EMETİK ve ANTİEMETİK İLAÇLAR

EMETİK ve ANTİEMETİK İLAÇLAR
Bulantı ve Kusma :

Bulantı ve kusma, tek sözcükle emezis diye adlandırılır. Emezis bir hastalık değil,
çeşitli hastalıkların semptom ve işaretlerinden biridir. Bir savunma mekanizmasıdır.
Emezisin başlıca fizyolojik fonksiyonu toksik ve zararlı maddelerin oral yol ile
alınımından sonra vücuttan uzaklaştırılmasıdır. Birçok stimulus emezise neden olabilir.

Kusma, mide ve ince barsağın üst kısmının içeriğinin diyafragma ve karın kaslarının
kasılması sonucu ağız yolundan boşalmasıdır. Kusmaya çoğu kez, özellikle bulantı
eşlik eder.
Kusma sırasında epiglottis larenksi kapatır, solunum durur ve kardia sfinkteri açılır.
Refleks bir mekanizmadır.
Öğürme: Çizgili kasların kasılması ve bu sayılan olaylar mide içeriği boşalmaksızın da
oluşabilir.
Regürjitasyon: Bazan mide içeriği, çizgili kaslarda bir kasılma olmadan da ağıza
gelebilir




EMETİK İLAÇLAR



Ağızdan alınan maddelerle meydana gelen akut zehirlenmelerin tedavisi gibi kısıtlı bir
amaçla hastayı kusturmak için kullanılırlar.
Ayrıca birçok ilacın (özellikle oral yoldan alındığında) bir yan tesir olarak ortaya çıkan
zayıf ve bazen güçlü emetik etkisi vardır.
Emetik ilaç olarak apomorfin ve ipeka kullanılabilir
Apomorfin :










Kemoreseptör triger zonda bulunan dopaminerjik (D2) reseptörleri aktive eder.
Emetik dozlarda damar düz kas hücrelerindeki dopamin reseptörlerini uyarmaz.
Erişkinde 0.1 mg/kg, s.k., çocuklarda 0.066 mg/kg, s.k. enjekte edilir. Genellikle 5-10
dakika içinde kusmaya neden olur.
İlaçtan önce hastaya 200-300 ml su içirilirse, kusturucu etkisi daha güçlü olur.
Kusma oluşmadığı takdirde yarım saat sonra ikinci bir doz enjekte edilebilir, fakat
tavsiye edilmez.
Özellikle çocuklarda, ipeka’dan daha toksiktir.
SSS depresyonuna neden olabilir. Bazan şiddetli ve uzun süren kusmalara neden
olur.
Sedatif-hipnotik ilaçların ve alkolün depresan etkilerini potansiyalize eder.
Nöroleptik ilaçlarla, morfin ve diğer opioidlerle zehirlenenlerde kusma oluşturmaz.
SSS’ni deprese edici etkilerini engellemek için (nadiren gerekir), narkotik antagonist
olan nalokson (0.01 mg/kg, i.v., i.m. veya s.k.) verilir.
İpeka :










Cephaelis ipecacuanhae bitkisinin kurutulmuş kök veya rizomlarından elde edilen
bitkisel bir drogdur
Toz, ekstre, şurup, tentür şeklindeki standardize ipeka preparatları kusturucu ve
ekspektoran olarak kullanılır
Mide mukozasını irrite eder
Emetik etkisi içindeki alkaloid, emetin’e bağlıdır
15-20 ml ipeka şurubu genellikle 15-20 dakika içinde kusma meydana getirir
İlaç verilmeden önce 1-1.5 bardak (200-300 ml) su içirilmelidir
30 dakika içinde kusma olmazsa ikinci bir doz daha verilebilir
İkinci dozdan sonra kusma olmamışsa, mutlaka mide yıkanmalıdır. Absorbe
edildiğinde, ipeka kardiyotoksiktir
SSS’ni deprese edebilir; fakat depresyon apomorfin’in yaptığına göre daha hafiftir
Erişkinlerde: 20 ml
1-12 yaş arası çocuklarda: 15 ml
9-12 aylıklarda: 10 ml
6-8 aylıklarda: 5 ml
Çocuklarda sadece hastanede kullanılmalı

