FİLMSİZ / DİJİTAL RADYOGRAFİ :

FİLMSİZ / DİJİTAL RADYOGRAFİ :
BİLGİSAYARLI RADYOGRAFİ ( CR) veya DİREKT DİJİTAL RADYOGRAFİ (DR) ;
Hangisi ?
Ahmet Güner, Biltom Sağlık Hiz.AŞ
Radyografinin tarihini W.C. Röntgen'in 28 Aralık 1895 tarihinde ilk tıbbi X-ışınını bulması ile
başlatabiliriz. Radyografi ve röntgen filminin kullanıma başlanmasından 90 yıl sonra filmden
vazgeçilerek görüntüler dijital ortamlarda elde edilmeye ve saklanmaya başlamıştır. İlk BR (CR)
sistemi 1990'lı yıllarda kullanılmaya başlamıştır.
Konvansiyonel röntgen cihazlarında görüntü elde etmek için X-ışını kaynağına, röntgen kaseti
içinde filmlere ve banyo için kimyasallara ihtiyacımız olduğunu bilmekteyiz.
Dijital Radyografide de X-ışın kaynağımız olacak ancak görüntüyü film yerine fosfor plaka ve dijital
paneller aracılığı ile bilgisayar ekranında elde etmekteyiz.
Gümüş kaplı filmin ve kimyasalların olmadığı bilgisayarlı radyografi sistemi bir çok avantajları
beraberinde getirmektedir. Tersini söyleyecek olursak konvansiyonel sistemle (Filmli sistem)
gerçekleştirilen röntgen çekimlerinin bir çok dezavantajı olduğunu söyleyebiliriz;
Filmli sistemde;
Teknisyen hastayı ve tetkiki kağıttan takip ediyor,
İçinde yeni bir film olan kasetin veya kasetlerin karanlık odadan çekim odasına gelmesi ve çekim
sonrası banyo edilmek üzere karanlık odaya taşınması gerekiyor,
Hastanın kimlik ve çekim bilgilerinin filmin üzerine aktarılması gerekiyor,
Bu üç adım BR (CR) ve DR'da yok. BR'da, okuyucu çekim odasındaysa, kasetleri sürekli olarak
çekim odasında tutabiliriz.
 Konvansiyonel makinelerde X-ışını miktarı (doz) genellikle teknisyen tarafından, hastanın kilosu
göz önüne alınarak ayarlanmaya çalışılır. Bazen film yetersiz görülür ve filmin tekrarı gerekir.
Bunun nedenlerinin başında X ışını dozunun hastaya göre ayarlanması gerekir. Teknisyenin
tecrübesi, hastanın görünümü, o günkü banyo solüsyonunun durumu gibi değişik nedenlere bağlı
olarak X ışını dozu bazen çok, bazen da az olabilmekteydi. Film iyi çıkmadığında çekimin tekrarı
gerekir. Tekrar demek hastayı ikinci kez X ışını ile radyasyona maruz bırakmak demektir. Aynı
şekilde teknisyen için de zaman kaybıdır.
 Hem BR hem de DR'da X ışının dozunun yaklaşık % 20-30 oranında az kullanılarak hastaya
verilen zararlı ışın miktarı azalmaktadır. Hem de tekrar ışınlanma önlenmiş olur. Bu da insan
sağlığı açısından çok önemlidir.
- Filmli sistemde kemik veya yumuşak dokulara göre farklı dozlarda ayrı ayrı çekim yapmak
gerekir. BR ve DR'da ise tek çekimle kontrast ayarı ile farklı detaylar görülebilir.
 Filmli sistemde ölçümler elle yapılmaktadır. BR ve DR'da ölçüm elektronik olarak daha doğru
yapılır. Ayrıca ölçme zahmeti olmaz.
Filmli sistemde ve BR (CR)'da her bir bölge çekimi için bir kaset kullanılır. Kasetlerin sulu banyo
makinelerinde banyo edilmesinden sonra film elde edildiğinden, film çıkana kadar hastanın
bekletilmesi gerekir. Hastaya Akc. çekilmesi gerektiğini varsayalım. Filmli sistemde hastanın
Hekimine filmini göstermesi en hızlı işlemle yaklaşık 60 dk. Süre alır. BR veya DR'da, hastanede
PACS sistemi de varsa yaklaşık 10-15 dk. İçinde hekim hastanın görüntüsünü ekranda görebilir.
Özetle BR-DR hem röntgen cihazının hem de teknisyenin verimliliğini 5-6 kat artırır. 10 teknisyen
ile yapılacak aynı sayıda çekim daha az sayıda teknisyen ile yapılabilir hale gelir.
