Deniz GÜREL (ÇAKIROĞLU)

ÇİN ÜLKE RAPORU Hazır layan: Deniz GÜREL (ÇAKIROĞLU) T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşar lığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 1 1. ÇİN ÜLKE PROFİLİ TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Temel Sosyal Göstergeler Nüfus Dil Din Başkent Yönetim Yüzölçümü Başlıca Şehir leri Komşuları Deniz Sınır ları 1,32 milyar (2008), 1,488 milyar ( 2020 tahmini) Çin’de çoğunlukta Putonghua kuzey Çincesi, Pekin dialekti olarak bilinen, Mandarin ve pek çok yerel dialekt ve dil kullanılmaktadır. Ülkedeki en önemli dinler Konfüçyanizm, Taoizm ve Budizm’dir. Bunları Müslümanlık ve Hıristiyanlık takip etmektedir. Etnik olarak Çinli olan çoğunluk Budizm, Taoizm ve Hıristiyanlık arasında bölünmüş olup, Müslümanlık daha çok Uygur, Hui, Kazak, Kırgız, Tatar ve Özbek azınlıklar arasında yayılmıştır. Pekin ( Beijing ) Komünist tek parti yönetimi 9 561 000 km² ( %10 tarım alanı, %30 otlak, %15 ormanlık ve bozkır ) Beijing Pekin (7,61milyon), Chongqing (6,61 milyon), Shanghai (9,86 milyon), Tianjin (5,33 milyon), Guangzhou ( 4.36 milyon). Doğuda Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti; güneydoğuda Makao; güneyde Laos, Birmanya, Vietnam, Hindistan, Bhutan, Nepal; batıda Pakistan, Afganistan, Tacikistan, Kırgızistan, Kazakistan; kuzeyde Moğolistan Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu. Çin’in toplam kara sınırları uzunluğu 20 000 km’den fazladır. Doğuda Doğu Çin Denizi ve güneydoğuda Güney Çin Denizi yer almaktadır. Çin anakarasının toplam sahil uzunluğu 18 000 km’den fazladır. Kaynak: Economist Intelligence Unit (EIU), Country Profile, 2009 Temel Ekonomik Göstergeler /20062013 2006 2007 2008 2009a 2010a 2011a 2012a 2013a GSYİH (milyar ABD $) 2 780 3 460 4 416 4 806 5 436 6 149 7 023 8 075 Kişi başına GSYİH ($) 2 110 2 620 3 330 3 600 4 060 4 570 5 190 5 940 Kişi başına GSYİH ($)PPT 4 800 5 540 6 140 6 590 7 070 7 690 8 410 9 300 GSYİH artış hızı (%) Enflasyon(ortalama; %) Nüfus (milyar) İhracat(milyar ABD $) 11,6 11,8 9,0 7,2 7,6 8,2 8,5 8,8 1,8 4,8 5,9 0,5 1,2 2,4 3,1 4,1 1,31 1,32 1,32 1,33 1,34 1,35 1,35 1,35 1 062 1 342 1 580 1 370 1 414 1 571 1 784 2 070 İthalat (milyar ABD $) 853 1 035 1,233 985 1 050 1 205 1 421 1 707 Döviz kuru(ortalama) Rmb:ABD$ 8,0 6,8 7,6 6,95 © İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 6,6 6,5 6,3 6,2
2 a tahmini. Kaynak: EIU Country Forecast Report Temmuz 2009 Karşılaştır malı Ekonomik Göstergeler/ 2009a Çin GSYİH (milyar $ ) Nüfus ( milyon) Kişi başı GSYİH ppt($ ) GSYİH büyüme hızı Enflasyon (ortalama; %) İhracat (milyar $ ) İthalat (milyar $ ) 4 806 1 330 6 590 7,2 0,5 1370 985 Rusya 1 325 141,4 14 900 7,8 11,7 302 167 ABD 11 225 306,8 46 459 2,5 0,5 1 025 1571 Hindistan 1 285 1166 3228 6,8 10,9 165 251 J aponya 5 070 127,1 32 693 5,5 1,1 532 496 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Rep. 2010 a: tahmini ppt: satın alma gücü paritesi GENEL BİLGİLER Siyasi ve İdari Yapı ÇHC 1949 yılından bu yana Çin Komünist Partisi tarafından yönetilmektedir. 7 üyeden oluşan, Başkanlığını ve Genel Sekreterliğini Hu Jintao’nun yaptığı Polit Büro Daimi Komitesi ülkedeki en yüksek yönetim organıdır. Hu Jintao aynı zamanda Devlet Başkanlığı görevini de yürütmektedir. Bununla birlikte Çin’in 5000 yıla kadar uzanan köklü bir tarihi geçmişi vardır. Çin uygarlığı tarih boyunca gözle görünür bir devamlılık sergilemiştir. Bu bölgede, bir imparator etrafında bilinen en büyük siyasi birleşme M.Ö. 221 yılında Qin Hanedanı imparator Qin Shi Huang Di zamanında gerçekleşmiştir. Tarih boyunca pek çok birleşme, bölünme ve hanedan çatışmalarına sahne olan Çin’de imparatorluk sistemi 1911’de sona ermiştir. 1911 1949 dönemini içine alan siyasi güç çatışmaları, Mao Zetung’un 1 Ekim 1949’da Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi ile son bulmuştur. 19491976 döneminde ülkede Mao Zetung’un mutlak siyasi hakimiyeti ekonomik ve sosyal gelişmelerde etkili olmuştur. Mao 1976 yılında ölmüştür. Bunu izleyen 80’li yıllar boyunca ülkede siyasi tutuculuk devam etse de ekonomik olarak dışa açılma çabaları başlatılmıştır. 1989 yılındaki Tiananmen Meydanı olayları, 1991 yılı sonunda Sovyetler Birliği’nin sona ermesi ve dünya ekonomik konjontüründe güçlenen “serbest piyasa anlayışı” Çin’i kendi bünyesinde bazı reformlar yapmaya zorlamıştır. Bu çerçevede 1992 yılında Çin Komünist Partisi’nin 14. Ulusal Kongresi’nde ülkede “Sosyalist Piyasa Ekonomisi” tesis edilmesi kabul edilmiştir. Ayrıca 1997 yılında Hong Kong’un ve 1999 yılında Makao’nun ÇHC’ye dahil olması ve bu ülke bünyesinde “Özel İdari Bölge” statüsü kazanması Çin’in bölgedeki önemini bir kat daha artırmaktadır. Bugün Çin, Dünya ekonomik sistemine entegre olmak üzere çaba göstermektedir. GATT/WTO Dünya Ticaret Örgütü’nün 1947’deki kurucusu ve fikir babalarından biri olan Çin, 1950’de ayrıldığı sisteme 11 Kasım 2001 tarihinde geri dönmüş bulunmaktadır.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 3 Çin Halk Cumhuriyeti dışa açılma ve piyasa ekonomisine geçiş yönünde önemli ve ihtiyatlı adımlar atmaktadır. Ülkenin 21. yüzyılın en önemli ekonomik güçlerinden biri olacağına kesin bir gözle bakılmaktadır. KAYNAKLAR VE ALTYAPI Nüfus 2008 yılı resmi rakamlarına göre ülke nüfusu 1,32 milyara ulaşmıştır. 21. yy ortalarına kadar nüfusun artmaya devam edeceği ve 1,6 milyar civarında dengeleneceği beklenmektedir. Uygulanan politikalar sonucunda nüfus azalarak da olsa artmaya devam etmektedir. Nüfus içerisinde yaşlıların gençlere oranı giderek artmaktadır. Nüfusun %91,6’sı Han kökenli Çinliler %16,7’sini ise aralarında Uygurların da bulunduğu diğer azınlıklar oluşturmaktadır. Ailelerin tek çocuk sahibi olmaları teşvik edilmektedir. Yüksek nüfus, Çin için en büyük sorunlardan birisini teşkil etmenin yanı sıra, büyük bir ekonomik güç kaynağı olma niteliğindedir. Gelecek on yıl içinde yaklaşık yetmiş milyon kişinin iş gücüne katılacağı öngörülmüştür. Bu kitlenin yarattığı baskının, yüksek büyüme oranlarını önümüzdeki dönemde de zorunlu kılacağı düşünülmektedir. Çin’in gelişme yolunda önündeki en büyük engellerinden birisi bu nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak altyapının olmayışıdır. Bu eksikliğin giderilmesi amacı ile yoğun yatırımlar yapılmaktadır. Bugün Çin’de bölgesel gelişme farklılıkları ve köyden kente göç en temel siyasi sorunlar arasında yer almaktadır. Ulaşım koşullarının doğuda daha elverişli olması nedeniyle, alınan tüm önlemlere karşılık batı bölgelerinde ekonomik kalkınmanın yabancı yatırımlar yoluyla sağlanması istenilen ölçüde gerçekleştirilememektedir. Nüfusun %98,7’si okuryazar durumdadır. Çin idari olarak, 22 Eyalet 5 Otonom bölge ve 4 Belediye’ye ayrılmıştır. Bu eyaletler arasında Henan 96,7 milyonluk nüfusu ile en kalabalık olanıdır. Pekin, Şanghay ve Tianjin ise nüfusu en yüksek olan şehirlerdir. Madenler ve Doğal Kaynaklar Çin, maden ve mineraller yönünden zengin bir ülkedir. Aralarında demir, demir alaşımlı metal cevherleri, fosfat, tungsten, molibden ve titanyumun bulunduğu yaklaşık 17 maden ve mineral türünde dünya lideri konumunda bulunmaktadır. Bu arada Çin, uzay teknolojisi ve elektronik alanında kullanılan bazı ender bulunan madenlerin de artan orandaki üretici ve ihracatçısı durumunda bulunmaktadır. Rusya ve Kanada’dan sonra yüzölçümü en geniş ülke olan Çin Halk Cumhuriyeti, sahip olduğu hidroelektrik güç potansiyeli ve kömür rezervleri açısından da dünya birincisidir. Ancak üretilen kömürün kalitesi düşüktür. Yer yer karşılaşılan enerji darboğazları ülke ekonomik gelişmesinin en önemli engellerinden biri olarak görülmektedir. Hali hazırda toplam enerji ihtiyacının %70’i kömürden elde edilmektedir. Çin ham petrol ithalatçısı bir ülkedir. Ülkenin güneyinde bulunan doğal gaz rezervleri henüz işler hale getirilememiştir. Ülkedeki hızlı sanayileşme çevre kirliliğini de beraberinde getirmektedir. Arazi, orman ve su kaynaklarında kayıplar gün geçtikçe artmaktadır. Son dönemde endüstriyel üretimde kullanılan suyun 2 kat şehirlerde kullanılan suyun ise %35 oranında artmış olması neticesinde su sıkıntısı baş göstermeye başlamıştır. Altyapı Altyapıda en büyük eksiklik ulaşım ve haberleşmede duyulmaktadır. Çin’de, hali hazırdaki ulaşım altyapısının, talebin ancak %60’ına cevap verebildiği tahmin edilmektedir. Limanlar ve demiryolları
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 4 talebe cevap verememektedir. Havayolu taşımacılığı, malzeme, ileri teknoloji ve eğitimli personel eksikliği içindedir. Enerji yetersizliği diğer önemli bir problem olarak ortaya çıkmaktadır. Son yıllarda yabancı ortaklı sanayi tesisleri de olmak üzere, bilhassa elektrik enerjisi eksikliği nedeniyle, sanayi üretimi kesintilere maruz kalmaktadır. GENEL EKONOMİK DURUM Ekonomi Politikası Çin her ne kadar dünya ekonomik konjonktürünü kendine uyarlamaya çalışıp “Sosyalist Piyasa Ekonomisi”ni benimsemiş olsa da, devlet sektörü ekonominin temel direği olmayı sürdürmektedir. Ancak Çin ekonomisinin dinamizmi özel, kollektif ve yabancı sermayeli girişimlerden kaynaklanmaktadır. Çin son dönemde yabancı sermayeyi çekme konusunda çok başarılı olmuştur. 1990’ların başından itibaren gelişmekte olan ülkelere yapılan yatırımların başında Çin yer almıştır. Çin hükümeti yabancı yatırımlara ayrıcalıklı muamele yerine ülkenin bu anlamda bir doyuma ulaştığı düşüncesi ile yerli ve yabancı yatırımlara eşit muamele anlamına gelen uluslararası kabul görmüş, “Milli Muamele” ilkesini uygulamaya koymuştur. Bununla birlikte altyapının zayıf olduğu batı ve iç bölgelerde özellikle uzun vadeli projeler için bazı özel teşvikler düşünülmektedir. Dış Ticaret Kanunu 1995’te yürürlüğe girmiştir. Dış Ticaret, yabancı sermayeli kuruluşlar istisna tutulmak üzere, ticaret planlama mekanizması ilkeleri çerçevesinde Dış Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Bakanlığı ( MOFTEC) tarafından yürütülmektedir. Dış ticaret, ulusal ve bölgesel düzeyde örgütlenmiş Dış Ticaret Şirketleri (FTC) yoluyla gerçekleştirilmektedir. İhracata ilişkin zorunlu planlama kaldırılmakla birlikte bazı ürünler üzerindeki lisans uygulaması devam etmektedir. Ancak ithalatta “plan” yerli üretimi korumak ve döviz rezervini kontrol etmek amacı ile önemini sürdürmektedir. Ekonomik Perfor mans Merkezi planlamadan ayrıldığı 1978 yılından bu yana Çin, yılda ortalama %10 oranında büyümektedir. Özellikle ülkenin doğu kıyıları hissedilir ölçüde bir gelişme göstermektedir. Ancak ekonomik büyümenin hızı istikrarlı değildir. Tüketim eğilimi artmakta, fiyatlar yükselmekte, yabancı yatırımlar ve şehirde kişi başına düşen gelir artmaktadır. Bazı gözlemciler Çin’in resmi olarak açıklanandan çok daha hızlı büyüdüğünü öne sürmektedir. Reform döneminde ekonomik büyüme kıyı bölgelerinde çok daha hızlı gerçekleşmiştir. 1980’li yıllar ve 1990’ların başında Guangdong eyaleti genel olarak İnci Nehri Deltası, en hızlı büyüyen bölge olmuştur. Bu bölge sermaye, teknoloji ve müteşebbis becerilerini komşusu olan Hong Kong’dan almıştır. 1990’lı yıllarda yine Fujian ve Guangdong bölgesi Tayvan kaynaklı yatırımlara konu olmuştur. 1990 yılından bu yana Çin’deki Tayvan kaynaklı yatırımların 100 milyar doları geçtiği düşünülmektedir. Kuzey doğudaki Shandong eyaleti ise Japonya ve Güney Kore kaynaklı yatırımlara ev sahipliği etmiştir. Son olarak resmi otoritelerin dikkati “Ejderhanın Başı” sayılan Yangtzhe Deltası’nın geliştirilmesinde, yani Şanghay bölgesinde yoğunlaşmıştır. Bu çabalar sırasında doğudaki gelişmelerin batı bölgelerine ve ülkenin iç kısımlarına sıçraması beklentileri gerçekleşmemiştir. Başlıca Sektör ler
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 5 Tarım ve Hayvancılık Tarım, Çin ekonomisi için önemli bir sektördür. 2008 yılında Tarım sektörünün nominal GSYİH’ya olan katkısı %11,3 civarında gerçekleşmiştir. 2009 yılı resmi olmayan tahmini %10,9’dur. Ülkede toplam istihdamın %41’i tarım sektöründe çalışmakta ve çiftçilik, ormancılık, besicilik ve balıkçılık ile geçinmektedir. Tarımda kollektif mülkiyetten özel mülkiyete geçilen 19782001 döneminde tarım kesiminin net geliri 5 kat artmıştır. 20002007 döneminde kişi başına net kırsal gelir %51,9 oranında artmıştır. Ancak tarımsal gelir, özellikle kentlerle karşılaştırıldığında çok düşük seviyelerde kalmakta, ayrıca bölgesel farklılıklar da göstermektedir. Aynı dönemde kişi başına net kentsel gelir %96 oranında artmıştır. Yüzölçümü 9,561 milyon km² olan Çin’de bu alanın yaklaşık %10’u ekilebilmektedir. Buralarda pirinç, buğday, jüt, şeker kamışı ve bazı tropikal ürünler üretilmektedir. Büyük bir tarım ülkesi olan Çin, ilk defa 1994 ve 1995 yıllarında önemli miktarlarda hububat buğday ve pirinç ithal etmek zorunda kalmıştır. Bu konuda yapılan tahminlerde, 2010 yılında Çin’in ithal etme ihtiyacı göstereceği hububat miktarı kadar, ihraç edilebilecek hububatın dünyada henüz üretilmediği ifade edilmektedir. Uzun vadede Çin’de hububatın yanı sıra diğer gıda maddeleri arzında da problemler yaşanması beklenmektedir. Diğer taraftan, Çin’in tarımsal üretiminde kendi kendine yeterliliği hususunda endişeye gerek olmadığı, normal şartlarda, iyi bir planlama ile hububat ithalatının, toplam tüketiminin % 5’ini geçmeyeceği de belirtilmektedir. Çin’de tarımsal üretim teknikleri gelişmiştir. Özellikle seracılık bütün ülke genelinde oldukça yaygın olup, güney bölgelerinde hububat tarımı yılda iki mahsul alacak şekilde gerçekleştirilmektedir. Ülkede hayvancılık, özellikle balıkçılık yaygındır. Tarımsal üretim tekniklerinde ve tarımda kullanılan makinelerin teknolojik seviyelerinde önemli iyileştirmeler sağlanmıştır. En önemli tarımsal ürünler; hububat, yağlı tohumlaryer fıstığı, kolza tohumu pamuk, jüt ve kenevir, şeker kamışı, şeker pancarı, tütün (kuru), çay, meyveler, domuz, inek, koyun eti, inek sütü, koyunyünü, ipek kozası, küçük ve büyükbaş hayvanlar olarak sayılabilir. Sanayi Son yıllarda toplam sanayi çıktısında çok büyük artışlar gözlenmiştir. 2008 yılında sanayideki büyüme %9,3 olmuştur. 2009 yılı resmi olmayan tahmini ise %8,1’dir. Bu artış öncelikle köy ve kasaba işletmeleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Dolayısı ile yerel tarımsal artık değer düşük teknolojili emek yoğun imalat sanayi yatırımları olarak vücut bulmuştur. 1990’lı yıllarda özellikle 1992’den itibaren aralarında sayısı hızla artan yabancı sermayeli kuruluşların da katkıda bulunduğu önemli ölçüde bir üretim artışı gözlenmektedir. Çin ekonomisi pek çok sanayi alanında yetkinliğe ulaşmış durumdadır. Modern metalürji, madencilik ve enerji ekipmanları, uçak yapımı, otomobil üretimi, büyük makine parçaları, döküm, uzay sanayi, büyük enerji devreleri, elektronik, iletişim ekipmanları, ölçüm araçları gibi alanlar, son dönemde Çin ekonomisinin faaliyet gösterdiği başlıca alanlar arasında sayılmaktadır. Çin, halen madencilik, enerji santrali, metalürji, akaryakıt, kimyasallar, otomotiv ve gemi yapımı konularında tamamen kendi teknik imkanlarına dayanmaktadır. Madencilik
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 6 Ülkedeki madenlerin %60’ı devlet tarafından işletilmektedir. Özellikle kömür madenlerinin çok kötü koşullarda olduğundan söz edilmektedir. Kömür fiyatlarının çok düşük olması bu alandaki yatırımları özendirmekten uzaktır. Ülkede, Tayvan ve Hong Kong’daki diğer etnik Çin toplulukları kadar olmasa da potansiyel altın tüketim talebi oldukça yüksektir. Çin dünyadaki 5. büyük altın üreticisidir. 1994 yılında altın madenciliğinde yabancı ortaklığa izin verilmiştir. Kişi başına düşen altın tüketimi Hindistan’ın ½’si, Tayvan’ın 1/15’i Hong Kong’un ise 1/30’u seviyesindedir. Çin son dönemde yüksek teknolojili sanayiler için gerekli ender metallerin üretici ve ihracatçısı konumuna gelmiştir. Bunlar vanadyum, titanyum, germanyum, galliyum, polikristalin ve silikon’dur. Bu ender madenler çoğunlukla İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nden çıkarılmaktadır. İnşaat Sektörü Ülkenin büyüklüğü göz önünde bulundurulduğunda Çin’de konut ve altyapı yatırımları ve bunlara ilişkin malzeme talebinin uzun bir süre daha devam etmesi beklenmektedir. Çin ekonomisindeki hızlı büyüme, kentlerde yaşam düzeyinin iyileşmesi, yüksek kalitede enerji hizmetleri ile birlikte ev aletlerine olan talebi de artırmaktadır. Diğer taraftan son dönemde Çin, ev aletleri ve ampul gibi enerji tüketen araçların üretiminde de dünya ölçeğinde ön sıralara gelmektedir. EKONOMİK ENTEGRASYONLARA ÜYELİK*
· ÇHC, Bangkok Anlaşmasına 2001 yılında taraf olmuştur. 2005 yılında Bangkok Anlaşması, AsyaPasifik Ticaret Anlaşmasına (APTA) dönüşmüştür. APTA’nın işlevsel olduğu beş ülkeden (Bangladeş, ÇHC, G.Kore, Hindistan ve Sri Lanka) birisidir. Hindistan ve ÇHC’nin birlikte üye olduğu tek bölgesel entegrasyondur.
· ÇHC, ayrıca, 2006 ve 2007 yıllarında Hong Kong ve Makao ile Ekonomik Ortaklık Düzenlemelerini (CEPA) imzalamıştır.
· ÇHC’nin ASEAN, Şili, Pakistan, Yeni Zelanda, Avustralya, Peru ve Singapur ile STA’ları bulunmaktadır. İzlanda, Brezilya ve Hindistan ile müzakereler devam etmektedir.
· ÇHC, ASEAN 10+3 işbirliğinin geliştirilmesi ve bir STA yapılmasına yönelik çalışmalara aktif katkı sağlamaktadır.
· ÇHC, APEC ve ASEM (AsiaEurope Meeting) ile gerçekleştirilen toplantılara da aktif katılım sağlamaktadır.
· ÇHC, Kamboçya, Laos, Myanmar, Tayland ve Vietnam’ın üye olduğu Büyük Mekong Bölgesel İşbirliği (GMS) çalışmalarına da önem vermektedir.
· ÇinAfrika İşbirliği Forumu (FOCAC), ÇHC’nin Afrika Bölgesel Açılım Stratejisinin önemli platformlarından birisidir.
