Finansal Risk Yönetiminde Türev Ürünler

Finansal Risk Yönetiminde
Türev Ürünler
FİNANSAL RİSK

Risk temel olarak yatırılan paranın
kaybedilme tehlikesidir.

Temel olarak ileride olacak olayların
belirsizliğinden kaynaklanmaktadır.

Risk vs. Belirsizlik
FİNANSAL RİSK

Bir finansal aracın riski

Bütün mali araçları etkileyen faktörlerden
kaynaklanan risk

Bir mali aracın kendisine has özelliklerden
kaynaklanan riskler

Ana paranın geri ödenmeme riski, faiz
riski, döviz riski v.b
FİNANSAL RİSK

Risk - Getiri

Bir yatırımın riski ne kadar yüksekse, o
yatırım için vaadedilen getiri de o
kadar yüksek olacaktır.
İŞLER KÖTÜYE GİTTİĞİNDE (!)

Piyasa düzelecek, BİLİYORUM olacak

Piyasa düzelecek, SANIRIM yakında

Piyasa düzelecek, UMUT EDERİM ki

Piyasa düzelmeli, ALLAHIM YARDIM ET
RİSK YÖNETİMİ

Finansal risklerin gerçekleşmesini kontrol
etmek güç (Örneğin USD/TL kuru)

Kontrol edilemeyen bu risklerin
gerçekleşmesi durumunda, bunun olumsuz
etkileri sınırlanabilir ve hatta sıfıra
indirilebilir
RİSK YÖNETİMİ



Sahip olunan riski azaltmak için herhangi
finansal ürün satın almak (Sigorta gibi)
Risklerin tamamen ortadan kaldırılması
tercih edilmeyebilir, bu durumda ne kadar
risk almak gerektiği belirlenir
Belirlenen ihtiyaca göre riske maruz değer
üzerinden maliyetler de dikkate alınarak
riskten korunmaya (hedge) çalışılır
TÜREV ARAÇLAR

Yeni Sermaye Piyasası Kanunu

Türev araçlar:

1) Menkul kıymetleri satın alma veya
satma veya birbirleri ile değiştirme
hakkı veren türev araçları,
TÜREV ARAÇLAR

2) Değeri,

bir menkul kıymet fiyatına veya getirisine;

bir döviz fiyatına veya fiyat değişikliğine;

faiz oranına veya orandaki değişikliğe;

kıymetli maden fiyatına veya fiyat değişikliğine;

bir mal fiyatına veya fiyat değişikliğine;

istatistiklere veya bunlardaki değişikliğe;
bağlı olan araçlar
TÜREV ARAÇLAR

2) Değeri,

kredi riski transferi sağlayan, enerji fiyatları ve iklim
değişkenleri gibi ölçüm değerleri olan ve bu sayılanlardan
oluşturulan bir endeks seviyesine veya seviyedeki
değişikliğe bağlı olan türev araçlar,

Bu araçların türevlerini ve sayılan dayanak
varlıkları birbirleri ile değiştirme hakkı veren
türevler,
TÜREV ARAÇLAR

3) Döviz ve kıymetli madenler ile Kurulca
belirlenecek diğer varlıklar üzerine yapılacak
kaldıraçlı işlemleri,
BELLİ BAŞLI TÜREV ARAÇLAR

Forward

Futures

Options

Swaps
FORWARD & FUTURES

Tanım olarak forward ve futures işlemleri
birbirlerine çok yakın
“Belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat,
miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal
göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı,
kıymetli madeni ve dövizi alma veya satma
yükümlülüğü veren sözleşme”
FORWARD & FUTURES




İddia – Bahis
3 ay sonra, 10.000 varil, brent ham petrol,
65 USD
İşlemin başlangıcında ödeme yoktur
Fiyat değişimlerinden olumsuz etkilenen
bahisçilerin caymalarını engellemek amacıyla,
bahse girildiği an bir teminat alınır (Margining).
VADELİ İŞLEMLERİN
BAŞLANGICI



