PowerPoint Sunusu

Eco 338 Economic Policy
Monetary Policy II
Dünyada Merkez Bankacılığı: Kısa tarihçe
Dünyada Merkez Bankacılığı:
Kısa tarihçe
1668: Isveç Merkez Bankası (Riksbank) özel bir bankanın
devlet bankası şekline dönüştürülmesiyle, devlete borç
vermek ve ticari hesapların clearing’ini sağlamak üzere
kuruldu. Anonim şirket statüsünde kurulan banka, 1897
yılında münhasıran banknot ihraç etme yetkisini elde etti.
1694 yılında kurulan (Bank of England) ilk merkez bankası
olarak kabul edilir. İngiltere’de, devlete borç verme
fonksiyonunu yerine getirmek üzere anonim şirket
statüsünde kurulmustur.
1800: Banque de France sermayesinin devlet - özel kesim
ortaklığında kuruldu. Devletin bankeri durumundaki
Banque de France’a, önceleri yalnızca Paris'te banknot
ihraç yetkisi verildi. Yetki sonradan tüm Fransa'ya
genişletildi.
Dünyada Merkez Bankacılığı: Kısa tarihçe
1882: Bank of Japan birkaç milli banka tarafından gereğinden
fazla ihrac edilen banknotların ortaya çıkardığı kaosu ortadan
kaldırmak üzere amacıyla kuruldu. Bankalara, belli bir süre
içinde banknotlarını geri çekme emri verilmiş ve BoJ
münhasır banknot ihraç yetkisini aldı.
1876: Alman Merkez Bankasi Prusya Bankası adı altında
kurulmuştur. Sermayesi kısmen devlete ait olmakla birlikte
temelde Özel bir banka olarak kurulmuştur. Alman
İmparatorluğunun oluşum safhasında banknot ihraç edebilen
33 banka vardı. Bunların arasında en önemlisi Prusya
Bankasıydı (Reichsbank)
1913: US Federal Reserve kuruldu.
–
–
–
–
ABD’de 1791–1811 ve 1816-1836 yıllarında Bank of the United States
adıyla, Bank of England’ı model alan iki kısa merkez bankası denemesi
yapılmıştı. Ancak, bu iki bankaya, İngiltere’nin aksine sınırlı yetkiler verildi
ve tecrübe başarılı olamadı.
1836-1865 (iç savaşın sonu) arasında ABD para-banka piyasası büyük
kaos yaşadı. Binlerce banka, standart olmayan banknotları ihraç etti. Bu
banknotlar sahteleriyle birlikte piyasada sirküle etti. Çok sayıda banka
battı.
İç savaş sırasında yapılan reformla banknotların standardizasyonu
sağlandı. Ancak son borç verme mercii görevini görecek bir kurum
oluşturulmadı. Problemler devam etti.
1907 krizinden sonra başlayan çalışmayla 1913 de Fed kuruldu.
Türkiye’de Merkez Bankacılığı:
Kısa tarihçe
1847: Galata bankerleri Bank-ı Dersaadet adıyla, Osmanlı
İmparatorluğu hükümeti izniyle bir banka kurdu. Ana
işlev, imparatorluğun dış ödemelerini düzenlemekti.
1854: İlk Osmanlı dış borçlanması.
1856: Kırım savaşı sırasında yapılan ilk borçlanmadan sonra,
geri ödemelerin düzenlenmesi için merkezi Londra’da
bulunan İngiliz sermayeli “Ottoman Bank (Bank-ı
Osmanî)” kuruldu.
İlerleyen yıllarda Ottoman Bank “Bank-ı Osmanî-I Şahane”,
adını aldı. 1863 yılında İngiliz-Fransız ortaklığı şeklinde
yeniden örgütlenerek “devlet bankası” niteliği kazandı.
Bankaya otuz yıllık bir süre için banknot basma ayrıcalığı
ve tekeli verildi.
Bankaya ayrıca diğer yetkilerde verildi:
•
•
•
•
Kaynak: TCMB
Devletin hazinedarlığı yetkisi
Devlet gelirlerini tahsil etmek
Hazinenin ödemelerini yerine getirip bonolarını iskonto etmek
İç ve dış borçlara ilişkin faiz ve anapara ödemelerini yapmak
Türkiye’de Merkez Bankacılığı:
Kısa tarihçe
1930: TCMB’nin kuruluşu
• Ulusal sermayeli bir merkez bankası oluşturulması, ile
ilgili tartışma ve çalışmalar Türkiye Cumhuriyeti’nin
kurulmasıyla başladı.
• 1926 yılından itibaren hazırlıklara girişildi. 11 Haziran
1930’da Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu kabul
edilerek Banka kuruldu ve çalışmaya resmen 1 Ocak
1932’de başlandı.
