Muhasebede Kayıt Yöntemleri Hesap Kavramı Muhasebe

GENEL MUHASEBE
Duran Varlıklar-Mali Duran Varlıklar
Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
DURAN VARLIKLAR
• Duran Varlıklar; Bir yıldan veya bir
normal faaliyet döneminden daha uzun
sürelerle,
işletme
faaliyetlerinin
gerçekleştirilmesi
için
kullanılmak
amacıyla elde edilen ve ilke olarak bir
yılda veya normal faaliyet dönemi
içinde
paraya
çevrilmesi
veya
tüketilmesi öngörülmeyen varlıkları
kapsar.
DURAN VARLIKLAR
22. TİCARİ ALACAKLAR
23. DİĞER ALACAKLAR
24. MALİ DURAN VARLIKLAR
25. MADDİ DURAN VARLIKLAR
26. MADDİ OLMAYAN DURAN
VARLIKLAR
27. ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
28. GELECEK YILLARA AİT GİDERLER
VE GELİR TAHAKKUKLARI
29. DİĞER DURAN VARLIKLAR
UZUN VADELİ ALACAKLAR
• Uzun vadeli alacaklar ile ilgili
muhasebe ilke ve politikaları, dönen
varlıklar
bölümünde
anlatılan
alacaklar ile ilgili politikalara uygun
olarak yürütülür.
• Tek
farklılık
bu
alacakların
vadelerinin bir yıldan daha uzun
olmalarıdır.
UZUN VADELİ TİCARİ
ALACAKLARIN TÜRLERİ
UZUN VADELİ DİĞER
ALACAKLARIN TÜRLERİ
MALİ DURAN VARLIKLAR
• Uzun vadeli amaçlarla veya yasal
zorunluluklar nedeniyle elde tutulan uzun
vadeli menkul kıymetlerle ve paraya
dönüşme niteliğini kaybetmiş menkul
kıymetler bu grupta izlenir.
• Ayrıca, diğer bir işletmeye veya bağlı
ortaklığa ortak olmak amacıyla edinilen
sermaye payları da bu grupta yer alan
hesaplara kaydedilir.
MALİ DURAN VARLIKLAR
• Menkul kıymet yatırımları, işletmenin amacına
göre, kısa ve uzun vadeli yatırımlar olarak iki
grup altında toplanabilir.
– Kısa vadeli yatırımlar : Fon fazlasını
değerlendirmek
için
yapılan
spekülatif
yatırımlardır.
– Uzun vadeli yatırımlar : Yatırım yapılan işletme
ile mevcut iş ilişkilerini ya da ticari ilişkileri
korumak, kolaylaştırmak veya daha ileri
götürmek, yönetimde söz sahibi olmak veya
yönetimini kontrol altına almak amacıyla
yapılan yatırımlardır.
MALİ DURAN VARLIKLAR
• Kısa vadeli yatırımlar Menkul Kıymetler grubunda,
uzun vadeli amaçlarla elde edilen yatırımlar ise
Mali Duran Varlık grubunda muhasebeleştirilir.
• Vade sonuna kadar elde tutulacak ve en az bir yıl
içinde elden çıkarılmayacak olan menkul kıymetler
mali duran varlık grubunda muhasebeleştirilir.
• Uzun vadeli menkul kıymet yatırımları, kendi
arasında yatırımın büyüklüğüne yani işletme’nin
yatırım yapılan işletme üzerindeki etki derecesine
göre tasnif edilebilir. Etki derecesinin tespitinde
“önemli etki” ve “kontrol gücü” kavramları önem
kazanmaktadır.
MALİ DURAN VARLIKLARIN
TÜRLERİ
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
Bağlı Menkul Kıymetler
Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)
İştirakler
İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-)
İştirakler Sermaye Payları Değer Düşükl. Karşılığı (-)
Bağlı Ortaklıklar
Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-)
Bağlı Ortaklıklar Serm. Payl. Değer Düş. Karşılığı (-)
Diğer Mali Duran Varlıklar
Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı (-)
MALİ DURAN VARLIKLARIN
TÜRLERİ
MALİ DURAN VARLIKLAR
• Önemli etkinlik ve kontrol gücünün var olup
olmamasına göre uzun vadeli yatırımlar bağlı
menkul kıymetler, iştirakler ve bağlı ortaklıklar
olarak bölümlendirilir.
• Yatırım yapılan işletme üzerinde işletmenin
önemli etkinliğinin bulunması durumunda, söz
konusu yatırım iştirak olarak, kontrol gücünün
bulunması halinde ise bağlı ortaklık olarak
adlandırılır.
MALİ DURAN VARLIKLAR
• İşletme’nin yatırım yaptığı işletme üzerinde ne
kontrol gücünün ne de önemli etkisinin
bulunmadığı durumlarda, söz konusu hisse
senedi yatırımı bağlı menkul kıymet olarak
adlandırılır.
