göğüs rahatsızlığı - Göğüste ağrı, basınç veya
rahatsızlık
„„ Nefes darlığı - Normal aktiviteler sırasında ve hatta
istirahat sırasında nefes almada zorlanma
Atriyal fibrilasyon nasıl tedavi edilir?
Atriyal fibrilasyonun tedavi hedefleri normal bir
kalp ritmini (sinüs ritmi) yeniden kazanmak, kalp hızını
kontrol etmek, kan pıhtılarını önlemek ve inme riskini
azaltmaktır. Atriyal fibrilasyonu tedavi etmek için yaşam tarzında
değişiklikler, ilaçlar, kateter bazlı prosedürler ve cerrahi
dahil olmak üzere birçok seçenek kullanılabilir. Kalp
ritminize ve semptomlarınıza bağlı olarak size bir
tedavi önerilir.
Ritim kontrol ilaçları
(antiaritmik ilaçlar)
Antiaritmik ilaçlar kalbin normal sinüs ritmine geri
dönmesine veya normal sinüs rismini devam ettirmesine
yardımcı olur.
Ritim kontrol ilaçlarının birçok türü vardır:
prokainamid (Pronestyl); disopiramid (Norpace);
flekainid asetat (Tambocor); propafenon (Rythmol);
sotalol (Betapace); dofetilid (Tikosyn) ve amiodaron
(Cordarone).
Bu ilaçları ilk almaya başladığınızda, kalp ritminizin
ve ilaca yanıtın dikkatle izlenebilmesi için hastanede
yatmanız gerekebilir. Bu ilaçlar vakaların %30 ila
%60’ında etkilidir, ancak zamanla etkilerini yitirebilirler.
Size uygun olanı belirlemek için doktorunuzun birçok
farklı antiaritmik ilaç vermesi gerekebilir.
Bazı ritim kontrol ilaçları daha fazla aritmiye de yol
açabilir, bu yüzden semptomlarınız ve durumunuzdaki
değişiklikler hakkında doktorunuzla konuşmanız
önem taşır.
Hız kontrol ilaçları
Atriyal fibrilasyon sırasında kalp hızını yavaşlatmak
için bazı hız kontrol ilaçları, örneğin digoksin (Lanoxin),
beta-blokerler [metoprolol (Toprol, Lopressor)] ve
verapamil (Calan) veya diltiazem (Cardizem) gibi
kalsiyum kanal blokerleri kullanılır. Bu ilaçlar kalp
ritmini kontrol etmez, ancak ventriküllerde aşırı hızlı
atışı engeller.
Antikoagülan ilaçlar
Antikoagülan veya antiplatelet (pıhtılaşmayı önleyici)
tedavi ilaçları (örneğin varfarin (Coumadin) veya
aspirin), kan pıhtılaşması ve inme riskini azaltır, ancak
tümüyle ortadan kaldırmazlar. Coumadin alırken ilacın
etkinliğini değerlendirmek için düzenli kan tahlilleri
gerekir. Sizin için uygun olan antikoagülan ilaç hakkında
doktorunuzla görüşün.
3
Yaşam Tarzında Değişiklikler
Bu ilaçları almanıza ek olarak, kalp sağlığınızı
iyileştirmek için yapabileceğiniz bazı değişiklikler vardır.
„„ E
ğer kalp ritminiz belirli bazı aktivitelerde daha sık
oluyorsa, doktorunuza söyleyin. Bazen ilaçlarınızda
ayarlama yapılması gerekebilir.
„„ Sigarayı bırakın.
„„ Alkol alımınızı azaltın. Ölçülü olun. Alkolle ilgili
özel kuralları olup olmadığını doktorunuza sorun.
„„ Kafein kullanımını sınırlayın. Bazı insanlar kafeine
duyarlıdır ve kafeinli ürünler kullanırken daha fazla
semptom olduğunu farkedebilirler (örneğin çay,
kahve, kola ve reçetesiz satılan bazı ilaçlar).
„„ Öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarında kullanılan
uyarıcılardan kaçının, çünkü bu ilaçların bazıları
düzensiz kalp ritmi riskini artırabilecek maddeler
içerebilir. İlaçların etiketlerini okuyun ve
doktorunuza veya eczacınıza, size en uygun soğuk
algınlığı ilacı türünün hangisi olduğunu sorun.
