Serebro-Vasküler Hastal*klar (SVH-CVA-SVO)

SEREBRO-VASKÜLER HASTALIKLAR
(SVH-CVA-SVO)
SEROBRO-VASKÜLER

Cerebrum => beyin
Vara
=> kan damarları
Beyin kan damarlarındaki bozukluk



SVH için beyin krizi , strok (inme) , Apoplexy (felç)
terimleri de kullanılır
SVH beyin kan akımıyla doğrudan yada dolaylı
olarak aniden ortaya çıkan fokal
nörolojikbozukluklardır (örn. bacakta kuvvet kaybı,
konuşma bozuklukları,,görme bozukluğu)
Kliniklerde Tromboz,Emboli ve Kanama olmak üzere
3 çeşit olarak görülür…
SVH’DA SIK KARŞILAŞAN RİSK FAKTÖRLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Aile’de SVH öyküsü
Hipertansiyon
Diyabetes Mellitus
Kalp Hastalıkları
Kollesterol yüksekliğiAşırı alkol,sigara,tuz
tüketimi
Hematokrit yüksekliği
TROMBOZ


Trombozda ateroskeroz nedeniyle arter
lümeninin daralması söz konusudur.Klinikte
Transiyen İskemik atak (TİA-Geçici iskemik
atak) olarak ifade edilir
Etiyolojisi : Diyabet , hipertansiyon ,
arteriosklerozkollagen doku hastalıkları , orak
hücreli anemi
BELIRTILERI NELERDIR ?

Zaman zaman el,kol ve bacaklarında uyuşma ,
hemiplaji , afazi , hemianopsi görülür
Vertebro-Baziller GİA (geçici iskemik atak)
semptomları ise geçici global amnezi,diplopi,
paroksismal sersemlik , paraparazi ya da
tetraparazi, ataksi , dizartri , pozisyonel olmayan
vertigo , beden yarısında parestezi,tek taraflı
posterior baş ağrısıdır
TANI

Serebral anjiografi ile kesin tanı koonabilir ama
yaşlılarda damar bütünlüğünün bozulması
nedeniyle risklidir…
Bilgisayarlı tomografi ile nekrotik alanları
saptamak mümkündür
 BOS basıncı 200 mm/Su üzerindedir
 BOS proteinleri yükselmiştir
 Serum kolesterolü ve trigliseridler yükselmiştir..

TEDAVISI VE HEMŞIRELIK BAKIMI





Trombüs ana bir arterde ve taze ise embolektomi yapılır.
Gelip geçici iskemik atakları önlemek ve strokun gelişimini
geciktirmek için antikoagülan tedavi uygulanır. Ancak
antikoagülan tedavi sosyal kontrendikasyonu olan ilaç grubudur.
Bu nedenle protrom- bin zamanına baktıramayacak hastalara
hastane dışında uygulanmaması gerekir.
Serebral vazodilatör ilaçların verilip verilmeyeceği konusu tartışmalıdır. Buna karşın geçici iskemik ataklara neden olmaktadır.
Bunun için kullanımı tartışmalıdır.
Hasta ve ailesinin hastalık, tedavi ve beslenme konularında
eğitilmesi son derece önemlidir. Az kolesterollü diyet, düzenli
kontroller ve önemi, gelişebilecek komplikasyonların belirtileri
yer almalıdır.
Aspirin-persantin kombinasyonu trombositlerin çökmesini önler.
Hastada tam tıkanma gelişmişse bilinçsiz hasta bakımı
uygulanır.
EMBOLI


Serebral damarlardan birinin pıhtı , tümör , yağ ,
bakteri yada hava ile tıkanmasıdır
Etiyolojisi ; Ekstrasistoller,enfarktüs,subakut
endıkardit , kalp hastalıkları, kırıklara bağlı yağ
embolisi,ameliyat sonrası pıhtılaşma , hava
embolisi , tümor embolisi
TANI


BT veya anjiyografi emboli tanısında kullanılan
yöntemlerdir. Hemoraji gelişmiş ise BOS kanlı
olabilir. Septik embolilerde BOS da lökosit sayısı
yükselir.
Beyin damarlarının sık rastlanan iki tıkayıcı
hastalığı wallenberg sendromu ve lakunar
sendromudur
WALLENBERG SENDROMU