Mala Dayalı Vadeli İşlemler
İlk olarak nerede başladığı belli değil.
Önceleri forward işlemleri ile başlamış.
Futures işlemleri ise tahıl depolayan tüccarların fiyat
riskini azaltmak amacıyla ABD’de Chicago Board
of Trade’in (CBOT) kurulmasıyla (1848) yapılmaya
başlanmıştır.
VADELİ İŞLEMLERİN
BAŞLANGICI



Neden tarımsal mallar ?
Fiyat değişkenliği yüksek: hava koşulları üretim
planlaması olmaması
Risk : fiyatlarda oynaklık çok yüksek, tarım
üreticileri yüksek risk ile karşı karşıya, önceden
fiyatı bilmek ve riskini devretmek istiyor
Eğer bir kişi bu riski üstlenip şimdiden geleceğe
yönelik olarak belli bir fiyattan belirli miktarda malı
almayı kabul ederse risk transferi gerçekleşmiş olur
VADELİ İŞLEMLERİN
BAŞLANGICI

Finansal Araçlara Dayalı Vadeli İşlemler
Mala dayalı işlemlere göre oldukça yeni (1970’ler)
Neden?





Deregulasyon
Globalizasyon
Volatilitenin artması
Kurumsallaşmanın başlaması sonucu risk transferi
ihtiyacının ortaya çıkması
Teknolojinin ilerlemesi
VADELİ İŞLEMLERİN
BAŞLANGICI
Örnekler:
 70’li yıllarda faiz oranlarındaki değişkenlik bonoda
futures kontratlarının çıkmasına yol açıyor.
 Döviz piyasalarında futures 1972’de sabit kur
sisteminin çökmesiyle başlamış
VADELİ İŞLEMLERİN
SAĞLADIĞI AVANTAJLAR -1

Riske Karşı Korunma
Spot piyasada ortaya çıkan risklerin hedge
edilmesi, gelecekteki fiyat değişimlerine karşı
bugünden alış veya satış yapılması sonucu
tarafların fiyat dalgalanmalarına karşı
korunmalarını sağlar
VADELİ İŞLEMLERİN
SAĞLADIĞI AVANTAJLAR -2

Gelecek
koyar
hakkında
beklentileri
ortaya
Vadeli
piyasalar
üreticilere,
ithalatçılara,
ihracatçılara, portföy yöneticilerine, bankacılara
ve yatırımcılara ileri bir tarihteki fiyatların seyri
hakkında fikir vererek stok ve risk yönetimi
politikalarında yol gösterici olurlar.
Reel ve finansal kesim rasyonel planlar yapabilir.
VADELİ İŞLEMLERİN
SAĞLADIĞI AVANTAJLAR -3

Kaldıraç (Leverage Etkisi)
Vadeli piyasalardaki yatırımcılar, spot piyasalara
göre daha düşük miktarlarda sermaye ile işlem
yapabilme şansına sahiptirler. Spot piyasalarda
işlem tutarının tamamı tahsil edilirken, vadeli
piyasalarda marjin denilen ve düşük olan teminat
tutarı ile işlem yapılabilir.
Vadeli piyasada işlem yapan yatırımcı, spot
piyasada işlem yapmak için kullanacağı sermayeyi
alternatif piyasalarda değerlendirebilir.
VADELİ İŞLEMLERE KONU
OLABİLECEK ARAÇLAR





Mallar (Tarımsal ürünler, enerji ürünleri,
metaller)
Hisse senetleri
Endeksler (Finansal endeksler, ekonomik
endeksler)
Faiz oranları
Döviz
FORWARD & FUTURES
FARKLARI - 1

Forward’ta işleme konu olan kıymetin türü ve miktarı
taraflar arasında serbestçe belirlenir.
Futures için standart sözleşmeler var


Futures kontratlarının alım satımında organize
piyasalarda belirlenmiş kurallar dahilinde teminatlar
yatırılır. Forward işlemler karşılıklı güven esasına dayalı
olarak yapılır.
Forward işlemlerde karşılıklı iki taraf vardır. Futures
işlemlerinde arada borsa ve takas merkezi var.
FORWARD & FUTURES
FARKLARI - 2