Prosedürler
Atriyal fibrilasyonu düzeltmede veya kontrol etmede
ilaçlar işe yaramazsa, veya ilaçlar tolere edilemezse, anormal
kalp ritminin tedavisi için bir prosedür gerekebilir. Bunlar
örneğin elektriksel kardiyoversiyon, pulmoner ven antrum
izolasyon prosedürü, AV düğüm ablasyonu ve ardından
kalp pili yerleştirilmesi, veya cerrahi ablasyondur (Maze
prosedürü veya minimal invazif cerrahi tedavi).
Elektriksel Kardiyoversiyon: Kardiyoversiyon,
elektriksel olarak kalbi «sıfırlar». İlaçlar, atriyal
fibrilasyonu daha normal bir ritme dönüştürmede tek
başına her zaman etkili olmayabilir. Bazen normal bir
kalp ritmini yeniden kazanmak için kardiyoversiyon
uygulanır ve ardından ilacın normal ritmi devam
ettirmesine izin verilir. Kardiyoversiyon sıklıkla
normal ritmi geri getirir, ancak etkisi kalıcı olmayabilir.
atriyal
fibrilasyon
Atrial fibrillation
4
Hastayı uyutmak için kısa etki süreli bir anestezi
verildikten sonra, göğüs duvarının üzerine yerleştirilmiş
pedler yoluyla bir elektrik şoku verilir. Bu şok kalp
atımını senkronize eder ve normal ritmi geri kazandırır.
Kateter Ablasyonu: Kateter ablasyonu, ilaçları
tolere edemeyen kişilerde veya ilaçlar normal kalp
ritmini devam ettirmede etkili olamıyorsa bir seçenek
olabilir. Pulmoner ven ablasyonu ve AV düğüm
ablasyonu, atriyal fibrilasyon tedavisinde kullanılan
iki kateter ablasyonu prosedür türüdür. Her ikisi
de bir elektrofizyolog tarafından yapılır (kalp ritim
durumlarının tedavisinde uzman doktor).
Atriyal fibrilasyon genellikle pulmoner venlerde veya
bunların sol atriyuma bağlandığı yerde başladığından,
pulmoner ven ablasyon prosedürü sırasında (pulmoner
ven antrum izolasyonu veya PVAI) sırasında enerji,
pulmoner venlerin sol atriyuma bağlandığı noktaların
etrafına uygulanır.
Doktor, önce kateterleri (uzun esnek borular)
bacaktaki, bazen de boyundaki kan damarlarının içine
yerleştirir ve kateterleri atriyumun içine ilerletir. Enerji,
ablasyon için hedeflenen dokuya kateterin ucuyla verilir.
Sıklıkla atriyal fibrilasyonu tetikleyen veya devam ettiren
diğer alanlar da hedef alınır.
Sonunda küçük daire şeklinde skarlar (yara izleri)
oluşur ve atriyal fibrilasyona neden olan anormal
sinyallerin atriyumun geri kalanına ulaşmasını
engellerler. Ancak bu prosedür sırasında başlatılan
skarların oluşması 2-3 ay sürebilir. Skarlar oluştuktan
sonra, pulmoner venlerin içinden uyarı çıkışını bloke
ederek, bunları elektriksel açıdan kalpten «izole eder»
veya «bağlantısını keserler». Böylece SA düğüm tekrar
kalp ritmini yönetmeye başlayabilir ve normal sinüs
ritmi geri kazanılır.
Lezyonların iyileşmesi ve skarları oluşturması haftalar
sürdüğünden, nekahat döneminde atriyal fibrilasyon yaygın
olarak yaşanır. Nadiren, atriyal fibrilasyon prosedürden
sonraki birkaç hafta boyunca daha da kötü olabilir ve
lezyonların oluşturulduğu yerdeki bir enflamasyona bağlı
olabilir. Çoğu hastada bu episodlar 1 ila 3 ay içinde geçer.
normal (sinus)
(sinüs) rhythm
ritim
Normal
Shock from cardioversion
kardiyoversiyon
kaynaklı şok
AV düğüm ablasyonu: Bu tip ablasyon sırasında,
venlerin içinden (genellikle kasıktan) kateterler
sokularak kalbe ilerletilir. Kateterden radyofrekans
enerjisi verilerek, AV düğümün yaralanması sağlanır.