Posterior inferior serebellar arter dallarının
infarktüsü sonucu retiküler
formasyonda,pramidal sistemde yaygın
lezyonlarla dizziness (sersemlik) , vertigo ,
bulantı,kusma,hıçkırık,hemiataksi,distaji,dizartr
i,aynı taraf yüz ve kolda duyu
kaybı,pitozşs,nistagmus gibi semptomlarla
gelişen tablodur
LAKUNER SENDROMU

Beyin tabanındaki derin arterlerin , pons ile orta
beyin arasındaki baziller arterin infarktüsü olup
yüz , kol ve bacak paralizisi , dizartri , ve el
hareketlerinin beceriksizleşmesi gibi belirtiler
verir
TEDAVISI VE HEMŞIRELIK BAKIMI

Embolide temel klinik bakım şu şekilde sıralanabilir:
-Tedavi olarak acil antikoagülasyona başlanır,
- Tedavinin yan etkileri izlenir
- Bilinçsiz hasta bakımı uygulanır
- Emboliye neden olan faktör tedavi edilir
- Sekel kalmışsa rehabilitasyon uygulanır,
-Koruyucu olarak aspirin persan konbinasyonu
uygulanabilir, bu uygulama tronbisitlerin bir araya
toplanarak çökmesini (agregasyonunu) engeller.
Rehabilitasyonun dört temel amacı vardır.
Bunlar:
1- Akut devredeki komplikasyonları önlemek,
2- Deformıteleri düzeltmek,
3- Hastanın maksimum bağımsızlığını kazanmasını
sağlamak,
4 Sossyal ve fiziksel uyumu sağlamaktır.
KANAMALAR


Kanama serebral damarların rüptürü (yırtılması)
sonucunda gelişir.
Etiyoloji
Kanamaların etiyolojisinde anevrizma,
hipertansiyon, diyabet, travma, kollajen doku
hastalığı olabilir
KANAMA TIPLERI

1.İntraserebral kanama
Beyin içine olur. Genellikle hipertansif ve
arteriosklerotik yaşlılarda görülür. Hastada yüz
kırmızıdır, hırıltılı solunum vardır, hasta koma
halindedir. Baş ve gözler kanama olan hemisfer
tarafına doğru çevrilmiştir.(Vulpian kanunu)

2. Subaraknoid kanama
Subaraknoid mesafeye olur, genellikle genç ve orta
yaşlılarda görülür. En sık nedeni anevrizmadır,
şiddetli baş ağrısı, irritabilite, tüfek tetiği
manzarası, kusma ve çift görme vardır.

3. Epidural kanama
Duramater ile kemik arasındaki kanamadır.
Genellikle kafa travmasından sonra gelişir. Göz
dibinde staz, kanama görülür. Tentoryal herniasyon
gelişebilir.

4. Subdural Hematom
Subdural hematomda kan dura ile araknoid
arasında toplanır, epidural kanama hızlı
ilerler.subdural kanama ise daha yavaş ilerler.

Belirtiler
Epidural hematom belirtileri gibidir, ancak daha
yavaş ilerler.

Tanı
Anjiyografi ile kesin tanı konur; ayrıca tomografi,
sintigrafi de yapılabilir.
TEDAVI VE BAKIM







Anevrizma kanamaları dışında kanamaların özel bir tedavisi
yoktur.
Serebral kanamalarda stres ülserleri ve buna ilişkin akut
mide kanamaları oldukça sık görülür. Hemşire, ülser ve
kanama belirtilerini gözler
Serebral kanaması olan hastalarda antikoagülanlar
kontrendikedir, aspirin kullanılmaması gerekir.
CVA nedeni ne olursa olsun hastada KİBAS gelişebilir,
hastanın KİBAS yönünden de izlenmesi ve bakımının buna
göre planlaması gerekir.
CVA'da kafa için basıncını artırmamak için gereksiz aşırı
hareketler engellenir ve boyun çevresinde sıkan giysiler
varsa gevşetilir.
CVA'da hastaya bilinçsiz hasta bakımı aynen uygulanır.
Pozisyon değişikliği her iki saatte bir yapılması ancak
hemiplejik tarafa 20 dakikadan uzun süre yatırılmaması
gerekir.
Bilinçsiz hastaya uygulanan her işlemin mutlaka anlatılması
ve sürekli hastayla iletişim içinde olunması gerekir.
HIPERTANSIF ENSEFALOPATI


