Uluslararası ønsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303

© Uluslararası
ønsan Bilimleri
Dergisi
ISSN: 1303-5134
www.insanbilimleri.com
17.09.2004
KADINLARDA MASTEKTOMøNøN PSøKOSOSYAL ETKøLERø
Dr. Ayúe Okanlı
Özet: Kadının sa÷lı÷ını tehdit eden, a÷rılı vücut de÷iúkenli÷i yaratan önemli hastalıklardan
biride meme kanseridir Ülkemizde meme kanseri kadınlar arasında di÷er kanser türlerine göre
birinci sırada yer almaktadır. Son verilere göre Türkiye de meme kanseri oranı % 24.10 olarak
belirlenmiútir.4 kadınlarda çok yaygın olarak görülen meme kanseri , kadının kimli÷i için büyük
önem taúıyan memenin de kaybına yol açmaktadır. Bu kadar önemli olan bedenin bir
bölümünün kaybedilmesi kadında önemli ruhsal sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Mastektomi olmuú kadın kendini eksik, özürlü, cinsel yönden yetersiz ve yalnız olarak
algılayabilir.Mastektomi sonrası en sık karúılaúılan sorunlar anksiyete , depresyon, kızgınlık ,
suçluluk, korku ve sosyal izolasyondur. Bu nedenle mastektomi sonrası kadınlara sa÷lık ekibi
üyeleri tarafından profesyonel boyutta destek sa÷lanmalıdır.
Anahtar Kelimeler: mastektomi, ruhsal problemler
1. GøRøù ve AMAÇ
Tarihin her döneminde kadının var oluúu çevresiyle iletiúimi, üretkenli÷i ve cinselli÷i açısından
bedeni büyük önem taúımıútır. Bu kadar önemli olan bedenin bir bölümünün kaybedilmesi
kadında sa÷lı÷ı ile ilgili bir takım sorunların ortaya çıkmasına neden olabilir. Kadının sa÷lı÷ını
tehdit eden, a÷rılı vücut de÷iúkenli÷i yaratan önemli hastalıklardan biride meme kanseridir
Ülkemizde meme kanseri kadınlar arasında di÷er kanser türlerine göre birinci sırada yer
almaktadır. Son verilere göre Türkiye de meme kanseri oranı % 24.10 olarak belirlenmiútir.1-4
© Uluslararası ønsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303-5134
www.InsanBilimleri.com
2
Ayûe Okanlı: Kadınlarda Mastektominin Psikososyal Etkileri
Çeúitli toplumlarda oldu÷u gibi ülkemizde de kadının memesi; kadınlı÷ı cinselli÷i, estetik
görünümü, bebe÷in beslenmesini, sevgiyi ve annelik duygularını ifade etmektedir. Bu nedenle
kadınlar memelerini kaybetme fikrine katlanamamakta ve bunun sonucunda psikolojik yönden
úiddetli sorunlar yaúamaktadırlar. 3,5,6
2. MASTEKTOMø SONRASI KADININ GEÇøRDøöø DÖNEMLER
Meme kanseri tanısı almıú bir kadın kendisini duruma ba÷lı bir kriz dönemi içinde bulur.
Bu psikolojik krizin yo÷unlu÷u ve süresi de÷iúmekle beraber, tüm hastalar böyle bir
krizin tüm dönemlerinden veya bir kısmından geçecektir. Bu dönemler kısaca
úunlardır:5,6
2.1.ùok Dönemi:
Bu dönen birkaç saniyeden birkaç güne kadar sürebilir. ùok döneminde hasta kendisine
açıklanan gerçe÷e belli bir mesafeden bakar ve ne olup bitti÷ini anlayamaz. Hastanın iç
dünyası tam bir kargaúa halindedir.Bu dönemde bazı hastalar inkar, bastırma gibi savunma
mekanizmaları kullanırlar.
2.2. Reaksiyon Dönemi:
Reaksiyon dönemi úoktan bir yada birkaç ay sonrasını içerir.
Mastektominin gerçekleúti÷i sıralara rastlayan bu dönemde hasta, durumu bütün ciddiyeti ile
kavradı÷ında, hastalı÷ı ve buna eúlik
eden duyguları ile meúgul olacaktır. Bu dönemde
kadında kanserden kurtulmanın verdi÷i mutluluk duygularının yanı sıra; kadınlı÷ın kaybı, özürlü
ve úekli bozuk bir bedene sahip olmanın yarattı÷ı olumsuz duygular geliúebilir.