Futures işlemleri borsa garantisi altında
- Borsa alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı
konumundadır
- Taraflar birbirlerine karşı değil Borsaya karşı sorumlu
olduklarından, birbirlerinin kredi riski önemsiz
Forward işlemlerinde sözleşmenin gereği yerine
getirilmezse zararı tazmin edecek bir mekanizma yoktur
- Genel hükümler yoluyla tazmin edilmeye çalışılır
- Tarafların karşılıklı kredibilitesi önemli
FORWARD & FUTURES
FARKLARI - 3

Futures sözleşmelerinde Takas Merkezi ile pozisyon
sahibi taraflar arasında sözleşmenin vadesi dolmadan
para transferi gerçekleştirilebilir.
Forward işlemlerinde, işlemin yapıldığı tarihten, malın
el değiştireceği tarihe kadar taraflar arasında para
transferi olmaz.
FORWARD & FUTURES
FARKLARI - 4

Forward işlemler genellikle büyük kurumsal
yatırımcılar arasında yapılır. Borsa kanalı ile
bireysel yatırımcıların future işlemler yapmaları
mümkündür.
FORWARD & FUTURES
FARKLARI - 5

Futures işlemlerinde vadeden önce ters işlem
yapılarak pozisyonların kapatılması mümkün. %
0,3 fiziki teslim
Forward pozisyonların vadesinden önce
kapatılması zordur % 99 fiziki teslim
FORWARD & FUTURES
FARKLARI - 6

Fiyatlar forwardda pazarlıkla, future işlemlerinde
borsada oluşan arz ve talebe göre belirlenir.

Future işlemlerindeki standardizasyon esnekliği
azaltıyor ancak hızı ve likiditeyi artırıyor.
Ayrıca, işlem maliyetlerini düşürür.
VADELİ İŞLEM PİYASALARI


Future ve opsiyon sözleşmelerinin işlem
gördüğü organize piyasalardır.
Borsada işlem görme için belirli bir
standardizasyon şart.
VADELİ İŞLEM PİYASALARININ
KURULMASI İÇİN GEREKLİ
ŞARTLAR




İlgili spot piyasada fiyat kontrollerinin
olmaması gerekir.
Vadeli işlemler – devlet müdahalesi
Spot piyasalar rekabete dayalı olmalı
Fiyatı belirleme gücüne sahip olunmamalı
Spot piyasaya talep olmalı, derinliği olmalı
Volatilite makul düzeyde olmalı
VADELİ İŞLEM PİYASALARINDA
POZİSYON ALMAK

Bir kontratın işlem görebilmesi bir uzun bir de
kısa pozisyon olması gerekmektedir. Bir kişi
bir future kontrat sattığında diğeri de bunu
satın aldığında 1 kontratlık işlem hacmi ve 2
açık pozisyon oluşur.
- Uzun Pozisyon
- Kısa Pozisyon
UZUN POZİSYON


Uzun pozisyon sahibi →
sözleşmesi satın alan taraf
Vadeli
işlem
Sözleşmenin vadesi geldiğinde; sözleşmeye
konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen
fiyattan ve belirtilen miktarda satın almakla
yükümlüdür (ya da nakdi uzlaşmayı
sağlamakla).
KISA POZİSYON


Kısa pozisyon sahibi
sözleşmesi satan taraf
→
Vadeli
işlem
Sözleşmenin vadesi geldiğinde; sözleşmeye
konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen
fiyattan ve belirtilen miktardan satmakla
yükümlüdür (ya da nakdi uzlaşmayı
sağlamakla).
POZİSYON KAPATMAK

Uzun veya kısa pozisyon sahibi olan, taraflar
pozisyonunu kapatmak isterse;
- Kısa pozisyon sahibi ise alış işlemi yaparak
- Uzun pozisyon sahibi ise sahibi ise satış
işlemi yaparak
pozisyonunu kapatır.
VADELİ İŞLEM PİYASALARINDA
İŞLEM AMAÇLARI



Korunma amaçlı işlem yapanlar (Hedger)
Spekülatörler
Fark işlemleri yapanlar (Arbitrajör)
KORUNMA AMAÇLI İŞLEMLER