· ÇHC, ayrıca Şanghay İşbirliği Örgütü’nün kurucu üyesidir. Kaynak: DTM Anlaşmalar Gn. Müd. Çin Masası ÇİN’İN DIŞ TİCARETİ Ülke ekonomisinin yeniden yapılanma sürecinin bir gereği olarak, 1979 yılından itibaren Çin’de görülmeye başlanan ekonomik reform çalışmaları içinde, mülkiyet sistemi, işletme yönetim ve finansmanı ile dış ticaretin yönetimine ilişkin çeşitli düzenlemeler önemli yer tutmaktadır.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 7 Çin, ticaret politikasını uygularken tarife ve tarife dışı idari uygulamalara yer vermektedir. Tarife dışı uygulamalar, merkezi ve bölgesel düzeydeki devlet kurumları tarafından yürütülmektedir. Çin’de ekonomi yönetiminin temel sorunu kuralların açık olmamasıdır. Genellikle yazılı kuralların varlığı yönünde bir boşluk olduğu belirtilmektedir. Kuralların uygulanma aşamasında ise sübjektif yorumlara ve ani değişikliklere maruz kalınabildiği bildirilmektedir. Mal Ticareti 1979 yılından bu yana Çin dünya ihracatı içindeki payını iki katına çıkarmış ayrıca ihracat artış hızı, dünya ihracat artış hızının üzerinde olmuştur. 2009 yılında ihracat 1,2 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir Yabancı sermayeli şirketler ihracat artışına önemli katkıda bulunmuşlardır. 199207 döneminde yabancı sermayeli şirketlerin ihracata katkısı 17,4 milyar dolardan (toplamın %20’si) 696 milyar dolara (toplamın %57’si) yükselmiştir. Bununla birlikte 2000 yılında devlet mülkiyetli şirketlerin ihracat içindeki oranı %47 iken 2007 yılında bu oran %18,5 olarak gerçekleşmiştir. Yerli özel sermayeye sahip şirketlerin ihracat içindeki oranı da giderek artmaktadır. Yine son dönemde özellikle yabancı sermayeli şirketlerde üretimde katma değer düzenli bir şekilde artmaktadır. Katma değeri yüksek ürünlerin yanı sıra, eczacılık ürünleri ve geleneksel Çin ilaçları ihracatında da büyük artış görülmektedir. Çin’in ihracatındaki artışın en dikkate değer sebeplerinden birisi bu ülkenin sahip olduğu geniş çaplı ve ucuz işgücü avantajı olmuştur. İhracat artışına karşılık pek çok ihraç ürününün ithal girdiler içermesi nedeniyle ithalatta da önemli bir büyüme olmuştur. 2009 yılında ithalat 1 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Ek olarak Çin, maruz kaldığı yatırım patlaması karşısında çelikte olduğu gibi büyük miktarlarda ara malı da ithal etmektedir. Son dönemde ithalat artışının yavaşlaması ile birlikte, 2004 yılında 32 milyar dolar olan ticaret fazlası, 2009 yılında 200 milyar dolar seviyesini korumaktadır. Diğer taraftan petrol ve maden cevherleri gibi temel mallar ithalatında düzenli bir artış eğilimi görülmektedir. Zira, yerli üretim artık ihtiyacı karşılamaktan uzak düşmüştür. Diğer taraftan gıda ithalatı artış eğilimindedir. Özellikle hasadın kötü olduğu yıllarda gıda ithalatının artması beklenmektedir. ABD Çin’in ihracattaki en büyük pazarıdır. 2009 yılında ABD’ye ihracat 221,3 milyar dolara olarak geçekleşmiştir. ABD’nin yansıra ihracat Asya kıtasında Hong Kong, Japonya ve Güney Kore’ye yönelmiştir. Diğer taraftan Japonya Güney Kore ve Tayvan Çin’in ithalatında ve karşılıklı ticarette giderek önemi artan ticari partnerlerdir. 25 üyeli bir blok görünümü ile AB de Çin’in önemli ticari partnerleri arasında yer almaktadır. Hong Kong özel durum nedeniyle Çin için bir antrepo ve re  export merkezi durumundadır. Bu durum Hong Kong’u Çin dış ticaret istatistiklerinde olduğundan daha önemli bir partner gibi göstermektedir. Çin’de büyük bir endüstriyel devrim ve değişim yaşanmaktadır. 1978’e kadar devlet mülkiyetli kuruluşlar ağır basarken, bu tarihten itibaren yerel hükümetlerin himayesindeki “kollektif şirketler” giderek özel müteşebbisler ya da yabancı sermayeli kuruluşlar ve ortak teşebbüsler üretimden pay almaya başlamışlardır. Devlet sektörünün endüstriyel çıktı içindeki payı neredeyse yarı yarıya düşmüştür. Bununla birlikte devlet sektörü sermaye yoğun ve genellikle büyük ölçekli endüstrileri elinde tutma eğilimini sürdürmektedir. Buna rağmen bugün Çin, Hindistan ve Rusya gibi komşularının yanında, dış ticaretinin GSYİH içindeki payı açısından daha açık bir ekonomi görüntüsü sergilemektedir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 8 Ülkeler İtibarıyla İhracat (1000$) İTHALATÇILAR DÜNYA ABD Hong Kong (SARC) JAPONYA G. KORE ALMANYA HOLLANDA İNGİLTERE SİNGAPUR HİNDİSTAN FRANSA AVUSTRALYA TAYVAN İTALYA MALEZYA B.A.E. TURKİYE SIRA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 27 2006 968,935,616 203,801,040 155,309,072 91,622,672 44,522,208 40,314,600 30,861,138 24,163,208 23,185,292 14,581,297 13,978,874 13,624,882 20,733,250 15,977,188 13,537,074 11,404,780 7,303,285 2007 1,220,059,648 233,168,784 184,438,208 102,062,496 56,432,016 48,744,144 41,423,052 31,666,364 29,946,492 24,051,380 20,466,708 17,996,590 23,462,252 21,189,388 17,744,198 17,104,968 10,484,266 2008 1,430,693,120 252,843,536 190,729,040 116,132,456 73,931,992 59,208,952 45,918,580 36,072,740 32,305,804 31,585,380 23,498,662 22,247,264 25,877,296 26,631,140 21,455,168 23,643,690 10,606,312 2009 1,201,878,656 221,361,792 166,248,656 98,014,128 53,624,568 49,927,560 36,687,588 31,281,504 30,084,124 29,666,048 21,613,432 20,657,476 20,517,062 20,246,988 19,635,714 18,636,742 8,337,402 2007 956,115,456 133,950,504 103,751,688 85,773,200 101,027,664 69,547,968 45,384,336 25,801,494 28,723,284 18,342,072 22,665,748 17,560,476 19,688,580 17,550,372 12,888,665 14,617,156 1,293,801 2008 1,132,562,176 150,600,048 112,137,920 92,461,200 103,338,104 81,585,552 55,789,928 37,435,132 32,101,396 29,863,444 25,656,736 31,022,698 23,832,762 20,171,264 22,382,524 20,258,886 1,962,933 2009 1,003,971,008 130,954,176 102,502,664 86,400,624 85,704,976 77,765,712 55,871,736 39,236,024 32,244,776 28,310,244 24,854,392 23,599,110 21,149,288 17,736,554 14,666,387 13,720,464 1,734,252 Kaynak: Trademap 2010 Ülkeler İtibarıyla İthalat (1000$) SIRA İHRACATÇILAR DÜNYA JAPONYA G. KORE ÇIN TAYVAN ABD ALMANYA AVUSTRALYA MALEZYA BREZİLYA 'TAYLAND S. ARABİSTAN RUSYA FEDERASYONU SİNGAPUR ANGOLA HİNDİSTAN TURKİYE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 52 2006 791,460,864 115,672,584 89,724,144 73,332,832 87,098,632 59,314,272 37,879,364 19,323,300 23,572,434 12,909,495 17,962,428 15,084,532 17,554,328 17,672,616 10,933,295 10,277,449 765,952 Kaynak: Trademap 2010 Başlıca İhracat (1000$) GTİP TOPLAM 8471 8517 8528 8473 8901 8542 9013 ÜRÜN TÜM ÜRÜNLER OTOMATIK BILGI ISLEM MAKINELERI, UNITELERI TELLI TELEFONTELGRAF ICIN ELEKTRIKLI CIHAZLAR TELEVIZYON ALICILARI, VIDEO MONITORLERI VE PROJEKTORLER YAZI, HESAP, MUHASEBE, BILGI ISLEM, BURO ICIN DIGER MAKINE VE CIHAZLARIN AKSAMI YOLCU GEMILERI, GEZINTI GEMILERI, FERIBOTLAR, YUK GEMILERI, MAVNALAR ELEKTRONIK ENTEGRE DEVRELER SIVI KRISTALLI TERTIBAT, LAZERLER, DIGER OPTIK CIHAZ VE ALETLER 2006 968,935,616 93,017,368 11,804,995 12,959,474 2007 1,220,059,648 93,510,392 78,749,848 36,615,416 2008 1,430,693,120 105,652,416 89,876,400 35,230,144 2009 1,201,878,656 101,588,312 86,453,296 26,660,090 33,033,210 32,738,948 31,989,136 26,200,424 7,090,781 10,586,771 17,224,328 23,799,578 21,555,168 13,821,642 23,874,404 20,681,796 24,692,910 23,557,784 23,632,696 20,336,280
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 9 8443 8541 6110 8504 9403 6204 4202 2710 9401 8708 6402 8521 8516 6104 9504 8525 8529 8544 8534 6203 6403 9503 4011 9405 8481 3926 7308 8415 8518 8523 9506 8536 6302 KENDINE HAS FONKSIYONLU ELEKTRIKLI MAKINE VE CIHAZLAR DIOTLAR, TRANSISTORLER VB. YARI ILETKENLER, PIEZO ELEKTRIK KRISTALLER KAZAK, SUVETER, HIRKA, YELEK VB. ESYA (ORME) ELEKTRIK TRANSFORMATORLERI, STATIK KONVERTISORLER, ENDUKTORLER DIGER MOBILYALAR VB. AKSAM, PARCALARI AYAKKABI; DIS TABANI, YUZU KAUCUK VE PLASTIK DIGER DERI VE KOSELE VB. DEN SEYAHAT ESYASI PETROL YAGLARI VE BITUMENLI MINERALLERDEN ELDE EDILEN YAGLAR OTURMAYA MAHSUS MOBILYALAR, AKSAM PARCALARI KARA TASITLARI ICIN AKSAM, PARCALARI AYAKKABI; DIS TABANI, YUZU KAUCUK VE PLASTIK DIGER VIDEO KAYIT VE GOSTERME CIHAZLARI ELEKTRIKLI SU ISITICILARI, ELEKTROTERMIK CIHAZLAR (SOFBENLER) KADIN/KIZ COCUK ICIN TAKIM ELBISE, TAKIM, CEKET, PANOLON VS. (ORME) TOPLUCA OYNANAN OYUNLAR ICIN ESYA; BILARDO, BOVLING TERTIBATI RADYO/TELEVIZYON YAYINI ICIN VERICI CIHAZLAR; TELEVIZYON, DIJITAL, GORUNTU KAYDE. RADYO, TELEVIZYON, RADAR CIHAZLARI VB CIHAZLARIN AKSAM VE PARCALARI IZOLE EDILMIS TEL, KABLO; DIGER IZOLE EDILMIS ELEKTRIK ILETKENLERI; FIBER OPTIK K BASKI DEVRELER ERKEK/ERKEK COCUK ICIN TAKIM, TAKIM ELBISE, CEKET VS. AYAKKABI; YUZU DERI, TABANI KAUCUK, PLASTIK, TABII, SUNI VB KOSELE DIGER OYUNCAKLAR, KUCULTULMUS MODELLER, BULMACALAR KAUCUKTAN YENI DIS LASTIKLER DIGER AYDINLATMA CIHAZLARI, LAMBALAR, ISIKLI TABELA, PLAKA VB. MUSLUKCU, BORUCU ESYASIBASINC DUSURUCU, TERMOSTATIK VALF DAHIL PLASTIKTEN DIGER ESYA DEMIR/CELIKTEN INSAAT VE AKSAMI KLIMA CIHAZLARIVANTILATORLU, ISI, NEM DEGISTIRME TERTIBATLI MIKROFON, HOPARLOR, KULAKLIK, SES YUKSELTICI SETLER, MESNETLERI SES VE DIGER FENOMENLERI KAYDETMEK ICIN DISK, BANT, KATI HAL KALICI DEPOLAMA AYGI JIMNASTIK, ATLETIZM, DIGER SPOR VE ACIK HAVA OYUNLARI ESYASI GERILIMI 1000 VOLTU GECMEYEN ELEKTRIK DEVRESI TECHIZATI YATAK CARSAFI, MASA ORTULERI, TUVALET, MUTFAK BEZLERI 402,740 18,725,596 19,865,088 17,078,180 6,135,590 9,976,412 17,020,458 15,482,824 12,858,754 11,005,696 16,051,916 14,218,478 16,063,903 16,700,282 14,906,118 14,680,005 9,719,930 12,480,728 11,811,462 13,444,336 13,737,716 14,080,317 13,657,948 13,150,597 8,703,134 7,048,166 10,913,400 9,230,772 14,086,341 13,721,408 12,791,156 12,549,378 7,409,338 10,353,508 13,204,550 11,678,405 8,848,852 7,860,345 12,173,449 9,199,849 14,584,363 10,662,720 11,531,718 11,053,565 7,772,513 8,579,575 7,225,729 10,138,095 10,517,381 11,774,078 10,869,872 10,503,316 6,632,977 11,152,782 9,990,252 10,480,838 8,711,477 9,846,033 13,939,542 9,878,830 44,150,072 10,703,691 10,850,699 9,725,324 25,162,768 10,800,918 12,266,778 9,569,866 7,242,385 10,036,221 11,926,637 9,264,268 7,649,519 7,976,148 9,536,990 8,519,167 10,303,916 9,355,068 8,617,231 8,331,163 8,697,711 9,437,837 9,731,536 8,305,206 6,200,417 8,492,265 8,643,994 7,783,834 5,127,754 6,315,019 7,092,252 7,726,320 8,060,277 9,258,098 7,685,462 7,558,941 5,712,683 8,057,588 9,776,119 7,552,910 6,941,942 3,982,634 5,710,192 7,322,426 6,210,309 8,219,712 8,449,109 9,157,525 9,579,055 7,523,155 7,459,205 7,101,868 5,492,986 6,883,061 8,057,091 7,092,826 2,003,217 6,546,910 7,669,296 6,403,824 4,908,502 6,110,239 7,199,364 6,195,152 5,180,593 6,475,295 7,443,514 6,175,038 4,313,275 5,085,645 6,331,135 5,790,666 Kaynak: Trademap2010 Başlıca İthalat (1000$) GTİP TOPLAM 8542 2709 2601 9013 ÜRÜN TÜM ÜRÜNLER ELEKTRONIK ENTEGRE DEVRELER HAM PETROL (PETROL YAGLARI VE BITUMENLI MINERALLERDEN ELDE EDILEN YAGLAR) DEMIR CEVHERLERI VE KONSANTRELERI SIVI KRISTALLI TERTIBAT, LAZERLER, DIGER OPTIK 2006 791,460,864 107,152,496 66,411,904 2007 956,115,456 128,663,576 79,858,328 2008 1,132,562,176 130,582,776 129,330,936 2009 1,003,971,008 120,752,360 88,949,056 20,913,154 35,865,048 33,797,696 45,328,956 60,709,464 48,534,692 50,159,820 38,248,284
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 10 8471 8517 1201 2710 7403 8541 8703 8473 8708 2701 8534 8802 3901 8536 8504 2902 2603 8443 2905 9001 8529 3907 8532 7404 2917 8479 3902 4703 3903 8507 8523 7204 8481 8486 3004 8414 CIHAZ VE ALETLER OTOMATIK BILGI ISLEM MAKINELERI, UNITELERI TELLI TELEFONTELGRAF ICIN ELEKTRIKLI CIHAZLAR SERBETCI OTU KOZALAKLARI (TAZE/KURUTULMUS/DANE/TOZ VS.)LUPULIN PETROL YAGLARI VE BITUMENLI MINERALLERDEN ELDE EDILEN YAGLAR ARITILMIS BAKIR, ISLENMEMIS BAKIR ALASIMLARI DIOTLAR, TRANSISTORLER VB. YARI ILETKENLER, PIEZO ELEKTRIK KRISTALLER OTOMOBILI, STEYSIN VAGONLAR, YARIS ARABALARI YAZI, HESAP, MUHASEBE, BILGI ISLEM, BURO ICIN DIGER MAKINE VE CIHAZLARIN AKSAMI KARA TASITLARI ICIN AKSAM, PARCALARI TASKOMURU; TASKOMURUNDEN ELDE EDILEN BRIKETLER, TOPAK VB. KATI YAKITLAR BASKI DEVRELER DIGER HAVA TASITLARI, UZAY ARACLARI ETILEN POLIMERLERI (ILK SEKILLERDE) GERILIMI 1000 VOLTU GECMEYEN ELEKTRIK DEVRESI TECHIZATI ELEKTRIK TRANSFORMATORLERI, STATIK KONVERTISORLER, ENDUKTORLER SIKLIK HIDROKARBONLAR BAKIR CEVHERLERI VE KONSANTRELERI MATBAACILIGA MAHSUS BASKI MAKINELERI, YARDIMCI MAKINELER ASIKLIK ALKOLLER VB. HALOJENLENMIS, SULFOLANMIS, NITROLANMIS/NITROZALANMIS TUREVL OPTIK MAMULLER (LIF, DEMET, KABLO, POLARIZAN ESYA, LENS, GOZLUK) RADYO, TELEVIZYON, RADAR CIHAZLARI VB CIHAZLARIN AKSAM VE PARCALARI POLIASETALLER, DIGER POLIETERLER, EPOKSITALKID RECINELER VB (ILK SEKILDE) SABIT, DEGISKEN AYARLANABILIR ELEKTRIK KONDANSATORLERI BAKIR HURDA VE DOKUNTULER POLIKARBOKSILIK ASITLER, ANHIDRITLERI, HALOJENURLERI VE TUREVLERI KENDINE OZGU FONKSIYONLU MAKINE VE CIHAZLAR PROPILEN VE DIGER OLEFINLERIN POLIMERLERI (ILK SEKILLERDE) SODALI VE SULFATLI ODUN HAMURU STIREN POLIMERLERI (ILK SEKILLERDE) ELEKTRIK AKUMULATORLERI, SEPARATORLERI SES VE DIGER FENOMENLERI KAYDETMEK ICIN DISK, BANT, KATI HAL KALICI DEPOLAMA AYGI DEMIR/CELIK DOKUNTU VE HURDALARI, BUNLARIN KULCELERI MUSLUKCU, BORUCU ESYASIBASINC DUSURUCU, TERMOSTATIK VALF DAHIL YARI ILETKEN DISK, ELEKTRONIK ENTEGRE DEVRESI, DUZ PANEL GOSTERGESININ IMALATI ICİN TEDAVIDE/KORUNMADA KULLANILMAK UZERE HAZIRLANAN ILACLAR (DOZLANDIRILMIS) HAVAVAKUM POMPASI, HAVA/GAZ KOMPRESORU, VANTILATOR, ASPIRATOR 19,924,552 3,637,278 7,488,868 20,007,294 18,804,248 11,473,093 22,847,284 18,890,378 21,815,276 21,763,844 19,086,398 18,788,430 15,548,760 16,636,402 30,174,148 16,649,348 5,494,952 13,159,701 10,704,649 15,626,560 10,233,490 16,746,123 15,882,110 15,574,083 6,950,950 19,142,440 9,843,513 17,477,100 14,060,035 15,612,384 14,353,908 13,658,488 9,029,144 1,617,785 10,638,435 2,421,770 11,079,803 3,509,799 12,389,927 10,578,999 8,697,299 9,801,575 6,391,724 7,617,318 10,777,979 9,265,122 6,873,272 9,134,764 11,064,648 8,676,536 7,817,751 9,769,911 9,469,596 9,422,052 9,320,871 9,021,640 6,607,741 8,214,217 8,708,759 8,653,383 6,033,491 6,113,902 1,480,509 8,873,274 8,832,772 7,632,955 9,074,240 9,930,444 7,692,515 8,462,442 7,814,362 7,050,007 5,257,583 7,324,359 7,988,523 6,679,020 4,175,421 5,287,392 6,325,021 6,389,162 19,679,924 8,023,296 8,385,056 6,233,777 5,674,599 6,713,500 6,774,876 6,135,940 5,594,716 7,024,458 6,824,611 6,090,676 4,043,448 7,356,681 6,390,677 7,709,018 5,970,255 6,484,620 6,087,420 5,995,384 9,905,792 3,986,059 7,624,267 4,716,802 7,814,946 4,838,502 5,949,731 5,867,924 3,537,184 4,807,560 4,280,539 2,657,725 4,374,103 5,909,747 5,245,736 5,599,187 5,351,907 5,899,464 6,305,666 5,624,242 5,421,900 5,411,099 5,302,283 5,088,886 1,861,744 2,498,671 2,468,490 5,084,155 3,418,775 3,746,917 5,113,171 5,057,306 0 5,810,317 6,113,481 4,815,226 1,917,404 2,787,825 3,995,486 4,720,760 4,009,633 3,949,453 4,755,592 4,580,363 Kaynak: Trademap2010 Dış Ticareti Konu Alan Çin Kurumları Dış ticaret alanındaki yetkili kurumlar, bu konunun uzun dönem planlamalarını da yapan ve Devlet Konseyi’ne bağlı çalışan Devlet Planlama Komisyonu ile Devlet Ekonomik Komisyonu’dur. Diğer etkili kuruluşlar, Özel Ekonomik Bölgeler Bürosu, Devlet İthalat ve İhracat Ürünleri Denetleme
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 11 İdaresi, Gümrükler Genel İdaresi, Çin Seyahat ve Turizm Bürosu, Çin Uluslararası Ticareti Teşvik Konseyi olarak sayılabilir. DIŞ TİCARET POLİTİKASI VE VERGİLER Tarifeler Çin DTÖ üyeliği sonrası tarifeleri düşürme, tarife dışı engelleri azaltma, yabancı firmalar için pazara girişi kolaylaştırma ve şeffaflık yönündeki taahhüdünü yerine getirme yolunda özellikle de tarifeler konusunda önemli adımlar kat etmiştir: Tarifeler Harmonize SistemHS koduna dayanmaktadır. MFN ve GENEL olmak üzere iki adet tarife sütunu bulunmaktadır. MFN Türkiye’nin de içinde bulunduğu DTÖ üyesi ya da tamamlanmış karşılıklı ikili anlaşması olan ülkelere, GENEL oranlar ise diğer ülkelere uygulanmaktadır. Tarifeler, ürünün tipine parçalarına ya da ürünün kullanım amacına göre değişmektedir. İthalat vergilerinin çoğunluğu advalorem’dir. Ürünün CIF değeri üzerinden tespit edilir. 2007 yılında ithalat vergileri genel olarak ortalama %9,8 seviyesine düşürülmüştür. Bu oran tarımsal ürünlerde ortalama %15,3 sanayi ürünlerinde ortalama 8,5’tir. Çin aynı zamanda bilimsel ve teknolojik araştırmayı teşvik ve ileri teknoloji yatırımlarına imkan vermek amacıyla bu tür ekipman ve makine ithalatında vergi muafiyetine gitmiştir. Tarife dışı engeller Çin yetkilileri ithalatı üç kategoriye ayırmıştır:
· İthalatı yasak ürünler; zehirler, silahlar, toksik kimyasallar.
· Kısıtlanmış ürünler; ithalat lisansı ya da kota gerektiren ürünler.
· İzin verilen ürünler; ithalat içinde önemli bir yer tutmaktadırlar. Bu konulara ilişkin bilgiler çoğunlukla Çince yayınlanmaktadır. İngilizce yararlanılabilecek tek kaynak Ticaret Bakanlığı web sitesidir. (http://www.mofcom.gov.cn) 1 Nisan 2007 tarihinden bu yana bazı ürünler için içerik ve hacim açısından ithalat lisansı uygulaması bulunmaktadır. Bu ürünler arasından 338 kategori için Çinli ithalatçılar “otomatik lisans başvurusu yapabilmektedir. Bu işlemden – İthalatına Otomatik Olarak İzin Verilen Ürünler Kataloğu Ticaret Bakanlığının Gümrük Genel İdaresi sorumludur. Çin çok sayıda ürüne tarife kotası uygulamaktadır. Bu sistemde kotaya kadar yapılan ithalat düşük orandan kota aşıldıktan sonraki ithalat daha yüksek bir orandan yapılmaktadır. Bu tür uygulamalar bazı hassas kabul edilen tarım ürünlerine uygulanmaktadır. İşlenmemiş yün, şeker, buğday, pamuk, pirinç, diamonyum fosfat, üre, NPK bileşimli gübreler gibi ürünler bu sisteme tabi bulunmaktadır. * Kaynak: Austrade Mayıs, 2009 Vergiler * Çin’de genel katma değer vergisi oranı % 17’dir. Bazı malların satışı ve ithali % 13 oranında vergiye tabidir. Bunlar: Tarım, ormancılık, hayvancılık ve su ürünleri, yenilebilir sebze yağları ve tahıllar, şehir suyu, ısıtma, soğutma, sıcak su, sıvı petrol gazı, doğalgaz, metan gazı, ev kullanımı için kömür ürünleri, kitaplar, gazeteler, dergiler, yemler, kimyasal gübreler, tarımsal kimyasallar, tarımsal, makineler, çiftçilik için plastik örtü, Metal mineral ürünler, metal olmayan mineral gibi ürün ve hizmetlerdir. KDV İstisnaları
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 12 · · · · · · · · Tarımsal üreticilerin kendi ürettikleri tarımsal ürünleri satışları,
Hamileliği önleyici cihaz ve ilaçlar,
Antika kitaplar,
Doğrudan bilimsel araştırma, deney ve eğitim amacıyla kullanılmak üzere ithal edilen madde ve cihazlar,
Yabancı devletlerden ve uluslararası kuruluşlardan yardım olarak bedelsiz temin edilen madde ve cihazların ithali,
İşleme ve montaj sözleşmeleri gereği ve telafi edici ticaret nedeniyle ithal edilmesi gereken makineler ve cihazlar,
Özürlülerin kullanımı için kurumlar tarafından ithal edilen cihazlar,
Satıcılar tarafından kullanılan malların satışı. Çin’de vergiden istisna veya vergisi indirilmiş işlemlerle uğraşan mükellefler vergiden istisna edilen ve vergisi indirilmiş satış tutarlarını hesaplarında ayrı ayrı göstermelidirler. Hesaplarda ayrı gösterilmediği takdirde istisna ve indirimli vergi kolaylıklarından yararlanamazlar. *Kaynak: Sadi Kaymaz, 30 Haziran 2008 Navlun Global kriz yük taşımacılığını da etkilemiş bulunmaktadır. Bu çerçevede:
· Kuru yük taşımacılığı mal talebinin yavaşlamasından etkilenmiştir.
