Genç Dostu Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Hizmetlerinin Önemi ve

06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Genç Dostu Cinsel Sağlık ve Üreme
Sağlığı Hizmetlerinin Önemi ve İhtiyaçlar:
Genel Bakış
Second University Health Centres Symposium on
Youth and Health
15-16 December 2006
Ankara, Turkey
******
Iqbal H. Shah
Department of Reproductive Health and Research
World Health Organization
1211 Geneva 27
Switzerland
Tel: +41-22-791.33.32
Fax: +41-22-791.41.71
Email: [email protected]
www.who.int/reproductive-health/adolescent
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Cinsel sağlığın tanımı
“Cinsel Sağlık, cinsellikle ilgili sadece
hastalık ve sakatlığın olmaması değil,
cinsellikle ilgili fiziksel,duygusal,
zihinsel ve sosyal yönden tam bir
iyilik halidir. Cinsel sağlık cinselliğe
ve cinsel birlikteliklere olumlu ve
saygılı yaklaşımın yanısıra
incinme,ayırımcılık ve şiddetin
olmadığı,doyum sağlananan ve güvenli
cinsel bir yaşantıyı içerir.”
Tanımlar
Adolesan/Ergenlik
0
10
19
15
24
Gençlik
Genç insanlar
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
yaş
Artan sayılar……
Yıllara ve Bölgelere Göre 15-24 yaş Grubunun Dağılımı
(m ily o n )
1400
1200
World
Millions
1000
Developing regions
800
600
400
Developed regions
200
0
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
1950
1960
1970
Source: UN, 2005
1980
1990
2000
Year
2010
2020
2030
2040
2050
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Şekil 1: 1965-69 Doğumlu Erkeklerin Evlenmeden Önce Cinsel
İlişki Yüzdesi
Source: Wellings et al, 2006
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Şekil 2: 1965-69 Doğumlu Kadınların Evlenmeden Önce Cinsel İlişki
Yüzdesi
Source: Wellings et al, 2006
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Şekil3: 1995-99 yılları arasında 25 yaşına gelen E ve K’ların
10-25 yaşları arasındaki cinsel deneyim/cinsel birliktelik
durumu
Source: Wellings et al, 2006
15-24 yaş kadınların son 12 aydaki yüksek riskli cinsel
ilişki yüzdesi
20
30
Zambia
22
10
Rwanda
29
80
Namibia
37
18
18
Mali
31
30
Madagascar
50
Ghana
7
7
Chad
44
23
Burkina Faso
36
29
Peru
14
58
Haiti
29
52
Colombia
32
1
2
0.4
Uzbekistan
Armenia
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
6
0.7
Cambodia
0
10
20
30
Source: Vadnais et al, 2006
40
50
60
70
80
90
100
15-24 yaş kadınların son 12 aydaki yüksek riskli cinsel ilişki
yüzdesi ve son riskli ilişkide kondom kullanma yüzdesi
42
33
Zambia
44
Rwanda
23
24
48
Namibia
29
14
Mali
32
Madagascar
5
25
33
Ghana
17
17
Chad
47
54
Burkina Faso
19
19
17
20
Peru
Haiti
29
36
Colombia
20
Uzbekistan
54
50
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Armenia
11
Cambodia
41
0
10
Source: Vadnais et al, 2006
20
30
40
50
60
70
80
90
100
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Adolesan Dönemdeki Doğurganlık:
Her Yıl 15-19 yaş arasındaki kadınlarda 14.3
milyon doğum olmaktadır.
•Gelişmiş Ülkeler:
1.3 million
•Asya:
5.7 million
•Sahra Altı Afrika:
4.5 million
•Kuz.Afrika/Orta Doğu:
1.0 million
•Latin Amerika/Caribbean:
1.8 million
Source: Alan Guttmacher Institute, 1998
15-24 Yaş Kadınlarda Sağlıksız Düşük yüzdeleri,
2000
% of total unsafe abortions
70
60
Toplam sağlıksız düşük sayısı = 19 miyon
15-24 yaş grubu kadınlarda sağlıksız düşük sayısı = 7.6
milyon
59
50
44
40
40
31
30
20
10
0
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Africa
Asia
Latin America and
All developing
Caribbean
countries
Source: Shah & Aahman, 2004
1993-1999 yılları arasında, topluma dayalı
araştırmalarda, gençlerin bildirdikleri, ilk cinsel ilişkiye
zorlanma yüzdeleri
Ülke
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Cameroon
Caribbean
(9 countries)
Ghana
Mozambique
New Zealand
Peru
South Africa
Tanzania
USA
Yaş grubu
İlk cinsel ilişkiye zorlanma yüzdesi
Kadın
Erkek
12-25
10-18
37
48
12-24
13-18
Doğum kohortu
16-17
15-18
12-19
15-24
21
19
7
40
28
29
9
Source: WHO, 2002
30
32
5
7
0.2
11
6
7
-
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Genç Dostu Hizmetler: Kanıtlar ?