2.3.Onarım Dönemi:
ùoktan daha sonraki yılları içine alır. Bu dönemde hastaları meme kaybı ve kanser
düúünceleriyle daha az ilgilendikleri görülür. Artık günlük yaúamlarında ve evlerindeki iúleri
sürdürmede veya meslekle ilgili çalıúmalarda daha aktif hale gelmiúlerdir.
© Uluslararası ønsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303-5134
www.InsanBilimleri.com
3
Ayûe Okanlı: Kadınlarda Mastektominin Psikososyal Etkileri
2.4.Yeniden Uyum Dönemi:
Tüm di÷er dönemleri geçirdikten sonraki zamanı kapsar.Bu dönem önceki aktivite ve
yeteneklere tam bir dönüú özelli÷i taúır. Hasta gerçe÷i kabullenmiú ve onunla yaúamaya
alıúmıútır.1
3. MASTEKTOMø ve RUHSAL REAKSøYONLAR
Mastektomi geçiren hastalarda önde gelen ruhsal reaksiyonlar, kadınlık- çekicilik özelli÷inin
kaybı ve özürlü olma duygusudur. Mastektomi kadında de÷iúik korku reaksiyonlarına
yol
açar.7 Bunlar;
1-Herhangi bir büyük ameliyatın yaratabilece÷i anksiyete
2-Cinsel çekicilik konusunda endiúeler
3-Kiúiler arası ve cinsel iliúkilerde bozulma korkusu
4- Evlili÷in tehlikeye düúebilece÷i endiúesi
5- Ölüm korkusudur.
Ölüm korkusu her zaman açık bir úekilde ifade edilmeyip bilinç altında yer de÷iútirerek di÷er
korkuların ardına gizlenebilir. Mastektomi sonrası
hastalarda cinsel çekicili÷ini kaybetme
duygusuna ba÷lı olumsuz duygular yaúanabilir.7
Mastektominin bir baúka yönü de, hastayı çok ola÷an dıúı bir durum olan tek bir gö÷üs ile baú
baúa bırakmasıdır. Bu durum kadında çeliúkili duygulara yol açabilir. Memenin kadınlar
tarafından taúıdı÷ı önem mastektomi sonrası uyumuna da yansıyacaktır. Gynllesköld memenin
kadınlar tarafından taúıdı÷ı önemi úöyle belirtir;8
a) Memeler kadınlı÷ın en belirgin göstergesidir
b) Memeler kadının kadınlı÷ını ve cazibesini geliútiren bir organdır
c) Memeler anneli÷in beslenme ve üremenin sembolüdür
d) Memeler cinsel iliúkide önemli ve cinsel duyarlılı÷ı olan bir organdır.
© Uluslararası ønsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303-5134
www.InsanBilimleri.com
4
Ayûe Okanlı: Kadınlarda Mastektominin Psikososyal Etkileri
Memenin alınmasına gösterilen psikolojik tepkilerin derecesi, kadının memeye olan duygusal
yatırımı ile yakından iliúkilidir. ùayet kadın çocuklu÷undan bu yana kendini fiziksel yönleriyle
algılamıú ve toplumca alımlı ve güzel bir kadın olarak kabul edilmiúse, meme kaybı bu kadın
için büyük yıkım olacaktır.5,Mastektomi ve meme koruyucu tedavinin psikososyal sonuçlarını
Moyer altı katagoride toplamıútır. Bu katagoriler ve içerikleri ùekil de gösterilmiútir.9,10
ùekil : Mastektomi ve Meme Koruyucu Tedavinin Psikososyal Sonuçları Olarak Kullanılan
Kategoriler ve øçerikleri
Psikososyal faktör
øçerik
Psikolojik uyum
Depresyon,öfke,anksiyete,stres gibi duygular
Evlilik iliúkileri ve cinsel uyum
Evlilik doyumu ve cinsel iúlevler
Sosyal uyum
Sosyal iúlevler ve grup içindeki davranıú/duygu
Beden/kendilik simgesi
Beden imgesi/doyumu,kendilik imgesi/doyumu
Kanserle ilgili konular
Kanserin yenilebilece÷i korkusu/kaygısı
Genel uyum
Di÷er faktörlerin bileúkesi ve yaúam kalitesi
Psikolojik Uyum
Meme kanseri bireylerin psikolojik uyumları, gördükleri tedavinin türüne göre farklılık
göstermektedir. Mastektomi tekni÷i kullanılarak tedavi edilen hastaların psikolojik
uyumlarının daha olumsuz oldu÷u görülmüútür. Mastektomi sonrası kadınlarda yas ve
elem reaksiyonu, fiziksel ve ruhsal regresyon, suçluluk duygusu, öfke, izolasyon, eúinin
kendinden so÷uyaca÷ı korkusu, aile ve arkadaúlarından uzaklaúaca÷ı korkusu ve
benlik imajında olumsuz etkiler görülebilir.10-14
4.SONUÇ ve ÖNERøLER
Kadınlarda oldukça yaygın görülmeye baúlayan meme kanseri , kadınlarda korku ve
kaygının yanı sıra kadınlar için çok önemli olan memenin kaybına da yol açmaktadır.