Hipertansif ensefalopati tansiyonun akut ya da
subakut olarak tehlikeli derecede yükselmesi ile
kardiyak ve santral sinir sistemi bulguları veren
beyinde multifokal iskemi ya
damikrohemorajilere yol açan bir tablodur.
Etiyolojide; akut şiddetli hipertansiyon, böbrek
kanserinin eritropoetin ile tedavisi,
antihipertansiflerin ani olarak kesilmesi ve
feokromasitoma olabilir.


1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Belirti ve Bulgular; akut başağrısı, bulantı kusma,
konfüzyon, stupor, kortikal körlük, konvülsiyonlar ve geçici
motor değişiklikler, kan basıncının 200/130 mmHg nin
üzerinde olması, retinal hemoraji ve pupilla ödemidir.
Tedavi ve Bakım
Kan basıncının saatte 30-40 mmHg kadar düşürülmesi
nöbetlerin IV diazepam ile kontrolü
hava yolu açıklığının sağlanması
başın yükseltilmesi,
nazal 02 verilmesi,
yaşam bulgularının 15 dakikada bir izlenmesi
gerekirse kardiyak monitorizasyon hazırlığının yapılması
hasta ve ailesine gerekli açıklamaların yapılması
çevrenin sakin olmasının sağlanması
hastanın loş bir ortamda rahatlamasının sağlanması
uygulamalarını kapsar.
TROMBOLITIK İLAÇLAR

SVO'da sıklıkla kullanılan trombolitik ilaçların
özelliklerini ve uygulanmasında dikkat edilmesi
gerekenleri hemşirenin bilmesi gerekir.

Streptokinaz
-Bakteriyal üründür.
-En iyi bilinen en eski trombolilik ajandır.
-Yarı ömrü yaklaşık 20 dakikadır.
-Döküntü ve ateşle karakterize alerjik cevaba yol
açabilir.
-Gönderim hızına bağlı olarak hipotansiyon ve
bronkospazm yapabilir.
-Semptom yönetimi için ya da profilaktik olarak
steroid kullanılabilir.
-Antikor oluşturabilir.

İzole Edilmemiş Plazminojen Streptokinaz Aktivatörü (APSAC)
-Sistemik litik riski azalmıştır.
-Fibrin seçici değildir.
-Yarı ömrü 70-120 dakikadır.
-Streptokinazın devamlı salınan şekli gibidir.
-Streptokinaz gibi alerjik potansiyeli vardır.

Ürokinaz
-İnsan enzimidir, bu nedenle alerjik ya da anaflaktik
cevaba yol açmaz antikor oluşturmadığı için tekrarlı
kullanılabilir.
-Yarı ömrü 10-16 dakikadır.
-Sistemik yıkımı 24 saate dek sürebilir.
-Intravenöz yol ile bolus olarak verilebilir ve
hipotansiyona yol açmaz.

Doku Plazminojen Aktivatörü (t-PA)
-100 miligramın altındaki doz streptokinaz ve ürokinaza
göre daha az sistemik litik etki yaratır, pıhtı çözücüdür.
-Yarı ömrü 5-7 dakikadır

Trombolitik Tedavinin Kontrendikasyonları
Trombolitikler ;
-Aktif iç kanama,
-Intrakranial anevrizma, arteriyovenöz malformasyon ya
da neoplasm
-Yakın inme (2 ay içinde) ya da intrakranial, intraspinal
cerrahi ya da travmada kesinlikle kontrendikedir.
-Trombolitikler yakın zamanda geçirilmiş (10 gün
içinde) büyük cerrahi operasyon, ciddi gasirointestinai
kanama, organ biyopsisi, doğum ya da damar rüptüründe,
-Acil kontrolsüz hipertansiyon (Sistolik basınç > 180-200
mm Hg, diyastoiik basınç > 110 mm Hg) da
-Yakın zamanda geçirilmiş ciddi travma durumunda
kontrendikedir.
TROMBOLITIK TEDAVIDE HEMŞIRELER İÇIN
UGULAMA REHBERI