Courtesy: R. Johnson
Gelişmekte olan ülkelerde
gençlerin sağlık
hizmetlerini daha fazla
kullanmaları için yapılacak
müdahaleler yönünden
kanıtların gözden
geçirilmesi
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Edited by: David A. Ross, Bruce
Dick and Jane Fergusen
Yaygın Uygulamaların Önerildiği Kanıtlar:
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Kanıtların
gücü
Özellikler
Düşük
İyi planlanmış yeterlilik çalışmalarından elde edilen
pozitif kanıta ve en azından olasılık çalışmalarından
elde edilen bazı pozitif kanıtlara gereksinim vardır
Orta
En azından iyi planlanmış ve yürütülmüş olasılık
çalışmalarından elde edilmiş pozitif kanıta
gereksinim vardır
Yüksek
İyi planlanmış ve yürütülmüş randomize kontrollü
araştırmalar ya da yarı deneysel araştırmalardan
elde edilecek olumlu kanıta gereksinim vardır
Her müdahale tipi için öneri
Uygulayın!
Kanıt eşik değerine ulaşılmış
Hazır olun
Kanıt eşik değerine kısmen ulaşılmış
Devam
Etkililiğe dair bazı cesaretlendirici kanıtlar fakat bu
kanıtlar hala zayıf
Uygulamayın
Şimdi dikkatli bir izleme sürecini de kapsayan geniş ölçüde yaygın
uygulama için yeterli kanıt var (kapsam & kalite… & maliyet)
Kanıt, müdahalelerin etkili olacağını öngörüyor, ancak geniş ölçekli
uygulamaya etkinin ve mekanizmaların açıklığa kavuşması için ileri
değrlendirme de eşlik etmelidir.
Kanıtlar cesaret verici, ancak “hazır olun” ya da “uygulayın” ya da
“uygulama yapmayın kategorilerinden önce ”en kısa zamanda ileri
müdahale geliştirme, pilot uygulama ve değerlendirme gereklidir.
Etkili olmayan ya da zarar verici demek için güçlü kanıtlar
vardır
Uygulanabilecek bir yöntem değil...
Coğrafi olarak tanımlanmış toplumlarda
müdahaleler
Müdahalenin tipi
N
Pozitif
Önemli
etki yok
Negatif
16
7
8
1
2 Özel olarak geliştirilmiş yeni
sistemler ve yapılanmalar aracılığı
ile gençleri hedef alan
7
2
5
Devam
3 Aile ağları aracılığı ile yürütülen
yaygın toplum müdahaleleri
4
2
2
Devam
4 Toplumsal etkinlikler aracılığı ile
yürütülen yaygın toplum
müdahaleleri
2
1
1
Devam
1 Var olan gençlik hizmetlerini ve
gençlik merkezlerini kullanan
gençleri hedef alan
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Önerin
Çalışma sayısı
Hazır
olun
Ergenler tarafından sağlık hizmetlerinin kullanımının
sağlık hizmetlerinin hizmet kullanıcı-dostu ve çekici
hale getirilmesi ile gelişme gösterdiğine dair açık
kanıtlar
Verilerin elde edildiği çalışmalar…
1 randomize kontrollü araştırma (Nigeria)
6 yarı-deneysel çalışma (Uganda, China, Zimbabwe, Mongolia,
Bangladesh & Madagascar)
2 Ulusal/bölge programı (South Africa, Mozambique)
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
3 Proje (Rwanda, Zimbabwe & Ghana)
Source: Dick B, Ferguson J, Chandra-Mouli V, Brabin L,
Chatterjee S, Ross DA. A review of the evidence for
interventions to increase young people's use of health
services in developing countries.