Genellikle gelecekte (ürünü, dövizi vb.) fiziki
olarak almak veya satmak isteyen ya da spot
piyasada pozisyonu olan ancak fiyat riskinden
kendilerini korumayı isteyenler
Bu nedenle koruma amaçlı işlem yapan
yatırımcılar, ürünün gelecekteki fiyatını
sabitlemek amacıyla vadeli işlem piyasalarında
pozisyon alırlar
SPEKÜLATÖRLER



Fiyat hareketlerinden kazanç sağlamak
amacıyla risk alan yatırımcılardır.
Spekülatörler korunma amacıyla vadeli işlem
piyasalarında işlem yapanların kaçınmak
istedikleri riski üstlenerek kazanç sağlamayı
amaçlarlar.
Spekülatörler, genel olarak tüm piyasaların
vazgeçilmez grubu olup, piyasaların likit
olmasını sağlarlar.
FARK İŞLEMLERİ
(ARBİTRAJÖRLER)


Bu tür yatırımcılar, aynı ya da benzer vadeli
işlem sözleşmelerinin işlem gördüğü borsalar
arasındaki fiyat farklarından veya ürünün spot
piyasa ile vadeli piyasalardaki fiyat
farklılıklarından faydalanarak kar etmeyi
amaçlarlar.
Aynı anda bir piyasa alım, diğer piyasada da
satım yaptıkları için arbitrajörler açık pozisyon
taşımazlar ve bunun sonucu olarak herhangi
bir riskleri de yoktur.
MARJİNLER (TEMİNATLAR)




Güvenlik mekanizması
Kontrat alımı ya da satımı yapılmadan önce
sözkonusu kişi veya kurum çalıştığı aracı
kuruma bir teminat yatırır. Bu teminat vadeli
işlem yapacak kişilerin yükümlülüklerini yerine
getirmeleri için bir finansal önlemdir.
Başlangıç Teminatı (Initial Margin)
Sürdürme Teminatı (Maintenance Margin)
BAŞLANGIÇ TEMİNATI



Başlangıç teminatı, pozisyon açılırken, yatırılması
zorunlu olan tutardır.
Genellikle kontrat için öngörülen azami günlük fiyat
hareket limitine yakın olmaktadır. Pozisyonun
kapatılması ve tüm yükümlülüklerin karşılanması
koşuluyla bu teminat geri ödenmektedir. Genellikle
birçok kontrat için başlangıç teminatı kontratın
değerinin %5’i veya daha azı kadardır.
Teminat türleri değişebilir. (Nakit, devlet tahvili vb.)
SÜRDÜRME TEMİNATI


Piyasadaki günlük fiyat hareketleri karşısında
güncelleştirilen teminat tutarlarının koruması
gereken alt düzeydir.
Genellikle
kadardır.
başlangıç
teminatının
%
75’i
TEMİNAT TAMAMLAMA ÇAĞRISI
(MARGIN CALL)

Teminat hesapları, her gün uzlaşma fiyatına
göre güncelleştirilir.

Başlangıç teminatının sürdürme teminatına
daha
altına
düşmesi
durumunda
veya
teminat
tamamlama çağrısı yapılarak teminatın başlangıç
teminatı seviyesine tamamlanması talep edilir.
TEMİNAT TAMAMLAMA ÇAĞRISI
(MARGIN CALL)
2000 $
Başlangıç T.
1500 $
Sürdürme T.
Teminat tamamlama çağrısı bölgesi
t
TAKAS MERKEZİ



Takas merkezi, alıcı karşısında satıcı, satıcı
karşısında alıcı konuma geçerek piyasa
katılımcılarının hak ve yükümlülüklerini
teminat altına alır.
İşlem teminatları ve günlük kar zarar, takas
üyeleri aracılığı ile ilgili hesaplara aktarılır.
Borsa bünyesinde ya da dışında kurulabilir
TAKAS ÜYELERİ