Hemşirenin trombolitik tedaviye başlamadan önce
yapılması gerekenleri ve uygulama süresince
yapılacakları bilmesi önemlidir
Trombolitik tedavi öncesi;
1-Trombolitik tedaviden önce, biri trombolitik
uygulaması için diğeri eğer gerekli ise kan
transfüzyonu yapmak için iki periferik intravenöz
yol açılmasında tüm invazif prosedürleri
uygulayın. Subklavien ya da juguler bölgeler bası
yapılamayacağı için, ayrıca bu bölgelerde kan
kolaylıkla göğüs ya da boyun bölgelerine
kaçabileceği için IV yol olarak tercih edilmez.
2-Giriş için femoral yolu seçin. Tam kan sayımı,
platelet/trombosit sayımı, kısmi tromboplastinprotrombin zamanı, fibrinojen seviyesi ve kimyasal
panel izlemi yapın.
3-Tüm yaşam bulgularını ve nörolojik
değelendirmeleri kayıt edin.
4-Hastaya açıklamalarda bulunun.
TROMBOLITIK TEDAVI UYGUIAMASI
SÜRESINCE;



Kateter çıkarılana dek femorel arteri koruyun, bacağın düz
durumda olmasını sağlayın.Popliteal, dorsalis pedis ve
posteriör tibial nabızlar kateter varken kontrol edilmelidir.
Bacakta renk, duyu ve ısı değişiklikleri kanül bölgesinde
hematom ya da sızıntı varlığı gözlenmelidir.
Yaşam bulgularını ve nörolojik durumu izleyin.
Taşikardi, hipotansiyon ya da konfüzyon gibi iç kanama
belirtilerini değerlendirin. Bilinç düzeyindeki değişiklikler
intrakranial kanamayı gösterebilir. Alt baldır ağrısı,
bacakda duyu kaybı ya da kas güçsüzlüğü gibi yakınmalar
retroperitoneal kanamaya işaret edebilir. İdrar ve gaitayı
kanama yönünden izleyin. Hemoglobinde, hemotokritte
düşme ve kanın şekilli elemanlarının hacminin azaiması iç
kanamayı gösterebi- iir. Trombolitik tedaviden 24 saat
sonrasına dek heparin, aspirin ve warfarin gibi kontrendike
ilaç uygulamalarını engelleyin


Bilinç seviyesindeki değişiklik, hipertansiyon, bradikardi
ve yüksek nabız basıncı gibi kafa içi basıncında artma
belirtilerini izleyin. Bilinç seviyesinde değişiklik, pupil refleksi ya da diğer nörolojik değişiklikler trombolebep olduğu
hemcrojiye bağlı olabilir. Nörolojik değişiklikleri
değerlendirmek için bilgisayarlı tomografi çekilebilir.
Yeterli serebral penfüzvonu sağlamak için hipotansif
atakları engelleyin.
-Kan basıncında 10-15 mm Hg'lik düşüşler serebral
perfüzyon basıncının azalmasına yol açabilir.
-Eğer hipotansiyon intravenöz sıvılarla tedavi
edilecekse dekstroz kullanılmamalıdır. Çünkü dekstroz
metabolizması laktik asit üretimini kolaylaştırır
ve beyinde iskemi ve ödeme yol açar. Sıvı uygulamasına
rağmen hipotansiyon düzeltmez ise vazopresörler
kullanılabilir.



Sedatif ve hipnotiklerin kullanımını engelleyin.
Çünkü, bu ilaçlar nörolojik değerlendirmeyi ve
nöronal iyileşmeyi zorlaştırır.
Hasta yatak istirahatinde iken derin ven trombozunu
koruyucu uygulama başlatın. Tromboliz
uygulamasından 24 saat sonra subkutan heparin
uygulanabilir. Ayrıca hastalara destekli çoraplar ya
da elastik bandaj uygulanabilir.
Koagülasyon testi, glukoz ve elektrolit gibi laboratuar
çalışmalarını izleyin. Hiperglisemi Mi minör iskemik
alanların infarktına yol açabilir, bu nedenle kontrol
altında tutulmalıdır
Tromboz
Kanamalar
Dinlediğiniz İçin Teşekkürler
Mevlüt Orhan