Beslenme

Astım Gelişmesini ve Ortaya
Çıkmasını Etkileyen Faktörler
İnt.Dr.İdris Ersin
Giriş
Risk faktörleri hastalığın gelişmesine yol
açan ve astım semptomlarını tetikleyen
faktörler olarak ikiye ayrılabilir; ancak
bazıları her ikisine de neden olabilir.
1- Konak faktörleri
2- Çevresel faktörler
Giriş
 Astıma yatkınlık genlerin
hem diğer genlerle , hem
de çevresel faktörlerle
olası etkileşimi
sonucunda belirlenir.
 Bağışıklık sisteminin
olgunlaşması ve yaşamın
ilk yıllarında enfeksiyonla
karşılaşmanın
zamanlaması genetik
yatkınlığı olan bireylerde
astım riski açısından
önemlidir.
Sosyoekonomik Faktörler
 Astım prevalansı ; gelişmekte olan ülkelere
kıyasla gelişmiş ülkelerde,
 Gelişmiş ülkelerin varlıklı topluluklarına kıyasla,
yoksul topluluklarında,
 Gelişmekte olan ülkelerin ise yoksul
topluluklarına kıyasla varlıklı topluluklarında
daha yüksektir.
 Bu durum alerjen maruziyeti ve sağlık
hizmetlerine erişim gibi farkları yansıtmaktadır
Konak Faktörleri: Genetik
 Veriler astım astım patogenezinde birden çok genin yer
alabildiğini ve farklı etnik gruplarda farklı genlerin
sorumlu olabileceğini göstermektedir.
 Gen araştırmaları başlıca dört alana odaklanmaktadır:
1- Özgül IgE ab üretimi(Atopi)
2- Hava yolu aşırı duyarlılığının ortaya çıkması
3- Kemokinler ve büyüme faktörleri gibi enflamatuar
mediyatörlerin oluşumu
4- Th1 veya Th2 yönündeki yanıtı belirleyen
faktörler(hijyen hipotezi)
Genetik
Astıma yatkınlıkla ilgili birkaç kromozom
bölgesi tanımlanmıştır.
Örneğin; artmış bir total serum IgE düzeyi
oluşturma eğilimi ile hava yolu aşırı
duyarlılığı kalıtsal olarak birlikte
edinilmekte ve hava yolu aşırı duyarlılığını
yöneten genler kromozom 5q üzerinde,
IgE düzeylerini düzenleyen majör bir gen
bölgesinin yakınında bulunmaktadır.
Genetik
 Astıma yatkınlık yaratan genlere ek olarak astım
tedavisine verilen yanıtla ilişkili genler de
mevcuttur.
 Örneğin, beta-adrenoreseptörünü kodlayan
gendeki varyasyonlar hastaların beta2agonistlerine verdikleri yanıtlardaki farklılıklarla
bağlantılandırılmıştır.
 İlgi çeken diğer genler, glukokortikosteroidlere
ve lökotrien modifiye edici ilaçlara verilen
yanıtları düzenleyen genlerdir
Obezite
Obezitenin de astım için bir risk faktörü
olduğu gösterilmiştir.
Leptinler gibi bazı medyatörler hava yolu
fonksiyonunu etkileyebilmekte ve astım
gelişme olasılığını yükseltebilmektedir.
Cinsiyet
Erkek cinsiyet çocuklarda astım için bir
risk faktörüdür.
Astım prevalansı, 14 yaşından önce erkek
çocuklarda kız çocuklara göre yaklaşık 2
kat yüksektir.
Çocuklar büyüdükçe cinsiyetler arasındaki
farklılık azalır ve erişkinlik çağında astım
prevalansı kadınlarda erkeklerden daha
yüksektir.
Çevresel Faktörler-Alerjenler
 Ev içi ve ev dışlı alerjenlerin astım alevlenmelerine
neden olabildiği iyi bilinmekle birlikte, bunların astım
gelişimindeki rolleri hâlâ tam olarak anlaşılamamıştır.
 Çalışmalar ev tozu akarı alerjenlerine, kedi veya
köpeklerin derilerinden kaynaklanan kepeklere ve
Aspergillus küflerine duyarlılaşmanın 3 yaşına kadar
çocuklarda astım benzeri semptomlar için bağımsız risk
faktörü olduğunu göstermiştir.