Alınan zorlu dersler
Kültür, köklü gelenekler ve normların zorlaması
–
–
–
–
Politik istek ve kabullenmenin yokluğu
İletişim yokluğu
Gençlerin sesinin yetersiz çıkması
Cinsiyet ayrımcı standartlar
Müdahaleler
– Davranış değişikliği: çalışmalar, ancak her zaman değil
– Maliyeti yüksek, yeterli olmadığı gibi sürdürülebilir de değil
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Gençlerin sağlığını geliştirmek için entegrasyon
– Bilginin artırılması, becerilerin geliştirilmesi, sağlıklı tutumlar
– Sosyal çevrenin geliştirilmesi
– Gençlik programlarına ve sağlık hizmetlerine ulaşımın ve
kullanımın artırılması
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
Genç-dostu cinsel ve üreme sağlığı
hizmetleri: genç bakış açısı
Mahremiyet ve gizlilik
Hizmetlerin “İmajı" (sadece evliler içindir)
Damgalanma ve “utanç” konusu (ör. Eğer zorla cinsellik
söz konusu ise)
Hizmet sunucuların tutumları
Hizmetlerin bölünmüşlüğü
Tıbbi prosedürden duyulan korku
Bilgi eksikliği
Bekleme süresi
Maliyet
Uygunsuz yerde yerleşim (okula ya da çalışılan yere
uzak olma)
“Çekici oğlanlar" ve “cici kızlar"-Taylandlı
ergenlerde cinsellik eğitimi ihtiyacı
“Taylandlı ergenler konusunda beş önemli etki dikkatimizi çekti'
cinsellikle ilgili tutumlar ve davranışlar: cinsel kimlik konusunda
kafa karışıklığına neden olabilecek şekilde sosyal rollerdeki
belirsizlik; artmış cinsel farkındalık ve merak; bilgi ve yaşam
biçimi arasında önemli açıkların bulunması; sınırlı aile desteği; ve
dürtüsellik ve risk alma. Erkek ergenler cinsel performans ve
zafer elde etmeye bağlı öykülere dayalı “çekici oğlanlar” olmaya
heves ediyorlar. Kız ergenler, geleneksel olarak “cici kız” olarak
kısıtlanmış ve koruma altındalar, isteklerine ulaşmalarına olanak
sağlayacak bazı yaşam biçimlerini kullanarak ya da olası zorlayıcı
durumlarda pazarlık yaparak ailelerin desteği olmaksızın flört
etmek şeklindeki yeni bir yaklaşımı benimsemiş durumdalar.
Okullarda cinsel eğitim biyolojik temelli ve tutarsız bir biçimde
yürütülmektedir.
05_XXX_MM21
Vuttanont et al , 2006
“Politikaların oluşturulmasında ne
yapılacağını bilmek birçok açıdan işin
en kolay tarafıdır. Ancak bunun iyi
uygulanmasını garantilemek konunun
daha güç yönüdür.”
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
World Development Report, 2007
References
Alan Guttmacher Institute, 1998, Into a New World: Young women's sexual and reproductive lives, New York: The Alan
Guttmacher Institute.
Ross D, Dick B, Ferguson J (editors), 2006, Preventing HIV/AIDS in young people: a systematic review of the evidence
from developing countries. Geneva: World Health Organization.
Shah I and Aahman E, 2004, Age patterns of unsafe abortion in Developing country regions, Reproductive Health
Matters, Special Issue on Abortion Law, Policy and Practice (edited by Berer M.), 12 (24): 9-17.
United Nations, 2005, World Population Prospects: The 2004 Revision, New York: The United Nations.
Vadnais D, Kols A, Abderrehaim N, 2006, Women's lives and experiences: changes in the past ten years., Calverton
(Maryland): ORC Macro.
Vuttanont U, Greenhalgh T, Griffin M, Boynton P, 2006, "Smart boys" and "sweet girls"-sex education needs in Thai
teenagers: a mixed-method study, Lancet, 368:2068-2080.
Wellings K, Collumbien M, Slaymaker E, Singh S, Hodges Z, Patel D., Bajos, 2006, Sexual behvaiour in context: a
global perspective. Lancet, 368: 1706-1728.
World Health Organization, 2002, World Report on Violence and Health, Geneva: World Health Organization.
06-Ankara-ASRH-Macrh 2006
World Health Organization, 2004, Sexual health-a new focus for WHO. Progress in Reproductive Health, Number 67,
Geneva: World Health Organization.