3002cinsiyethormon GAndican

Doç. Dr. Gülnur Andican
CTF Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı
Gonad Hormonları
 Gonadlar; germ hücreleri ve cinsiyet hormonları
(steroid yapılı) üreten organlar
 Germ hücrelerinin gelişmesi için yerel cinsiyet
hormonları gerekli
 Ovaryum: ovum ve östrojen, progesteron üretir.
 Testis: spermatozoa ve testosteron üretir.
Testis: sperm ve
androjen sentezi
 Germ hücreler: (seminifer
tubullerde)
spermatogonyum,
spermatosit…
 Leyding hücreleri seminifer
tübüllerde bağ doku içine
saçılmış halde bulunur:
testosteron üretir.
 Sertoli hücreleri: germ
hücre farklılaşması ve
olgunlaşması için gerekli
ortamı sağlar
Testosteron sentezi
 Hipotalamus GnRH
(peptid)
 Hipofiz: LH; FSH
 LH; testosteron
üretimi için başlıca
düzenleyici (ACTH’a
benzer mekanizma ile)
Kolesterolun StAR
(steroidojenik akut
düzenleyici protein) ile
mitokondri iç zarına
taşınma hızını artırır.
 StAR (steroidojenik akut
düzenleyici protein) ile
Kolesterol, mitokondri iç
zarına taşınır: Hız
kısıtlayıcı basamak.
 Mitokondri iç zardaki
P450scc ile pregnenolon
sentezlenir (adrenal,
over ve testis).
(Adrenalde ACTH ile
uyarılır)
Androjenler
Dihidrotestosteron
• Testosteron (prohormon), 5α-redüktaz ile dokularda (KC,
böbrek (tip1), seminal vezikül, prostat (tip2)) androjen olan
ve kendisinden daha güçlü etkiye sahip dihidrotestosterona
(DHT) irreversibl indirgenir.
Düzenlenme
 GnRH’un pulsatil
salınım ile başlar.
 Ön hipofizde LH (yarı
ömrü 30 dak.), FSH(4
saat)salınımı
 LH ve FSH salınımı
GnRH ve testislerin –
feed back sinyallerine
bağlı
Testosteron ve DHT cinsel farklılaşmada,
spermatogenez, erkek tipi davranışlarda, ikincil seks
karakterleri ve aksesuar yapıların gelişimi ve
fonksiyonlarında etkilidir
Grup 1: Hücre içi reseptörlere bağlanan
hormonların etki mekanizmaları
Hipogonadizm
Azalmış testis fonksiyonları sonucu testosteron ve
spermaozoa veya her 2’side az.
 Hipogonadotropik hipogonadizm: Hipofiz hormonları
az. (Ör: Kallmann sendromu, GnRH eksik, kadın ve
erkekte)
 Hipergonadotropik hipogonadizm: Hipofiz
hormonları yüksek ve düşük testosteron (primer).
Kromozom bozuklukları, Ör: Klinefelter sendromu
(47, XXY); küçük testis, azospermi, infertilite görülür.
Enzxim defektleri.
Hipogonadizm
Testosteron sentezi yokluğu Ergenlik öncesi olursa; 2. cinsiyet karekteri

gelişemez. Erişkin dönemde; karekterler geriler.
 Primer hipogonadizm: Testisi etkileyen olaylar testis yetmezliği
(sentezdefekt). Testosteron düşük, gonodotropinler yüksek.
 Sekonder hipogonadizm: Gonadotropinlerin kusurlu salınımı.
 İzole kalıtımsal enzim kusurları.
 Jinekomasti: Puberte, ilaç kullanımı (androjen ler,
amfetamin, marijuana). östrojen/androjen oranı artmış.
Yağ dokusu artanlarda. Serbest testosteron azalma, SHBG
artış, hCG salgılayan testis tümörleri, (ilk bulgu inekomasti)
 Tümör: Hipofiz, testis (germ, leyding, sertoli). (hCG and αfetoprotein )
 Erektil disfonksiyon: Psikojenik ve organik sebepler:
vaskuler problemlere sekonder (diabet, ateroskleroz, HT,
kanser), ilaçlar.
 İnfertilite:
 Çoğu çift gerçekte infertil değil, fertilite düşük. (evlenme yaşı, geç