• Ayrıca, hisse senedi dışında kalan ve uzun
vadeli amaçlarla veya yasal zorunlulukla veya
paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde
tutulan menkul kıymetler de, bağlı menkul kıymet
olarak adlandırılır.
• Vade bitimine kadar elde tutulacak menkul
kıymetlerden vadesi 12 ayı aşanlar da bağlı
menkul kıymetler kapsamında yer alır
MALİ DURAN VARLIKLARIN
ALIŞ MALİYETLERİ
• Finansal duran varlık yatırımları, elde edildiklerinde
edinme değeri ile kayıtlara alınır. Edinme bedeli
alış değerini ifade eder.
• Satın alma fiyatıyla birlikte satın almayla ilgili
ödenen komisyon, harç, damga vergisi ve banka
harcı gibi giderler, menkul kıymetin maliyet
bedeline dahil edilebilir. Ancak, diğer olağan gider
ve zararlar grubundaki ilgili hesaba doğrudan gider
de yazılabilir. Genelde, bu tür giderler, diğer
faaliyetlerden olağan gider ve zararlar grubundaki
hesaplarda muhasebeleştirilir.
MALİ DURAN VARLIKLARIN
DEĞERLEMESİ
• İştiraklere yapılan yatırımlardan
önemli
etkinlik
taşıyan
iştirakler, özkaynak yöntemiyle
muhasebeleştirilir.
• Önemli
etkinlik
taşımayan
yatırımlar maliyet yöntemiyle
muhasebeleştirilirler.
MALİ DURAN VARLIKLARIN
DEĞERLEMESİ
• Özkaynak yönteminde, maliyet bedeli, yatırım
yapılan ortaklığın özkaynağından işletmenin payına
düşen kısmı gösterecek şekilde, artırılır veya azaltılır.
• Bu işlem yapılırken, ana ortaklığın payına düşen net
kâr veya zarar gelir tablosunda, diğer özkaynak
kalemlerindeki artışlar ise niteliklerine göre sermaye
yedeklerinin ilgili hesabında gösterilir.
• Yatırım yapılan ortaklıktan alınan kâr payları iştirak
tutarından düşülür.
• Özkaynak yönteminde, iştirakin mevcut olan en son
finansal tabloları kullanılır.
MALİ DURAN VARLIKLARIN
DEĞERLEMESİ
• İşletme, bağlı ortaklık niteliğinde bir yatırıma
sahip olduğunda, kendi ile bağlı ortaklığın
konsolidasyon yöntemi uygulamak suretiyle
varlıklar, yabancı kaynaklar, özkaynaklar, gelir
ve kârlar ile gider ve zararlarını bir bütün olarak
gösteren, konsolide bilanço, konsolide gelir
tablosu ve bu tabloların eki diğer finansal
tabloları düzenler.
• İşletme,
konsolidasyon
öncesi
finansal
tablolarında bağlı ortaklıkları özkaynak yöntemi
ile muhasebeleştirir.
240- BAĞLI MENKUL
KIYMETLER
• İştiraklerdeki sermaye payları hesabında aranan asgari
yüzdeleri (min. %10) taşımadığı için iştirakler
hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde
tutulması amaçlanan hisse senetleri ile hisse senetleri
dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal
zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği
kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetler bu
hesapta izlenir.
İşleyişi :
• Bu menkul kıymetler elde edildiğinde veya bu gruba
devredilmesi gerektiğinde “240- Bağlı Menkul
Kıymetler Hesabı”na borç; elden çıkarıldığında bu
hesaba alacak kaydedilir.
241-BAĞLI MENKUL
KIYMETLER DEĞER
DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
• Bağlı menkul kıymetler; borsa veya piyasa
değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak
değer azalması olduğu tespit edildiğinde; ortaya
çıkacak zararların karşılanması amacı ile
ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
• Dönen varlıklar grubundaki “119- Menkul
Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı”nda
açıklanmıştır.
242- İŞTİRAKLER
• İşletmenin, doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin
yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine
katılmak üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık
paylarının izlendiği hesaptır. İştirakler hesabı, bir
ortaklıktaki en fazla % 50 oranında olan sermaye payları
veya oy haklarının izlenmesinde kullanılır.
• İştirak
edilen
ortaklıklarda
iştirak
ilişkisinden
bahsedebilmek için sermaye payı dikkate alınmaksızın
sahip olunan oy hakkı veya yönetime katılma hakkının en
az % 10 oranında bulunması gerekir.
İşleyişi :
• İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya
hisse senedi edinildiğinde hesaba borç, elden
çıkarılmalarında alacak kaydedilir.
243- İŞTİRAKLERE SERMAYE
TAAHHÜTLERİ (-)
• İştiraklerle ilgili sermaye taahhütlerinin
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
• İştirak
için
sermaye
taahhüdünde
bulunulduğunda “242- İştirakler Hesabı”
karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt
yerine getirildikçe de hesaba borç
kaydedilir.