• Kuruluşunda, TCMB’ye 30 yil sure ile banknot ihrac etme
yetkisi verildi. Bu yetki 1955 yilinda 1999 yilina kadar uzatildi.
1999 yılında, banknot ihrac etme yetkisi sonsuza kadar
uzatıldı.
Merkez Bankası'nın sorumlulukları Türk ekonomisinin
şartları ve yapısında meydana gelen değişikliklere paralel bir
gelişme gösterdi. 1930'lu yılların durgunluk ortamını ve hızlı
kalkınma ihtiyacını yansıtan ilk Merkez Bankası Kanunu'nda,
Merkez Bankası'nın temel görevi, Türk devletinin ekonomik
kalkınmasını desteklemek olarak belirlendi.
Kaynak: TCMB
TCMB: Amaçları ve Yetkileri
TCMB Kanunu: (25.4.2001 tarih, 4651 sayılı Kanun ile değiştirilen
şekli)
Madde 4- Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır.
Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para
politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan
kendisi belirler. Banka, fiyat istikrarını sağlama amacı ile
çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve istihdam
politikalarını destekler.
TCMB: Amaçları ve Yetkileri
TCMB Kanunu Madde 4- (devam)
I- Bankanın temel görevleri;
a) Açık piyasa işlemleri yapmak,
b) Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirleri almak
ve yabancı paralar ile altın karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini
belirlemek, Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesi için
döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk Lirası ile
değişimi ve diğer türev işlemlerini yapmak,
c) Bankaların ve Bankaca uygun görülecek diğer mali kurumların yükümlülüklerini esas
alarak zorunlu karşılıklar ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek,
d) Reeskont ve avans işlemleri yapmak,
e) Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek,
f) Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve
mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini
ve denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da
dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek,
g) Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici
tedbirleri almak,
h) Mali piyasaları izlemek,
ı) Bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma
hesaplarının vadelerini belirlemektir.
ECB
Merkez Bankası Amaç ve Yetkileri:
Diğer Örnekler
(http://www.bized.co.uk/virtual/bank/economics/europe/ecb/does.htm)
•
•
•
•
The prime responsibility of the ECB is the maintenance of price stability. It is therefore
responsible for setting monetary policy for all those countries that are part of the single
currency. To maintain the single currency needs one interest rate. That rate is set by the
Governing Council of the ECB who meet twice a month to discuss it.
Once they have set the interest rate it is mainly up to the National Central Banks to
maintain that rate in their own countries. They do that by using 'open market operations'.
The Banks make sure that there is a shortage of liquidity (in other words forms of money
close to cash) in the system and they then provide the necessary liquidity on their terms.
The ECB is also responsible for managing the foreign exchange reserves of the euro area
countries and conducting any necessary foreign exchange operations. They operate a
minimum reserve system. All credit institutions in the euro area have to keep a minimum
reserve with the ECB. This has currently been set at 2% of their liabilities. The rest of their
work is anything that may help support the member countries of the Community. This may
mean helping to establish efficient payments systems or helping to maintain the stability of
the financial system.
The basic tasks that they carry out can be summarised as:
–
–
–
–
–
–
–
to define and implement monetary policy for the euro area;
to conduct foreign exchange operations and to hold and manage the official foreign reserves of the euro area
countries;
to issue banknotes in the euro area and
to promote the smooth operation of payment systems.
Further tasks are:
to collect statistical information either from national authorities or other financial institutions and
to review developments in the banking and financial sector.
Merkez Bankası Amaç ve Yetkileri:
Diğer Örnekler
Federal Reserve Bank
(http://www.federalreserve.gov/aboutthefed/section2a.htm)
The Board of Governors of the Federal Reserve System and the Federal Open
Market Committee shall maintain long run growth of the monetary and credit
aggregates commensurate with the economy's long run potential to
increase production, so as to promote effectively the goals of maximum
employment, stable prices, and moderate long-term interest rates.
FED Guvernorler Kurulu ve Federal Acik Piyasa Komitesi, ekonominin uzun
vadeli üretim artırma potansiyeli çerçevesinde maksimum istihdam,
istikrarlı fiyatlar ve makul uzun vadeli faiz oranlari hedeflerine uygun
para ve kredi büyüme oranlarını gerçekleştirecektir.
[12 USC 225a. As added by act of November 16, 1977 (91 Stat. 1387) and amended by acts of October 27, 1978 (92
Stat. 1897); Aug. 23, 1988 (102 Stat. 1375); and Dec. 27, 2000 (114 Stat. 3028).]