çocuk sahibi olma istediği, kadın karier, kontraseptifler).
Kr. Hastalıklar: testikuler fonk, sperm sayısı, Hipogonadizm
Enfeksiyonlar, %40 idiopatik.
Değerlendirme: Semen analizi: en az 3 kez, 2-3 ay ara ile (ateş,
travma, ilaç toksisite), 1 sa. içinde analiz: hacim (2-4 ml), sperm
sayı (20x106/ml), harekertlilik (%30),
hormon analizleri: Testosteron sabah 20-40 dak. ara ile, FSH, LH
PRL: Gonodotropinleri salınımını baskıladığından bakılmalı
Gonad Hormonlar-Kadın
Doç. Dr. Gülnur Andican
CTF Biyokimya Anabilim Dalı
 Ovaryum: dişi cinsiyet hormonları (östojenler) ve
germ hücreleri
 Östrojenler: Hormon ailesi. Ovaryum kaynaklı başlıca
17β-östradiol üretilir
 Gebelikte: plesanta kaynaklı östriol de üretilir




Östrojenlerin
sentezi
Androjenlerden (O , NADPH) aromatazla (P450 karma işlevli oksidazdır)
2
Teka hücreleri: Androsteron ve testosteron kaynağı
Granüloza hücrelerinde: Aromataz enzimi ile sentez
Korpus luteum: progesteron ve östradiol sentezler salgılar
Östrojenler
 Androjelerden periferde aromataz ile de sentezlenir. Öz:
erkekte tüm östradiol’un (E2) %80’i.
 Gebelikte: E2’nin %50‘si periferik aromataz ile adrenal
androjenlerden sentezlenir.
 Östron çok az overlerden salınır. androstenedion östrona
çevrilimi atomataz ile özellikle yağ dokuda (karaciğer, deri
ve diğer dokularda da var). Enzimin artışı; hipertirodizm,
yaşlanma ve obesitede: östrojenizasyon
 Menapoz sonrası: androstenedion östrona çevrimi ana
kaynak.
• Hiptalamus-Hipofiz Aksı:
• Döngüsel over fonksiyonu
hipofiz gonodotropinlerin
uygun zamanda salınımına
bağlı, steroidlerin
salgılanma hızları
menstrüel döngü
süresince değişir.
• Siklus; 1. gün mensturel
kanamadan-bir sonraki
kanamaya kadar. (28 gün)
(foliküler faz: 10-16 gün,
luteal faz: sabit 14 gün)
 Ovulasyondan önce
PG’ler artar (folikül
rupturu).
 Luteal faz: çatlayan
folikül korpus
luteuma (geçici
endokrin organ)
dönüşür ve östrodiol
ve progesteron üretir
(endometriumu
hazırlar).
 Progesteron (ana
hormon, pik 8.gün)
ve östrodiol artışı LH
ve FSH’ı inhibe eder.
Plesanta hormonları-Gebelik
 Plesanta: Embrio ile anne dolaşımı arasında beslenmeyi
sağlar, anne-bebek arası dolaşımı ayırır.
 Bir grup hormon üretir, gebeliğin devamını sağlar.
 hCG: Glikoprotein yapılı, LH’a benzer (α aynı, βbenzer).
Korpus luteumu destekler (progesteron üretimi
için).Plasentadan sentez. İmplantasyondan sonra saptanır.
1.trimestr ortasında pik sonra azalır. Erken gebelik testi.
POCT. Lab kiti:sabah ilk idrar %1 yanlış negatif, Serum:
kantitatif immunolojik yöntemler.
Gebelik- Ösrojenler
 Gebelik boyunca artar. Östriol üretimi:fetoplesantal işlevi
yansıtır.
Doğum
 Gebeliğin sonlandırılmasından sorumlu etmenler kesin değil
 Uterus kasılmasını etkileyenler:Östrojenler, progestrinler,