244-İŞTİRAKLER SERMAYE
PAYLARI, DEĞER
DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
• İştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya
da önemli ölçüde meydana gelen azalmalarının izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
• Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları “654Karşılık Giderleri Hesabına” gider kaydı suretiyle bu
hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan iştirak
payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün
gerçekleşmemesi halinde ise “644- Konusu Kalmayan
Karşılıklar Hesabı”na gelir kaydı suretiyle hesaba borç
kaydedilir.
245- BAĞLI ORTAKLIKLAR
• İşletmenin doğrudan veya dolaylı yüzde 50
oranından fazla sermaye ya da oy hakkına veya
en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme
hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye
paylarının izlendiği hesaptır. Bağlı ortaklığın
sahipliğinin
belirlenmesinde
yukarıdaki
kıstaslardan, yönetim çoğunluğunu seçme hakkı,
esas alınır.
İşleyişi :
• Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde
bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde
hesaba
borç,
ortaklık
paylarının
elden
çıkarılmasıyla alacak kaydedilir.
246-BAĞLI ORTAKLIKLARA
SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)
• Bağlı ortaklıklarla ilgili sermaye taahhütlerinin
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
• Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde
bulunulduğunda “245- Bağlı Ortaklıklar
Hesabı” karşılığında bu hesaba alacak,
taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç
kaydedilir.
247-BAĞLI ORTAKLIKLAR
SERMAYE PAYLARI DEĞER
DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
• Bağlı ortaklığa iştirak paylarının borsa veya piyasa
değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen
değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
• Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları, “654Karşılık Giderleri Hesabı”na gider kaydı suretiyle bu
hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan bağlı
ortaklık sermaye payı elden çıkarıldığında veya değer
düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise “644Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı”na alacak kaydı
suretiyle hesaba borç kaydedilir.
ÖRNEK 240-1
• Hastanemiz, 500.000 TL sermayesi olan Z Görüntüleme A.Ş.’nin
sermayesinin %6’sını temsil eden hisse senetlerine uzun vadeli
ortaklık amacı ile yatırım yapmıştır. Hisse senetlerini 03.11.2014
tarihinde 50.000 TL’ye satın almıştır. Satın alınan hisse senetleri için
5.000 TL komisyon ödenmiştir.
03.11.20134
BORÇ
ALACAK
x1
240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER
653 KOMİSYON GİDERLERİ
50.000,00
5.000
100 KASA
(UV. Hisse senedi alımı)
55.000,00
ÖRNEK 242-1
• 02.09.2014 tarihinde 100.000 TL sermaye ile kurulan ABC Medikal
A.Ş.’ye %20 hisse ile ortak olunması tahhahüdünde bulunulmuştur
aynı gün sermaye taahhüdünün 1/3’ü şirketin banka hesabına
nakden yatırılmıştır.
02.09.2013
4
BORÇ
ALACAK
x1
242 İŞTİRAKLER
20.000,00
243 İŞTİRAKLER SERMAYE TAAHHÜTLERİ
20.000,00
(ABC Medikal A.Ş.'ye ortak olunması)
4
x2
02.09.2013
243 İŞTİRAKLER SERMAYE TAAHHÜTLERİ
100 KASA
(1/3 Taahhütün yerine getirilmesi)
6.650,00
6.650,00
ÖRNEK 242-1
• Hastanemiz, sermayesi 400.000 TL olan X Görüntüleme A.Ş.’nin
100.000 TL nominal bedelli hisse senetlerini 50.000 TL nakit 70.000
TL sermaye taahhüdü karşılığında 21.04.2014 tarihinde satın
almıştır.
21.04.2014
ÖRNEK 243-1
• X Görüntüleme A.Ş.’den 24.06.2014 tarihinde alınan bir apel çağrısı
ile iştirak sermaye taahhüdümüzden 20.000 TL tutarındaki bir kısmın
30.09.2014 tarihinde ödeneceği bildirilmiştir.
• Ödeme vadesinde banka kanalı ile yapılmıştır.
24.06.2014
30.09. 2014
ÖRNEK 244-1
• 31.12.2014 tarihinde X Görüntüleme AŞ hisse
senetlerinin borsa değerin 90.000 TL.ye düştüğü ve
düşüşün önem arz ettiği tespit edilmiştir.
31.12.2014
ÖRNEK 242-2
• X Görüntüleme AŞ hisse senetlerimiz 28.02.2015 tarihinde 130.000
TL.ye satılmış, sermaye taahhüdü üzerindeki net satış bedeli banka
kanalıyla tahsil olunmuştur.
• Satış işlemi için bankaya 1.400 TL komisyon gideri ödenmiştir.
28.02.2015
28.02.2015