 Bazı veriler ev tozu akarlarına maruz kalınmasının astım
gelişimi için nedensel bir faktör olabileceğini
düşündürmesine karşın, başka çalışmalarda bu yorum
kuşkulu bulunmuştur
Enfeksiyonlar
 Bebeklik çağında bazı virüsler astımla ilgili
fenotipin başlangıcı ile ilişkilendirilmiştir.
 Hastaneye yatırılan ve RSV olduğu belgelenen
çocuklarda yapılan birkaç çalışmada, bu
hastaların yaklaşık %40’ında hışıltılı solunumun
devam ettiği veya geç çocukluk çağı astımının
ortaya çıktığı gösterilmiştir.
 Öte yandan yaşamın erken dönemlerinde
geçirilen bazı solunum yolu enfeksiyonlarının
(kızamık ve RSV gibi) astım gelişimine karşı
koruyucu olabileceğine işaret eden kanıtlar
vardır.
Mesleksel Duyarlılaştırıcılar
 Mesleksel astım, 300’den fazla madde ile
ilişkilendirilmektedir.
 Bu maddeler izosiyanatlar gibi yüksek reaktivite
gösteren moleküller, hava yolu yanıtında
değişikliklere neden olan iritanlar, platin tuzları
gibi immünojenik maddeler ve IgE yapımını
uyaran bitki ve hayvan kökenli karmaşık biyolojik
ürünlerdir.
 Yüksek mesleksel astım riski yaratan iş kolları;
çiftçilik ve ziraat işleri, boyacılık (sprey
kullanarak yapılan boyacılık dahil), temizleme
işleri ve plastik üretimidir.
Sigara
 Doğum öncesi ve sonrasında sigara dumanına
maruz kalınması, erken çocukluk döneminde
astım benzeri semptomlar gelişmesi riskinin
daha yüksek olması gibi ölçülebilir zararlı
etkilere neden olmaktadır.
 Doğumdan hemen sonra yapılan akciğer
fonksiyonu çalışmalarında, annenin gebelik
sırasındaki tütün kullanımının akciğer gelişimi
üzerinde etkisi olduğu gösterilmiştir.
 Ayrıca sigara kullanan annelerin bebeklerinde
yaşamın ilk yılında hışıltılı solunum ile seyreden
hastalık gelişme riski 4 kat yüksektir.
Ev dışı/ev içi hava kirliliği
Ev dışı hava kirliliğinin astım gelişimi
üzerindeki rolü tartışmalıdır.
Hava kirliliğinde artışla bağlantılı olarak
astım alevlenmelerinin de arttığı
gösterilmiştir ve bu durum, hava kirliliğine
yol açan maddelerde meydana gelen
genel bir artışa ya da bireylerin duyarlı
olduğu özgül alerjenlerin artmasına bağlı
olabilmektedir.
Ev dışı/ev içi hava kirliliği
Ev içi hava kirliliğine yol açan maddeler:
sigara dumanı, ısıtma ve soğutma için
kullanılan gaz ve biyomas yakıtların
dumanı, küf, hamamböceği istilası.
Hava kirliliğine neden olan maddelerin
astım gelişimi üzerindeki rolü iyi
bilinmemektedir.
Beslenme
Beslenmenin, özellikle anne sütünün,
astımla bağlantısı yaygın olarak
araştırılmıştır ve genel olarak veriler,
işlenmemiş inek sütü ve soya proteini
içeren besin alan çocuklarda erken
çocukluk çağında hışıltılı solunum ile
seyreden hastalık insidansının anne sütü
alan çocuklara kıyasla daha yüksek
olduğunu göstermektedir.
Beslenme
Bazı veriler, batı tipi beslenmenin bazı
özelliklerinin örneğin işlenlenmiş gıda
alımının artması, antioksidan alımının
azalması, n-6 çoklu doymamış yağ asidi
alımının artması ve n-3 çoklu doymamış
yağ asidi alımının azalması astım ve
atopik hastalık sıklığında yakın zamanda
meydana gelen artışa katkı sağladığını da
düşündürmektedir.
Teşekkürler
Kaynak: Global Initiative for
Asthma Report 2006