Para Politikası ve Araçları
Para Politikası Çerçeveleri:
• Parasal (Büyüklük) Hedefleme : Türkiye’de 1990’lara kadar
• Enflasyon Hedefleme:
– Dünya: 1990’lardan itibaren enflasyon hedefelemeye geçiliyor
– Türkiye:
•
•
•
•
1999-2001: Kur çıpası rejimi
2001: Kriz
2002-5:
• Yüksek enflasyon (2001 sonunda %68)
• Mali baskınlık
• Kurumsal altyapının oturmamış olması
• Dolarizasyonun nisbi yüksekliği
 MB ve amaç (fiyat istikrarı) bağımsızlığı sağlandı
 Beklenti Yönetimi: Enflasyon hedefinin belirlenmesi ve açıklandı
• 2005’de PPK’nın düzenli toplantı takvimi önceden ilan edildi
ve toplantılarda alınan kararları ve gerekçelerini halka duyuruldu.
 Araç bağımsızlığı sağlandı
 Ancak: TCMB’nin hesap verme yükümlülüğü tesis edilmedi.
2006 - devam ediyor: (Açık) Enflasyon Hedefleme
2002-5:
Örtük/Gayriresmi
enflasyon hedefleme
2006 ‘dan itibaren:
Açık/resmi enflasyon
hedefleme
Para Politikası ve Araçları
Hedefler
Parasal Hedefleme
Enflasyon Hedefleme
Nihai Hedef
Fiyat İstikrarı
Fiyat İstikrarı
(Nominal çapa görevi görür)
Ara Hedef
Parasal Büyüklükler /
Bilanço Büyüklükleri
(Nominal çapa görevi
görür)
Yok
Likidite, bilanço
değişiklikleri araçları
Politika Faizleri (kısa vadeli
faizler)
Araçlar
Not: 2001-5 arası “Örtük Enflasyon
Hedeflemesi” döneminde Para Tabanı
nominal çapa olarak kullanıldı
Para Politikası ve Araçları
Kaynak: A. Kara, M. Orak (TCMB; 2008)
Para Politikası ve Araçları
Kaynak: A. Kara, M. Orak (TCMB; 2008)
Para Politikası ve Araçları
TCMB Beklenti Yönetimi ve İletişim Politikası:
• Her çeyrekte yayınlanan Enflasyon Görünümü Raporu
• Her ay PPK Toplantısından sonra 10 gün içinde
yayınlanan PPK Toplantı Özetleri
• Diğerleri
• Diğer rapor ve düzenli yayınlar (ödemeler dengesi,
beklenti anketi vs)
• Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu
• TCMB Yöneticilerinin sunum ve konuşmaları
Para Politikası ve Araçları
• Para Politikasının Operasyonel Araçları
– APİ
– Döviz alım satımı (döviz ve efektif)
– Reeskont penceresi işlemleri
– Zorunlu karşılıklar
– Merkez Bankası Borç Verme / Alma
– Disponibilite
TCMB: Borçlanma – Borç Verme Oranları
16.12.2008 itibariyle:
Borçlanma: % 6,50
Borç verme: % 9,00
TCMB: Zorunlu Karşılık Oranları
Zorunlu Karşılık
Oranı
TL Yükümlülükler
%5
16.10.2009’da
%6’dan %5’e
indirildi.
YP
Yükümlülükler
%9
5.12.2008’de
%11’den %9’a
indirildi.