· Konteynır taşımacılığı daha az zarar görse de, Çin’in ihracatı ile paralel bir seyir izlemektedir. Özellikle kuru yük taşımacılığı Çin’in mal ve hammadde talebi nedeniyle son yıllarda önemli bir büyüme göstermiş idi. Bu dönemde; örneğin Çin’in çelik tüketimi nedeniyle dünya’da demir cevheri yükünün yaklaşık %50’si Çin’e yönelmiştir. Çin’in ithal talebi dünya deniz taşımacılığı sektörünün büyüme eğilimine girmesine yol açmıştır. Bu durum sektörde yeni yatırımların yapılması ile birlikte navlun fiyatlarının yükselmesine de yol açmıştır. Ancak ABD’de başlayarak Avrupa ve diğer bölgelere yayılan küresel kriz mal talebini azaltmıştır. Özellikle inşaat ve otomobil sektörlerindeki düşüş, bağlantılı sektörlerde de zincirleme etkiler yaparak kuru yük taşımacılığına konu olan malların talebini önemli ölçüde azaltmıştır. Olimpiyat sonrası Çin ekonomisinin yavaşlaması da durumu kötüleştirmiştir. Çin’in kuru yük taşımacılığında önemli bir paya sahip olan demir cevherinin Brezilya’dan olan alımını askıya alması sonucu BrezilyaÇİN hattında taşıma hacminin daralmasıyla boşa çıkan gemi sayısı görece artmıştır. Özetle Çin’in ve global krizden etkilenen diğer ülkelerin ithalatında yaşanan daralma dünya deniz taşımacılığının global krizden dolaylı da olsa etkilenmesine yol açmıştır. *Kaynak: Sadi Kaymaz, 27 Aralık 2008
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 13
TÜRKİYE – ÇİN TİCARETİ Dış Ticaretin Genel Durumu Türkiye Çin Halk Cumhuriyeti Dış Ticareti ($) İTHALAT İHRACAT DENGE HACİM 1997 787.457 44.375.287 743.081.946 831.832.520 1998 846.133.978 38.446.860 807.687.118 884.580.838 1999 894.812.799 36.648.986 858.163.813 931.461.785 2000 1.344.731.392 96.010.398 1.248.720.994 1.440.741.790 2001 925.619.822 199.372.814 726.247.008 1.124.992.636 2002 1.368.316.717 268.229.485 1.100.087.232 1.636.546.202 2003 2.610.298.044 504.625.797 2.105.672.247 3.114.923.841 2004 4.476.077.424 391.585.394 4.084.492.030 4.867.662.818 2005 6.885.399.526 549.763.633 6.335.635.893 7.435.163.159 9.669.110.140 693.037.514 8.976.072.626 10.362.147.654 2006 2007 13.234.091.842 1.039.523.082 12.194.568.760 14.273.614.924 2008 15.658.210.407 1.437.203.856 14.221.006.551 17.095.414.263 2009 12.655.075.408 1.599.139.972 11.055.935.436 14.254.215.380 2009* 4.420.846.326 408.358.512 4.012.487.814 4.829.204.838 2010* 6.198.490.851 901.503.698 5.296.977.153 7.100.004.549 Kaynak: DTM *Mayıs ayı verileri İstatistiki veriler incelendiğinde, iki ülke arasındaki ticaret hacminde özellikle 1992 yılından itibaren önemli ölçüde artış görülmektedir. İkili ticaret hacmi 1988 yılında 330,5 milyon dolar iken 2006 yılına gelindiğinde 10,3 milyar dolara ulaşmış, 2008 yılında ise 17,1 milyar dolar, 2009 yılında ise 14,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Ancak ticaret hacminde görülen bu olumlu gelişme, ticaret dengesinde 1993 ve 1994 yılları hariç, ülkemiz aleyhine ve sürekli büyüyen bir dış ticaret açığını ifade etmektedir. 2006 yılında iki ülke arasındaki dış ticaret dengesinde ülkemiz aleyhine 8,9 milyar dolar, 2008 yılında 14,2 milyar dolar, 2009 yılında ise 11 milyar dolarlık ticaret açığı oluşmuştur. İhracat yönünden incelendiğinde ise; Çin’e olan ihracatımız 1993 yılında 511,9 milyon dolar ile en üst seviyesine ulaşmış, bunu izleyen yıllarda hızla düşmüş bununla birlikte 2000 yılından itibaren artışa geçmiş, 2008 yılında 1,4 milyar dolar, 2009 yılında ise son yılların en yüksek değeri olan 1,6 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. Çin’e giden çoğu küçük çaplı iş çevrelerinin temsilcilerinin, ihraç olanaklarını araştırmaktan çok, tekstil ağırlıklı ucuz mal ithal etme eğiliminde oldukları gözlenmektedir. Söz konusu eğilimin etkisi son yıllara ilişkin verilere yansımaktadır.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 14 Son on yıllık dönemde Türkiye’nin Çin’den yaptığı ithalat sürekli artarak, 2008 yılında 15,6 milyar dolar olarak gerçekleşerek son yılların en yüksek seviyesine ulaşmış, 2009 yılında ise 12,6 milyar dolara düşmüştür. Dış Ticarette Önem Arz Eden Ürünler ($) – İhracat Gtip 2007 2008 2009 213.616.271 294.433.516 350.586.865 2610 MERMER VE TRAVERTEN, EKOSIN SU MERMERI, KIREÇLI TASLAR KROM CEVHERLERI VE KONSANTRELERI 178.307.492 277.968.599 236.787.343 2603 BAKIR CEVHERLERI VE KONSANTRELERI 121.776.723 176.447.625 233.797.489 2840 BORATLAR; PEROKSIBORATLAR (PERBORATLAR) 56.877.987 100.292.881 124.411.386 2528 TABII BORATLAR VB. KONSANTRELERI 53.929.340 86.943.175 42.447.610 2710 1.697.421 1.675.784 42.276.276 2608 PETROL YAGLARI VE BITÜMENLI MINERALLERDEN ELDE EDILEN YAGLAR ÇINKO CEVHERLERI VE KONSANTRELERI 44.494.659 19.847.390 36.606.822 7202 FERRO ALYAJLAR 0 0 32.486.223 7207 DEMIR/ALASIMSIZ ÇELIKTEN YARI MAMULLER 0 0 28.876.308 7404 BAKIR HURDA VE DÖKÜNTÜLER 25.219.800 37.588.919 26.295.138 3202 15.539.966 17.865.304 21.801.947 5501 DEBAGATTE KULLANILAN SENTETIK ORGANIK, ANORGANIK MADDELER MÜSTAHZARLAR SENTETIK LIF DEMETLERI 16.678.840 10.541.861 21.757.427 2810 BOR OKSITLERI; BORIK ASITLER 15.013.635 18.532.234 20.111.710 7209 DEMIR/ÇELIK YASSI MAMUL, SOGUK HADDELENMIS KAPLANMIS (600MM. DEN GENIS) RAFINE EDILMEMIS BAKIR; ELEKTROLITIK RAFINE IÇIN BAKIR ANOTLARI KURSUN CEVHERLERI VE KONSANTRELERI 13.883.617 13.287.570 19.563.385 0 21.154.942 16.879.280 11.782.106 20.922.223 15.956.740 18.009.107 33.706.129 13.031.013 8.853.271 8.389.184 9.745.758 5.443.605 5.768.882 9.581.449 8479 IÇTEN YANMALI, PISTONLU MOTORLARIN AKSAM PARÇALARI SIGIR VE AT CINSI HAYVANLARIN DABAKLANMIS DERILERI PAMUK MEN (DOKUMA %85 < PAMUKLU 200G/M2 DEN FAZLA) KENDINE ÖZGÜ FONKSIYONLU MAKINE VE CIHAZLAR 6.400.482 4.419.869 7.742.487 5503 SENTETIK DEVAMSIZ LIFLER (ISLEM GÖRMEMIS) 4.736.311 4.627.953 7.530.200 7204 DEMIR/ÇELIK DÖKÜNTÜ VE HURDALARI, BUNLARIN KÜLÇELERI AYÇIÇEGI, ASPIR, PAMUK TOHUMU YAGLARI (KIMYASAL OLARAK DEGISTIRILMEMIS) SIKLIK HIDROKARBONLAR 12.888.484 7.614.599 7.467.365 0 0 7.353.715 5.243.261 0 7.206.219 6.126.415 5.215.943 7.092.960 29.156 886.954 7.004.472 4.254.022 3.460.538 6.970.315 4016 PALANGA, VINÇ (BASAMAKLI HARIÇ)BUCURGAT, IRGAT, KRIKOLAR DIGER MEFRUSAT ESYASI (94.04 POZISYONUNDAKILER HARIÇ) TARANMIS YÜNDEN, INCE HAYVAN KILINDAN DOKUMALAR VULKANIZE KAUÇUKTAN DIGER ESYA 5101 YÜN VE YAPAGI (KARDESIZ/TARANMAMIS) 5515 DIGER DEVAMSIZ SENTETIK LIFDEN DOKUMALAR 2602 MANGANEZ CEVHERLERI VE KONSANTRELERI 3901 ETILEN POLIMERLERI (ILK SEKILLERDE) 8450 ÇAMASIR YIKAMA MAKINELERI 1404 TARIFENIN BASKA YERINDE YER ALMAYAN BITKISEL ÜRÜNLER DEMIR/ÇELIKTEN DIGER ESYA PLASTIKTEN TÜPLER, BORULAR, HORTUMLAR; CONTA, DIRSEK, RAKOR VB 2515 7402 2607 8409 4104 5209 1512 2902 8425 6304 5112 7326 3917 Ürün Adı 383.109 1.335.228 6.868.120 11.357.876 11.952.139 6.570.012 3.431.151 5.564.847 6.083.907 485.770 14.717.841 6.002.829 5.518 153.000 5.875.533 4.286.497 4.871.383 5.797.771 7.270.085 972.072 5.504.891 806.212 2.299.229 5.214.260 5.170.433 4.691.783 4.846.961
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 15 6302 7312 3301 8403 YATAK ÇARSAFI, MASA ÖRTÜLERI, TUVALET, MUTFAK BEZLERI DEMIRÇELIK TELLERDEN ÖRME HALAT, KABLO, ÖRME HANTLAR UÇUCU YAGLAR, REZINOITLER VE TERPENLI YAN ÜRÜNLER BUHAR KAZANLARI DISINDA KALAN MERKEZI ISITMA KAZANLARI 52.617 1.066.109 4.752.351 373.681 792.339 4.743.867 76.290 0 4.649.611 2.588.924 3.874.554 4.579.476 Kaynak: DTM Mermer ve traverten, ekosin su mermeri, kireçli taşlar, krom cevherleri ve konsantreleri, bakır cevherleri ve konsantreleri, boratlar; peroksiboratlar (perboratlar), tabii boratlar vb. konsantreleri, bakır hurda ve döküntüler, içten yanmalı, pistonlu motorların aksamparçaları, rafine edilmemiş bakır; elektrolitik rafine için bakır anotları, kursun cevherleri ve konsantreleri çinko cevherleri ve konsantreleri, bor oksitleri; borik asitler, debagatte kullanılan sentetik organik, anorganik maddeler müstahzarlar, manganez cevherleri ve konsantreleri, demir/çelik yassı mamul, soğuk haddelenmiş kaplanmış yün ve yapağı, turbojetler, turbopropeller, diger gaz türbinleri, sentetik lif demetleri, sığır ve at cinsi hayvanların dabaklanmış derileri, demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri, kolloidal kükürt; dokuma tezgahları (makineleri), pamuklu mensucat ihracatta önem arz eden ürünler arasında yer almaktadır. Dış Ticarette Önem Arz Eden Ürünler ($) – İthalat Gtip Ürün Adı 2007 2008 2009 8471 OTOMATIK BILGI ISLEM MAKINELERI, ÜNITELERI 1.043.439.608 1.047.891.558 1.231.983.980 8517 TELLI TELEFONTELGRAF IÇIN ELEKTRIKLI CIHAZLAR 744.809.723 968.425.526 885.797.568 8531 ELEKTRIKLI SES/GÖRÜNTÜLÜ ISARET CIHAZLARI 408.404.273 542.683.530 474.718.681 8528 TELEVIZYON ALICILARI, VIDEO MONITÖRLERI VE PROJEKTÖRLER SENTETIK LIF IPLIGI (DIKIS IPLIGI HARIÇ) (TOPTAN) 334.750.400 291.340.332 223.695.006 287.352.289 372.456.784 179.133.464 217.703.938 212.795.996 177.367.363 215.091.163 205.511.738 164.045.454 167.220.195 185.542.965 161.565.520 4202 DIGER OYUNCAKLAR, KÜÇÜLTÜLMÜS MODELLER, BULMACALAR MATBAACILIGA MAHSUS BASKI MAKINELERI, YARDIMCI MAKINELER ELEKTRIK TRANSFORMATÖRLERI, STATIK KONVERTISÖRLER, ENDÜKTÖRLER DERI VE KÖSELE VB. DEN SEYAHAT ESYASI 326.558.045 315.313.779 160.762.226 8473 YAZI, HESAP, MUHASEBE, BILGI ISLEM, BÜRO IÇIN DIGER 218.920.656 179.480.013 149.482.277 8501 ELEKTRIK MOTORLARI, JENERATÖRLER 92.922.161 126.213.051 145.146.452 8402 BUHAR JENERATÖRLERI, KIZGIN SU ÜRETEN KAZANLAR 33.199.027 86.207.233 141.089.131 8516 ELEKTRIKLI SU ISITICILARI, ELEKTROTERMIK CIHAZLAR (SOFBENLER) AYAKKABI; DIS TABANI, YÜZÜ KAUÇUK VE PLASTIK DIGER KARA TASITLARI IÇIN AKSAM, PARÇALARI 157.834.335 216.208.126 138.440.343 129.970.522 160.503.596 136.681.626 87.376.718 164.871.562 134.549.836 HAVAVAKUM POMPASI, HAVA/GAZ KOMPRESÖRÜ, VANTILATÖR, ASPIRATÖR BUHAR TÜRBINLERI 134.179.456 177.714.881 129.386.110 6.811.619 30.884.824 128.442.251 PAMUK MEN (AGIRLIKÇA %85 VE FAZLA PAMUK M.KARE 200GR) METALLERI HADDELEME MAKINELERI, BUNLARIN SILINDIRLERI ELEKTROJEN GRUPLARI, ROTATIF ELEKTRIK KONVERTISÖRLERI DIGER AYDINLATMA CIHAZLARI, LAMBALAR, ISIKLI TABELA, PLAKA VB. IZOLE EDILMIS TEL, KABLO; DIGER IZOLE EDILMIS ELEKTRIK ILETKENLERI; FIBER OPTIK K OTURMAYA MAHSUS MOBILYALAR, AKSAMPARÇALARI 143.504.173 152.714.311 121.165.782 60.278.716 34.585.023 119.238.523 43.227.692 209.279.501 118.409.646 139.042.971 171.199.478 115.689.607 92.281.163 114.450.624 107.896.508 112.623.719 128.016.450 103.680.828
5402 9503 8443 8504 6402 8708 8414 8406 5208 8455 8502 9405 8544 9401 © İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 16 8481 3926 MUSLUKÇU, BORUCU ESYASIBASINÇ DÜSÜRÜCÜ, TERMOSTATIK VALF DAHIL KIZMA ESASLIDESARJ ESASLI ELEKTRIK AMPULLERI; ARK LAMBALARI RADYO/TELEVIZYON YAYINI IÇIN VERICI CIHAZLAR; TELEVIZYON, DIJITAL, GÖRÜNTÜ KAYDED PLASTIKTEN DIGER ESYA 6110 KAZAK, SÜVETER, HIRKA, YELEK VB. ESYA (ÖRME) 5504 SUNI DEVAMSIZ LIFLER (ISLEM GÖRMEMIS) 149.848.329 93.285.672 88.309.815 7318 89.385.709 121.184.064 87.200.755 91.675.577 92.317.804 81.551.456 21.236.418 35.074.322 80.151.181 3204 DEMIR/ÇELIKTEN CIVATA, SOMUN, TAVAN HALKASI, VIDA, PERÇIN, PIM VB. GERILIMI 1000 VOLTU GEÇMEYEN ELEKTRIK DEVRESI TEÇHIZATI SANTRIFÜJLE ÇALISAN KURUTMA, FILTRE, ARITMA CIHAZLARI SENTETIK ORGANIK BOYAYICI MADDELER 83.564.555 99.482.978 80.110.650 6201 ERKEK/ERKEK ÇOCUK IÇIN DIS GIYIM 43.561.993 47.812.222 79.410.827 9018 TIP, CERRAHI, DISÇILIK, VETERINERLIK ALET VE CIHAZLARI KALDIRMA, ISTIFLEME, YÜKLEME, BOSALTMA MAKINE VE CIHAZLARI DEMIR/ÇELIKTEN (DÖKME HARIÇ)DIKISSIZ TÜP, BORU, IÇI BOS PROFIL PORSELEN VE ÇINIDEN SOFRA, MUTFAK VE TUVALET ESYASI ELEKTRONIK ENTEGRE DEVRELER 48.316.777 70.605.454 72.197.680 65.514.255 65.905.209 68.621.915 36.706.103 66.714.942 68.227.231 95.751.089 94.496.893 67.906.627 62.627.208 55.763.602 67.421.987 DEMIR/ÇELIK SICAK HADDE YASSI MAMULLERIGENISLIK 600MM. FAZLA 31.212.098 207.788.327 66.879.107 8539 8525 8536 8421 8428 7304 6911 8542 7208 118.175.627 140.791.157 100.689.418 81.320.321 119.690.845 98.391.431 146.780.560 147.304.043 97.653.326 97.350.983 124.548.825 97.440.231 18.386.135 34.807.425 89.241.816 Kaynak: DTM Portatif nümerik otomatik bilgi işlem makineleri, otomatik bilgi işlem makinelerinin giriş/çıkış birimleri, otomatik bilgi işlem makinesinin aksam,parça & aksesuarı, motosikletleriçten yanmalı pistonlu, alıcı içeren verici cihazlar, pencere/duvar tipi klimalar, bitümenli taşkömürü, ayakkabılar, dokunmuş mensucat, monolitik dijital entegre devreleri, gösterge tabloları, çantalar, bellek birimleri, ferromolibden, statik konvertörler, sabit görüntü kameraları ve TV alıcısının katod ışınlı renkli resim tüpleri ithalatta önem arz eden ürünler arasında yer almaktadır. Anlaşma ve Protokoller* Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki ticari ilişkiler, 16 Temmuz 1974 tarihinde Pekin’de imzalanan Ticaret Anlaşması çerçevesinde yürütülmektedir. Söz konusu Anlaşmanın 6. Maddesi uyarınca, her yıl toplanması öngörülen TürkiyeÇin Halk Cumhuriyeti Karma Ticaret Komitesi, 1978 ve 1981 yıllarında olmak üzere iki kez toplanmıştır. Adı geçen Komite, 19 Aralık 1981 tarihinde Pekin’de imzalanan Ekonomik, Sınai ve Teknik İşbirliği Anlaşması çerçevesinde kurulan Karma Ekonomik Komite ile birleştirilmiş ve TürkiyeÇin Halk Cumhuriyeti Karma Ekonomik ve Ticari Komitesi adını almıştır. Bu çerçevede 15. Dönem KEK Toplantısı 18 Haziran 2007 tarihinde Ankara’da imzalanmıştır. Ayrıca 4 Nisan 2002 tarihinde Merkezimiz ile ÇHC Dış Ticareti Geliştirme KuruluşuCCPIT arasında bir işbirliği protokolü imzalanmıştır. Yine 21 Eylül 2006 tarihinde Ticaret Bakanlığına bağlı Çin Ticareti Geliştirme BürosuTDB ve İGEME arasında bir İşbirliği Protokolü imzalanmıştır İki ülke arasında aşağıdaki Anlaşmalar sonuçlandırılmış bulunmaktadır: Anlaşmanın Adı Ticaret Anlaşması Ekonomik, Sınai ve Teknik İşbirliği Anlaşması İmza Tarihi 16.07.1974 19.12.1981 İmza Yeri Pekin Pekin © İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 RG Tarih ve No’su 08.01.197515112 16.02.198217607
17 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması DTM ile MOFTEC Arasında Ticari İstişare Mekanizması Kurulması Hakkında Mutabakat Zaptı TürkiyeÇin Halk Cumhuriyeti 15. Dönem KEK Toplantısı Mutabakat Zaptı 13.11.1990 Pekin 01.05.199421921 23.05.1995 12.03.1999 Pekin Ankara 30.12.199522863 12.09.200124521 18.06.2007 Ankara 08.04.200927194 Kaynak: DTM, Anlaşmalar Genel Müdürlüğü, Asya Pasifik Dairesi İş Konseyi* 1992 yılında kurulan TürkÇin İş Konseyinin eşbaşkanlıkları, FİBA Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hüsnü Özyeğin ile Çin Uluslararası Ticaretin Geliştirilmesi Konseyi (CCPIT) Başkanı Wan Jifei tarafından deruhte edilmektedir. TürkÇin İş Konseyi, ticareti geliştirici faaliyetler olarak, ortak iş forumları düzenlemektedir. En son iş forumu 2003 yılında yapılmıştır. Bu faaliyetin ardından, 2004, 2005 ve 2007 yıllarında DEİK tarafından ÇHC’ye yönelik eyalet ziyaretleri gerçekleştirilmiştir. Çin Ülke Progr amı* Dış Ticaret Müsteşarlığının AsyaPasifik Stratejisi kapsamında 2005 yılı Haziran ayında İGEME Uzmanlarından oluşan bir heyet 1 ay süre ile Çin’in Pekin, Hong Kong, Guangzhou, Shenzhen ve Shanghay bölgelerinde bir yerinde Pazar araştırması yapmış ve edinilen bulgular kitap haline getirip ihracatçıların hizmetine sunulmuştur. Anılan çalışma İGEME web sitesinde de yer almaktadır. Anılan Stratejiye paralel olarak, iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin sürdürülebilir ve sağlıklı bir yapıya kavuşturulabilmesi için, 2006 yılının başından itibaren çalışmalar başlatılmıştır. Bu çerçevede ihracatımızın arttırılması, ithalatımızın ise iki ülkenin ilgili makamları tarafından yapılan ortak çalışmalar çerçevesinde yönlendirilmesi ve yatırımlar, turizm, müteahhitlik hizmetleri, ulaştırma ve kredi ilişkileri başta olmak üzere, çeşitli ekonomik işbirliği çalışmaları ile ticaret açığının belirli bir ölçüde dengelenmesini öngören bir “ Çin Ülke Programı” uygulanmaktadır. Bu amaçla iki ülke arasında yoğun üst düzey siyasi ve teknik görüşmeler ile ticareti geliştirici faaliyetler gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada, ÇHC’nin önemli ticaret merkezlerine (Pekin, Şanghay, Guangzhou, Xiamen) genel nitelikli ticaret heyetleri düzenlenmiş, benzeri şehirlerde düzenlenen önemli genel ve sektörel nitelikteki fuarlara milli katılım sağlanmış ve pek çok fuara da firmalarımızın bireysel katılımları desteklenmiştir. Aynı şekilde, ÇHC’ye yönelik bölgesel bazda ticaretimizin geliştirilmesine yönelik çalışmalar da Urumçi’ye yönelik düzenlenen ticaret heyeti ile başlamıştır. 20092010 döneminde bu çalışmaların devam ettirilmesi planlanmaktadır. Ayrıca, ÇHC Ticaret Bakanlığı’nın desteği ile ÇHC’den genel ve sektörel nitelikteki alım heyetlerinin ülkemize gelerek alım yapmaları sağlanmıştır. Çin Ülke Stratejisi kapsamındaki çalışmalar sadece ticari faaliyetler ile sınırlı kalmamış, ortak yatırımlar başta olmak üzere ekonomik işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla pek çok faaliyet düzenlenmiştir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 18 Turizm* 2008 yılı itibariyle ÇHC’nin yurtdışı turizm harcamaları 28,8 milyar dolara yükselmiştir. Aynı yıl, ÇHC’nin turizmden elde ettiği gelir ise 42 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Yurtdışına çıkan Çinli turistler, diğer Uzakdoğu ülkeleri turistlerinde olduğu üzere, deniz turizminin yanısıra, kültür turizmine de büyük önem vermektedir. ÇHC’nin bu büyük potansiyelini değerlendirmek amacıyla ülkemiz çeşitli çalışmalar yürütmektedir. İki ülke arasında 09/05/1991 tarihinde Pekin’de Turizm İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır. 14/12/2001 tarihinde ise, ülkemizin Çin Resmi Turizm Güzergahı Statüsüne haiz olabilmesi için bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Söz konusu Mutabakat Zaptı, 01.04.2002 tarih ve 24713 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Mutabakat Zaptı uyarınca, Çin Ulusal Turizm İdaresi Başkanlığı ve Kültür ve Turizm Bakanlığı, belirlemiş oldukları seyahat acentalarının listelerini birbirlerine iletmişlerdir. 1 Ayrıca, Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2002 yılında ülkemizin ÇHC’deki tanıtım, reklam ve halkla ilişkiler faaliyetlerinin koordinasyonunun etkin bir şekilde yürütülebilmesini teminen Pekin’de bir Turizm Ofisi açmıştır. Enerji* ÇHC, dünyanın ABD’den sonra en büyük petrol ürünleri tüketicisidir. Diğer taraftan, 16 milyar varil kanıtlanmış petrol rezervine de sahiptir. ÇHC’nin enerji ihtiyacı, dünya toplam talebinin üçte birini oluşturmaktadır. Ülkenin petrol ihtiyacı, 2025 yılında, günlük 14,2 milyon varile ulaşacaktır. Hükümet, enerji verimliliğinin %20 arttırılmasına yönelik çalışmalar yapmaktadır. ÇHC, ayrıca, Kazakistan, Venezüella, Sudan, Irak, İran, Peru, Angola ve Azerbaycan başta olmak üzere, yurtdışında da petrol arama ve çıkarma projeleri yürütmektedir. Ülkenin 80 trilyon metreküplük kanıtlanmış doğal gaz rezervi de bulunmaktadır. ÇHC, ayrıca, dünyanın en büyük kömür rezervine (2007 yılı 326 milyar ton) sahip ülkesi konumundadır. Türkiye ile ÇHC arasında, kömür işletmeciliği, baraj ve hidroelektrik santral yapımı ve içme suyu konusunda teknik işbirliği mevcuttur. Ayrıca, son dönemde yapılan üst düzey ziyaretlerde ve görüşmelerde iki ülke arasında nükleer enerjinin yanı sıra, yenilenebilir enerji (rüzgar, güneş) alanında da işbirliği yapılabileceği hususu gündeme gelmiştir. Ulaştır ma* Hava Ulaştır ması: Türk Hava Yolları (THY), talep artışının karşılanabilmesini teminen, THY tarafından Çin’e yönelik düzenlenecek sefer sayısı için herhangi bir kapasite ve frekans kısıtlamasının olmamasını, bu talebin kabul edilmemesi durumunda frekans sayısının 21’e yükseltilmesini, bu alternatifin de mümkün olmaması durumunda ise frekans sayısının 14 olarak değiştirilmesini talep etmektedir. 