Bu işlem, atriyumdan ventriküle elektrik sinyal
geçişini engeller. Bu sonuç kalıcıdır, dolayısıyla
hasta, uygun bir kalp hızını devam ettirebilmek için
sürekli bir kalp piline ihtiyaç duyar. Her ne kadar bu
prosedür atriyal fibrilasyon semptomlarını azaltsa
da, hastalığı iyileştirmez. Hastada atriyal fibrilasyon
devam edeceğinden, inme riskini azaltmak için bir
antikoagülan (kanı sulandırıcı) ilaç reçetelenir.
Önemli not: Daha iyi tedavi alternatifleri
nedeniyle AV düğüm ablasyonu, atriyal fibrilasyon
tedavisinde nadiren kullanılır.
Cihazlı Tedavi
„„ Kalıcı
Kalp Pili: Kalp pili (pacemaker), uygun bir
kalp hızını devam ettirebilmek için kalp kasına küçük
elektriksel uyarılar gönderen bir cihazdır. Kalp pilleri,
kalp hızı düşük olan AF’li kişilere implante edilir.
Kalp pilinin bir uyarı oluşturucusu (pilin ve küçük
bir bilgisayarın bulunduğu yer) ve telleri vardır.
Teller uyarı oluşturucu bölümden gelen uyarıları kalp
kasına gönderir, ayrıca kalbin elektriksel aktivitesini
algılar.
Kalp pili
Uyarı
oluşturucu
pil ve küçük
bir bilgisayar
içerir
Teller
Teller, uyarı
oluşturucudan gelen
uyarıları kalp kasına
gönderir, ayrıca kalbin
elektriksel aktivitesini
algılar. Her uyarı kalbin
kasılmasına neden
olur. Kalp pilinde, kalp
durumunuzun tedavisi
için 1-3 tel olabilir.
Yeni kalp pillerinde aritmi yönetimine yardımcı
olmak ve kalp hızıyla ilgili fonksiyonu mümkün
olduğunca optimize etmek için birçok sofistike özellik
bulunmaktadır.
Cerrahi tedavi
Bazı hastalar atriyal fibrilasyonun cerrahi tedavisi için
uygundur. Bunlar aşağıdaki karakteristiklerden bir veya
birkaçının bulunduğu hastalardır:
„„ İ laçlarla optimal tedaviden sonra devam eden inatçı
atriyal fibrilasyon
„„ Başarısız kateter ablasyonu
„„ Sol atriyumun içinde kan pıhtıları
„„ İnme öyküsü
„„ Genişlemiş sol atriyum
„„ Kalp cerrahisi gerektiren diğer durumlar
Maze prosedürü sırasında, sol ve sağ atriyumda
bir dizi hassas kesi veya lezyon yapılarak, elektriksel
uyaranların AV düğüme erişimi, belirlenen yollarla
kısıtlanır. Bu kesiler anormal uyarıların atriyumları
etkilemesini ve atriyal fibrilasyona neden olmasını
engeller.
Cerrahi Maze prosedürü, geleneksel olarak
atriyumlarda hassas cerrahi kesilerin yapıldığı bir teknikle
yapılabilir. Radyofrekans, mikrodalga, lazer, ultrason
veya kriyotermi (dondurma) yoluyla iletim blokaj hatları
oluşturmak üzere tasarlanmış yeni teknolojilerle de
yapılabilmektedir. Bu tekniklerle, lezyonlar ve sonrasında
skar dokusu oluşturularak anormal elektriksel uyarıların
kalp içinden iletimi bloke edilir ve doğru yoldan geçen
normal uyarı iletimi teşvik edilir.
Bu yaklaşımların birçoğu minimal invaziv
(endoskopik veya «anahtar deliği») cerrahi tekniklerle
yapılabilir.
Doktorunuz tıbbi durumunuza göre sizin için en
uygun olan prosedür hakkında sizinle konuşacaktır.
Eğer bir hastada atriyal fibrilasyon varsa ve diğer kalp
sorunlarının (kapak hastalığı veya koroner arter hastalığı)
tedavisi için cerrahi gerekiyorsa, cerrah atriyal fibrilasyon
için cerrahi tedavisi aynı anda yapabilir.
