2008-2009 GÜZ YARIYILI MALZEME I Malzemelerin İç Yapısı 20.10.2008 Şekil 2.8. Atomlararası mesafe oluşumu 1 no’lu eğri : Elektrostatik çekme kuvvetleri 2 no’lu eğri : Elektrostatik itme kuvvetleri 3 no’lu eğri : Toplam kuvvet Xo = Atomlar arasındaki mümkün olabilecek en kısa mesafe (denge konumu). FK = Kohesif kuvvet (atomlar arası bağı koparmak için gereken maksimum kuvvet Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 2 Şekil 2.9. Atomlar arası potansiyel enerji çukuru Wb Fdx X0 Wb = atomlar arası bağ enerjisi (kohesif enerji) Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 3 Atomlar arası mesafenin (a) itme-çekme kuvvetleri ve (b) potansiyel enerji ile ili şkisi Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 4 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar Arası Mesafe ve Bağ Enerjisi (devamı) Potansiyel enerji eğrisinin biçimi ve enerji çukurunun derinliği malzemenin ; Mukavemeti Elastiste modülü Ergime sıcaklığı Isıl genleşmesi ile yakından ilgilidir. Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 5 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar Arası Mesafe ve Bağ Enerjisi (devamı) T=0 K ► Potansiyel Enerji minimum ( Eo veya Wo) Atomlar arası mesafe minimum (ro veya ao) T > 0 K ► Isıl enerji etkisi ile atomlar titre şmeye başlar ve iki atom arasındaki uzaklık sürekli değişir (itme kuvvetleri çekme kuvvetlerinden daha etkilidir). T=0 K ile herhangi bir T (K) aras ındaki atomlar arası uzaklık farkı ısıl genleşme olarak tanımlanır. 1 dl αL l dT p l = doğrusal ısıl genleşme katsayısı Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 6 Atomların ortalama kafes konumlar ı etrafındaki titreşimleri sonucu fonon (elastik dalga) oluşumunun şematik gösterimi Atomların normal kafes pozisyonlar ı Titreşimler sonucu atomların yeni pozisyonları Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 7 Simetrik bir potansiyelde atomlar ın titreşimi Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 8 Bir iyonik kristalin potansiyel enerjisi (asimetrik potansiyel). Titreşim enerjisi artarsa asimetrik potansiyelden dolay ı ortalama atomlar arası uzaklık artar. İtme potansiyeli Çekme potansiyeli Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 9 Asimetrik ve simetrik potansiyelde atomlar ın titreşimi Asimetrik potansiyel Simetrik potan siyel Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 10 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar Arası Mesafe ve Bağ Enerjisi (devamı) Atomlar arası mesafeyi neler belirler ? 1) İyonsallık derecesi : Elektron alan atomun yar ıçapı büyür, verenlerin ise küçülür. Bu nedenle iyonsallık derecesi arttıkça atomlar arası mesafe artar. Örnek : Fe atomunun yarıçapı = 0.124 nm Fe2+ iyonunun yarıçapı = 0.074 nm Fe3+ iyonunun yarıçapı = 0.064 nm Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 11 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar Arası Mesafe ve Bağ Enerjisi (devamı) Atomlar arası mesafeyi neler belirler ? 2) Kovalentlik derecesi : İki atom arasında kovalentlik derecesi arttıkça birbirlerini daha kuvvetli çekerler. Bu nedenle kovalentlik derecesi arttıkça atomlar arası mesafe azalır. Örnek : Tek kovalent bağlı C atomu çifti ► 0.154 nm Çift kovalent bağlı C atomu çifti ► 0.130 nm Üç kovalent bağlı C atomu çifti ► 0.120 nm Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 12 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar Arası Mesafe ve Bağ Enerjisi (devamı) Atomlar arası mesafeyi neler belirler ? 