1 ÇHC mevzuatına göre turistik amaçlı turlar, yalnızca Çin Hükümetince Resmi Turizm Destinasyonu Statüsü almış ülkelere yapılabilmektedir. Resmi Turizm Destinasyonu Statüsü kazanılması Çin’de bir ülkenin tanıtım faaliyeti göstermesine imkan tanımaktadır. Statünün en büyük avantajı, statüyü kazanmış olan ülkenin Çin’de resmi olarak reklam kampanyası yürütebilmesi hakkını elde etmesidir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 19 THY, ayrıca, Çin’de fuar merkezi haline gelen Guangzhou şehrinin iki ülke arasındaki trafiği ve ticareti doğrudan etkilemesi nedeniyle, Hava Ulaştırma Anlaşmasına eklenmesi ve THY’nin Guangzhou’ya da sefer yapma hakkının tanınmasını istemektedir. THY, son olarak, AlmatıÇin arasında 5. trafik haklı kargo seferleri icra edilmesi için verilen geçici iznin sürekli hale getirilmesini talep etmektedir. Bu çerçevede, iki ülkenin ilgili makamları arasında, 2324 Mart 2009 tarihleri arasında Ankara’da sivil havacılık toplantısı gerçekleştirilmiştir. Toplantı sonucunda imzalanan Mutabakat Zaptı ile, haftalık frekans sayısı 7’den 10’a (esasen resmi olarak 2’den 10’a) yükselmiş, 4 kargo sefer hakkı (ara noktalı sefer imkanı) elde edilmiş ve codeshare seferlerinin frekans sayılmaması kabul edilmiştir. Kara ve Demiryolu Ulaştır ması: İki ülke arasında Kara Ulaştırması Anlaşması bulunmamaktadır. Türkiye’nin ve Çin’in içinde bulunduğu coğrafyadaki karayolu altyapısının, özellikle Central Asia Regional Economic CooperationCAREC ve benzeri girişimler ile daha da geliştirilmesi sürecine paralel olarak, söz konusu anlaşmanın imzalanmasına yönelik görüşümüz ve taslak metin ÇHC makamlarına iletilmiş olup, gelişmeler takip edilmektedir. Demiryolu alanında ise, son dönemde ülkemizde gerçekleştirilen demiryolu projelerine Çinli firmaların ilgisi giderek artmaya başlamıştır. Bu çerçevede, Ankaraİstanbul Hızlı Tren Projesi kapsamındaki KöseköyVezirhan (KesimI) ile Vezirhanİnönü (KesimII) yapım işleri, TürkÇin konsorsiyumu olan “CRCCCMCCengiz İnşaat IC İçtaş İnşaat Konsorsiyumu”na %100 dış kredili olarak ihale edilmiştir. Projenin dış finansman ihtiyaçlarının %56,69’unu karşılamak üzere, TCDD tarafından Hazine Müsteşarlığı’na iletilen 720 milyon dolar tutarındaki Çin Eximbank Kredi Anlaşması’nın müzakereleri tamamlanarak, 17 Temmuz 2007 tarihinde söz konusu anlaşma imzalanmıştır. Ayrıca, adı geçen kesimlerin kalan dış finansman ihtiyacı olan %43,31 oranındaki bölümün Avrupa Yatırım Bankası (AYB) tarafından 550 milyon dolar tutarındaki finansman paketiyle karşılanması için çalışmalar tamamlanmış ve AYB finansmanının ilk dilimi olan 100 milyon dolar tutarındaki AYB Kredi Anlaşması 30 Temmuz 2007 tarihinde imzalanmıştır. Ayrıca, Çin ihraç ürünlerinin alternatifli bir şekilde Akdeniz’e intikalini sağlamak üzere, “Pekin Mersin Tren Projesi” üzerinde çalışmalar yapılmaktadır. Bu çerçevede, 1415 Ekim 2008 tarihlerinde Mersin’de gerçekleştirilen ve Çin Demiryolları Bakan Yardımcısı başkanlığındaki bir heyetin katılım sağladığı “MersinDış Ticaret Lojistiği Konferansı” sırasında konuyla ilgili ön görüşmeler yapılmıştır. Esasen, iki ülke arasında tüm ulaştırma modlarında ve lojistik altyapısında işbirliği yapılması, ikili ticaretin gelişiminin yanı sıra, Türkiye ve Çin’in dünya ticaretinden aldığı payın daha da artmasına önemli katkılar sağlayacaktır. Karşılıklı Yatırımlar* Ülkemizdeki Çin Yatırımları: 2009 yılı Mayıs ayı itibariyle, ülkemizde toplam sermayesi 61 milyon dolar olan 342 adet Çinli firmanın kurulduğuna dair kayıt bulunmaktadır. Söz konusu firmalardan büyük bir çoğunluğu ticaret sektöründe, geri kalanları ise imalat sektöründe ve hizmet sektöründe faaliyet göstermektedir. 2009 yılında ülkemize 1 milyon dolar değerinde Çin sermayesi girmiştir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 20 Diğer taraftan, Çin Çokuluslu İşletmeler Uluslararası Enstitüsü (CIIMC) tarafından, İzmir, İstanbul ve Ankara’nın “Çin Firmalarının Yatırım Yapabileceği En Uygun Yabancı Kentler” arasında yer aldığı açıklanmıştır. Bu çerçevede CIIMC, bahse konu şehirlerimize üst düzey resmi yetkililer ve büyük ölçekli firma temsilcilerinden oluşan heyet ziyaretleri düzenleyecektir. Son dönem zarfında, ülkemizde yatırım yapmak amacıyla, başta Çinli Chery ve Geely (otomotiv) firmaları ile ZTE ve Huawei firmaları (telekomünikasyon) olmak üzere, birçok diğer büyük Çinli firma (Ningbo, China Machinery, China Civil Engineering, Tianchen Chemical, Chinalight, Sinosteel, MCC, Chongqoing) ülkemizde çalışmalarını sürdürmektedir. ÇHC’deki Tür k Yatırımları: Pekin Ticaret Müşavirliğimiz tarafından yapılan araştırma sonucunda, Türk firmalarının genellikle ÇHC’de temsilcilik ofisi şeklinde faaliyet gösterdikleri ve ayrıca, firmaların çoğunun genel ticaretle (özellikle ithalat ağırlıklı) iştigal ettikleri gözlemlenmektedir. Diğer taraftan, 1999 yılında Garanti Bankası, 2006 yılında ise Türkiye İş Bankası, Şanghay’da temsilcilik ofisi açmıştır. Son olarak, Türkiye’nin en önemli gruplarından birisinin bünyesinde bulunan Arçelik, Çin CasaShinco firmasını (çamaşır makine üreticisi) 8 milyon dolara satın almış bulunmaktadır. Goldaş firması Şanghay’da 4’üncüsünü açmak üzere olduğu mağazalarda Türkiye’den ihraç ettiği kuyumculuk ürünlerini pazarlamaktadır. ÇHC’de yatırımları bulunan diğer önemli firmalarımız ise, Demirdöküm, Ünsa, Çimtaş, Şişecam, Atasay, Mozaik Tekstil ve Faber Dış Ticarettir. Öte yandan, son dönemde özelikle deri konusunda ÇHC’de ciddi yatırımların yapıldığı gözlemlenmektedir. Hali hazırda, deri, tekstil, sanayi tipi çuval, çamaşır makinası, çelik boru vb. alanlarda Çin’de yatırım yapan Türk şirketlerinin toplam yatırımları 100 milyon ABD Dolarına yaklaşmış bulunmaktadır. Diğer taraftan, Pekin Büyükelçiliğimiz tarafından yapılan araştırmalar sonucunda, firmalarımız için bu ülkede başta elektrikli ev aletleri, çamaşır makinesi, buzdolabı, bulaşık makinesi vb. beyaz eşya ile televizyon olmak üzere dayanıklı tüketim malları, inşaat ve iç dekorasyon malzemeleri, otomotiv ve otomotiv yan sanayi, traktör, gıda işleme ve konserve sanayi, büyük alışveriş merkezleri, deri işlemeciliği, hazır giyim, telefon ve telefon santralleri kurulması ile müteahhitlik alanlarında ortak yatırım imkanlarının bulunduğu tespit edilmiştir. Öte yandan, ÇHC’de Uygur Türklerinin yoğun olarak yaşadığı SincanUygur Özerk Bölgesinde de, Çin Hükümeti ile işbirliği halinde, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler, halıcılık, tekstil, dericilik, hayvancılık, şarap ve meyve suyu üretimi, gıda ve tüketim malları üretimi ve büyük alışveriş merkezleri açılması konularında ortak yatırımlar yapılması imkanları mevcuttur. Halihazırda, ülkemizden bazı işadamlarının bu bölgede deri giyim, deri işleme, ihracat ve ithalat, fırıncılık, pastacılık ve lokantacılık gibi çeşitli alanlarda yatırım yaptıkları bilinmektedir. *Kaynak: DTM Anlaşmalar Gn. Müd. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Bankacılık ve Finans Sektörü 1993 yılından bu yana bankacılık sistemi üzerindeki reform çalışmaları hız kazanmıştır. Reform çabalarının odak noktasını, Çin Merkez Bankası’nın sosyalist sistemin monopol bankası olma statüsünden kurtarılması oluşturmaktadır. Bu bankanın işlemlerinin daha açık hale getirilmesi çalışmaları, diğer kamu bankalarının yeniden yapılanmasını da beraberinde getirecektir. Bugün için
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 21 ülkede hem uzman bankalar, hem de geniş kapsamlı işlemler yürüten genel nitelikli bankalar faaliyet göstermektedir. Özel projelerin finansmanı söz konusu uzmanlık bankalarınca sağlanmaktadır. Kamu bankaları zarar içindeki kuruluşların finansmanı yüzünden zor durumda olduğundan, bunların reform kapsamına alınması yerine yabancı sermaye ile birlikte yeni finans kurumlarının oluşturulması öngörülmektedir. Günümüzde ticari kredi, devlet kredisi ve tüketici kredisi gibi çeşitli modern bankacılık araçları kullanılmaya başlanmış ve böylece ticari faturalar, kredi kartları, tahviller gibi kavramlar bankacılık sektöründeki yerlerini almaya başlamıştır. Bankacılık sektörünün gelişimi Çin ekonomisinin dışa açılma çabalarının bel kemiği durumuna gelmiştir. Yabancı Sermaye ve Yatırımlar Çin yönetimi yerli sanayi oluşumu için gerekli sermayeyi yurtdışından temin etmek için büyük bir çaba içindedir. Yabancı sermaye, alt yapı, petrol, kömür madenciliği, ulaştırma, ilaç, çiftçilik, konut ve turizm alanlarında yoğunlaşmıştır. Bununla birlikte sivil havacılık, taşımacılık, gemi ulaştırma, finansman, sigorta ve muhasebe gibi hizmetler sektörü alanlarında da yoğunlaşma görülmektedir. Devlet, özellikle orta ve büyük ölçekli kamu kuruluşlarının teknolojik olarak yenilenmesi ile ilgili, ihracata yönelik, yeni ve yüksek teknolojili projeleri de desteklemektedir. Hali hazırda Çin’de mevcut teknoloji ile yapılan ya da yerel imkanlar ile piyasa talebinin karşılanabileceği yatırımlar ile devlet tarafından planlanan alanlara yönelik yatırım talepleri sınırlandırılmaktadır. Çin’in yasal yapısı gereğince yabancı yatırımcıların proje tekliflerini ve yaptıkları fizibilite çalışmasını planlama merciine onay için sunmaları gerekmektedir. Tümüyle yabancı sermayeli kuruluşların sadece proje teklifi sunmaları yeterli olmaktadır. Teşvik ve Tarife Uygulamaları Çin ticaret politikası gereği tarife ve tarife dışı engelleri uygulamaktadır. Tarife dışı engeller, merkezi ve bölgesel düzeyde Ekonomik ve Ticari Komisyon, Devlet Planlama Komisyonu ve Dış Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Bakanlığı (MOFTEC) tarafından yürütülmektedir. Çin vergilerini kademeli olarak düşürmesine rağmen tarifeler genel görünüş itibarıyla yüksek bulunmaktadır. Burada temel amaç ithalatın kısıtlanması yolunda yerel endüstrilerin korunmasıdır. İthalat tarifeleri bu durumları ile ticari imkanları engelleyen başlıca unsur olmaktadır. Çin’de 5 özel ekonomik bölge bulunmaktadır (SEZ) Shenzhen, Zhuhai, Shantou, Xiamen ve Haiana adası. SEZ’lerdeki firmalar bu bölgelerde kullanılmak üzere ithal edilen mallara ilişkin tarife indirimleri ve vergi avantajlarından yararlanmaktadır. Bu bölgelerde ithal edilen ürünler sadece bölge içinde kullanılıp iç piyasada satışa sunulamazlar. Buna ek olarak 14 “Açık Kıyı Şehri” ve bölgesi, yabancı yatırım projelerine izinli ve yatırım teşvikleri vermekte, gerekli ekipman ve teknoloji ithalatına gümrüksüz giriş imkanı sağlamaktadır. Ayrıca 14 kıyı şehrinden iç bölgelerdeki 16 ırmak kıyısı yerleşim yerine, 200 kadar Ekonomik ve Teknolojik Gelişme Bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgeler yabancı yatırımcılar için çeşitli kolaylıklar sağlamaktadır. Bilim Parkları ve Yüksek Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde ise özellikle yüksek teknoloji gerektiren aktiviteler için bazı imtiyazlar sunulmaktadır. Bu avantajlar arasında vergi imtiyazları, özel finansman, inşaat yardımı, hammaddeler için ithalat izni zorunluluğundan muafiyet sayılmaktadır.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 22 Son olarak 3 Serbest Ticaret Alanı, 2 İhracat İşleme Bölgesi (EPZ) bulunmaktadır. Bu tür yerlerde ithalat her türlü vergiden muaftır, iç piyasaya satış yasaktır. Anılan 2 ihracat işleme bölgesi serbest ticaret bölgelerine benzemektedir. Çin’in DTÖ’ye girişi bütün bu uygulamalarının standart bir temele oturtulması ile yakından ilgili bulunmaktadır. İthalat sırasında gümrüklerin şeffaflıktan yoksun olması temel problemlerden birisidir. Aynı ürün gümrük giriş kapısı itibariyle farklı gümrük vergi oranlarına tabi olmakla kalmayıp, gümrük vergisinin pazarlık (görüşme) suretiyle belirlenmesi söz konusu olabilmektedir. Zira yerel otorite gümrük vergisini belirlemede esnekliğe sahip bulunmaktadır. Dış ticaret yapan bütün kuruluşlar MOFTEC’in himayesi altındadır. Sadece MOFTEC tarafından izin verilen kuruluşlar dış ticaret yapabilir. İki resmi model mümkün olmaktadır: Dış ticaret yapma iznine sahip Dış Ticaret Şirketleri (FTC) ve Üretim Şirketleri. Üretim Şirketleri kendi üretimlerini ihraç ve gerekli girdileri ithal edebilirler. Bu izin MOFTEC tarafından verilmektedir. İki tip şirket de tarifeler, kotalar, izinler ve döviz kuru itibariyle FTC’ler gibi muamele görmektedir. Yabancı sermayeli (FIE) kuruluşlar da yerli satışlar ve ihracat açısından sadece kendi üretimleri ile sınırlandırılmıştır. Bu kuruluşların tamamlayıcı ürünler ithal etmelerinde önemli sorunlar çıkmaktadır. İthal edilen ürünlerin kontrolü devlet makamları tarafından yapılmaktadır. Herhangi bir bağımsız şirketin Çin limanlarında çalışmasına izin verilmemektedir. Anlaşmazlık halinde ihracatçının olayı tarafsız bir merciye havale etmesi mümkün olamamaktadır. Dış ticaret yapma hakları devlet mülkiyeti Dış Ticaret şirketlerine aittir. (Ya da yabancı sermayeli olup üretimlerini ihraç etmek zorunda olanlara) Çin’de bireylerin dış ticaret yapması yasaklanmıştır. Bu durum GATT Anlaşmasının 11. Maddesinin ihlali anlamına gelmektedir. Zira DTÖ sistemin temel amacı bireylere ticaret yapabilme şansını verebilmektedir. Ekim 1998’de Ocak 1999’dan itibaren ihracatın özel sektöre açıldığı duyurulmuştur. Bu tarihten sonra dış ticaret izni olan özel firma sayısında önemli bir artış kaydedilmiştir. İthalat İzni (Lisansı) MOFTEC ülke çapındaki ithalat lisansı isteklerini yerine getirmektedir. Çin’in ithalat lisans sistemi etkin bir ithalat engelini oluşturmaktadır. Standartlar ve Diğer Teknik Uygulamalar Çin standartları ve teknik gereklilikleri bir ticari engel olarak kullanmaya devam etmektedirler. Mamul maddeler için Çin, ithalat öncesinde bir kalite belgesi talep etmektedir. Bu tür belgeleri elde etmek zaman kaybedici ve pahalı olabilmektedir. Burada amaç iç piyasayı korumak aynı zamanda Çin piyasasını ülke kalkınması için gereksiz ürünlerden kurtarmaktır. Çin sıklıkla ürünlerin ihracatçı tarafından özelliklerinin ne olduğu net olarak bilinmeyen Çin standart ve özelliklerine uyumlu olup olmadığının incelenmesi ya da sertifikasyonunu talep etmektedir. Bu tür talepler genellikle Çin piyasasında satılmakta olan yerli ürünlerin kalitelerinin çok üstünde olabilmektedir. Çoğu kez subjektif kriterlerle çözüme ulaşılmakta; bu durum malların ülkeye girişinde gecikmelere yol açmaktadır.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 23 Devlet İhaleleri Çin ekonomik sisteminde devletin belirleyici rolünün sürdürülmesi hedeflenmektedir. Önemli altyapı ve benzeri projeler yıllar öncesinden planlanmaktadır. Normalde oldukça pahalıya mal olan bu projeler ile birlikte DTÖ’nün Devlet Satın Alımları Anlaşmalarına (GPA) dahil olmasının Çin için bir avantaj olduğu söylenebilir. Çin’in GPA’ya dahil olması bu alandaki uygulamaların daha sağlam ve tarafsız bir hale gelmesi açısından da avantajlı görülmektedir. İhracat Kısıtlamaları Çin pek çok ürüne ihracat kısıtlamaları ve ihracat vergisi uygulamaktadır. Bu uygulama yerel endüstrilere ipek, pamuk, kösele ve deri, işlenmemiş demir dışı metaller gibi hammadde tedarik etme aracı olarak kullanılmaktadır. Sübvansiyonlar Ülke içindeki sübvansiyonları sıralamak oldukça zordur. Ancak ihracatta indirekt teşvikler uygulanmaktadır; düşük fiyatlı enerji ve hammadde bunlara örnek olarak gösterilebilir. Devlet şirketleri pek çok banka kredisini tercihli oranlarla kullanmaktadır. Bu borçların büyük bölümü geri ödenmemektedir. Diğer teşvikler; vergi teşvikleri, özel ekonomik bölgelerdeki firmalar için ek imtiyazlar ayrıca Çin’in bazı alanlarda nakit teşvikler uygulamaya devam ettiği de görülmektedir. Ayrıca ihracatta vergi iadesi de uygulanmaktadır. Fikri Mülkiyet Hakları Bu konuda geniş kapsamlı bir çalışma 1995 yılında başlatılmıştır. Bu tarihten önce 1991 yılında telif haklarını yürürlüğe sokan bir kanun ile 1993 yılında patent kanunu işlerlik kazanmıştır. Böylece fikri mülkiyet hakları korsanlığı yapılan alanlarda ortak yatırımlara gidilmesi konusunda bir esneklik yaratılmıştır. Ancak bu durum uluslararası alanda önemli bir şikayet konusu olmaya devam etmektedir. Özel olarak telif hakları konusunda karşılaşılan sorunlar önce Ulusal Telif Hakları İdaresi nezdinde çözümlenmeye çalışılmaktadır. Sonuç alınamadığı takdirde Çin mahkemelerine başvurulabilir. Halen Pekin, Şanghay ve Guangzou kentlerinde özel fikri mülkiyet hakları mahkemeleri kurulmuş durumdadır. Patent konusundaki kanun 1984 tarihli olup, son olarak kimyasal yenilikler, eczacılık ürünleri ve tarımsal kimyasallar bu kanun kapsamına alınmıştır. Son değişiklikler belli bir patent ile üretilmiş malların yetkisiz satışı ve ithali konularını da kapsamaktadır. Ticari Marka olarak kaydolmak isteyen firmalar, Çin’de kendilerini tescil ettirebilmektedir. Herhangi bir isimle ilk başvuran o isimle kayıt olmaktadır. Ancak çok tanınmış isimlerin kullanılması yasaktır. Hizmet Engelleri Hizmet sunan yabancı firmalar geçici lisansla çalışmakta ve sınırlı coğrafi alanlarda hizmet görmektedir. Kanun ve kurallardaki belirsizlikler hizmet sektöründeki engeller arasında yer almaktadır. Bu alanda yabancı firmaların Çin’li firmalar ile ortaklık kurması ve satış sonrası hizmet vermesine izin verilmemektedir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 24 Rekabeti Bozucu Uygulamalar 1993 yılında yürürlüğe giren ve haksız rekabeti önleyen bir kanuna rağmen halen sorun teşkil edebilmektedir. Bu durum ithal ürünlerin piyasa girişi ile yabancı yatırımların üretim maliyetini yükseltici etkide bulunabilmektedir. Genel olarak Çin’in dış ticaret işlemlerinde açıklık ilkesinin yaygınlaştırılması ve ticari kuralların uygulanmasının ülke çapında standart hale getirilmesinin zor olacağı düşünülmektedir. Buna rağmen özellikle sanayi ürünlerinin ithalat prosedürlerinin basitleştirilmesi konusunda önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Bu bağlamda, dış ticareti ilgilendiren kanun ve düzenlemelerin duyurulması amacıyla bir gazete yayınlanmaya başlanılmış ve ancak bu gazetede yayınlanan kanun ve düzenlemelerin uygulamada etkili olacağı Çin Devlet Konseyi tarafından karara bağlanmıştır. Pazara Giriş ve Dağıtım Kanalları Çin pazarına ihracat yapmak isteyen firmaların önünde iki temel seçenek bulunmaktadır. Çinli ticaret firmaları veya aracılar ile temas kurmak ve bir temsilcilik bürosu yoluyla kendi satışlarını düzenlemek. Çin’de bir aracı bulmak çok kolay olmayan bir işlemdir. Zira ithalat/ihracat yetkisi ile yeterli pazar tecrübesinin birlikte bulunduğu aracılar bulmak zordur. Yabancı firmaların doğrudan Çin pazarında ticarete katılmaları yasaktır. Bu firmaların yalnızca Çin’de yaptıkları üretimin belli bir kısmını pazarlama hakları vardır. Çin dahilinde dış ticaret faaliyetinde bulunan Çinli firmalar özel izne sahip olmak zorundadır. Son zamanlarda ortaya çıkan çok sayıda yerel satış aracıları, büyük ticaret firmaları yanında faaliyet göstermekte ve iç dağıtım ve pazarlama işlemlerini takip etmektedir. Ancak bunların ithalat/ihracat yapma yetkisi bulunmayabilmektedir. Çin pazarına girmenin bir başka yolu, bu pazara teknoloji transferi yapmak veya buna dair söz vermektir. Böylesi bir teknoloji transferinin gelecekte Çinli rakipler doğuracağı düşünüldüğünden, çoğu firma gelecekte teknolojisini yenileme sözü vererek lisans elde etmeyi seçmektedir. Büyüklüğü ile göz kamaştıran bir piyasa olan Çin pazarında yer edinmek ve dağıtım kanalları oluşturmak isteyen yabancı firmaların sıklıkla kullandığı bir yol olarak franchising gittikçe önem kazanmaktadır. Çin İç Ticaret Bakanlığı’nın bu uygulamadan memnun olduğu ve franchising uygulamalarının gelecekte daha da geliştirileceği dile getirilmektedir. Henüz bağımsız bir franchising yasası çıkarılmamıştır. Ancak yabancı firmalar çeşitli franchising metodlarını kullanarak çok yönlü dağıtım kanalları oluşturmaktadır. Çin perakende pazarında giderek artan sayıda yabancı firma ortak yatırımlar yoluyla yer almaktadır. Çin, halen deneme bazında 15 kadar ortak girişime perakende mağazası açma ve ithalat/ihracat yapma yetkisi tanımıştır. Bu uygulamanın genişletilmesi beklenmektedir. Bir temsilcilik bürosu açmak, yapılan işin kontrolünün Çinli ortakların eline geçmesini önleyen ve böylece yabancılara avantaj sağlayan bir uygulamadır. Bu şekilde pazara girilmesi sayesinde yabancı firma, satış ekibi üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmakta ve teknik uzman ekibini en verimli şekilde kullanabilmektedir. Ayrıca farklı bölgelerde farklı pazar ve ticaret gelenekleri oluşmuş olduğundan birden fazla temsilci/firma ile çalışmanın uygun olabileceği düşünülmektedir. Çin pazarında başarı elde etmek için Çinli partnerin önemi oldukça büyüktür. İyi bir partner, komünist yönetimin alışkanlıklarından kurtulamamış, bürokratik zihniyetli devlet yetkilileriyle