TCMB: Enflasyon Hedefleri ve
Gerçekleşmeleri
Hedef
Gerçekleşme
2005
200
6
2007
2008
8
5
4
4
7,7
9,7
8,4
10,1
2009
2010
7,5
6,5
2011
5,5
Para Arzı Tanımları
Merkez
Bankası
Parası
Kamu
Mevduatı
Parasal
Taban
Açık Piyasa
İşlemlerinden
Net Borçlar
Rezerv Para
Emisyon
Bankalar Mevduatı
Fon Hesapları
Banka Dışı Kesim
Mevduatı
Para Arzı Tanımları
Merkez Bankası Parası = Parasal Taban + Kamu Mevduatı
Parasal Taban = APİ + Rezerv Para
Rezerv Para = Emisyon + Bankalar Mevduatı + Fon Hesapları + Banka
Dışı Kesim Mevduatı
Yüksek Güçlü Para (High Powered Money) = Emisyon + Bankaların
TCMB’de Tuttukları Rezervler
Emisyon = Dolaşımdaki Para + Banka Kasaları
M1 = Dolaşımdaki Para + Vadesiz Mevduat
M2 = M1 + Vadeli Mevduat
Para Arzı
Bilanço-Analitik Bilanço Dönüşümü
Kaynak: TCMB
Analitik Bilançonun Seyri
Varlıklar
Dış Varlıklar
İç Varlıklar
Hazine Borçları
Bankacılık Sektörüne Açılan Nakit Krediler
TMSF'ye Kullandırılan Krediler
Diğer Kalemler
IMF Acil Yardım Takip Hesabı (Hazine)
Değerleme Hesabı
Yükümlülükler
Toplam Döviz Yükümlülükleri
Dış Yükümlülükler
Iç Yükümlülükler
Döviz Olarak Takip Olunan Mevduat
Bankaların Döviz Mevduatı
Merkez Bankası Parası
Rezerv Para
Emisyon
Bankalar Mevduatı
Bankalar Zorunlu Karşılıkları
Bankalar Serbest İmkanı
Fon Hesapları
Banka Dışı Kesimin Mevduatı
Merkez Bankası Parası
Açık Piyasa İşlemleri
Kamunun TL Mevduatı
-
-
-
03/01/2000
13,370
14,806
97 1,001
8
1,296 191
1,339 13,370
11,423
6,685
4,738
1,714
3,024
1,947
3,979
2,246
1,680
1,030
649
30
23
2,032 2,095 63
02/01/2001
17,511
18,646
257
1,497
500
2,445 191
878
17,511
15,878
10,361
5,517
1,227
4,290
1,633
6,181
3,398
2,617
1,453
1,164
107
59
4,548
4,836
287
02/01/2002
60,284
34,388
25,787
32,826
16
750
7,996 191
110 60,284
50,434
36,964
13,470
3,177
10,293
9,851
8,314
5,136
3,007
1,616
1,391
102
69
1,537
1,068
469
02/01/2003
74,890
51,517
24,506
31,236
13
250
6,993 1,134
74,890
54,011
37,610
16,400
5,903
10,498
20,879
10,567
7,552
2,779
1,672
1,108
170
66
10,311
10,103
209
02/01/2004
76,761
52,839
23,142
28,036
7
4,901 780
76,761
52,328
35,785
16,542
6,440
10,102
24,433
15,204
10,724
4,356
2,341
2,016
28
96
9,229
8,807
423
03/01/2005
73,609
52,282
19,259
23,036
8
302
4,087 2,069
73,609
48,664
30,486
18,178
6,057
12,121
24,945
20,858
14,218
6,574
3,115
3,459
24
41
4,087
3,417
670
02/01/2006
88,386
70,354
16,003
19,426
1
3,424 2,029
88,386
49,629
22,817
26,812
13,831
12,981
38,756
30,291
19,404
10,658
10,658
111
117
8,466
7,769
697
04/01/2007
101,154
87,690
12,664
18,767
1
6,104 800
101,154
58,923
24,195
34,728
18,720
16,008
42,231
36,161
25,257
10,684
10,684
114
107
6,070
4,443
1,627
02/01/2008
105,056
88,618
11,579
16,886
0
5,307 4,859 105,056
49,783
19,759
30,024
12,250
17,775
55,273
42,796
26,651
16,023
16,023
92
31
12,477
8,395
4,081
02/01/2009
112,605
113,612
5,599 13,406
0
7,807 6,606 112,605
57,220
21,871
35,350
14,934
20,415
55,384
44,843
32,825
11,731
11,731
143
143
10,541
7,745 2,796
04/01/2010
108,346
112,836
101
8,599
485
9,184 4,389 108,346
57,252
22,528
34,724
15,869
18,855
51,094
45,572
37,662
7,755
7,755
136
18
5,523 75,530
03/01/2011
127,676
134,489
210 7,920
693
8,403 7,023 127,676
56,923
20,977
35,945
7,673
28,272
70,753
73,152
48,295
24,699
24,699
120
37
2,398 7,467 5,069
02/01/2012
146,788
172,985
6,707
7,736
3,024
17,468 19,489 146,788
93,613
21,571
72,041
8,167
63,874
53,176
80,209
53,836
26,197
26,197
117
60
27,033 35,618 8,584
02/01/2013
203,572
216,419
581
8,365
6,634
14,419 13,428 203,572
139,104
16,777
122,328
9,023
113,304
64,468
75,113
59,136
15,621
15,621
334
22
10,645 15,566 4,921
02/01/2014
264,176
281,760
4,455
8,845
13,176
17,566 22,039 264,176
199,282
16,056
183,226
11,118
172,108
64,894
85,684
74,323
11,047
11,047
243
72
20,790 34,021 13,231
22/04/2014
264,045
275,151
8,355
8,677
18,866
19,188
19,460
264,045
207,182
14,582
192,599
12,842
179,758
56,864
90,521
78,335
11,783
11,783
271
132
33,658
45,426
11,768