Bilhassa çocuklarda, apomorfin’e tercih edilir
Emeziste rolü olduğu düşünülen reseptörler ve nörotransmiterler :

Beyinde kusma ile ilgili olduğu düşünülen birçok reseptör ve nörotransmiter bulunur,
herbirinin emezis’te bir rolü olabilir. Gastrointestinal kanalda bulunan periferik
reseptörler de emeziste rol oynayabilir. Nörotransmiterler arasında histamin,
asetilkolin, dopamin, noradrenalin, adrenalin, 5-hidroksitriptamin (5-HT) ve P maddesi
bulunur. Herbirinin reseptör antagonistlerinin anti-emetik etkiye sahip olduğunun
gösterilmiş olması bunların emezisteki rolünü destekler.
Bulantı ve kusmanın ana nedenleri :
İlaçlara bağlı
Kanser kemoterapisi
Opiatlar
Nikotin
Antibiyotikler
Radyoterapi
Vestibüler sistem rahatsızlıkları Hareket hastalığı
Meniere hastalığı
Endokrin nedenler
Gebelik
Enfeksiyonlar
Gastroenterit
Viral labirintitis
Kafa içi basıncının artması
Kanama
Post-operatif
SSS ile ilgili nedenler
Menenjit
Anestezikler
Analjezikler
Prosedüre bağlı
Beklentisel
Migren
Bulimia nervosa
Antiemetik İlaçlar :
Sınıf
İlaç
Antikolinerjikler
skopolamin (L-hyosin)
Antihistaminikler
Kanabinoidler
sinarizin
siklizin
prometazin
metoklopramid
domperidon
droperidol (2001’de kaldırıldı)
haloperidol
nabilon
Kortikosteroidler
deksametazon
5-HT3 reseptör antagonistleri
granisetron
ondansetron
tropisetron
Dopamin antagonistleri
Skopolamin :





Parasempatolitik alkaloid
Taşıt tutmasının önlenmesi için kullanılır
Beyin sapında vestibüler yolaklar üzerinde yer alan kolinerjik sinapsları bloke eder
Tasarlanan seyahatten bir saat önce alınır. Doz 0.1-0.6 mg, oral yoldan
TTS preparatı uzun yolculuklarda, seyahatten 4-6 saat önce postauriküler olarak
uygulanır
Antihistaminik İlaçlar :





Taşıt tutması, Meniere sendromu
Vertigo (Bazen emezisle birlikte olur)
Gebelik bulantı, kusmaları
Postoperatif kusmalar
Toksinlere, radyasyona ve antineoplastiklere bağlı bulantı, kusmalar
Antidopaminerjik İlaçlar :






CTZ’daki dopamin reseptörlerini antagonize ederler
Vertigo ve taşıt tutmasını önleyemezler (bulantı, kusma meydana gelmişse bunu
giderebilirler)
Gebelik kusmalarında etkili olmalarına rağmen ciddi yan tesirleri nedeniyle
önerilmezler
Postoperatif bulantı, kusmalar
Toksinlere ve radyasyona bağlı emezis
Kanser kemoterapisine, gastrointestinal bozukluklara ve üremi’ye bağlı bulantı,
kusmalar
Trimetobenzamid hidroklorür:

Oral yoldan verildiğinde absorpsiyonu bireyler arasında fazla değişkenlik gösterir
3-4 x 250 mg/g, oral
3-4 x 200 mg/g, i. m. (çocuklarda kullanılmamalı) veya supozituvar şeklinde rektal yoldan


Yan tesirleri: Uyuşukluk hali, baş dönmesi, diyare, ekstrapiramidal reaksiyonlar
Epilepsili, parkinsonlu, feokromositomalı hastalarda ve çocuklarda Reye sendromunda
kullanılmamalıdır
Metoklopramid:
