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 25 kurulacak ilişkiler sayesinde engellerin daha kolay aşılmasını sağlayabilecektir. Ayrıca partnerin amacının iç pazarda yer elde etmek olmasına ve kolay yoldan Çin’den ihracat yoluyla döviz kazanmak olmamasına dikkat edilmelidir. Reklam ve Promosyon Gerek geniş kitleyi hedef alan, gerekse spesifik bir sanayi alanındaki müşteriyi kapsayan reklamların Çin pazarındaki potansiyel müşteriler üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Muhtemel reklam araçları arasında yayınlar, radyo, televizyon, billboard, sponsorluk gibi araçlar kullanılabilmektedir. Ülkede Çin ya da yabancı kaynaklı pek çok reklam kuruluşu mevcuttur. Reklam politikaları devlet tarafından belirlenmektedir. “En yüksek düzey, en iyi” gibi ifadelerin reklamlarda kullanılması kesinlikle yasaktır. Ayrıca ticaret sergileri ve fuarlar Çin’de yaygın olarak kullanılmaktadır. Ambalaj ve Paketleme Hali hazırda yürürlükte olan yasalara göre ürünler belli standartları karşılamak zorundadırlar. Standartlara göre kalite belgesi verilen bir ürün üzerine güvenlik etiketi yapıştırılmaktadır. Kullanılan standartların kodları, seri numaraları ve isimleri ürün üzerine basılmış veya teknik kullanım kılavuzu ile ambalaj üzerine yazılmış olmalıdır. Çin pazarında satılan tüm ürünler üzerinde Çince olarak; Ürün ismi, üretici ismi, adresi, temel katkı maddeleri ile bunların miktar ve özellikleri ile birlikte, satış ve kullanım için ayrı ayrı üretim ve son kullanma tarihleri, ürünün yanlış kullanımını önlemeye yönelik ve buna bağlı tehlikeleri kapsayan açıklayıcı uyarılar, uygun taşıma ve depolama ile ilgili talimatlar yer almalıdır. Ayrıca ithal edilen gıda ürünleri üzerinde ürünün güvenli olduğunu gösterecek lazer stiker bulunması istenmektedir. Tüketici Tercihleri Çin pazarının önemli bir özelliği olarak, malların pazarlanması konusunda kişisel ilişkilerin büyük öneme sahip olduğu bilinmektedir. Gerek tüketiciler, gerekse aracı durumunda olan kişiler açısından tanıdık kişilerle alış veriş yapmak ve onların ürünlerini tercih etmek önemli bir kültür faktörüdür. Tüketici ile firma arasında reklamlar aracılığıyla tanışıklık kurulması bu bakımdan da önem kazanmaktadır. Tüketim malları açısından temel belirleyicilerden birisi halen ürünün fiyatıdır. Çin’de, gittikçe büyüyen ve yüksek fiyatlı statü ürünlerini almaya gücü yetebilen bir orta sınıf bulunmaktadır. Ancak çoğu Çinli tüketici, fiyatlar konusunda hala çok hassastır ve ucuz ürünü seçmektedir. Bazı durumlarda satış sonrası hizmet ve oldukça yüksek ürün kalitesi gibi etkenlerin fiyat faktörünün önüne geçtiği görülse de, çoğu ürün için temel belirleyici fiyat olmaktadır. Yabancı ürünleri ilgilendiren ve tüketici tercihlerini etkileyen önemli bir dezavantaj, bu ürünler için yabancıların satış sonrası ve destek hizmetleri verememeleridir. Bu durumda yabancı firmaların Çinli ortak bulması ve bu kişileri satış sonrası ve destek hizmetleri için kullanmaları gerekmektedir. Ne var ki, pek çok yabancı firma, bu yolla sağlanan hizmetler üzerinde yeterli kontrol sağlanamadığını ve tüketicinin güvenini kaybettiklerini belirtmektedir. Sözleşme yapılan servis kurumlarının yeterli hizmeti vermesi Çin’li tüketicilerin tercihlerini doğrudan etkileyebilecektir. Anlaşmazlıkların Çözümü ve Hukuki Düzenlemeler Çin’de iş yapan yabancıların, bir anlaşmazlığın çözümü için başvurabilecekleri üç temel yol bulunmaktadır: Arabuluculuk, ticaret hukukuna tabi davalar ve tahkim.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 26 Tahkim (arbitration) Yukarıda sayılan yollar arasında en çok başvurulan yöntemdir. Uluslararası ticaret işlemleri ve taşımacılık konularındaki sorunlar için kullanılan tahkim yöntemi, anlaşmazlığın taraflarından birisi farklı ülkeye mensup olduğu, ya da yabancı menfaatler söz konusu olduğu durumlarda geçerli olmaktadır. Örneğin taraflardan birisi Çinli, diğeri Türk ise ve bu kişilerin iş yaptıkları esas ülkeleri Çin ve Türkiye ise bu yönteme başvurulabilecektir. Uluslararası ekonomik ve ticari ilişkilerden doğan anlaşmazlıkların çözümü ile ilgilenen, başvurulabilecek tahkim kurumlarından birisi, Çin Uluslararası Ekonomik ve Ticari Tahkim Komisyonu’dur. Özellikle denizcilik konularını kapsayan anlaşmazlıklarla ilgilenen kurum ise Çin Denizcilik Tahkim Komisyonu adını alır. Aşağıda bu kurumun İngilizce adı, adresi, telefon ve faksları verilmiştir. China International Economic and Trade (Maritime) Arbitration Commission 6, Beisanhuan E. Road, Beijing, China Postcode:100028 Tel: (8610) 64664433 64677395 Faks: (8610) 64677335 Çin pazarında teknoloji lisansı almak, temsilcilik bürosu açmak gibi tüm işlemler Çin yasalarına göre işlediğinden, hukuki yardım almak bir zorunluluk olmaktadır. Gerektiğinde yararlanılabilecek avukatlık, muhasebe ve danışmanlık hizmetleri henüz gelişme aşamasındadır. Halen yabancı avukatların Çin’de faaliyeti mümkün değildir. Ancak uzun yılların Çin tecrübesine sahip kimi batılı hukuk firmaları son derece yararlı olabilmektedir. Muhasebe kuruluşları da özellikle vergi konularında fizibilite çalışmaları ve muhasebe sistemlerinin hazırlanmasında hizmet sunmaktadır. İŞ ADAMLARI İÇİN PRATİK BİLGİLER Çin’e Seyahat Sırasında Yarar lı Bilgiler Ülke İçi Ulaşım Çin’e giriş sırasında bulundurulması gereken belgeler arasında geçerli bir pasaport ve vize yanında, sınırda doldurulan “Giriş ve Çıkış Kayıt Formu” önemlidir. Ayrıca ülkede 6 aydan daha fazla kalacak kişilerden HIV negatif belgesi istendiği bilinmelidir. Çin içinde seyahat amacıyla kullanılacak araçlar içinde otobüsler en sık kullanılanlardır. Genelde numaralarla belirlenmiş hatlarda çok sayıda otobüs çalışır ve bunlar sabah 05.00’ten gece 23.00’e kadar duraklardan geçmektedirler. Metro sistemi Pekin, Şanghay ve Tianjin gibi belli şehirlerde tüm olanaklarla donanmış olarak hizmet vermektedir. Tüm tabelalar Çince yanında İngilizce ile de yazılmıştır. Duyurular da İngilizce olarak tekrarlanmaktadır. Minibüsler, özellikle başlıca ticaret ve turizm merkezleri arasında bolca bulunduklarından tavsiye edilmektedir. Taksi, tüm merkezlerde kolaylıkla bulunabilen ve çok pahalı olmayan bir alternatiftir. Türkiye’de olduğu gibi gidilen mesafeye ve gecegündüz durumuna göre ücret alan taksilerde dikkat edilmesi gereken şey, inerken fiş talep edilmesidir. Haksız yere yüksek ücret alınması sık rastlanan bir durumdur. Fişte yazılı taksi numarası ile herhangi bir konudaki rahatsızlığın yetkililere iletilmesi mümkün olmaktadır. Ayrıca çoğu taksi şoförünün İngilizce bilmediği gerçeğinden yola çıkarak gidilecek yerin adresinin Çin harfleriyle yazılmış olarak elde tutulması gerekebilir. Özellikle şehirlerarası yolculuklarda kullanılabilecek trenler, pek tavsiye edilmezler. Genelde kalabalık olan trenler pek rahat bir yolculuk imkanı vermezler. Suyolu taşımacılığı tercih edilen bir yol değildir ve bu yol
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 27 kullanılacaksa önceden bir seyahat acentesi ile temas kurulması özellikle önerilmektedir. Ülke içi havayolu taşımacılığı halen 42 kadar şirket tarafından yürütülmektedir. Konaklama Otel rezervasyonlarının önceden yapılması gerektiği yoğun talep dönemlerinde özellikle hatırlanmalıdır. Halen sahip oldukları olanaklar ve hizmetleri açısından, Çin’in başlıca otelleri uluslararası standartları yakalamış durumdadır. Oteller, yüksek, orta ve düşük kalite olmak üzere üç gruba ayrıldığında, yüksek kalite olanların Batı’daki otellerden çok farklı olmadıkları söylenebilir. Orta kalite oteller genelde turistlere hizmet verirler ve güvenle kalınabilecek yerler durumundadırlar. Düşük kalite oteller daha ziyade motel niteliğindedirler. Çin’de kalınan yerlerde çalışanlara bahşiş verilmez. Sağlık Çin’in belli başlı hastanelerinde yabancılara ayaküstü tedavi hizmeti sunan bölümler oluşturulmuştur. Herhangi bir sağlık sorunu durumunda bu bölümlere başvurulabilir. Daha ciddi durumlar için ise buralardaki doktorların referansı ile Hong Kong hastanelerine taşınmak gerekebilmektedir. Beslenme Çin mutfağının ünü dünyaca bilinmektedir. Ancak beslenme konusunda dikkat edilmesi gereken noktalar arasında, uluslararası oteller dışında belediyenin sağladığı çeşme suyunun içilmemesi önemlidir. Şişelenmiş su tercih edilmelidir. Küçük lokantalarda ise pişmiş yemekler et dışında pek bir şey yenmemesi tavsiye edilmektedir. Para Dolaşımı ve Alışveriş Çin’de kullanılan para birimi olarak 1 yuan, 100 fen etmektedir. Piyasada en yüksek 50 ve 100 yuan banknotlar bulunmaktadır. Özel ekonomik alanlar dışında yabancı paranın ülke içinde dolaşımı yasaktır. Gümrüklerde ülkeye girerken yanınızda olan para ile ülkeyi terkederken sahip olduğunuz para miktarı birbirine yakın olmalıdır. Kullanılmayan Çin parasının ülkeyi terk ederken yeniden dövize çevrilmesi ancak 6 ay içinde ve pasaport, uçak bileti ve döviz bozdurma belgesini göstererek mümkün olmaktadır. Dolayısıyla başlangıçta Çin parası alırken elde edilen döviz bozdurma belgesinin iyi muhafaza edilmesi gerekmektedir. Son olarak, yeniden dövize çevirdiğiniz miktar, önceden Çin parasına çevirdiğiniz miktarın yarısını geçemez. Böylece tüm parayı yeniden dövize dönüştürmek mümkün olmaz. Seyahat çekleri ve kredi kartları kullanımı ancak belli merkezlerde mümkündür. Alışveriş için kullanılabilecek mağazalar üç tiptir. Devlet mülkiyetli veya Çinyabancı ortaklığı olan mağazalar daha ucuz olabilir, ancak pazarlık olanağı yoktur. Üçüncü tip mağazalar özel şahıslara aittir. Buralarda alışveriş pazarlıkladır. Ancak değerli bir mal alınacaksa bu tip mağazalar tavsiye edilmez. İş Görüşmelerini Etkileyebilecek Kültürel Faktör ler Çin’deki iş gelenekleri arasında soyadının önce kullanılması önemlidir. İş toplantıları sırasında kart alınıp verilmesi doğal bir uygulamadır. Kartın bir yüzünün Çin harfleriyle yazılmasının uygun olacağı düşünülmektedir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 28 İş toplantıları için, gerek kamu kurumlarında, gerekse büyük şirketlerde özel salonlar kullanılır. Büroların kullanılması adet değildir. Toplantılar resmi bir havada geçer ve oturulan yerler protokole göre belirlenir. En üst düzey Çinli katılımcının, en üst düzey misafiri kendi sağına oturtması yaygın bir uygulamadır. Dakik olmak önemlidir. Toplantı sırasında her iki taraf kısa bir tanışma ve açış konuşması yapar. Önemli olan ise, bundan sonraki kısımda Çinli taraf önce söze başlamışsa, sonuna kadar müdahale etmemek ve kendi görüşlerini en sonda söz alındığında dile getirmektir. İş toplantıları sırasında, Çinlilerin ev sahibi olduğu akşam yemeklerinin erken saatte başladığını bilmek gerekir. İş yemekleri çoğu kez akşam saat 18.00’de başlatılır. Yemek, meyvelerden hemen sonra, aniden saat 20.00 gibi sona erdirilir. Bu şaşırtıcı gelse de yaygın bir durumdur. Çalışma Saatleri ve Resmi Tatiller Mesai saatleri, pazartesiden cumaya, sabah 08.0012.00 ve ara sonrası 13.0017.00’a kadar uzanır. Bankalar da saat 17.00’a kadar hizmet vermektedir. Ancak bazı bankalar pazartesi günleri kapalıdır. Alışveriş yerleri akşam 20.30 civarlarında kapanmaktadır. Özel lokantalarda ise sabah 06.00’dan gece geç saatlere kadar yemek yenilebilir. Yer el Saat Çin, büyük bir ülke olduğundan Pekin saati tüm ülke için baz alınmıştır. İki ülke arasındaki saat dilimi farkı 6 (saat) dır. Çin’de yaz saati uygulaması olmadığında bu fark yaz aylarında 5 saate inmektedir. İklim Çin, kış aylarının oldukça soğuk ve kuru geçtiği bir ülkedir. Yağışlar yaz aylarında toplanmaktadır. Özellikle kış aylarında ülkenin kuzeyi ile güneyi arasındaki ısı farkına dikkat etmek gerekir. Kuzey, daha soğuk iken; güney, tropikal bir etkidedir. Nemlilik oranları da bölgeden bölgeye değişir ve özellikle güneydoğu bölgelerinde nem yüksektir. Etnik Gruplar ve Kullanılan Ticari Dil Çin, etnik çeşitliliğe sahip bir ülke olarak 56 kadar etnik grubu barındırmaktadır. Resmi istatistiklere göre nüfusun %92 kadarı Han etnik grubuna mensuptur. Çok sayıda bölge güçlü yerel yönetimlere sahiptir. Ülkede yaygın ve resmi dil Han dili olduğundan, ticari ilişkilerde Çin’ce olarak bu dil esas alınmaktadır. Azınlıklar kendi dillerini konuşsalar dahi yazılı olarak bu diller yaygın değildir. Vize Uygulaması İki ülke arasında son dönem zarfında ticari ve ekonomik ilişkilerde yaşanan gelişmeler nedeniyle, ticari ve yatırım amaçlı vize isteyen Türk ve Çin vatandaşlarına gerekli her türlü kolaylığın gösterilmesinin ve vize prosedürünün kolaylaştırılmasının teminine yönelik karşılıklı olarak çalışmalar yapılmaktadır. Bu çerçevede, 25 Mart 2009 tarihinde Pekin’de iki ülkenin ilgili makamlarının katılımı ile “Ortak Vize Çalışma Grubu Toplantısı” gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantıda Türk tarafı, işadamlarımıza uzun süreli ve çok girişli vize verilmesi ve vize temin süresinin kısaltılması hususlarını gündeme getirmiş olup, ÇHC tarafı ise, Türkiye’de yatırım
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 29 yapan ÇHC firmalarının istihdam ettikleri ÇHC vatandaşları için çalışma vizesi almada yaşanan güçlüklerin önlenmesi hususunu gündeme getirmiştir. Bununla birlikte, Yeşil ve gri hizmet pasaportu taşıyanlar dışındaki tüm Türk vatandaşları ülkeye girmek için vize sahibi olmak zorundadır. Vize için başvurulan pasaportun en az 6 ay daha kullanım süresi olmalıdır. Türkiye’den gidilirken turistik amaçlı vize yetkili seyahat şirketinden davetiye almak suretiyle verilmektedir. İş amaçlı gidişlerde Çin’deki bir firmanın davetiyesine sahip olmak gerekmektedir. Ayrıca söz konusu Çinli firmanın böyle bir davetiye göndermek için yetkili olması ve davetiyeyi yerel hükümetten onaylatması gerekmektedir. Davetiye ile vize başvurusu yapılırken kişinin çalıştığı yere ait faaliyet belgesi, vergi levhası, antetli kağıda şirket dilekçesi, ve imza sirküleri talep edilmektedir. Ankara için vize başvuruları Pazartesi, Salı ve Perşembe günleri saat 09.3012.00 arası kabul edilmektedir. Başvuru sırasında 1 adet fotoğraf gerekmekte ayrıca bir form doldurulmaktadır. Vize verilmesi yaklaşık 10 gün sürmektedir o nedenle Büyükelçiliğe mümkün olduğunca erken başvuru yapılması tavsiye edilmektedir. Turistik çıkışlarda uçak gidiş dönüş konfirmasyonu ve banka hesap cüzdanı fotokopisi istenmektedir. Ankara’daki ÇHC Büyükelçiliği Vize Bürosu telefonu: 0312 436 06 28 SONUÇ VE PAZAR DEĞERLENDİRMESİ Çin pazarının, 1,3 milyar nüfus ve neredeyse 20 yıldır sürdürülen yıllık %10 dolayında büyüme hızı ile yabancılar açısından sunduğu fırsatlar herkesçe bilinmektedir. Ne var ki, Çin pazarında elde edilecek bir başarı için uzun süre beklemek gerekebileceği bilinmelidir. Çin pazarında başarının yavaş geldiği, yabancı iş adamlarınca sıklıkla belirtilen bir husustur. Çin pazarında karşılaşılabilecek fırsat ve sorunların genel bir değerlendirmesi aşağıda sunulmaktadır: Pazarın Avantajları ve Yükselen Sektör ler Çin’in geçirdiği reform aşamaları, daha ileri gelişme için sağlam bir teknik ve malzemeye dayalı altyapı oluşturma yolundadır. Pazar etkinliği artmaktadır ve kazancın tüm topluma yöneltilmesi konusunda ciddi çalışmalar vardır. Çok geniş iç pazar, olağanüstü bir potansiyel sunmaktadır. Çin’in özellikle komşu ülkelere yönelik izlediği dış politika dolayısıyla bölgede ticari bağlar gelişmekte ve bu da potansiyeli yükseltmektedir. Öncelik taşıyan sektörler arasında makine endüstrisi gelmektedir. Büyük makine ekipmanlarının imal edilmesi önemli bir ihtiyaçtır. Elektronik sanayinde dikkatler, entegre devreler geliştirilmesi, bilgisayar ve iletişim ekipmanları ve bilgi teknolojisi üzerine yöneltilmektedir. İnşaat sektöründe ise öncelik kent ve kırsal alanda konut yapımı ve yeni inşaat malzemelerinin geliştirilmesi üzerinde durulmaktadır. Pazarın Mevcut Sorunları Açısından Değer lendirilmesi Yapısal ekonomik problemler yanında devlet teşekküllerindeki çalışanların sayısının azaltılmak istenmemesi ekonomik gelişmeyi yavaşlatmaktadır. Artan işsizlik ve bölgeler arası gelir dağılımı bozuklukları ciddi boyutlara gelmiştir. Halen sürdürülmeye çalışılan fiyat kontrol politikası, pazar ekonomisinin verimli çalışmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Yapılan yatırımların uzun vadede kar getirecek olması, ülkenin yasal yapısı hakkındaki kaygılar, sözleşmelerin geçerliliğine ilişkin engeller, dövize ulaşmanın zorluğu, uzun süren onay verme işlemleri, dile getirilen diğer sorunlardır.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 30 Çin’in komünist geçmişinden kaynaklanan ve dış ticareti engelleyen uygulamalar henüz aşılamamıştır. Halen yöneticiler ekonomide kendi adlarına rol sahibi olmak istemektedir. Belli sektörler kayrılmakta ve bunlar yasa ve gümrük uygulamalarıyla korunmaya çalışılmaktadır. Devlet mülkiyetli kuruluşların ekonomideki ağırlıklı rollerinin sürmesi istenmektedir. Bunlara bağlı olarak, yabancı yatırımcıların en fazla başını ağrıtan konuların başında yazılı olmayan ilave vergi yükleri gelmektedir. Yatırım aşamasında dile getirilmeyen, ancak işletme döneminde talep edilen vergiler vergi talepleri olarak ortaya çıkabilmektedir. Firma Sorunları* Alacak Sorunları: Uzakdoğu ülkelerinin birçoğu ile yaşanan genel bir sorundur. Birçok firmamız, ürün teslim etmiş olmasına rağmen parasını veya para göndermiş olmasına rağmen ürününü teslim alamamaktadır. Konuya ilişkin firmalarımızın şikayetleri, ilgili Çin makamları nezdinde takip edilmektedir. Taklit Ürünler ve Mar ka Tescili: Bazı Çin firmaları, Türk firmalarının markalarını taklit ederek üretim yapmaya devam etmektedirler. Ayrıca, bazı firmalar ise, Türk firmalarına ait markaları kendi adlarına tescil ettirmiş veya ettirmek için başvurmuş durumdadırlar. Başvuruda bulunan firmalarımıza, DTM tarafından gerekli yönlendirme yapılmakta ve Türk Patent Enstitüsü ile temasa geçerek, ürünlerinin uluslararası tescilinin yapılması ile Pekin Ticaret Müşavirliğimiz ile temasa geçerek, ürünlerinin ÇHC’de yerel mevzuat kapsamında tescilinin yapılması yönünde gerekli destek sağlanmaktadır. Ayrıca, bu tür şikayetler ÇHC’nin Ankara Büyükelçiliği’ne de bildirilerek, gerekli girişimlerin yapılması talep edilmektedir. Malumları olduğu üzere, 556 sayılı “Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname(KHK)” hükümlerine göre korunan bir hak elde edilebilmesi için markanın Türk Patent Enstitüsü (TPE) nezdinde tescil edilmesi gerekmektedir. Tescil edilmiş bir marka, hak sahibine izni alınmadan markasının üçüncü kişilerce kullanımını engelleme hak ve yetkisini verdiği için markanın tescilinin önemi, marka ihlali durumlarında açıkça ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, kanunların mülkiliği esası gereği 556 sayılı KHK’nin sağladığı koruma sadece Türkiye sınırları içinde geçerli olduğundan uluslararası ihlal durumunda koruma sağlamayacaktır. Bu nedenle, markaların pazarlandığı veya pazarlanacağı tüm ülkelerde tescil edilmesi uygun olacaktır. Ayrıca, ülkemizin taraf olduğu “Paris Sözleşmesi”nin 6. ve 9. Maddeleri ile GATTTRIPs Anlaşmasının markalarla ilgili 2. Bölümünün “Verilen Haklar” başlıklı 16. Maddesi, 556 sayılı KHK’nin 9. ve 79. Maddeleri ile uyumlu olarak marka sahiplerinin markasının izinsiz kullanımını ülkemizde engelleme ve gümrüklerde el koyma hakkından yararlanacağını öngörmektedir. Öte yandan, firmalarımızın markalarına uluslararası koruma sağlanması amacıyla, TPE tarafından 1 Ocak 1999 tarihinden itibaren “Markaların Uluslararası Tesciliyle İlgili Madrid Protokolü” uygulanmaya başlanmıştır. Türk sanayicileri ve işadamları, anılan Protokole taraf olan ÇHC dahil 66 ülke için TPE aracılığıyla marka tescil başvurusunda bulunabilmektedir. Firmalarımızın TPE kanalıyla markalarının uluslararası tescilinin yapılmasını sağlamaları gerekmektedir. Uluslararası tescil başvurusu ile firmalarımızın tek başvuru yoluyla ÇHC dahil olmak üzere, birden fazla ülkede marka tescil başvurusunda bulunabilme, tek dilde başvuru yapabilme (İngilizce), maliyetler açısından tasarruf ve ulusal sistemlere göre hızlı tescil yapabilme avantajlarına sahip olabilecekleri değerlendirilmektedir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 31 Madrid Protokolü’ne başvurma şartlarını yerine getiren firmalarımız, başvuru evraklarını TPE’ye teslim ettikten sonra uluslararası tescil başvurusunu tamamlamış olmakta, uluslararası tescil başvuruları TPE tarafından şekli açıdan incelendikten sonra Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı'na (WIPO) gönderilmekte, WIPO tarafından yapılan kontrolün ardından, şekli açıdan uygun olan başvurular Uluslararası Sicil'de tescil edilmekte ve başvuru sahibine bu tescili içeren bir sertifika iletilmektedir. Diğer taraftan, Uluslararası Sicil'de tescilin idari bir işlem olması nedeniyle, başvurunun seçilen ülkelerde koruma altına alındığı anlamına gelmemekte ve WIPO, başvuru sahibine gönderdiği belge ile eş zamanlı olarak seçilen ülkelere de başvuruyu iletmektedir. Her ülke başvuruyu kendi marka mevzuatı çerçevesinde incelemekte ve bu kapsamda, ÇHC dahil her ülke, başvuruyu kısmen veya tamamen reddetme hakkına sahip bulunmaktadır. Bununla birlikte, bir ülkedeki ret kararı diğer ülkelerde başvuruya ilişkin işlemleri etkilememektedir. Bu çerçevede, Madrid Protokolü kapsamında başvuruda bulunan firmalarımızın ÇHC tarafından ret kararı ile karşılaşması halinde, firmalarımızın ürünlerinin taklit edilmesi sürecinde ÇHC’de de kanuni yollara başvurabilmesi için, markalarını bizzat kendileri tarafından veya ÇHC makamlarının yetkili kıldığı hukuk büroları aracılığıyla “Trade Mark Ofis”e veya “Halk Mahkemeleri”ne yapılan başvuru sonucunda bu ülkede tescil ettirmeleri gerekmektedir. Bu süreç sonrasında, ÇHC’de gerekli hukuki girişimler yapılması ve marka taklidinin önlenmesi mümkün bulunmaktadır. Bununla birlikte, firmalarımızın temsilcilikleri vasıtasıyla bahse konu uygulamanın etkin bir şekilde yerine getirildiğini kontrol etmeleri de gerekmektedir. Kaynak: DTM Anlaşmalar Gn. Müd. Sonuç Çin pazarında kalıcı bir yer elde edebilmek için üzerinde durulması gereken bazı hususlar aşağıda özetlenmektedir:  Çin’de ülkemizin yeterli ölçüde tanıtımının yapılmadığı görülmektedir. Oysa kıyı bölgelerinde yaşayan, seyahat edebilme hakkını kazanmış ve yüksek gelir düzeyinde olan yaklaşık 190 milyon Çinli bulunmaktadır. Bu sayı Almanya, Fransa, İngiltere nüfusunun toplamı kadardır. Bu durum ekonomik ilişkileri uzun vadede etkileyecek fakat kısa vadede Türkiye turizmine olumlu katkıda bulunabilecektir.  Çin’in petrol ithalatı yaptığı ülkeler dışındaki bütün ülkelerle olan ticaretinde fazla verdiği görülmektedir. Özetle bu sadece ülkemize özgü bir durum değildir. Ülkemizle aynı konumda olan ülkeler bu konudaki sıkıntılarını resmi düzeyde sürekli dile getirmekte hatta önlemler almaktadır. Çin’le olan ticaretimizdeki mevcut dengesizliğin tahammül edilemez boyutlarda olduğunu açık bir ifade ile Çin tarafına belirtmek gerekmektedir. Bu konuda ciddi zorluklar çıkaran ülkelerden Çin’in yaptığı satın almaları artırdığı görülmektedir.  Çin’de Çin firmaları ile müteahhitlik alanında rekabet etmek zordur Fakat üçüncü ülkelerde çalışmak üzere işbirliği yapmak mümkün görülmektedir.  Çin Türk özel sektörü açısından, ucuz, kar marjı yüksek, bir ithalat kaynağı olarak görülmektedir. Oysa Çin aynı zamanda çok önemli ve büyük bir pazardır. Ülkemizin daha iyi tanıtılması ile birlikte bu pazarda Türk ihraç ürünleri için de bir imkan ortaya çıkabilir.  Çin’e mal satabilmek için öncelikle Çin’de fuarlara katılmak şarttır. Çin ticaret fuarlarının çok yoğun olduğu bir ülkedir. İddialı olduğumuz ürünlerde mutlaka fuarlara katılmamız, ayrıca bu