Mastektomi
sonrası kadınların yaúadıkları sorunların farkında olunmalı ve bireye
profesyonel destek sa÷lanmalıdır.Sa÷lık ekibinin önemli bir üyesi olan hemúireler,
© Uluslararası ønsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303-5134
www.InsanBilimleri.com
5
Ayûe Okanlı: Kadınlarda Mastektominin Psikososyal Etkileri
hastalara yalnız fiziksel bakım de÷il aynı zamanda psikososyal açıdan da destek
sa÷lamalıdırlar.
KAYNAKLAR
1-Gençtürk S, Sarı F, Kutlu L, Bozkurt G, Batmaz M. Mastektomi ve histeroktomi ameliyatı
olmuú bireylerin görüúlerinin incelenmesi ile ilgili bir çalıúma. Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi
Roche A.ù. 1998- 1999 : 346 354.
2- Elbi H. Kanserin psikolojik yönleri Türk Psikiyatri Dergisi 1991;2( 2):60-64
3 -Taylor SE, Lictmen R,Wood J, Bluming AZ, Dasik GM, Leibowitz RL. øllnes- related and
treatment factors in psychological adjusment to breast cancer. Cancer 1995;55:2506-2513.
4- T.C Sa÷lık Bakanlı÷ı Kanserle Savaú Politikası ve Kanser Verileri 1995-1999 Kanser Savaú
Dairesi Baúkanlı÷ı Bakanlık Yayın No:168 Ankara 2002
5- ølem AE. Total mastektomi ve koruyucu operasyon geçiren kadınlarda kaygı depresyon
yaúam olaylarının kognitif kuram açısından incelenmesi. østanbul Üniversitesi. Sa÷lık Bilimleri
Enstitüsü Uzmanlık Tezi 1994.
6 Öz F. Cerrahi giriúim sürecinde yaúanan psikiyatrik ve psikososyal sorunlar. Konsültasyon –
Liyezon Psikiyatrisi Roch A.ù . 1998-99.
7-Anuk D. Kanser, kanserli hasta
ailesi
ve tedavi ekibi iletiúimi. Konsültasyon Liyezon
Psikiyatrisi Roche 1998-1999 ;syf 166-173.
8-Gynollkesd K. Psychology of Breast Ampulation Chap 19: 174-178 “Alınmıútır” ùendil G.
Mastektomi geçirmiú kadınların evlilik iliúkilerinin incelenmesi
9- Moyer A. Psychological outcomes of breast cancer surgery mastectomy Health Psycholgy
1997;16(3) 284-298.
© Uluslararası ønsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303-5134
www.InsanBilimleri.com
6
Ayûe Okanlı: Kadınlarda Mastektominin Psikososyal Etkileri
10- Do÷an M. Mastektomi ve meme koruyucu tedavinin psikososyal yönleri. Türk Psikoloji
Bülteni 2000; sayı 16-17, sayfa 84-89.
11-Eriú C. Mastektomi Sonrası Ruhsal Durum østanbul Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı
Uzmanlık Tezi 1989
12-Margot E, Given B. The interaction of age, sypyms,and survival status on psysical and
mental healt of patients with cancer and their families. Cancer Supplement ;1994;74(7):20712078.
13-Obuz RN. Mastektomi olmuú kadınlarda görülen ruhsal bozuklukların yıllara göre de÷iúimi
Gazi Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Master Tezi Ankara 1993.
14 Özkan S, Turgay M. Mastektomi olgularında psikiyatrik morbitite psikososyal uyum ve
kanser, organ kaybı psikopatoloji iliúkisi. Nöropsikiyatri Arúivi 1992;29(4) :207-215.