5
Sol Atriyal Apendiks Eksizyonu
stapler
Hemen hemen tüm cerrahi yaklaşımlar, atriyal
apendiksin eksizyon veya eksklüzyonunu içerir. Sol
atriyal apendiks sol atriyumda bulunan küçük ve kulak
şeklinde bir dokudur. Bu doku atriyal fibrilasyonlu
hastalarda potansiyel bir kan pıhtısı kaynağıdır. Atriyal
fibrilasyon tedavisini amaçlayan cerrahi prosedürler
sırasında, sol atriyal apendiks çıkarılır ve stapler adı
verilen bir cihaz kullanılarak doku kapatılır.
Atriyal Fibrilasyon Merkezi
Cleveland Clinic Atriyal Fibrilasyon Merkezi, atriyal fibrilasyon hastaları için kapsamlı bir tedavi sunar. Kardiyoloji, kalp
cerrahisi, kardiyak görüntüleme, aritmi araştırması, acil tıp, nöroloji ve geriyatrik tıp alanlarından uzmanlar, hastalarına
en uygun bireysel yaklaşımları oluşturmak için tecrübelerini birleştirirler.
Cleveland Clinic Atriyal Fibrilasyon Merkezi’ne geldiğinizde, dünyanın en iyi uzmanlarından bazılarıyla tedavi göreceksiniz.
Doktorlarımızın birçoğu en yeni tedavilerin araştırma ve geliştirmesine katılmaktadır.
Doktorlarımız mevcut tedavi seçeneklerinin uzun vadeli etkilerini artırmak için, atriyal fibrilasyonun altta yatan nedenlerini
daha iyi anlamaya yönelik bilimsel ve klinik araştırmalarda yer alır.
Ayrıntılı Bilgi İçin
Atriyal fibrilasyon ile ilgili ayrıntılı bilgi için www.clevelandclinic.org/heart adresimizi ziyaret ederek bir hemşiremizle
çevrimiçi sohbet edebilir veya Contact Us (İletişim) bölümünden bize e-posta gönderebilirsiniz.
Atriyal fibrilasyon ve mevcut tedavi seçenekleri hakkında bir hemşireyle konuşmak için lütfen 866.289.6911 numaralı
telefondan ücretsiz olarak Kalp ve Damar Merkezi Hemşiresini arayın. Sorularınıza yanıt vermekten memnuniyet duyarız.
Randevu Almak İçin
Randevu almak için lütfen 800.223.2273, dahili 49162 veya 216.444.1962 numaralı telefonları arayın.
Uluslararası hastalar 001.216.444.8184 numaralı telefonu arayarak veya web’de www.clevelandclinic.org/appointments
adresini ziyaret ederek randevu almalıdır.
Sydell and Arnold Miller Family Kalp ve Damar Enstitüsü hakkında
Hastalara uzman tıbbi yönetimi ve her türlü tedaviyi sağlayan Sydell and Arnold Miller Family Kalp ve Damar Enstitüsü,
dünyanın en büyük kardiyovasküler uzmanlık gruplarından biridir. Kardiyak bakım programımız, 1995’ten beri
U.S. News & World Report listesinde 1 numarada yer almaktadır.
Uzmanlık alanlarımızda araştırma, eğitim ve klinik pratik biraraya getirilerek, kardiyovasküler hastalık için yenilikçi ve
bilimsel tabanlı tedaviler sağlanmaktadır. Doktor ve bilimadamlarımızın kardiyovasküler hastalığın önlenmesi ve şifasına
gösterdikleri bağlılık, kardiyovasküler hastalığı olanlarda daha iyi bir yaşam kalitesine, yenilikçi bakımlara ve daha iyi
sonuçlara yol açmıştır.
Bu bilgiler doktorunuzun veya sağlık uzmanınızın tıbbi görüşlerinin yerini alma amacını taşımaz.
Belirli bir tıbbi durum hakkında görüş almak için lütfen sağlık uzmanınıza danışın.
www.clevelandclinic.org/heart
6
© 2000-2009 Cleveland Clinic. Her hakkı saklıdır. Rev. 10/09 129407