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 32 fuarlarda milli katılımımızı ülkemizin gelişmiş çağdaş profilini net bir şekilde vurgulayarak en iyi şekilde gerçekleştirmemiz gerekmektedir.  Diğer taraftan Çin’de devamlı bir temsilci bulundurmadan bu ülke ile iş yapmak çok zor görünmektedir. Uzaktan mal satmak ancak tesadüfen olabilmektedir. Bugün Çin’de hali hazırda pek çok Amerikan ve Avrupalı şirketin temsilcilikleri bulunmaktadır. Gerektiğinde Türk işadamları olarak topluca organize olabilmek de faydalı olabilecektir. Ayrıca özellikle SDŞ’ler, Çin pazarını ve İngilizceyi iyi bilen “Ticaret memuru” tabir edilen Çinliler istihdam edebilir.  Ticarette kültürel faktör de önem arz etmektedir: Kuzeydoğu Asya ülkelerini ve özellikle Çin, Hong Kong ve Tayvan’ı bir bütün olarak değerlendirip, denizaşırı ülkelerdeki Çinlilerin de sadece kıta Çin’inde yatırım yaptıklarını göz ardı etmemek gerekir. 60 milyon kadar olan bu grup kendi kültürel anlayışları ile birbirleri ile ticaret yapabilmeyi başarmaktadır.  Ayrıca Çin yatırımlarının özelikle gıda, turizm, enerji alanında ülkemize çekilmesi ihtimali üzerinde de durulabilir. Sonuç olarak, yukarıda da özetlendiği üzere; Çin ithalatının yaklaşık %50’sini doğu ve güney bölgelerinden yapmaktadır. Ülkenin batı ve güney bölgelerinde kişi başına gelir, resmi olarak açıklanan kişi başına gelirin iki üç katına kadar çıkabilmektedir. Bu bölgelerde toplam nüfusun %10’nu oluşturan nüfus, harcama kapasitesi, zevk ve tercihlerin gelişmişliği açısından başlangıç olarak Türk işadamlarının da hedef kitlesi olabilecektir. Dolayısı ile ticari açıdan dev bir olanak sunan Çin pazarına bölgesel ihtiyaçlar bazında yaklaşılmalıdır. Ülkemizin sınırlı kaynakları katma değeri yüksek ürünlerin tanıtımı, pazarlanması ve satışı amacıyla kullanılmalıdır. Çin pazarının sorunları ve sunduğu fırsatlar açısından değerlendirildiğinde Türk yatırımcı ve iş adamlarının bu pazardan, pay elde edebilmeleri; çaba gerektiren, pahalı fakat getirisi yüksek olabilecek bir süreç olarak değerlendirilmektedir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 33 2. TARIM VE GIDA ÜRÜNLERİ İHRAÇ POTANSİYELİ ÇİN'E TARIM VE GIDA ÜRÜNLERİ İHRAÇ POTANSİYELİ DEĞERLENDİRME MATRİSİ Ülkenin toplam
Sektör
GTİP
Potansiyel ürün
ithalatı 2009
Şekerli ve Çikolatalı Mamuller Zeytinyağı Makarna Kuru Meyveler 2401 Tütün 1704, 1806 Şekerli ve çikolatalı mamuller 1509 1902 80620 Zeytinyağı Makarna Kuru Üzüm Türkiye'nin
Ülkeye
Toplam
İhracatı
İhracatı
(milyon dolar)
(milyon dolar)
741,5 2008: 2,7 2009: 1,9 2008: 428 2009: 491 144,4 2008: 1,4 2009: 2,1 2008: 644 2009: 585 50 2008: 2,4 2009: 1,7 2008: 71 2009: 96 23,1 2008: 0,4 2009: 0,4 2008: 182 2009: 149 (milyon dolar)
Endüstriyel Bitkiler Türkiye'nin
18,3 2008: 2,4 2009: 1,2 2008: 350 2009: 408 Türkiye'nin
Dünya
Çin'e
İthalatında Çin'in
İhracatında
Payı (%) 2008
Değişim (%)
2008-09
6,9 0,5 0,8 0,31 1,48 © İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 30 50 29 0 50 Çin'in
İthalatında
Değişim (%)
2007-08
49 6,8 53 28,25 10 Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkeye İhracatı
Ülkeye İhracatı
2009 Aylık
2010 Aylık
Veriler* (000
Veriler* (000
dolar)
dolar) veri yok 878,9 147,0 61,6 216,0 veri yok Çin'in İthalatında İlk 5
Ülke ve Pazar Paylar
(%) 2008 Brezilya (%57,8) Zimbabve (%17,2) ABD (%14,4) Arjantin (%5,4) Zambia (%3,2) 737,5 İtalya (%23) Singapur (%9) ABD (%8) Belçika (%7) Hong Kong (%7) 423,9 İspanya (%43) İtalya (%32) Yunanistan (%11) Türkiye (%7) Avustralya (%5) 142,6 İtalya (%22,5) Hong Kong (%11,9) Tayland (%11,2) Japonya (%9,7) ABD (%8,4) 228,5 ABD (%80,7) Türkiye (%14,9) Japonya (%2,7) Kırgızistan (%1,3) Tayvan (%0,1)
1 Sert Kabuklu Meyveler Yaş Meyve Sebze 200819 Fındık (işlenmiş) 805 Narenciye (limon) 11,4 2008: 5 2009: 4,5 2008: 520 2009: 414 74,1 2008: 0 2009: 0 2008: 576 2009: 789 0,6 0.3 © İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 10 0 82 20 648,5 veri yok 666,5 veri yok Türkiye (%44) ABD (%23) Japonya (%8) Birleşik Krallık (%6) Vietnam (%4) ABD (%48) Uruguay (%46) G. Afrika (%4) Tayland (%1,5) Tayvan (%1)
2 ÇİN HALK CUMHURİYETİ TARIM VE GIDA ÜRÜNLERİ İHRACAT POTANSİYELİ DEĞERLENDİRME Son dönemde Çin’in hem ihracat hem de ithalatında önemli artışlar oluşmuştur. Gelişen tüketici bilinci nedeni ithal gıdaların pazarda tercih edilmeye başlaması Türk ihraç ürünlerinin de bu pazarda şansı olduğunu düşündürmektedir. Artan gelir ve batılı tarzı tüketim alışkanlıklarının yaygınlık kazanması nedeniyle, Çin Halk Cumhuriyeti’nin tarım ve gıda ürünleri ithalatı yıllar itibariyle artış göstermiş ve 2008 yılında 50 milyar doları aşmıştır. Başlıca ithal edilen ürünler yağlar, şekerli ve çikolatalı mamuller, konserve meyve ve sebzeler ile unlu mamuller olup, söz konusu pazar ihraç ürünlerimiz için önem arz etmektedir. Çin Halk Cumhuriyeti’ne tarım ve gıda ürünleri ihracatımız yıllar itibariyle artış göstermiş ve 2008 yılında 19 milyon dolara ulaşmıştır. Ancak, toplam tarım ve gıda ürünleri ithalatına bakıldığında pazardaki potansiyelin çok daha büyük olduğu düşünülmektedir. Akdeniz tipi beslenmenin popüler hale gelmeye başladığı Çin Halk Cumhuriyeti’nin ürünlerimiz için önemli bir pazar olduğu düşünülmektedir. Dünyanın dördüncü büyük ekonomisi konumunda bulunan Çin Halk Cumhuriyeti’nin 2009 yılında %8,5 oranında büyümesi beklenmektedir. 1990’da harcamaların yarısından fazlasını gıda harcamaları oluştururken, yaşanan ekonomik gelişme bu oranın 2007 yılı itibariyle %36,3’e inmesine neden olmuştur. Önümüzdeki dönemde büyümenin azalacağı öngörülmekte olup, bu yıl Çin Hükümeti global krize önlem olarak 586 milyon dolarlık bir paketin yürürlüğe konulacağını duyurmuştur. Söz konusu pakete konut, altyapı, tarım, sağlık harcamaları ve sosyal güvenlik gibi konular dâhildir. Üretim ağırlıklı olarak büyük şehirlerde gerçekleştirildiğinden, kırsal kesimlerden kentlere yönelik göç devam etmekte olup, bu durum karşısında büyük şehirler konut sorunları ile karşı karşıya kalmışlardır. Çin’in doğu kıyısında Guangzhou ve Şanghay önemli birer ekonomik güç olarak ortaya çıkarken, Qingdao, Dailan ve Xiamen de önemli gelişmeler göstermişlerdir. Yine bu büyük şehirlerin yanıbaşında bulunan kentler de geçtiğimiz dönemde gelişmiş olup bunlar arasında Shenzen, Jiaxing, Suzhou ve Hangzhou ön plana çıkmışlardır. Ülkenin iç bölgelerinde ise Chengdu, Wuhan ve Nanchang son ikiüç yılda büyüme kaydetmişlerdir. Çin Halk Cumhuriyeti’ne ihracat yapmak isteyen ihracatçılarımızın önümüzdeki dönemde daha fazla büyüme kaydetmesi beklenen bu kentlerdeki tüketim eğilimlerini dikkate almalarının faydalı olacağı düşünülmektedir. Çin’de tüketim harcamaları önceki yıla oranla %16 oranında artmış olup, bu artış şehirlerde daha yüksek oranda gerçekleşmiştir. Çinli tüketiciler harcama konusunda dikkatli olup, özellikle çocuklara yönelik harcamalar ile hediye alımlarında lüks tüketime yönelik ürünler tüketici tercihlerine daha fazla dahil olmaktadır. Çin’de belirli günlerde, örneğin Yeni Yıl kutlamalarında, hediye olarak yiyecek ürünleri de verilmekte, bu bağlamda göz alıcı ambalajlar içinde şekerleme ürünleri, şarap, meyve gibi ürünler de tercih edilmektedir. İthal ürünler Çinli tüketicilerin gözünde lüks olarak algılandığından, özellikle bu dönemlerde ithal ürünler daha fazla tercih edilmektedir. Ülkede uzun yıllardır izlenen tek çocuk politikası nedeniyle nüfus artış hızının azalması ve sağlık koşullarında yaşanan iyileşme nedeniyle, önümüzdeki dönemde nüfusun ortalama yaşının yükselmesi beklenmekte olup, orta yaşlı ve yaşlı nüfusun önemli bir alım kitlesi olarak ortaya çıkacağı tahmin edilmektedir. Bu bağlamda bu ülkeye yönelik pazarlama stratejilerinde bu unsurun dikkate alınmasında fayda görülmektedir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 1 Batılı tüketim tarzı özellikle genç nüfus tarafından benimsenmiş olup, birçok batılı tarzı Fast Food zinciri bu kesime hizmet vermektedir. Ülkede organik ürün üretimi de başlamış olup, tüketiciler de organik ürünler ve konvansiyonel ürünler arasındaki farklılıklar konusunda bilinçlenmeye başlamışlardır. Gelir seviyesinin artması ve daha fazla tüketicinin bilinçlenmesiyle, önümüzdeki dönemde bu ürünlere yönelik talebin daha önemli boyutlara ulaşacağı tahmin edilmektedir. Sağlıklı tüketimin yanı sıra ülkede gözlenen bir başka eğilim de kolay hazırlanabilir/ tüketilmeye hazır ürünler olup, söz konusu eğilim özellikle Çin’li ailelerde her iki ebeveynin iş sahibi olması nedeniyle ağırlık kazanmıştır. Yine evlerin küçük olması ve depolama zorluğu nedeniyle, küçük ambalajlar tercih edilmektedir. Gıda alışverişi haftalık veya aylık yerine genellikle günlük olarak gerçekleştirilmekte olup, yemek için kullanılacak malzemeler tazelik amaçlanarak kullanımdan hemen önce satın alınmaktadır. Ülkede 2007 perakende ve toptan gıda satışları 10.4 milyar $’a ulaşmış olup, yine aynı yıl gıda hizmeti veren işyerlerine yönelik harcamalar da yaklaşık resmi rakamlara göre 9,4 milyar $’a ulaşmıştır. Önümüzdeki dönemde bu rakamların daha da artacağı, gelişen tüketici tercihleri nedeniyle, modern süpermarket ve restoranlara daha fazla talep olacağı öngörülmektedir. Geçtiğimiz dönemde gerçekleştirilen yatırımlar sonucu, Çin’de süpermarket ve hipermarketlerin sayısında önemli artışlar yaşanmış olup, yerel zincirlerin yanı sıra raflarında ithal ürünlere de önemli ölçüde yer veren uluslararası zincirler Çin’in çeşitli büyük şehirlerine yayılmış bulunmaktadır. Özellikle Çin’in doğu bölgesi perakende zincirlerinin yoğun olarak bulunduğu bölge olarak ortaya çıkmaktadır. HEDEF SEKTÖRLER TÜTÜN (ŞARK TİPİ TÜTÜNLER) Çin Halk Cumhuriyeti dünyanın en büyük tütün ve sigara üreticisi olup, aynı zamanda dünyanın en büyük tütün ve sigara tüketicisidir. Çin Halk Cumhuriyetinde yetişen tütünler şark tipi dışında kalan diğer tütünler olup, sigara sanayinde kullanılan tütünlerin de hemen hemen tamamını diğer tütünler oluşturmaktadır. Çin, ülkemizden ve diğer şark tipi tütün üreticisi ülke olan Yunanistan’dan geçmiş yıllarda sınırlı miktarlarda da olsa şark tipi tütün ithal etmiş olmakla beraber, Çin’in 2008 yılındaki 700 milyon doların üzerinde gerçekleşen tütün ithalatında şark tipi tütünler bulunmamakta, ithalatın tamamını şark tipi dışında kalan tütünler oluşturmaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti girişimlerde bulunulduğu takdirde ülkemiz tütünleri için büyük bir potansiyel ülke olabilecek konumdadır. Çin Halk Cumhuriyetinde Tütün Monopolü İdaresiyle yapılabilecek görüşmelerden çok olumlu sonuçların elde edilebileceği düşünülmektedir. Çin’de şark tipi tütünler yeterince tanınmamakta, tütünlerimizin özellikleri de yeterince bilinmemektedir. Ülkemiz dışında diğer önemli şark tipi tütün üreticisi olan Yunanistan’ın da Çin pazarına henüz girmemiş olması ülkemiz için avantaj olarak görülmekte ve bu durum Çin’de girişilecek faaliyetlerin önemini daha da artırmaktadır. ŞEKERLİ VE ÇİKOLATALI MAMULLER Çin’e Türkiye’den en fazla çikolatalı mamuller ihraç edilmektedir. Toplam tarım ve gıda ürünleri ihracatımızın büyük kısmını çikolatalı mamuller oluşturmaktadır. Şekerli ve çikolatalı mamuller
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 2 Çin’de önemli miktarda üretilmektedir. Sektörde rekabetin yüksek olmasına karşın yine ülkemiz kökenli ürünlerin özellikle paketleme ve sunuma önem verilmesiyle diğer ithal ürünlere tercih edilebileceği düşünülmektedir. Çin takvimine göre kutlanan yeni yılda bir ay boyunca insanlar birbirini ziyaret etmekte ve bu ziyaretler esnasında değişik şekerlemeler ve tatlı ürünler hediye olarak götürülmektedir. Özellikle ithal edilmiş ve metal kutu içinde sunulan bisküviler/kurabiyeler/şekerlemeler büyük ilgi görmektedir. Ülkemizin bu ürün grubunda en fazla ihracatını yaptığı kokolinlerde, hediyelik ambalajda olanların ihracat potansiyelinin yüksek olduğu düşünülmektedir. Yazın iklimin çok sıcak olması nedeniyle depolamanın önemli olduğu ve buna yönelik önlem alınması gerektiği de Çinli ithalatçı firmalar tarafından belirtilmektedir. İhraç edilecek ürünlerde Çin damak tadının da göz önüne alınması ve düşük şeker içeren ürünlerin ihracatına ağırlık verilmesi, ürünlerin pazarda daha fazla beğenilmesine katkıda bulunacaktır. ZEYTİNYAĞI Uluslararası Zeytin Konseyinin tanıtım programları için hedef ülkeler arasında yer alan Çin, Türk zeytinyağının da hedef pazarları arasında yer almaktadır. Çin’in toplam zeytinyağı ithalatının son beş yılda miktar itibariyle 4 kat artarak 10 bin tona, değer itibariyle ise 6 kat artarak 49 milyon dolara yükselmesi, söz konusu üründeki potansiyeli önemli ölçüde ortaya koymaktadır. Türkiye’nin Çin’e olan zeytinyağı ihracatı da son beş yılda artış göstermiştir. 2004 yılı zeytinyağı ihraç ettiğimiz ülkeler sıralamasında 163 bin dolarla 36. sırada yer alan Çin, 2008 yılında yapılan 2,4 milyon dolarlık ihracatla 8. sıraya yükselmiştir. Zeytinyağı, Çin’de en fazla on yıllık geçmişe sahip bir ürün olmakla birlikte, artan gelir düzeyi ve insanların sağlıklı ürün tüketimine merakı sonucu bu ürünün talebi son zamanlarda artmaya başlamıştır. Öncelikle uluslararası otel zincirleri ve hipermarketler tarafından tercih edilen zeytinyağı yavaş yavaş Çinli tüketiciler tarafından da kullanılmaya başlanmıştır. Bu ürün kullanımının yaygınlaşması için tüketicilerin daha fazla eğitilmesine ihtiyaç duyulmakta ve özellikle zeytinyağının kullanılabildiği yemekler konusunda bilgilendirmeye gereksinim duyulmaktadır. Kutulu ve markalı zeytinyağı ihracatı ile tüketiciler üzerinde olumlu bir imaj yaratılması önem arz etmekte olup, bu pazara girmek isteyen firmalarımızın ürünlerinin sağlığa olan faydalarını anlatan Çince broşür basmaları ve pazara giriş için ithalatçı firma ile yakından çalışması hususu firmaların bu pazardaki kalıcılığı açısından önemlidir. MAKARNA Çin 2008 yılında yaklaşık 21,5 milyon dolar makarna ithalatı gerçekleştirmiştir. Bu talebin büyük bir kısmı İtalya, Hong Kong, Tayland ve Japonya’dan karşılanmaktadır. Ülkemiz ihracatı 2008 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık %171 artış göstererek 390 bin dolara ulaşmıştır. Önceleri daha çok noodle tüketimi olan Çinli tüketiciler küreselleşen dünya ve batı tarzı restoranların açılmasıyla diğer makarna çeşitlerine de alışmışlardır. Son zamanlarda İtalyan mutfağının da popülerlik kazanmasıyla makarna perakende sektöründe yerini sağlamlaştırmıştır. Kepekli makarna da giderek yaygın hale gelmektedir. Organik makarnalar seçkin süpermarketlerde yerini almaya başlamıştır. Ancak birim fiyatı diğer makarna çeşitlerine göre daha pahalı olduğundan satışlar çok fazla değildir. 2008 yılında makarna fiyatları %25 artmıştır. Birim fiyatlardaki bu artış pirinç birim fiyatındaki artıştan düşük olmasına rağmen tüketiciler makarnaya geçiş yapmak yerine pirinç tüketmeye devam etmektedir. Her ne kadar 2008 yılındaki tüketim ve büyüme hızı fazla olmasa da makarna fiyatlarının düşük olması bu ürünü
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 3 tüketiciler tarafından tercih edilir hale getirmektedir. Ayrıca sağlıklı beslenme eğilimiyle birlikte makarna tüketiminin de artması beklenmektedir. Kaliteli olan ürünlerimizin sürekli büyüyen bu pazardan pay alabilmesi için etkili tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir. Büyük boyutlu promosyon kampanyaları nadiren görülmektedir. Makarnanın gelişimi restoranlardaki yeme eğilimiyle sıkı sıkıya bağlıdır. Promosyonlar genellikle alışveriş merkezlerinde makarna sosuyla birlikte ücretsiz makarna verilmesi şeklindedir. KURU ÜZÜM Çin’in yaklaşık 20 milyon dolarlık kuru üzüm ithalatı bulunmaktadır ve bu ithalatı gittikçe artış göstermektedir. 2008 yılı itibarı ile Çin kuru üzüm ithalatının %80’den fazlasını ABD’den karşılamış olup, ülkemiz yaklaşık %15’lik payı ile ABD’den sonra ikinci sırada yer almaktadır. Ülkemiz Çin kuru üzüm pazarında en iyi gelişme gösteren ülkedir. Ülkemizin Çin pazarında ABD’nin gerisinde kalmasının en önemli nedenlerinden birisi pazarın ihracatçılarımızca yeterince önemsenmemiş olması ve bazı yıllarda da ABD menşeli üzümlerin fiyatlarının ülkemiz üzümlerine göre daha düşük olmasıdır. Son yıllarda kuru üzüm içeren unlu mamul üretimindeki artışlar da Çin’in gelecekte kuru üzüm ithalatının artacağı sinyallerini vermektedir. Bu yüzden kuru üzüm Çin’e ihracat artışı sağlayabileceğimiz önemli bir ürün olarak dikkate alınmalıdır. FINDIK (İŞLENMİŞ) Çin tarımsal ürünler ve gıda sektörü açısından değerlendirildiğinde, sert kabuklu meyveler potansiyel arz etmekte olup, özellikle fındık ön plana çıkmaktadır. Bu bağlamda tüketiciler tarafından çok bilinmeyen Türk fındığının tüketim alışkanlıkları incelenerek bu ürünleri tüketicilere sunan firmalara fındığın kullanımı ile ilgili Çince materyal temin edilmesi önem arz etmektedir. Çin’de hızlı gelişen gıda sanayine önemli bir girdi olabilecek olan alt sektör bazında (şekerli mamuller, çikolata, bisküvi, fırıncılık mamulleri vb.) fındık mamullerinin kullanımı ile ilgili ayrıntılı bilgilerin verilmesi ve çeşitli fındık mamulleri ile ilgili olarak deneme üretimlerinin gerçekleştirilip, pazar araştırma çalışmalarının gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir. Ülkede fındık işleme tesislerinin göreceli olarak daha kısıtlı olabileceği ve işlenmiş fındık ürünlerinin daha fazla katma değere sahip olduğu görüşünden hareketle, özellikle işlenmiş fındık ürünlerinin bu pazar için uygun olacağı düşünülmektedir. NARENCİYE (LİMON) Çin’de turunçgil üretiminin az olması nedeniyle Çin’e turunçgil ihracatımız konusunda da potansiyel bulunmaktadır. 2008 yılında toplam narenciye ithalatı toplam 67,8 milyon $ olarak gerçekleşmiş, başlıca tedarikçi ülkeler ABD, Tayland, Uruguay ve Güney Afrika olmuştur. Ülkede sağlıklı ürünlere yönelik eğilim narenciye tüketimini olumlu yönde etkilemiş, son yıllarda tüketiciler sağlıklı olarak algıladıkları narenciyeye önemli bir talep göstermişlerdir. Bu çerçevede ülkemizin önemli bir ihracatçı konumunda bulunduğu limonun bu pazar için önemli bir potansiyel bulunduğu düşünülmekte olup, konuyla ilgili tanıtım çalışmalarına ağırlık verilmesinin faydalı olacağı düşünülmektedir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 4 SANAYİ ÜRÜNLERİ İHRAÇ POTANSİYELİ ÇİN'E SANAYİ ÜRÜNLERİ İHRAÇ POTANSİYELİ DEĞERLENDİRME MATRİSİ Sektör GTİP Otomotiv Ana ve Yan Sanayi 4011, 4012, 4013, 40169930, 40169952, 681310, 7007, 700910, 8407, 8408, 8409, 841330, 841581, 841582, 841583, 842123, 842131, 8482, 8483, 8484, 8507, 8511, 8512, 8706, 8707, 8708, 940120 Otomotiv Ana ve Yan Sanayi Otomotiv Ana ve Yan Sanayi Petrol Ürünleri Ülkenin toplam Potansiyel ürün ithalatı 2009 (milyon dolar) Otomotiv Yan Sanayi 8703 Otomotiv Ana Sanayi 8483 Güç Aktarımı Ekipmanı ve Aksamı 271019 Madeni Yağlar 35 956,7 14 353,9 3 839,5 15 077,6 Türkiye'nin Ülkeye İhracatı (milyon dolar) 19,8 1,3 0,6 1,7 Türkiye'nin Toplam İhracatı (milyon dolar) 4 534 6 087 151 2 267 Dünya İthalatında Çin'in Payı (%) 2008 4,3 (*) 1,6 (*) 7,6 (*) 6 © İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 Türkiye'nin Çin'e İhracatında Değişim (%) 200809 54 60 246 2537 Çin'in İthalatında Değişim (%) 200708 20 43 35,9 75 Türkiye'nin Türkiye'nin Ülkeye İhracatı Ülkeye İhracatı Çin'in İthalatın
2009 Aylık 2010 Aylık Ülke ve Pazar Veriler* (000 Veriler* (000 (%) 2008
dolar) dolar) 4050,2 veri yok 88,2 486,8 10 148,6 Japonya (%36)
Almanya (%19)
G. Kore (%14) ABD (%6) Fransa (%2) veri yok Almanya (%32)
Japonya (%29)
ABD (%13) İngiltere (%7) G. Kore (%7) 261,5 Almanya (%29)
Japonya (%23)
ABD (%8) İtalya (%6) G. Kore (%5) 1 728,1 G.Kore (%28) Japonya (%16)
Rusya (%12) Singapur (%11
Tayvan (%9)
1 Elektrikli Makineler ve Kablolar 8517 Telefon ve Telefon Aparatları Takım Tezgahları 8456, 8466 Takım Tezgahları İş ve Maden Makineleri 8425, 8426, 8427, 8428, 8429, 8430, 8431, 8705, 8709 İnşaat ve Maden Makineleri Tekstil ve Hazır GiyimYan Sanayi 5204, 5401, 5508, 5601 03, 580608, 581011, 960607 Kumaş 5007, 511113, 520812, 530911, 5407,5408, 551216, 5603, 580103, 5809, 600106 Elyaf ve İplik Medikal Ürünler ve Cihazlar Pompa ve Kompresörler 500206, 510110, 5201 07, 530103, 530508, 540106, 550111, 5604 07, 5609 TekstilYan Sanayi Kumaş İplik  Elyaf 3005, 3006, 3407, 7017, 8713, 9012, 9018, 9019, 9020, 9021, 9022, 9402, 370210, 401410, 401511, 841920 Tıbbi Malzeme ve Cihazlar 8414 Hava Pompaları ve Kompresörler 19 086,4 1 430,4 7 558,1 1 709,6 5439,1 9 863,6 5 746,6 4 765 1,8 17,9 11 1 29 39 3,41 2,7 67 56 679 378 3 466 1 506 172 269 11( *) 12,1 3,6 (*) 7 9 14 3 8 © İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 59 90 43 50 29 17 319 0 2 4,4 30 5 1 6 22 21 762 33,6 2 352 146 4 418 11 594 250,3 140 144,5 G.Kore (%30) ABD (%11) Malezya (%10) Japonya (%8) Tayvan (%7) 3,2 Japonya (%32)
Almanya (%20)
G. Kore (%7) İtalya (%6) ABD (%5) 2 979,8 Japonya (%34)
Almanya (%15)
ABD (%11) G.Kore (%3) İsveç (%3) 495 Japonya (%31)
ABD (%14) Güney Kore (%
Tayvan (%11) Hong Kong (%
7 044,4 Japonya (%31)
Tayvan (%20) Güney Kore (%
Hong Kong (%
İtalya (%5) 16 605,4 ABD (%22) Avustralya (%1
Hindistan (%12
Tayvan (%9) Pakistan (%5) 349 ABD (%30) Almanya (%20)
Japonya (%17)
Hollanda (%4) İsviçre (%3) 192,2 Almanya (%19)
Japonya (%16)
ABD (%15) Çin Serbest B.