3) Komşu atomların sayısı : Bir atomun komşu sayısı arttıkça çevresindeki elektron yoğunluğu artar, elektronlar arası zıt etkilenme atomlar arası uzaklığı artırır. Örnek : 8 komşusu olan Fe atomunun yarıçapı = 0.1241 nm (atomlar arası uzaklık = 2x0.1241 = 0.2482 nm) 12 komşusu olan Fe atomunun yarıçapı = 0.127 nm (atomlar arası uzaklık = 2x0.127 = 0.254 nm) Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 13 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar Arası Mesafe ve Bağ Enerjisi (devamı) Örnek : Na+ ve Cl- iyonları arasındaki çekme kuvvetini hesaplayınız (rNa+ = 0.95 Å, rCl- = 1.81 Å). Fçekme k0 ( z1q )( z2 q ) (9 x109 Nm 2 / C 2 )(1)(1)(1.6 x10 19 ) 2 9 3 . 02 x 10 N 2 10 2 a0 (2.76 x10 m) Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 14 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar Arası Mesafe ve Bağ Enerjisi (devamı) Örnek : Mg2+ ve S2- iyonları arasındaki çekme kuvveti 1.49x10 -8 N’dur. S2- iyonunun yarıçapı 1.84 Å olduğuna göre Mg2+ iyonunun yarıçapı nedir ? (9 x109 Nm 2 / C 2 )(2)(2)(1.6 x10 19 C ) 2 1.49 x10 N a02 8 ao = 2.49 Å ► rMg2+ = 2.49 – 1.84 = 0.65 Å Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 15 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon Sıvılarda ve katılarda komşu atomlar arasında, atomlar arası bağlardan kaynaklanan ilişkiler vardır. Bu ilişkiler sonucu atomlar 3 boyutlu uzayda olduk ça sık dizilerek iç yapıyı (mikroyapı) oluştururlar. Koordinasyon Sayısı (KS) bir atoma teğet birinci derecede komşularının sayısıdır. Hacımsal Atom Yoğunluğu (atom/cm 3) KS ile yakından ilgilidir ve bir kütle içinde atomların diziliş sıklığını belirtir. Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 16 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) Gazlarda atomlar veya molek üller arasında kuvvetli bağ yoktur, bunlar bulunduklar ı kabın içinde sürekli serbest haldedir. Bu nedenle gazlar i çin ; KSgaz = 0 Sıvılarda ve katılarda ise bağ kuvvetleri nedeniyle atomlar birbirine değer. Sıvılarda bağlar daha zayıf olduğu için ; KSsıvı < KSkatı Örnek : Al (katı) ► KS=12 , Al (sıvı) ► KS=10-11 (Sonuç olarak katı sıvı hale dönüştüğü zaman özgül ağırlık azalır.) Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 17 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) Kovalent bağlı cisimlerde KS maksimum kovalent bağ sayısı ile sınırlıdır. Periyodik tabloda ; Grup Dış kabuk KSmax IV V VI VII C N O F Si P S Cl Ge As Se Br Sn Sb Te I Pb Bi Po At s2p2 s2p3 s2p4 s2p5 4 3 2 1 Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 18 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) İyonik bağlı cisimlerde bir artı iyon mümkün olduğu kadar çok sayıda eksi iyonla kuşatılma eğilimi gösterir. Ancak iki nedenle bu say ı kısıtlanır ; Çevresindeki boş alanın sınırlı oluşu Net elektriksel yükün sıfır olma zorunluluğu Alan yönünden sınırlama iyon yarıçapları oranına bağlıdır ; KS ► r/R ‘e bağlı “r” küçük iyonun (katyon), “R” büyük iyonun (anyon) yarıçaplarıdır. Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 19 Anyon-katyon koordinasyonunda kararl ı ve kararsız durumlar Kararlı Kararlı Kararsız Beyaz renkli iyon (büyük) ► ANYON Pembe renkli iyon (küçük) ► KATYON Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 20 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) İkili koordinasyon için (KS=2), r/R’de sınırlama olmaz, çünkü r yarıçapında bir kütlenin çevresine herhangi bir R yarıçaplı iki küre yerleştirilebilir. KS = 2 için r/R ‘de sınırlama yok ! Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 21 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) Ancak, “r” sabit tutularak “R” küçültülürse, ilk limit durumda küçük küreye teğet ve çevresinde birbirine teğet 3 küre yerleştirilebilir. KS= 3 için r/R en az ne olmalıdır ? Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 22 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) KS = 3 için r/R minimum 0.155 olur ! Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 23 Şekil 2.10. Atomlararası koordinasyon sayısının belirlenmesi Kss Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 24 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) “r” sabit tutularak “R” daha da küçültülürse, yani limit halde merkez atomun çevresine 4 atom sığar. Çevre 4 atomun merkezleri bir e şkenar dörtyüzlünün köşelerinde, merkez atom dörtyüzlünün merkezindedir. Geometri’den : KS = 4 için r/R minimum 0.225 olur ! Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 25 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) “R” daha da azalacak olursa di ğer bir limit halde KS=6 olur. Çevrede bir düzlem üzerinde 4, bir üstte bir altta olmak üzere 6 atom vardır. Geometri’den : KS = 6 için r/R minimum 0.414 olur ! Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 26 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) KS = 6 için ; R 1 cos 45 Rr 2 2R R r ( 2 1) R r r 0.414 R Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 27 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) 8’li koordinasyonda çevre atom merkezleri kübün köşelerinde ve merkez atomu kübün merkezindedir. Geometri’den : KS = 8 için r/R minimum 0.732 olur ! Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 28 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) Son limit durumda merkez ve çevre atomların çapları eşittir. Merkez atomun 12 kom şusu vardır. Bu tür diziliş çoğunlukla aynı atomlardan oluşan metallerde görülür. KS = 12 için r/R = 1.0 olur ! Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 29 KS, r/R ve ilgili geometri : Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 30 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) İyonsal cisimlerin çoğu NaCl, MgO, FeO gibi eşit iyonsal değerli elemanları içerir. İyonlar bir (+) bir (-) olmak üzere 3 ana doğrultuda ardışık dizilirler. Bu durumda ; KS = 6 olur ! Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 31 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) ÖRNEKLER : NaCl ► Na+ yarıçapı (r) = 0.097 nm Cl- yarıçapı (R) = 0.181 nm r/R = 0.54 (sınır değer 0.414’den büyük !) MgO ► Mg2+ yarıçapı (r) = 0.066 nm O2- yarıçapı (R) = 0.14 nm r/R = 0.47 (sınır değer 0.414’den büyük !) CaO ► Ca2+ yarıçapı (r) = 0.099nm O2- yarıçapı (R) = 0.14 nm r/R = 0.707 (sınır değer 0.414’den büyük ancak 0.732’den küçük !) Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 32 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) Eşit iyonsal değerli eleman içermeyen iyonsal cisimlerde KS daha küçük olabilir. Örnekler : Bileşik Katyon Anyon r (nm) R (nm) r/R KS Al2O3 Al3+ O2- 0.05 0.14 0.36 4 B2O 3 B3+ O2- 0.02 0.14 0.14 2 SiO2 Si4+ O2- 0.041 0.14 0.29 4 TiO2 Ti4+ O2- 0.068 0.14 0.49 6 Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 33 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) CsCl’de ise : r (Cs+ iyonunun yarıçapı) = 0.169 nm R (Cl- iyonunun yarıçapı) = 0.181 nm r/R = 0.93 ► KS=8 Her Cs+ iyonu 8 Cl- ile komşu, her Cl- iyonu ise 8 Cs+ ile komşudur. Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 34 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal Koordinasyon (devamı) Metaller yönsüz bağlı ve benzer tür atomları içerdikleri için %80’inden fazlasında KS=12 diğerlerinde KS=8’dir. Metallerde KS’nin değerini serbest enerji belirler. Daima serbest enerjisi az olan dizili ş kararlıdır. ÖRNEK : Fe ► 910oC’nin altında KS=8 ; 910 oC’nin üstünde KS=12 Metaller ergirken kuvvetli ba ğlar kopar, sıvı halde yalnız zayıf bağlar etkindir, diziliş seyrekleşir (KSsıvı < KSkatı). Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 35 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar arası bağların belirlediği malzeme özellikleri a) Ergime ve Buharla şma Sıcaklıkları Katılarda kuvvetli bağlar sıvılarda zayıf bağlar egemendir. Ergime (katı → sıvı) sırasında kuvvetli bağlar kopar. Buharlaşma (sıvı → gaz) sırasında zayıf bağlar kopar. Her iki bağ (kuvvetli ve zayıf) için enerji çukurlarının derinliği çok farklıdır (Şekil 2.11). Bağ enerjisi arttıkça ergime sıcaklıkları artar (Tablo 2.6). W b ↑ Te ↑ Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 36 Şekil 2.11. Bağ enerjilerinin değişimi Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 37 Tablo 2.6. Bazı cisimlerin Wb bağ enerjileri ve Te ergime sıcaklıkları Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 38 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar arası bağların belirlediği malzeme özellikleri (devamı) b) Isıl Genleşme Malzemelerin ısıl genleşmesi ergime sıcaklığı ile ters yönde değişir. Ergime sıcaklığı yüksek malzemelerin bağ enerjisi yüksek, potansiyel enerji çukuru daha derindir. Sıcaklık yükselirken, atomlar arası uzaklık minimumdan geçen düşeye göre daha az sapar, bu nedenle ısıl genleşme daha az olur (Şekil 2.12, Tablo 2.7). W b ↑ Te ↑ ↓ Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 39 Şekil 2.12. Isıl genleşme katsayısının ergime sıcaklığı ile değişimi Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 40 Tablo 2.7. Bazı malzemelerin ısıl genleşme katsayıları ve ergime sıcaklıkları Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 41 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar arası bağların belirlediği malzeme özellikleri (devamı) c) Mukavemet Mukavemet, bir malzemeyi koparmak i çin birim alana uygulanan kuvvettir ve kayna ğı atomlar arası bağ kuvvetidir. Teorik olarak bulunan kohesif mukavemet deneyde bulunan değerin yaklaşık 1000 katıdır (nedeni iç yapı kusurlarıdır). Atomlar arası kohesif kuvvet büyüdükçe, enerji çukurunun derinliği ve bağ enerjisi artar, mukavemet yükselir. Wb ↑ Fc ↑ mukavemet ↑ Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 42 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar arası bağların belirlediği malzeme özellikleri (devamı) d) Elastisite Modülü (E) Birim şekil değiştirme () için uygulanacak gerilmedir ( ). Atomlar arası bağ kuvvetinin denge mesafesindeki e ğimi elastisite modülü ile orantılıdır (Şekil 2.13). Kohesif kuvvet büyüdükçe, eğrinin eğimi artar, enerji çukuru derinleşir ve elastisite modülü büyük olur. Sıcaklık artarsa bu eğim de azalır. Bu nedenle elastisite modülü artan sıcaklık ile azalır. W b ↑ Fc ↑ E ↑ Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 43 Şekil 2.13 Elastik modülün sıcaklık ile değişimi Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 44 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar arası bağların belirlediği malzeme özellikleri (devamı) e) Elektriksel İletkenlik Malzemelerde elektriksel iletkenlik, elektrik alan uygulandığında elektron hareketleri ile sa ğlanır. Metallerde valens elektronları serbest halde olduğu için yüksek iletkenlik elde edilir. İyonsal ve kovalent bağlı malzemelerde serbest elektron bulunmadığı için iletken sayılmazlar. Ancak bazı kovalent bağlı malzemelerde (Si, Ge, Sn gibi) yeterli alan etkisinde, yararl ı sayıda elektron serbest hale gelerek iletim sağlanır (yarı iletkenler). Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 45 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar arası bağların belirlediği malzeme özellikleri (devamı) f) Isıl İletkenlik Isı malzemelerde serbest elektron hareketi ve atomlar ın ısıl titreşimi (fonon) ile iletilir. Serbest elektronlar fononlara göre 10-100 kat daha fazla ısıl enerji iletirler. Bu nedenle metallerin ısıl iletkenliği çok yüksektir. İyonsal ve kovalent bağlı malzemelerde ısı iletimi fononlarla sağlanır ve ısıl iletkenlik düşüktür. Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 46 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar arası bağların belirlediği malzeme özellikleri (devamı) g) Optik Özellikler Metallerde ışık dalgası serbest elektron bulutu taraf ından yansıtılır ve ışık metalden geçemez. Bu nedenle metaller saydam de ğil opaktır. İyonsal ve kovalent bağlı katılarda serbest elektron bulutu olmadığı için, ışık yansıtılmadan kolayca geçebilir. Bu malzemeler saf ve kusursuz halde saydamd ır. Ancak içlerine katılan katkı maddeleri ve iç yapı kusurları saydamlığı azaltır, yarı saydam veya opak hale gelmelerine neden olur. Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 47 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomlar arası bağların belirlediği malzeme özellikleri (devamı) h) Kimyasal Özellikler Kimyasal olaylar atomlar aras ı bağ kopması veya bağ oluşumuna, yani valens elektronlarının yapısına bağlıdır. Metallerde az sayıda valens elektronu vardır. Bunlar kolayca ana atomdan ayrılır ve geride (+) yüklü metal iyonu kalır. Metal iyonları çevrenin elektrokimyasal etkilerine kar şı duyarlıdır ve kolayca korozyona uğrar. Korozyon ürünü Fe’de olduğu gibi gevrek ve kolayca kabar ıp dökülürse malzeme tahrip olur. Cu ve Al’de korozyon ürünü koruyucu bir tabaka oluşturur, böylece korozyon sürekli ilerlemez. İyonsal ve kovalent bağlı malzemeler dış etkilere karşı dayanıklı olurlar. Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 48 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal bağlarına göre malzemelerin sınıflandırılması 1) METALLER Metalsel bağa sahip aynı veya benzer atomlar düzenli bir biçimde dizilerek kristal yap ı oluştururlar. Hacımsal atom yoğunlukları yüksektir (KS =12 veya 8). Bu nedenle özgül ağırlıkları yüksek olur (7 g/cm 3’den büyük). Serbest elektron içerirler, elektriksel ve ısıl iletkenlikleri yüksektir. Opaktırlar, ışığı iyi yansıtırlar (reflektör). Plastik şekil vermeye elverişlidirler. Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 49 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal bağlarına göre malzemelerin sınıflandırılması (devamı) 2) SERAMİKLER Metal ve ametal elementlerin olu şturduğu iyonik bileşiklerdir. Elektropozitif elementler ( Na, Mg, Fe, Al vb.), elektronegatif elementler (Cl, O vb.) ile kolaylıkla iyonik bağ yaparak NaCl, MgO, FeO, SiO2 gibi çok çeşitli seramikler meydana getirirler. KS genellikle 6 veya 4 olur. Yönsüz bağlı iyonlar ardışık dizilerek kristal yapı oluştururlar. Doğada çoğunlukla kristalli, kısmen amorf yapıda bulunurlar. Özgül ağırlıkları metallerle plastikler aras ındadır (2-3 g/cm 3). Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 50 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal bağlarına göre malzemelerin sınıflandırılması (devamı) 2) SERAMİKLER (devamı) Plastik şekil değiştirmez, sert ve gevrek olurlar. Y üksek sertlikleri nedeniyle aşındırıcı olarak kullanılırlar (Al 2O3, TiC vb.). Ergime sıcaklıkları yüksektir. Isıl iletkenlikleri düşüktür (refrakter malzemeler fırınlarda yalıtkan malzeme olarak kullan ılır). Elektrik iletkenlikleri düşüktür. Bazıları saydamdır, ışığı kötü yansıtırlar. Dış etkenlere karşı dayanıklıdırlar. Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 51 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Atomsal bağlarına göre malzemelerin sınıflandırılması (devamı) 3) POLİMERLER Ametallerden (C, H, O, N, S, Cl, F vb.) oluşan kovalent bağlı malzemelerdir. Monomer denilen molekül bireyleri birbirine kovalent bağlarla eklenerek çok büyük moleküllere dönüşür, polimer adını alır. Polimerler ısıya karşı olan davranışlarına göre termoplastik (PE, PVC vb.) ve termoset (epoksi, bakalit vb.) olarak gruplan ır. KS en fazla 4 olabilir. Bu nedenle polimerlerin hacımsal atom yoğunluğu ve özgül ağırlığı düşüktür (2 g/cm 3’den az). Isı ve elektriği iletmezler. Saf halde saydam olurlar, en k ötü yansıtıcılardır. Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 52 MALZEMELERİN İÇ YAPISI Elementlerin Periyodik Tablosu Yrd.Doç.Dr.Şeyda POLAT 53