Takas üyeleri, vadeli işlem ve opsiyon
sözleşmelerine ilişkin işlemleri
yerine
getirmeyi, teyit etmeyi ve sona erdirmeyi
taahhüt ederler
Normal borsa üyelerine göre daha ağır şartlar,
mali açıdan daha güçlü, daha güvenilir
kuruluşlar
Takas üyesi olmayan üyeler, işlemlerini bir
takas üyesi üzerinden gerçekleştirmek
zorundadırlar
SÖZLEŞME SPESİFİKASYONLARI -1



Sözleşmeye konu araç: Sözleşmeye dayanak
teşkil eden ekonomik ve finansal gösterge,
sermaye piyasası aracı, mal, kıymetli maden
veya döviz,
Sözleşmenin türü: Alım satımı yapılabilecek
vadeli işlem veya opsiyon sözleşmeleri,
Sözleşmenin büyüklüğü: Sözleşmeye konu
olan aracın miktarı,
SÖZLEŞME SPESİFİKASYONLARI -2



Fiyat adımı: Sözleşme fiyatında bir defada
gerçekleşebilecek en küçük fiyat hareketi,
Sözleşmenin vadesi: Sözleşmeye konu aracın
nakdi uzlaşmasının veya fiziksel teslimatının
yapılacağı zaman,
Uzlaşma şekli: Sözleşme vadesinde fiziksel
teslimat veya nakdi uzlaşma yoluyla mı
yapılacağı,
SÖZLEŞME SPESİFİKASYONLARI -3



Uzlaşma fiyatının belirlenme şekli: Teminatların
güncelleştirilmesinde ve nakdi uzlaşmada
kullanılacak fiyatın belirlenme şekli,
Son işlem günü: Teslim gününden önce işlem
yapılabilen son işgünü,
Günlük fiyat hareket limitleri: Sözleşmeye konu
teşkil eden aracın spot piyasasındaki alt ve üst
fiyat limitleri dikkate alınarak uygulanacak alt ve
üst fiyat hareket limitleri,
ÖRNEKLER






Future petrol sözleşmesi
1 sözleşme 10.000 varil petrol
Kontrat vadeleri
şubat – mayıs – ağustos – kasım
Beklenti fiyatların artacağı → uzun pozisyon
Beklenti fiyatların düşeceği → kısa pozisyon
Fark (spread işlemleri)
FUTURES SÖZLEŞMELERDE
FİYATLAMA -1



Vade sonu yaklaştıkça kontrat fiyatı ve spot
piyasadaki fiyat birbirine yaklaşır, neden?
Bir nakliye firması gelecek yıl boyunca hizmet
vereceği bir şirkete fiyat vermek üzere
çalışmaktadır. Vereceği hizmet için yapacağı
planlamada mazot fiyatlarının gelecek yıl ne
olacağı belirsizdir.
Bu durumda nakliye firması fiyatlandırma
yapabilmek için mazot fiyatlarını gelecek bir
yıl için sabitlemeyi hedeflemektedir.
FUTURES SÖZLEŞMELERDE
FİYATLAMA -2



Gelecek bir yıl boyunca nakliye firmamızın
100.000 varil mazota ihtiyacı olduğunu
varsayalım.
100.000 varillik petrol kontratı alabilir ya da
spottan alıp depolar veya depolatır.
Parasını bugünden bağlayıp mazotu alırsa;
- faiz gelirinden mahrum olur
- depolama maliyeti ortaya çıkar
FUTURES SÖZLEŞMELERDE
FİYATLAMA -3

1 varil petrol o an için spotta 63 USD.
Mazotu şimdiden alırsa
63 USD x 100.000 varil = $ 6.300.000
ödemesi gerekir.
- Yıllık faizin % 6 olduğu varsayımı ile;
6.300.000 x 0,06 = 378.000 $ faiz geliri
kaybı
Yani her bir varil petrol için
378.000$/100.000 = 3,78 $ faiz kaybı
FUTURES SÖZLEŞMELERDE
FİYATLAMA -3
1 varil petrol için depolama maliyetinin 50
cent olduğunu varsayalım;
→ 1 varil petrolü şimdiden almakla kaybedilen
= faiz kaybı + depolama maliyeti
3,78 $ + 0,50 $