G. Kore (%5)
2 İnşaat Malzemeleri Elektrikli Makine ve Kablolar 3917, 7303, 7304, 7305, Plastik ve Metal 7306 Borular 8544 Kablo ve Teller 8538 Elektrik Devreleri, Anahtarlama Ekipmanı Aksam ve Parçaları Ambalaj 3920 Plastiklerden Diğer Filmler, Levhalar, Plakalar, Folyolar ve Şeritler Gıda İşleme Makineleri 8434, 8435, 8437, 8438, 841720, 841931, 842111, 847920 Elektrikli Makine ve Kablolar Altın Mücevherat Kimya Sanayi Gıda İşleme Makineleri 711319 Altın Mücevherat 3202 Tekstil Kimyasalları 3 314,1 4 378 3 889 3 962 456 192 130 5 1 2,0 0,4 3 1,9 22 2 013 1 404 95 433 265 1 087 55 3,9 5 (*) 13,4 (*) 9 2,7 0,51 18 0 50 0 7 0 8 22 36 8 10,0 11 24 22 10 934,4 Japonya (%32) Almanya (%21)
ABD (%14) İtalya (%8) Kore (%5) 227,4 Çin Serbest B.
Japonya (%17)
G. Kore (%12) ABD (%8) Tayvan (%7) 380,5 Japonya (%26)
Almanya (%18)
G. Kore (%9) ABD (%7) Fransa (%7) 143,8 Japonya (%35)
Tayvan (%19) G. Kore (%12) ABD (%11) Almanya (%5) veri yok Almanya (%19)
Japonya (%17)
ABD (%9) Güney Kore (%
İtalya (%8) 14,5 Hong Kong (%
İsviçre (%23) Fransa (%18) İtalya (%10) Almanya (%6) 6 527,4 Almanya (%23)
İtalya (%13) Türkiye (%12,5
Hindistan (%7)
G. Kore (%5) 890,7 425,5 340 156,7 veri yok 170,2 3 363 MFN:A most favoured nationEn çok kayrılan ülkeler (Türkiye bu grup içindedir) Koyu renk olarak işaretlenen satırlar DTM tarafından potansiyel olarak tespit edilen ürünlere ait bilgilerdir. Belirtilen bazı ürünlerde Türkiye kendi iç talebini karşılayamadığından ihraç potansiyeli bulunmamaktadır. * 2007 verileri
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 3 © İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 4
ÇİN SANAYİ ÜRÜNLERİ/HİZMETLER İHRACAT POTANSİYELİ DEĞERLENDİRMESİ OTOMOTİV YAN SANAYİ (gtip: 4011, 4012, 4013, 40169930, 40169952, 681310, 7007, 700910, 8407, 8408, 8409, 841330, 841581, 841582, 841583, 842123, 842131, 8482, 8483, 8484, 8507, 8511, 8512, 8706, 8707, 8708, 940120) Otomotiv ve otomotiv yan sanayi sektörü Çin’de hızla büyüyen bir sektör olarak dikkat çekmektedir. Bu sektörlerde, Çin’de lisanslı üretim ve yerli üretim olmakla birlikte, otomotiv yan sanayi sektörü, hızla büyüyen otomotiv sektörünün talebini karşılamakta yetersiz kalmakta ve bu ürünlerde ithalat da gerçekleştirilmektedir. Çin 2008 yılında 5,7 milyonu otomobil, 2,9 milyonu hafif ticari araç ve 862 bini ağır ticari araç olmak üzere 9,45 milyon adet araç üretmiştir. 2009 yılında toplam üretimin 9,7 milyon adet olması beklenmektedir. Montaj karoseri aksamı, dizel motorlar için aksam ve parçalar, servo frenler, debriyajlar, eksoz sistemleri, susturucular ve direksiyon sistem ve parçaları konusunda hali hazırda Çin’e yapılan ihracatımızın artırılabileceği, diğer ürünlerde de ihracat imkanımızın olabileceği düşünülmektedir. Çinli firmaların öncelikle Avrupa ülkelerinden ithal ettikleri otomotiv yan sanayi ürünlerini Türkiye’den temin etmeyi de tercih edebilecekleri düşünülmektedir. Çin’in “en çok kayırılan ülke” uygulaması kapsamında (ülkemiz ve pazardaki başlıca rakipler de bu rejimden yararlanmaktadır) oto yan sanayi ürünleri ithalatında %1 ila %25 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi uygulamaktadır. MADENİ YAĞLAR (gtip: 271019, 3403) Madeni yağların, sınıflandırılmasında AB nomenklatürü esas alınmıştır. Buna göre madeni yağlar GTİP numarasına göre 271019 ve 3403 numaraları altında sıralanmıştır. Bu çalışmada Türkiye’nin ihracatının fazla olduğu 271019 grubu dikkate alınmıştır. Madeni yağ sektörü, sanayi faaliyetlerin vazgeçilmez elemanıdır. Türkiye’de madeni yağ sektöründe faaliyet gösteren firma sayısı 2008 yılında 215’dir. 20072008 yılları arasında lisans alan firma sayısı %35 artmıştır. Ülkemizdeki tek madeni yağ rafinerisi Tüpraş Aliağa Rafinerisi olup; yıllık 300 tonluk madeni yağ üretim kapasitesine sahiptir. 2008 yılında Tüpraş Aliağa rafinerilerinde üretilen yağ miktarı 252 bin tondur. 2007 yılında Türkiye’de tüketilen yağ miktarı ise 729 bin 600 tondur. 2008 yılında yaşanan kriz madeni yağ sektörünü de etkilemiş ve bu sektör petrol ürünleri arasında tüketim gerilemesinin en fazla olduğu alan olmuştur. Son yıllarda, madeni yağ üretimi konusunda, yatırım tesisleri ve üretim merkezleriyle önde giden Amerika ve Avrupa ülkelerinde gerileme görülmüştür. 2008 yılında dünyada etkisini gösteren ekonomik kriz, madeni yağ sektörünü de etkilemiştir. 2009 yılı OcakMart dönemi değerlerine göre, petrol ürünleri arasında en fazla gerileme madeni yağ tüketiminde yaşanmıştır. PETDER –Petrol Sanayi Derneği verilerine göre sektör yılın ilk üç ayında %32,2 küçülmüştür. Madeni yağlar özellikle otomotiv sektörü için hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle küresel krizden en fazla etkilenen sektörler arasında olan otomotiv sektörünün gerilemesi madeni yağ sektörünü de doğrudan etkilemiştir. Çin, 2008 yılında 27 milyar dolarlık madeni yağ ithalatı gerçekleştirmiştir. Dünya ithalatındaki payı %6, 20072008 dönemindeki ithalat artışı %75’tir. Aynı dönemde Türkiye’nin Çin’e gerçekleştirdiği madeni yağ ihracatı, bir önceki yıla göre %51 artarak 1,7 milyon dolara ulaşmıştır.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 1 2009 yılında da artış eğilimi devam etmiştir. Çin pazarındaki en önemli rakiplerimiz G. Kore, Japonya, Rusya Federasyonu, Singapur ve Tayvan’dır. OTOMOTİV ANA SANAYİ (gtip: 8703) Çin, son yıllarda otomotiv sektöründe küresel bir oyuncu olma yönünde ilerlemektedir. Çok sayıda Avrupalı, ABD’li ve Japon firma ülkede lisanslı üretim yapmakta ve ülkenin üç büyük otomotiv üreticisi gerek kendi modelleri gerekse lisanslı ürettikleri modellerle ciddi üretim rakamlarına ulaşmaktadırlar. Çin 2008 yılında 5,7 milyonu otomobil, 2,9 milyonu hafif ticari araç ve 862 bini ağır ticari araç olmak üzere 9,45 milyon adet araç üretmiştir. 2009 yılında toplam üretimin 9,7 milyon adet olması beklenmektedir. Çin, aynı zamanda önemli bir otomobil ithalatçısı olmasına rağmen ülkemizden yaptığı ithalat 2008 ve 2009 yıllarında düşüş eğilimi göstermiştir. İki ülke arasında coğrafi uzaklık ve bundan kaynaklanan nakliye maliyetleri, otomotiv sektörünün küresel yapısı, Türkiye’de otomotiv ana sanayinin hemen tamamının yabancı sermaye olması ve Türkiye’deki üretimleri için ihraç pazarı olarak genelde Avrupa ve kısmen bölge ülkelerini öngörmeleri gibi nedenler Çin pazarını ülkemizdeki otomotiv ana sanayi üreticileri için potansiyel bir pazar olmaktan çıkarmaktadır. Ülkemizde üretimi olan otomotiv şirketlerine bakılırsa: Toyota, Hyundai, Honda gibi Uzakdoğulu üreticiler coğrafi olarak Çin pazarına ülkemizden çok daha yakındırlar ve Türkiye’deki üretimlerinin iç pazar dışındaki ana hedefi Avrupa’dır. Ayrıca bu üç firmanın Çin’de farklı şehirlerde birden fazla üretim tesisleri vardır. Renault pazarda doğrudan yer almamakla birlikte, Nissan vasıtasıyla pazardadır ve Nissan markasıyla üretim yapmaktadır. Fiat grubu da pazarda sınırlı da olsa üretim yapmakta ve Çinli firmalarla üretime yönelik ortak girişim arayışlarına devam etmektedir. Çin’in gümrük mevzuatına göre, ülkemizin ve pazardaki rakiplerin de aralarında olduğu “en çok kayırılan ülke” uygulaması kapsamında 8703 GTİP’li binek araçları ithalatında %25’lik bir gümrük vergisi oranı uygulamaktadır. TELEFON APARATLARI (gtip: 8517) Çin’in telefon makineleri 2008 yılı ithalatı 11,4 milyar dolar olup, en fazla ithalat yaptığı pazarlar G.Kore, ABD, Malezya, Japonya ve Tayvan’dır. Türkiye’de telefon makineleri üreten toplam 6 adet firma bulunmaktadır. Bu firmalar: Geoteknik, Karel, Kumtel, Nortel Netaş, Penta, Telesis firmalarıdır. Türkiye’nin telefon aparatları ihracatı 2009 yılında gerileme kaydetmiştir. TAKIM TEZGAHLARI (gtip: 8456, 8466) Çin, takım tezgahlarında dünyanın en önemli tüketimine ve ithalatına sahip ülkedir. Çin’in takım tezgahları pazarının yaklaşık yarısını ithal ürünler oluşturmaktadır. Çin’in 2008’de takım tezgahları ithalatı 9,8 milyar dolar olmuştur. Çin’in ithalatının yaklaşık yarısını Japonya ve Almanya’dan gerçekleştirmektedir. Ülkemizin takım tezgahları sektörü üretimi özellikle metal şekillendirme tezgahlarında yoğunlaşmakta, hem üretimin hem de ihracatın yaklaşık %80’i “metalleri talaş kaldırmadan işleyen” bu şekillendirme makinelerinde olmaktadır. Ülkemiz önemli bir metal şekillendirme tezgahları tedarikçisi olarak yabancı pazarlarda giderek artan bir şekilde tanınmasına rağmen, bu tip tezgahlarda küresel rekabet, şekillendirme tezgahları, metalleri talaş kaldırarak işleyen tezgahlara göre daha düşük teknoloji gerektiren ürünler olduklarından ağırlıklı olarak fiyat üzerinden olmaktadır. Diğer yandan takım tezgahları ağır ve hacimli ürünler olduklarından uzak pazarlara ihracatta, nakliye önemli bir gider oluşturmakta ve maliyetleri yukarı çekmektedir. Bu nedenlerle
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 2 Türk takım tezgahları sektörünün Çin pazarındaki şansı, pazardaki fiyat rekabetine ne derece girilebileceğine bağlı görünmektedir. Çin’in takım tezgahları ithalatında “en çok kayırılan ülke rejimi” kapsamında uyguladığı gümrük oranları %0 ile %15 arasında değişmektedir. İNŞAAT ve MADEN MAKİNELERİ (gtip: 8425, 8426, 8427, 8428, 8429, 8430, 8431, 8705, 8709) Çin’de inşaat sektöründe yaşanan hızlı büyümeye paralel olarak iş makineleri üretimi de artmaktadır. Ancak artan üretim iç talebi tamamen karşılayamadığından ithalat da yapılmaktadır. Çin’in iş makineleri ithalatı 2005 yılında 4,9 milyar dolar iken 2008 yılında 8,8 milyar dolar seviyesine çıkmıştır. Çin’in ithal ettiği başlıca ürün grupları; kaldırma, istifleme, yükleme, boşaltma makine ve cihazları ve ağır iş makine ve cihazlarının aksam ve parçalarıdır. Çin inşaat ve maden makineleri ithalatının %34’ünü Japonya’dan, %15’ini Almanya’dan, %11’ini ABD’den, %3’ünü Güney Kore’den, %3’ünü İsveç’ten gerçekleştirmektedir. Çin Türkiye ve rakip ülkelere Gtip no: 8425 için %3–10, 8426 için % 4–10, 8427 için%9, 8428 için %4–10, 8428 için %4–10, 8429 için %3–8, 8430 %5–10, 8431 için %1–5, 8705 için %3–15, 8709 için %8,4–10,5 gümrük tarifesi uygulamaktadır. Türkiye’nin Çin’e inşaat ve maden makineleri ihracatı artış eğilimi içindedir. MEDİKAL (TIBBİ MALZEME ve CİHAZLAR) ÜRÜNLER (gtip: 3005, 3006, 3407, 7017, 8713, 9012, 9018, 9019, 9020, 9021, 9022, 9402, 370210, 401410, 401511, 841920) Çin, 2008 yılında yaklaşık 5 milyar dolarlık tıbbi malzeme ve cihazlar ithalatı gerçekleştirmiştir. Çin’in toplam ithalatı bir önceki yıla göre yüzde 22 artmıştır. İthalatının büyük bir kısmını ABD, Almanya, Japonya gibi ülkelerden yapmaktadır. Çin, tıbbi alet ve cihazlar sektörü ithalatı ürün bazında incelendiğinde; kan basıncını ölçmeye mahsus alet ve cihazlar, endoskoplar, böbrek diyaliz cihazları, ultrasonik tetkik cihazları, kanüller, idrar sondası, kateterler, manyetik rezonansla görüntüleme cihazları, X ışınlı cihazlar, alfa, beta, gama ışınlı cihazlar, bunların aksam ve parçaları, sağırlar ve körler için alet cihazlar, ortopedik cihazlar, steril dikiş malzemelerinin ön planda olduğu görülmektedir. Çin’e olan tıbbi alet ve cihazlar ihracatımız çok düşük olmasına rağmen son yıllarda artış eğiliminde olduğu görülmektedir. 2008 yılında yaklaşık 500 bin dolar olan ihracatımızın artış eğilimi 2009 yılında da devam etmiştir. İhraç ürünlerimiz, serum ve kan verme setleri, hemodiyaliz seti, idrar sondası, kateterler, ultrasonik tetkik cihazları, kan basıncını ölçmeye mahsus alet ve cihazlar, cerrahi dikişler için iplikler ve protezlerdir. Küresel krizin etkisinin olmadığı veya en az olduğu sektör medikal sektörüdür. Genel ihracatımız içerisinde bu yıl düşüş yaşamayan aksine artış gösteren ender sektörlerden birisidir. Sektörde çok önemli ve kendilerini marka, kalite ve teknolojileriyle kanıtlamış ABD, Almanya, Japonya gibi rakipler bulunmaktadır. Sektörle ilgili yapılacak işlerin başında Çin’in sektörde alıcılarının belirlenmesi ki bunlar genellikle hastaneler, klinikler, özel sağlık kurumları gibi kamu ve/veya özel sektör kuruluşları olup bunların
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 3 alım sürecinin incelenmesi, dağıtım kanallarının oluşturulması, tanıtım pazarlama faaliyetleri çerçevesinde fuar, ticaret organizasyonları gibi faaliyetlerde bulunulması önem arz etmektedir. Çin’e bazı firmalarımızın önceden yalnızca ithalat amacıyla girdikleri ancak sonradan bazı ürünleri ihraç etmeye başladıkları bilinmektedir. Buradan hareketle bu pazara ihracat yapabileceğimiz aşikardır ve bu durum da rakamlara yansımaya başlamış bulunmaktadır. Pazarda başarılı olabilmek için doğru pazarlama stratejisinin belirlenmesi ve bir yol haritası çerçevesinde çalışmalara başlanması ve Çin pazarına giriş noktasının tespiti yararlı olacaktır. Sektörde Çin’in uyguladığı gümrük vergisi oranları %0 ila %15 arasında değişmektedir. HAVA POMPALARI ve KOMPRESÖRLER (gtip: 8414) Uzun yıllar kapalı bir ekonomi yapısı gösteren Çin, şu anda dünyanın en büyük ihracatçılarından birisi olmasının yanı sıra 4.765 milyon dolar hava pompası ve kompresör ithalatı ile 2008 yılında dünya hava pompası kompresör ithalatçıları arasında %8 pay ile ikinci sıradadır. Bu tutar 2007 yılı verileri ile karşılaştırıldığında Çin’in hava pompası ve kompresör ithalatının %21 oranında arttığı görülmektedir. Türkiye’den Çin’e yapılan hava pompası ve kompresör ihracatı ise 2007 yılında 1,2 milyar dolar iken 2008 yılında 2,7 milyar dolara yükselmiş ve %114 oranında bir ihracat artışı gerçekleşmiştir. Ancak 2009 yılında ülkeye söz konusu ürün grubunun ihracatında bir gerileme olmuştur. Çin, hava pompası ve kompresör ithalatının yarısını Almanya, Japonya ve ABD’den yapmaktadır. Türkiye ise Çin’e hava pompası ve kompresör ihraç eden ülkeler içinde %0,01 pay ile çok gerilerde (41. sırada) yer almaktadır. Hava pompaları ve kompresörler için Türkiye’ye uygulanan gümrük vergisi %3 ile %20 arasında değişmekte olup, 2008 yılında bu ürün grubunda Çin’e en çok soğutma cihazlarında kullanılan kompresörler ihraç edilmiştir. PLASTİK ve METAL BORULAR (gtip: 3917, 7303, 7304, 7305, 7306) Çin, 2008 yılında toplam 4,6 milyar doların üzerinde plastik ve metal boru ithalatı gerçekleştirmiştir. Çin’in toplam ithalatı bir önceki yıla göre % 36 artarken; Türkiye’nin Çin’e plastik ve metal boru ihracatı değerini korumuştur. Çin’in 2008 yılında plastik ve metal boru ithal ettiği başlıca ülkeler ve payları şöyledir; Japonya (%32), Almanya (%21), ABD (%14), İtalya (%8) ve Kore (%5) dir. Çin’in 2008 yılında plastik ve metal boru ithal ettiği ülkeler arasında 23. sırada yer alan Türkiye’nin, Çin’in ithalatındaki payı % 0,1’dir. Çin’in ithalat yaptığı plastik ve metal borular arasında %68 pay ile dikişsiz demir çelik borular ilk sırada yer almakta olup, ardından %11 ile dikişli (kaynaklı) çapı 406,4 mm’den geniş demir çelik borular ve %11 ile demirçelikten diğer borular gelmektedir. Türkiye’nin dikişsiz demir çelik boru üretimi kendi iç talebini karşılayamadığından ihraç potansiyeli bulunmamaktadır. Ancak kaynaklı demir çelik borular ve plastik borularda Türkiye yüksek ihraç potansiyeline sahiptir. Çin, 2008 yılında 506 milyon dolar değerinde çapı 406,4 mm’den geniş ve dikişli demir çelik boru ithal etmiştir. Başlıca tedarikçi ülkeler Japonya (%73), Almanya (%12), Kore (%9) ve İngiltere