 Filmi sistemde filmlerin arşivi için onlarca metrekare geniş alanlara ihtiyaç vardır. Arşivden çıkan
filmin tekrar yerine yerleştirilmesi arşiv personeli ile mümkün olmaktadır. Halbuki filmsiz sistem,
başlangıçta yapılan PACS yatırımı ile filmlere yıllarca, hastane içinden, diğer şehirlerden, internetin
olduğu dünyanın her noktasından erişimi mümkün kılar. Görüntünün değerlendirilmesi için Hekimler
arasında görüş alışverişini hızlandırır. Görüntüleri değerlendirip rapor eden Radyoloji uzmanlarının
verimliliğini artırır.
 Filmli sistemde banyo işleminde kullanılan kimyasal solüsyonlar nedeni ile ve banyo sonrası
atık sıvılar ile gazların oluşturduğu zararlı çevre etkisi vardır. Çevre kanun ve yönetmeliklerine
uygun bertaraf etmenin ek bir maliyeti vardır. Banyo işlemi ve kasetlere film yerleştirmek için
karanlık odada çalışacak personel ihtiyacı vardır.
Filmsiz sistemle, BR-DR sistemi ile elde edilen görüntülerin daha sonra üzerinde çalışılabilir,
bunun sayesinde görüntülerin büyütülüp küçültülebilmesi, aynı görüntünün yoğunluğu kemik ve
yumuşak dokular için değiştirilerek farklı yoğunluktaki lezyonların net olarak ortaya çıkarılması
mümkün oluyor. Görüntülerin eski görüntüler ile kıyaslanması kolaylıkla yapılır hale geliyor.
“ZAMAN
VAKİTTİR”
Filmsiz sistemde, BR-DR ile elde edilen görüntüler diğer görüntüleme cihazlarında ( BT, MR gibi)
elde edilen görüntüler gibi hemen iş istasyonları ve PACS ortamına aktarıldığından anında çok
detaylı olarak değerlendirme imkanı oluyor. Bu sayede değerlendirmenin hızlanması ve doğru
tanı imkanı ortaya çıkıyor. Elde edilen dijital görüntüler PACS sayesinde tüm klinik ve
ameliyathanelerden görüntülenme imkanı vermektedir. Hastalara film yerine daha kalıcı, daha ucuz
ve çevreye zararı filme göre daha az olan, detaylı görüntü taşıyan CD verilebilmektedir.
Özetleyecek olursak;
DR'ın olumlu yanları :
 DR, daha hassasdır, daha düşük dozla görüntü elde edilir,
 DR, X-ışınını doğrudan dijital sinyale dönüştürdüğünden resolüsyon ve görüntü kalitesi açısından
BR(CR)'dan daha iyi performansa sahiptir,
 Kaset ve okuyucu olmadığından görüntünün elde edilmesi daha hızlıdır,
DR'ın olumsuz yanları :
 İlk yatırım maliyetinin BR(CR)' dan yüksek olması,
 İşletim maliyetinin yüksek olması ( 5 yıllık süre dikkate alınabilir). Özellikle dijital panellerin
fiyatlarına dikkat edilmesi gerekir,
 Mobil radiografide uygulamanın şimdilik zor olması,
BR(CR)'ın olumlu yanları :
 Dijital görüntü üretmeyi sağlar,
 Mevcut konvansiyonel röntgen cihazlarını kullanma imkanı verir,
 Filme göre daha kaliteli görüntü elde edilir,
 DR'a göre daha düşük ilk yatırım maliyeti ile kurulabilir,
 Mobil röntgen cihazlarında kullanılabilir,
BR(CR)'ın olumsuz yanları :
 Kaset kullanıldığından zaman olarak filmli sisteme göre çok az zaman kazandırır,
 Kasetler için Okuyucu satınalmak gerekmesi,
Sonuç olarak BR (CR) ve DR radyografide iki yeni teknoloji olarak olumlu ve olumsuz yanları ile
hizmete hazırdır.
Hastanelerin, günlük, yıllık çekim sayıları, finansal imkanları, fiziksel imkanları, personel imkanları
dikkate alınarak; ilk yatırım ve işletme maliyetleri analiz edilerek dijital teknolojiden uygun
gördüklerini seçmeleri gerekmektedir.
Yazımızı Mevlana'nın bir sözü ile bitirelim;
“ Bir şeyi, elde edbileceğin yerde ara. İnci arıyorsan, denizin derinliklerinde ara, yoksa sığ kıyılarda
köpükten başka bir şey bulamazsın.” MEVLANA
Ahmet Güner, Biltom Sağlık Hiz.AŞ, Ankara
Eposta : [email protected]