Bu maliyetin spot fiyatla toplamı future fiyatı
oluşturuyor.
63 + 3,78 + 0,50 = 67,28 cent
FUTURES SÖZLEŞMELERDE
FİYATLAMA -4

Az önceki örnek “Cost of Carry” yaklaşımı
F=S+C–Y
F = Future fiyatı
S = Spot fiyatı
C = Taşıma maliyeti (faiz +stok)
Y = Convenience yield
FUTURES SÖZLEŞMELERDE
FİYATLAMA -5

S = 63 USD
Faiz haddi = % 6
F = 75 USD
Y=0
Depolama maliyeti = 0,50 USD/varil
Para kazanma olanağı var mı?
- 1 adet future sözleşme satılır. Bir yıl sonra 1 varil
petrol için 75 USD alınması garanti
- Borçlanılıp spot piyasadan petrol alınır
63 $ x 0,06 = 3,78 $ faiz + 0,50 $ depolama maliyeti
= 67,28 işlemin toplam maliyeti
FUTURES SÖZLEŞMELERDE
FİYATLAMA -6




Bu durumda 75 – 67,28 = 7,72 $ kar imkanı
mevcuttur.
Piyasa toplu olarak bu kar imkanını
değerlendirme yönünde hareket ettiği takdirde
aradaki fark kapanır, future fiyatı düşer.
Varsayımlar:
Piyasa mükemmel işliyor.
İşlem maliyetleri yok.
FUTURES SÖZLEŞMELERDE
FİYATLAMA -7

Cost of Carry’ye alternatif bir model:
Expectations Model : Futures fiyatları piyasa
katılımcılarının kontrat vadesi sonunda
sözkonusu malın spot fiyatının ne olacağı
hakkındaki beklentilerini gösterir.
OPSİYON SÖZLEŞMELERİ

Opsiyon belirli vadede ya da belirli bir
vadeye kadar belirli bir malı belirli bir
fiyattan alma veya satma hakkı
(zorunluluğu değil) veren bir sözleşmedir.
OPSİYON SÖZLEŞMELERİ


Alım Opsiyonu (Call Option):
Alıcısına gelecekte belirli bir
bir miktarda malı önceden
fiyattan alma hakkı verir
Satım Opsiyonu (Put Option)
Alıcısına gelecekte belirli bir
bir miktarda malı önceden
fiyattan satma hakkı verir.
periyotta belirli
belirlenen bir
periyotta belirli
belirlenen bir
OPSİYON SÖZLEŞMELERİ


Opsiyonlar da finansal varlıklar, mallar, hisse
senetleri, hisse senedi endeksleri ve faizler
üzerine olabilmektedir.
Opsiyon alınabilmesi için opsiyonu satan bir
kişinin (option writer) olması gerekmektedir
UZUN POZİSYON (Hak Sahibi)


Alım opsiyonunda uzun pozisyon sahibi,
sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen
miktarda satın almak ya da nakdi uzlaşmada
bulunmak hakkına sahiptir
Satım opsiyonunda uzun pozisyon sahibi,
sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen
miktardan satmak ya da nakdi uzlaşmada
bulunmak hakkına sahiptir
KISA POZİSYON (Yükümlü)


Alım opsiyonunda kısa pozisyon sahibi,
sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirlenen
miktardan satmak ya da nakdi uzlaşmayı
sağlamakla yükümlüdür
Satım opsiyonunda kısa pozisyon sahibi,
sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen
miktardan satın almak ya da nakdi uzlaşmayı
sağlamakla yükümlüdür
OPSİYON TİPLERİ
- Avrupa tipi
(belirli bir vadede)
Bazı borsalardaki döviz opsiyonları endeks
ve faiz opsiyonlarının çoğunluğu
- Amerikan tipi
(belirli bir vadeye kadar)
Hisse senedi opsiyonların çoğunluğu
OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN
TEMEL ÖZELLİKLERİ –1