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 4 (%4)dir. İhraç potansiyeli yüksek olmasına rağmen Türkiye’nin Çin’e dikişli demir çelik boru ihracatı bulunmamaktadır. Aynı yıl Çin 500 milyon $ değerinde plastik boru ithal emiştir. İthalat yaptığı başlıca ülkeler ve payları şöyledir, Japonya (%27), Almanya (%17), ABD (%13), Kore (%9) ve Tayvan (%6)dır. Çin’in plastik boru ithalatında 12. sırada yer alan Türkiye’nin payı %1,2’dir. Türkiye’nin Çin’e özellikle kaynaklı demir çelik borular ve plastik borular ihraç etme veya ihracatı artırma imkanı bulunmaktadır. KABLO ve TELLER (gtip: 8544) Çin, 2008 yılında %8 artışla 4 milyar 378 milyon dolar izoleli kablo ve tel ithalatı gerçekleştirmiştir. Buna göre, Çin’in dünya kablo ve tel ithalatından aldığı pay %5’tir. Aynı yıl Türkiye’nin Çin’e yapmış olduğu kablo ve tel ihracatı büyük bir artış kaydederek 2 milyon doları aşmıştır. Dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin’de hızlı gelişme ve yaşam standartlarındaki artışla birlikte konut ve altyapı yatırımlarındaki artış malzeme talebindeki artışı beraberinde getirmektedir. Bu hızlı gelişme elektrikli ev aletlerine olan talebi de artırmaktadır. 2008 yılında Çin’in ithalatında ürün gruplarının paylarına bakıldığında elektrikli makine ve ekipmanlarının %19.1 payla birinci sırada olduğu görülmektedir. Bununla birlikte Türkiye’nin Çin’e yaptığı izoleli kablo ve tel ihracatında en büyük pay gerilimi 80 V. ile 1000 V. arasında olan elektrik kablolarına aittir. Çin, Türkiye’den gerçekleştirdiği kablo ve tel ithalatında %0 ile %21 arasında gümrük vergisi uygulamaktadır. GÜÇ AKTARIMI EKİPMANI ve AKSAMI (Tr ansmisyon Miller i, Yataklar ı, Kovanlar ı vb.) (gtip: 8483) 8483 GTİP’li güç aktarım ekipmanı ağırlıklı olarak otomotiv, diğer taşıt araçları ve makine sanayinde kullanılan ve motor/drive tarafından üretilen hareketin “İş”e çevrilmesi için gereken düzenekte yer alan aktarım bileşenleridir (Transmisyon milleri kam milleri ve krank milleri dahil ve kranklar; yatak kovanları ve mil yatakları; dişliler ve dişli sistemleri; bilyalı ve makaralı vidalar; dişli kutuları ve diğer hız değiştiriciler tork değiştiricileri dahil, volanlar ve kasnaklar kavramalar ve kaplinler). Çin, hem otomotivde küresel bir aktör olma yolunda ilerlemesi hem de devasa imalat sanayinde ihtiyaç duyduğu makine parkı nedeniyle güç aktarım ekipmanlarında önemli bir üretici olmasının yanında önemli bir ithalat talebi de oluşturmaktadır. 2009 yılında Çin’in güç aktarım ekipmanı ve aksam parçaları ithalatı 4,3 milyar dolar seviyelerinde olmuştur. Çin, bu üründe kendisi de önemli bir üretici olmasına rağmen, gelişmiş ülkelerin “kirli endüstriler” olarak adlandırdıkları döküm, dövme ve diğer metal işleme sanayilerini üçüncü ülkelere kaydırma politikaları sonucu, ürettiği metal işleme sanayi ürünlerinin önemli bir kısmını bu batılı ülkelere ihraç etmektedir. Sonuç olarak iç talebin karşılanmasında ithalat devreye girmektedir. Çin’e güç aktarım ekipmanı ve aksamı ihracatımız henüz düşük seviyelerde olmakla birlikte artmaktadır. Çin’e ihracat değer bazında çok küçük görünse de yeterli potansiyel mevcuttur. Ancak bu üründe de nakliye masraflarının, pazardaki rakiplerde örneğin Japonya ve G. Kore’ye göre daha yüksek olacağı açıktır. Diğer yandan Hindistan’ında, bu ürünlerde kendi iç pazar talebinin elverdiği ölçüde komşusu Çin pazarında zaman içinde önemli bir rakip konumuna gelmesi beklenebilir. Çin’in güç aktarım ekipmanı, aksam ve parçaları (GTİP: 8483) ithalatında “en çok kayırılan ülke rejimi” kapsamında uyguladığı gümrük oranları %2 ile %8 arasında değişmektedir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 5 ELEKTRİK DEVRELERİ, ANAHTARLAMA EKİPMANI AKSAM ve PARÇALARI (gtip: 8538) Dünyanın en büyük sanayi üreticileri ve ekonomileri içerisinde yer alan Çin, toplam enerji tüketimi bakımından dünya ikincisidir. Ülkenin artan enerji talebi bu zorlu sektörü aşamalı olarak uluslararası rekabete açılmaya zorlamıştır. Sektörün kimi kademelerinde reformlara direnç gösterilse de yabancı sermayenin faaliyeti hükümet tarafından desteklenmektedir. Sürekli artan bir enerji talebine sahip olan Çin ekonomisi, elektrik üretimdağıtım sistemleri içerisinde yer alan elektrik devresi teçhizatı ve aksamparçalarına sürekli bir talep oluşturmaktadır. Pazardaki toplam ithal talebi düşünüldüğünde, Çin’e 8538 GTİP’li elektrik devresiteçhizatı ihracatında yeterli bir potansiyel olduğu düşünülmektedir. Çin’in elektrik devresi teçhizatı aksam ve parçaları (GTİP: 8538) ithalatında “en çok kayırılan ülke rejimi” kapsamında uyguladığı gümrük oranları %7 ile %8,4 arasında değişmektedir. PLASTİKTEN FİLMLER ve FOLYOLAR (gtip: 3920) Çin ekonomisinde sürekli bir büyüme ve gelişme yaşanmaktadır. Bu gelişmelere paralel olarak yaşam standartları yükselmekte, daha kolay bir yaşam için talep giderek artmakta ve tüketici davranışları değişmektedir. Tüketici, daha az zaman alan, daha kolay hazırlanabilen ve hızlı tüketilen küçük porsiyonlara yönelmektedir. Ambalajlı ürünlere talebin artması ve bunun yanı sıra büyük miktarda ambalaj, ihraç ürünü ambalajı olarak dolaylı yoldan ihraç edilmesi, sektörün hızlı gelişmesindeki başlıca etkenlerdir. Çin ambalaj pazarı en hızlı büyüyen ve aynı zamanda dünyanın da üçüncü büyük pazarıdır. Çin’in ise 14. büyük sanayisidir. Toplam yıllık ambalaj üretimi 600 milyar RMB’dir. 2015 yılına kadar pazarın %16 oranında büyüyeceği tahmin edilmektedir. Pazarda 11 000 firma faaliyet göstermektedir. Birçok Amerikan, Japon ve Avrupa firmasının pazarda üretim hattı bulunmaktadır. Pazardaki başlıca üretici firmalar; Zhuhai Zhongfu Enterprise Co, Ltd, Shanghai Zijiang Enterprise Group Co Ltd, China National Packaging Corp, Alcan Packaging Propack, Firsta Group ve Fuwei Films Co Ltd’dir. Çin, dünyanın en büyük plastikten filmler, folyolar ve levhalar ithalatçısıdır ve dünya ithalatı içindeki payı yaklaşık %9’dur. 20042008 yılları arasında ithalatı %19 oranında artmıştır. Çin’in plastikten filmler ve folyolar ithalatı 2008 yılında yaklaşık 4 milyar dolar olmuştur. 2007 yılına göre ithalat %11 oranında artmıştır. Plastikten filmler ve folyoların ithalatının %25’ini PET film ve folyo, %15’ini PE film ve folyo, %12’sini PP film ve folyo, %11’ini polimetil metakrilat film ve folyo, %5’ini polikarbonat film ve folyo, %4’ünü PVC film ve folyo, %2.9’unu stiren polimerlerinden olan film ve folyo ve %2.7’sini polivinil butiralden olan film ve folyo oluşturmaktadır. Çin’e plastikten filmler ve folyolar ihracatımız çok düşük olmasına rağmen son yıllarda artış eğiliminde olduğu görülmektedir. Polikarbonatlardan levha, yaprak, film, folyo ve şeritler; vinilklorür polimerlerinden levha ve şerit; etilen polimerlerindenlevha, pelikül, lam; rejenere selülozden levha, pelikül ve lam; propilen polimerlerindenlevha, pelikül ve lam ve polietilen tetraflattan levha, yaprak, film, folyo ve şerit başlıca ihraç ürünlerimizdir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 6 Pazarın önemli tedarikçileri Japonya, Tayvan, G. Kore, ABD, Almanya, Belçika, Avusturya, İngiltere, Hong Kong ve Tayland’dır. Çin’de ambalajlanmış gıda ürünlerinde kullanılan esnek ambalajlar son 5 yılda (20032008) %10.8 oranında artmış olup, önümüzdeki 20082013 döneminde ise %9 oranında artması beklenmektedir. Süt ürünlerinde kullanılan esnek ambalajlar da (20032008) %15 oranında artmıştır; 20082013 döneminde ise %9 oranında artacağı düşünülmektedir. Dondurulmuş gıdalarda ise kullanılan esnek ambalajlar (20032008) %9 oranında artmıştır, 20082013 döneminde ise %10 oranında artacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca esnek ambalajlar sağlık sektöründe de çok yoğun olarak kullanılmaktadır. Özellikle Çin’de yıllık yaklaşık 3 milyar tane infüzyon torbasına ihtiyaç vardır ve yerli üreticiler bunun sadece 90 milyon tanesini üretebilmektedir. Pazardaki en önemli esnek ambalaj ürünü kullanıcıları olan bu sektör, pazara girecek firmalar ve ihracatımız için çok önemli bir gösterge olabilir. TEKSTİL HAMMADDELERİ ve AKSESUARLARI (Kumaşgtip: 5007, 511113, 520812, 530911, 5407,5408, 551216, 5603, 580103, 5809, 600106, İplikElyafgtip: 500206, 510110, 520107, 530103, 530508, 540106, 550111, 560407, 5609, Tekstil Yan Sanayigtip: 5204, 5401, 5508, 560103, 580608, 581011, 960607) 2005 yılında kotaların kalkmasından sonra Çin’in tekstil ve hazır giyim ihracatı sürekli artış göstermiştir. Çin’in dünya tekstil ve hazır giyim ihracatındaki payı 2004 yılında % 18,1’den 2008 yılında % 28’e ulaşmıştır. Aynı oranda olmasa da tekstil ve hazır giyim ithalatında da artış görülmektedir. Çin’in dünya tekstil ve hazır giyim ithalatındaki payı 2004 yılında % 10,6’dan 2008 yılında % 13,7’ye ulaşmıştır. Japonya’dan sonra en çok tekstil ve hazır giyim ithalatı yapan ülkedir. Çin’in en çok ithalatını yaptığı ürünler sırasıyla pamuk, suni/sentetik dokuma kumaşlar, yün, pamuk ipliği gibi hammadde ve ara ürünlerdir. Çin, tekstil yan sanayi ürünlerinde de önde gelen ithalatçılar arasındadır. 1,9 milyar dolar ithalat ve % 7,3 payla Çin, en büyük tekstil yan sanayi ürünleri ithalatçısıdır. En çok ithalatını yaptığı ürünler sırasıyla dokunmamış mensucat (%39), fermuarlar (%16), dokunmuş kordelalar (%12), düğme, çıtçıt, yapışan fermuarlar (%10), suni/sentetik filamentlerden/ devamsız liflerden dikiş ipliği (%6), etiketler (%5), vatkalar (%4) ve keçelerdir (%2). Çin’in 2009 yılında Türkiye’den en çok ithal ettiği tekstil yan sanayi ürünleri sırasıyla suni/sentetik filamentlerden/devamsız liflerden dikiş ipliği (%47), pamuktan dikiş iplikleri (%13), düğme, çıtçıt, yapışan fermuarlar (%12), etiketler (%8), dokunmamış mensucat (%7), parça, şerit, motif halinde işlemeler (%7) ve fermuarlardır (%3). Ülke koşulları göz önüne alınarak bu ürünlerin Çin’e ihracatı artırılabilir. GIDA İŞLEME MAKİNELERİ (gtip: 8434, 8435, 8437, 8438, 8417.20, 8419.31, 8421.11, 8479.20) Son 10 yıldır Çin, gelişen ekonomisi sonucu kişi başına düşen gelirin artmasıyla gıda ürünlerine yönelik talebini her yıl hızlı bir şekilde artırmaktadır. Bu durumun bir sonucu olarak Çin sürekli gelişen bir gıda işleme sektörüne ve gıda işleme makineleri sanayisine sahiptir. 20012008 yılları arasında yıllık ortalama %20 oranında büyüyen Çin gıda işleme sektörü, 2008 yılında 588 milyar dolar ekonomik katkı sağlayan bir sektör haline gelmiştir. Batılı ülkelerde tüketilen gıdaların %60 ila 80’i işlenmiş gıdalar iken Çin’de bu oranın %30’lar düzeyinde bulunması sektörün büyümeye devam edeceğinin bir göstergesi olarak görülmektedir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 7 Çin’de üretilen gıda işleme makineleri sektördeki küçük ölçekli işletmelere hitap etmektedir. Makine üreticilerinin büyük kısmı bir veya iki tip makine üretiminde uzmanlaşmış olup, çok az sayıda üretici gıda işleme hattı üretebilmektedir. 20052008 yılları arasında gıda işleme makineleri ihracatını üç katına çıkararak 2008 yılında 660 milyon dolar ihracat gerçekleştirmiş olan Çin, aynı yıl 456 milyon dolar ithalat gerçekleşmiştir. Çin, söz konusu ithalatın %90’ını (410 milyon dolar) AB (27) ülkeleri, ABD, Japonya, Güney Kore ve İsviçre’den gerçekleştirmekte; ancak ihracatının sadece %30’unu (200 milyon dolar) bu ülkelere yapmaktadır. Çin, 2008 yılında gıda işleme makinelerinde 204 milyon dolar dış ticaret fazlası vermiştir. Ancak, Çin bu fazlayı gelişmekte olan ülkelere yaptığı ihracata borçludur. AB (27), ABD, Japonya, Güney Kore ve İsviçre ile yaptığı ticarette 210 milyon dolar dış ticaret açığı olan Çin, diğer ülkelerle yaptığı ticarette 414 milyon dolar fazla vermeyi başarmıştır. Çin’in en çok ihracat yaptığı ülkelerin başında ABD (66 milyon dolar) gelmekte ise de, ihracatı ağırlıklı olarak diğer gelişmekte olan ülkelere yönelmektedir. Endonezya, Vietnam, Güney Afrika Cum., Rusya, Hindistan, Malezya ve Tayvan’a yapılan ihracat toplam ihracatın 27,5’ini oluşturmaktadır. Rakamlardan da anlaşıldığı üzere Çin, gelişmekte olan bir gıda işleme sektörüne sahip olmanın yanı sıra önemli ticaret merkezlerini de içermesi sonucu gelişmiş ülkelerden yüksek teknolojiye sahip makineler ithal etmektedir. Bunların bir kısmını eskimiş olan yerli üretim makineleri yenilemek amacıyla iç piyasada kullanmakta, bir kısmını ise diğer ülkelere ihraç etmektedir. Kendi üretimi olan nispeten düşük teknolojiye sahip makineleri ise gelişmekte olan ülkelere ihraç etmektedir. Sektöre daha detaylı bakıldığında ülkemiz üreticileri için potansiyel arz eden alt sektörlerin sütçülükte kullanılan makineler (gtip: 8434.10) ile şarap ve meyve suyu üretiminde kullanılan makineler (gtip: 8435.10) olduğu görülmektedir. Süt makinelerinde Çin’in 6,9 milyon dolar ithalatı ve 3,2 milyon dolar ihracatı bulunmaktadır. İthalatın %99’u ABD, İsveç, Avustralya, İsrail ve Japonya’dan (%74’ü sadece ABD ve İsveç’ten) yapılmaktadır. 2008 yılı rakamlarına göre bu ürünlerde Çin’e ihracatımız mevcut olmayıp 69 bin dolar değerinde ithalat gerçekleştirilmiştir. Şarap ve meyve suyu üretim makineleri dış ticaretinde ise Çin’in 31,3 milyon dolar ithalatı, 8,5 milyon dolar ihracatı ve 22,8 milyon dolar dış ticaret açığı bulunmaktadır. İthalatın %96’sı İsviçre, Almanya ve İtalya’dan (%67’si sadece İsviçre’den) yapılmaktadır. Bu ülkelere yapılan ihracat ise toplam ihracatın %6’sını oluşturmaktadır. ALTIN MÜCEVHERAT (gtip: 711319) Çin, mücevherat pazarının 2008 yılında 154 milyar RMB olarak gerçekleştiği ve 2010 yılında da pazar büyüklüğünün 176,4 milyar RMB olacağı tahmin edilmektedir. Pazarın %76’sını değerli mücevher oluşturmaktadır. 2008 yılında Çin’in altın mücevherat talebi 326,7 ton olarak gerçekleşmiştir. Tüm dünyada yaşanan kriz neticesinde 2009 yılında mücevherata olan talep azalırken, Çin’in talebi 2009’un ikinci çeyreğinde % 6 büyümüştür. Ekonomik olarak gelişen ülkede mücevher açısından birçok fırsat bulunmaktadır. Çin’de mücevher kullanan kişi sayısı gittikçe artmaktadır. Kadınlar 10 yaşından itibaren mücevher takmaya başlamaktadır. Diğer taraftan erkekler arasında da özellikle işadamları mücevher takmaktadır. Mücevher satın alırken Çinliler önce fiyata daha sonra ise ürünün özelliklerine bakmaktadır. Sektör oldukça rekabetçi bir ortama sahip olduğundan dolayı, firmaların müşterinin ilgisini çekmek için farklı tasarımlara sahip olmaları önemlidir. Şehirlerde ve banliyölerde yaşayanlar için mücevher
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 8 giderek yaşam tarzlarında daha önemli bir hale gelmektedir. Yaşam kalitesinde, moda anlayışındaki gelişmeler sektörün önünün daha da açılmasına katkı sağlamaktadır. Gittikçe daha çok Çinli tüketici markaya, kaliteye önem vermektedir. Önümüzdeki dönemde bu durumun devam etmesi ve orta gelir grubuna hitap eden ürünler ile modaya uygun ürünlerin satışlarının tüketici beklentilerindeki değişikliklere bağlı olarak artması beklenmektedir. Özellikle ülkenin batısında ve büyük şehirlerde daha seçkin ürünlere yönelik talebin artacağı düşünülmektedir. Pazarda Hong Kong firmalarının ağırlığı bulunmaktadır. Hem 18 hem de 24 karat altın satılmaktadır. Diğer taraftan büyük ve uluslararası markalar da ürünlerini pazarda tanıtmaktadır. Global ekonomik krize rağmen büyüyen Çin altın mücevherat pazarının kendisine alternatif pazarlar arayan Türk firmaları açısından önemli fırsatlar sunduğu düşünülmektedir. Önümüzdeki dönemde mücevherin Çinlilerin yaşam tarzındaki etkisini artırmaya yönelik beklentiler bu pazarı firmalarımız açısından da önemli hale getirmektedir. Pazara girerken firmalarımızın kendilerine uygun pazar bölümlerini seçip buna uygun ürünlerle pazara girerek, tüketici istekleri yönünde tanıtım yapmaları gerektiği düşünülmektedir. Pazarın içinde bulunduğu koşullar itibariyle önümüzdeki dönemde dünyada önemli konuma sahip olan mücevher sektörümüzün pazara yönelik faaliyetleri gerçekleştirerek mutlaka bu pazardaki payını artırması gerektiği düşünülmektedir. TEKSTİL KİMYASALLARI (gtip:3202) Tekstil ve hazır giyim sanayi Çin’deki başlıca sanayilerden biri olup, üretim, istihdam, ihracat ve sermaye birikimi açısından ülke ekonomisi için büyük önem ar z etmektedir. Çin, tekstil kimyasalları sektörü, ülkenin tekstil ve hazır giyim sektöründeki gelişmelere paralellik göstermektedir. Çin’in yıllık tekstil kimyasalları üretimi 6000 ton civarındadır. Ancak bu üretim iç talebi karşılamamaktadır. Pazarda 15 000 çeşit tekstil kimyasalı kullanılmaktadır. Bunların 1200 çeşidi Çin menşelidir. Özellikle yüksek kaliteli kimyasallar ithal edilmektedir. Pazarda 1000’in üzerinde tekstil kimyasalları üreticisi faaliyet göstermektedir. Bunları üç kategoride sınıflandırabiliriz: Amerikalı Hunstman, Alman BASF, İsviçreli Clariant ve Dymatic ve Transfar gibi uluslararası firmalardır ve bu uluslararası firmalar pazara hem en kaliteli hem de en pahalı ürünleri tedarik etmektedirler. Toplam pazarın %10’unu sahiptirler. Pazara orta kalitedeki ürünlerin tedarikini yapan firmaların çoğu yerli üreticilerdir. Bunlar pazardaki en eski üreticilerdir ve çok iyi üne sahiptirler. Bu firmalar Shanghai Tiantan ve Beijing CTATex gibi firmalardır. Bu firmaların yanı sıra pazara daha düşük kalitedeki ürünleri sunan birçok küçük yerli üretici de bulunmaktadır. Söz konusu firmalar toplam pazarın % 50’sini oluşturmaktadır. Pazarda tekstil kimyasallarının %60’ı Jihangsu, Zhejiang ve Guandong şehirlerinde ve %13’ü Shanghai, %10 Shandong ve %7’si Fujian’da üretilmektedir. Çin dünya tekstil kimyasalları ithalatında 1. sıradadır ve dünya ithalatındaki payı %18’dir. 2008 yılında 130 milyon dolarlık tekstil kimyasalları ithalatı gerçekleştirmiştir. Aynı yıl Türkiye’nin Çin’e yapmış olduğu tekstil kimyasalları ihracatı %15 artışla 18 milyon dolar olmuştur. Pazarın başlıca tedarikçileri Almanya (%23), İtalya (%13), Türkiye (%12.5), Hindistan (%7), Güney Kore (%5.2), İspanya (%5.2), Tayvan (5.1), Fransa (4.9), Hollanda (3.8) ve Güney Afrika (2.8)’dır. Uzmanlara göre önümüzdeki süreçte en büyük talebin finisaj ürünlerinde olacağı tahmin edilmektedir. Özellikle çevreyle dost ürünlerin talebinin daha yüksek olması beklentisi bulunmaktadır. Ayrıca ülkenin boyama ve baskı teknolojilerinde çeşitli sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların çözümüne katkı sağlayacak ürünler için de pazarda önemli şansın bulunduğu düşünülmektedir.
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 9 YARARLI ADRESLER T.C. Pekin Büyükelçiliği Ticar et Müşavirliği, ( Turkish Embassy, Trade Counsellor) Dong Wu Jie 9, Sun Li Tun 100600 Beijing Tel: (86) (10) 65 32 38 46 Fax: (86) (10) 65 32 32 68 Web sitesi : www.turkey.org.cn email: [email protected] Çin Dış Ticaret Ve Ekonomik İşbirliği BakanlığıMOFTEC (MINISTRY OF FOREIGN TRADE & ECONOMIC COOPERATION) Adres : 2 Dong Chang An Avenue Beijing 100731 CHINA Tel : 86.10. 65198114 (Santral) Genel İrtibat Tel :86.10.65198203 Fax: 86.10.65198962, 65002387 Asya İşleri Dairesi (Türkiye ile ilgili Daire) Tel : 86.10.65198743, 65198753, 65198759 Fax : 65198903 Çin Uluslar arası Ticareti Geliştirme KonseyiCCPIT ÇİN ULUSLARARASI TİCARET ODASICCOIC (CHINA COUNCIL FOR THE PROMOTION OF INTERNATIONAL TRADE) (CHINA CHAMBER OF INTERNATIONAL COMMERCE) Adres : 1 Fuxingmenwai Street Beijing 100860 CHINA  Uluslararası İlişkiler Bölümü, Asya İşleri Dairesi Tel : 86.10.68533204, 68523420, 68573556, 68513344 ext.1309, 1308 Fax : 86.10.68511370  Exhibition Department Fax : 68533684, 68511370 Çin Uluslar arası Fuar Mer kezi (CCPIT’ye bağlı kuruluş) (CHINA INTERNATIONAL EXHIBITION CENTRECIEC) Adres : 6 East Beisanhuan Road Beijing 100028 CHINA Tel: 86.10.64664433 (santral), 64671751 Fax: 86.10.64676811  The Overseas Exhibition Department Tel: 86.10.64664433/5012, 5004 Fax: 86.10.64671381  The Exhibition Construction Department Tel: 86.10. 64668603, 69246253 Fax: 86.10.69244277 Kaynakça: Economist Intelligence Unit , Country Rep. Şubat 2010 Economist Intelligence Unit , Country Profile 2009 Economist Intelligence Unit , Country Forecast Report Şubat 2010 Economist Intelligence Unit , Country Risk Şubat Temmuz 2010 DTM Anlaşmalar Genel Müdürlüğü DTM İhracat Genel Müdürlüğü Trademap.com Euromonitor.com İGEME Sektör Uzmanlarının Görüşleri
© İGEME  İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2010 10

Deniz GÜREL (ÇAKIROĞLU)

Related documents

Products

Support

Deniz GÜREL (ÇAKIROĞLU)

Related documents

Add this document to collection(s)

Add this document to saved

Suggest us how to improve StudyLib