SSS’de ve periferde dopamin D2 reseptörlerini bloke ederek CTZ’yi inhibe eder
Mide-barsak çeperindeki kolinerjik sinir uçlarından ACh salıverilmesini ve muskarinik
reseptörlerin ACh’e duyarlığını artırır
Kolinerjik sinir uçlarında bulunan ve ACh salıverilmesini frenleyen serotonin 5-HT3
reseptörlerini bloke ederek ACh salıverilmesini artırır
Kolinomimetik özelliği vardır
Gastrointestinal motiliteyi artırır
Midenin boşalmasını hızlandırır
Özofagusun peristaltik kontraksiyonlarını güçlendirir
Özofageal sfinkterin tonusunu artırır, regürjitasyonu zorlaştırır
Serotonin 5-HT4 reseptörlerini stimüle eder
Ağız yolundan verildiğinde, karaciğerden ilk-geçiş eliminasyon hızının bireyler
arasında fazla değişkenlik göstermesine bağlı olarak biyoyararlanım problemi vardır
Gebeliğin ilk 3 ayında kullanılmamalıdır
Gebeliğin ikinci trimestrinde belirginleşen gastroözofageal reflükse bağlı yanmanın
tedavisinde yararlı olabilir
Kronik reflüks özofajitinin tedavisi için kullanılabilir
Migren nöbeti sırasındaki emeziste kullanılabilir
Mide atonisinin tedavisinde (örneğin, vagotomiden sonra) kullanılabilir
Doz: 4 x 10 mg/g, oral
10 mg, i.m., i.v.


Yan tesirleri: Uyuşukluk, parkinson-benzeri tremor ve rijidite, distonik reaksiyonlar
(fasiyal spazm, tortikolis), akatisia
Kontrendikasyonlar:
Epilepsi, feokromositoma
Glukokortikoidler :





Kanser kemoterapisine bağlı emeziste
Klasik antiemetiklere cevap vermeyen olgularda
Yüksek dozda ( i.v. inj. veya i.v. inf.)
Deksametazon
Metilprednizolon
5-HT3 Antagonistleri :






Sitotoksik ilaçlara ve radyasyona bağlı emezis
Birlikte deksametazon verilmesi etkinliği artırmaktadır
En sık görülen yan tesirleri başağrısı ve konstipasyondur
Granisetron; 3x3mg/g, yavaş i. v. inj.
Ondansetron; 3x8 mg/g, oral veya 8 mg yavaş i.v. inj.
Tropisetron; 5 mg i.v. inf., veya 5 mg/g, oral

Antineoplastik ilaçlara bağlı 3 tür emezis ayırt edilir:
1) Akut emezis: 24 saat içinde ortaya çıkar. 5-HT3 reseptör antagonistleri esas olarak bu
tip emezisi önlerler
2) Gecikmiş (delayed) emezis: Genellikle 2. ve 3. günde ortaya çıkar. 5-HT3 reseptör
antagonistleri bu tip emezis üzerinde pek etkili değillerdir
3) Beklentisel (Anticipatory) emezis: Antineoplastik ilaçlarla birkaç kür yaptıktan sonra,
ilacın yaptığı ruhsal koşullandırmaya bağlı olarak ortaya çıkar. 5-HT3 antagonistleri
koşullandırmayı ortadan kaldırarak bu tür emezisi önleyebilirler
Kanabinoidler :




Sitostatiklere bağlı bulantı, kusmalarda
Esrar (marihuana)’ın etkin maddesi olan tetrahidrokanabinol (THC)’ün sentetik
türevleri
Dronabinol: 5 mg/m2, oral
Nabilon: Oral
Bulantı ve Kusma Tedavisi
Bulantı ve kusması olan bir hastada şu noktalar gözönünde bulundurulmalıdır:




Mümkünse altta yatan nedenin saptanması ve eliminasyonu
Altta yatan neden elimine edilemiyorsa semptomların kontrol altına alınması
Yüksek risk altındaki hastalarda bulantı ve kusma tedavisi için birden fazla antiemetik
ilaç kullanılabilir
Su ve elektrolit dengesinin düzeltilmesi