katekolaminler, Oksitosin
Oksitosin: P.P, ADH yapısal benzerlik gösterir. Uterus
kasılmasını uyarır. Ancak gebelik sonuna ulaşıldığında etkili.
100kat reseptör artışı olur (doğumu kolaylaştırmak için
kullanılır.)
Gebeliğin sonunda östrojen artışı Oksitosin reseptörlerinin
sayısını artırır, progesteron azaltır. Reseptörler uterus ve meme
başında bulunur.
Doğum başladığında serviks genişler oksitosin salınır, daha fazla
kasılma
Plesanta çıktıktan sonra progesteron ve östriol hızla düşer
Meme bezi gelişimi-emzirme
 Östojenler: kanal gelişimini sağlar.
 Progesteron: Alveol farklılaşmasını sağlar. Gebelikte
süt üretimini, salgılanmasını inhibe eder. Doğumdan
sonra ani düşünce süt üretimi başlar.
 Prolaktin: Gebelikte çok büyük artış (2ng/ml-200
ng/ml). Doğumdan sonra ani düşer. Emme ile salınımı
uyarılır.
 Emme oksitosin salınımını, kanalların kasılmasını
uyarır, süt fışkırmasını sağlar.
Etki mekanizması
 Steroid reseptörleri gibi
 Östrojen reseptörü (α ve β) ve progesteron reseptörü (A,
B)2 formu var: Steroid bağlayan bölge, DNA bağlayan bölge
ve transkripsiyon başlatan bölge
 Spesifik gen transkripsiyonu, protein sentezi
 Cinsiyet hormon reseptörlerine diğer steroid cinsiyet
hormonları bağlanabilir. HRE bağlanma dizileri çok
benzer. Bazı hormonlar çapraz etkilere sahip.
 Östrojenler hem östrojen hem de progesteron
reseptörlerinin artırırlar.
Menopoz
 Menstrasyonun kalıcı kesilmesidir.
 Mensturel döngü 51 yaş (45-55) ortadan kalkar. Yaşla birlikte atrezi,








tekrarlayan ovulasyonlar: Folikül kaybı ve Overyumdan östrojen
üretimi kaybı
Östron (zayıf östrojen) androstenediondan periferde aromataz ile
Progesteron için alternatif yok.
Östron hipofizi baskılamak için yeterli değil. LH ve FSH yüksek
(testoron artışı). Hirsutizm (erkek tipi kıllanma)
Östradiol %90’ kadar azalır, inhibin çok düşer.
Östron alt idrar yolu ve vajen epiteli atrofisini önlemeye yeterli değil.
Klinik semptomlar: ısı basma, vajinal kuruluk (östradiol düştüğü için)
Koroner kalp hastalığı (2kat) ve osteoporoz riski artar.
Osteoporozda kemik kütlesi azalanlarda östron çok az.
Yapay agonist ve antagonistler
 Östojenler:
 Kc’den met yavaş olan 17αetinil östradiol (oral kontraseptif olarak)
 Klomifen: Hipotalamus östrojen R’ne bağlanır. GnRH salınımını
kısıtlamaz. LH, FSH salınır birden çok folikül olgunlaşır, çoğul gebelik
olabilir.
 Tamoksifen. Meme kanserinde. Östojen R ile bağlanır. Kararlı bileşik
oluşur. R sürekli bağlı döngüye giremez, östradiol etkisi bloke olur.
 Osteoporoz tedavisinde: Östrojen agonisti; üreme sistemini
etkilekmeksizin kemikte anabolizan etki
 Progestinler: 17α-alkil 19-nor testosteron andr ojenik etkisi az. (oral
kontraseptif),
Hipogonadizm
 Primer hipogonadizm: Ovaryumu doğrudan etkileyen
olaylar: over yetmezliği, (ovulasyon az, hormon sentezi az)
 Sekonder hipogonadizm: Hipofiz gonodotropinler işlev
kaybı.
 Turner sendromu:Kromozomal anomali X yok, veya 46XY
İnfertilite