Özetle opsiyon satın alan kişinin, isterse vadesi
geldiğinde önceden belirlenen fiyattan söz
konusu malı satın almama hakkı vardır
Opsiyon satın alan kişi bu özgürlüğün
karşısında kendisine opsiyon satan kişiye
belirli bir prim öder (option premium)
Kullanım Fiyatı (exercise price): Sözleşmeye
konu olan varlığın alım veya satım hakkının
kullanılabileceği fiyatı ifade eder
OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN
TEMEL ÖZELLİKLERİ –2


Opsiyon alan yatırımcı alım ya da satım hakkına
kazançlı ise kullanacak, kazançlı değil ise
kullanmayacaktır
Opsiyon satan taraf ise yükümlülük altındadır.
Opsiyon alanın hakkını kullanmak istemesi
halinde satan taraf yükümlülüğü yerine getirmek
zorundadır.
OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN
TEMEL ÖZELLİKLERİ –3


Opsiyon satın alanın riski ödediği primle sınırlı
iken, satan tarafın yükümlülüğü sınırsız.
Bu açıdan opsiyon satın almak futures işlem
yapmaktan daha az risklidir.
OPSİYON PRİMİNİN BELİRLEYİCİSİ
OLAN UNSURLAR

İçsel Değer (Intrinstic Value)

Zaman Değeri

Volatilite

Faiz Oranı Farklılıkları
İÇSEL DEĞER -1

Kullanım fiyatı ile spot fiyat arasındaki farktır.
Opsiyonun
herhangi
bir
an
kullanılması
halinde sağlayacağı değeri gösterir.
- In the money (paralı)
- At the money (parada)
- Out of the money (parasız)
İÇSEL DEĞER - 2
Alım Opsiyonları
- Spot fiyat kullanım fiyatından yüksekse;
“in the money”
- Spot fiyat kullanım fiyatından düşükse;
“out of the money”
- Spot fiyat ve kullanım fiyatı eşitse
“at the money”
İÇSEL DEĞER - 3
Satım Opsiyonları
- Spot fiyat kullanım fiyatından yüksekse;
“out of the money”
- Spot fiyat kullanım fiyatından düşükse;
“in the money”
- Spot fiyat ve kullanım fiyatı eşitse
“at the money”
ZAMAN DEĞERİ

Opsiyonun içsel değeri sıfır olsa da opsiyonun
her zaman bir zaman değeri vardır. Vadeye
kadar olan süre ne kadar uzunsa opsiyon primi
de o kadar yüksek olur.

Çünkü opsiyonun zaman içerisinde “in the
money” olma şansı vardır. Vade yaklaştıkça
zaman değeri düşer.
VOLATİLİTE

Opsiyona
konu
olan
aracın
fiyatlarındaki
volatilite çok yüksekte opsiyon primi de yüksek
olur.
Tarihsel volatilite: Geçmiş zaman içindeki fiyat
hareketliliği
Zımni volalitile: Mevcut opsiyon primleri dikkate
alınarak piyasanın ilgili araca karşı yaklaşımının
tahmini
FAİZ ORANLARI FARKLILIKLARI

Opsiyon primi peşin olarak ödendiğinden bu
paranın başka bir alanda kullanılması mümkün
olamaz.

Faiz oranları değiştiğinde opsiyon primleri
bundan etkilenir
OPSİYON SÖZLEŞMELERİNDE
KAZANÇ HESABI

Alım Opsiyonu
Kazanç = Max [(P-E),0] – Opsiyon Primi

Satım Opsiyonu
Kazanç = Max [(E-P),0] – Opsiyon Primi
E = Kullanım fiyatı
P = Vade sonu spot fiyat
KAR - ZARAR PROFİLLERİ
Alım Opsiyonları
- Alıcı
- Yazıcı
Satım Opsiyonları
- Alıcı
- Yazıcı
OPSİYON FİYATLAMASI
Black - Scholes Opsiyon Fiyatlama Modeli
Call primi fonksiyonu
C (P, E, T, r, Q)
C = Call primi
P = Hisse senedi fiyatı
E = Kullanım fiyatı
T = Vade
r = risksiz faiz oranı
Q= Volatilite - Risk