Kas Doku - Histoloji Bölümü
advertisement
Atatürk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı KAS DOKU *İskelet Kası *Kalp Kası *Düz Kas Doç. Dr. Nejdet ŞİMŞEK • • KAS DOKU Uzayıp kısalmaları nedeniyle kas dokunun hücrelerine Miyosit yerine genellikle Fibra muskularis adı verilir Sitoplazmaları sarkoplazma, membranlarına sarkolem denilmektedir. Memelilerde ve kanatlılarda 3 tür kas doku vardır Kas telleri primer gruplar yaparlar, her demetteki kas tellerinin etrafını saran bağ dokuya endomizyum, demetlerin etrafını saran bağ dokuya perimizyum adı verilir. Tüm kas demetlerini saran bağ dokuya ise epimizyum denilmektedir. Bir kas teli: aktin ve miyozin miyofilamanların oluşturduğu miyofibril adı verilen iplikçiklerin bir araya gelmesiyle meydana gelir. 1- İskelet kası dokusu • Kas telleri enine çizgililik gösterir • Hayvanlarda 12-15 cm arasındadır. • Çok çekirdeklidirler. • Çekirdekler sarkolemin altındadır. • Kuşlarda ortada yerleşmiş çekirdekler olabilir • Kaslardaki bu enine çizgililiği miyofibriller sağlar Kas tellerinin arası bol miktarda damarlar ile bağ doku içermektedir. Miyofibrillerin açık ve koyu görünen bölgeleri vardır Bu bölgelere band adı verilir. Açık olan bandlara izotrop band I bandı Koyu görülen bandlara anizotrop A bandı denir. I bandının ortasında Z bandı, A bandının ortasında H bandı H bandının ortasın da da M bandı bulunur. • EM olarak H bandının ortasında kontraktil olmayan miyomesin flamanlarına rastlanır (M bandı). • Bir kas telindeki aynı türdeki filamanların aynı hizada kalmasını sağlayan Desmin flamanları mevcuttur. • Bu filmanlar komşu miyofibrilleri Z bandları hizasında bağlayarak bir bütünlük oluşturur. Picrosirius–polarized light (PSP) stain. • 2 Z bandı arasındaki kısma, bir kontraksiyon ünitesi yada Sarkomer denir. • Miyozin filamanları sadece A bandlarında bulunurken aktin filamanları hem A hem de İ bandında yer alırlar. • A bandının kenarları hem miyozin hem aktin içerirken ortası sadece miyozin içerirmektedir. (H bandı). • İstirahat halinde iken bandların kalınlıkları birbirine eşit sayılır • Kasılma durumunda A bandı değişmezken I bandı azalır, • tam kontraksiyond a I bandı kaybolur. Kas tellerinin kontraksiyonu miyozin filamanlarının aktin filamanlarını kendi aralarına doğru çekmesiyle gerçekleşir. Bir kas çekilip uzatılırsa buna direnç gösterir ve çekilme bitince eski halini alır. Bunu sağlayan M bandı hizasından başlayıp, I bandına geçen ve Z membranlarına kancalanan Titin flamanlarıdır. • İskelet kas tellerinde sarkoplazma; mitokondriyondan çok zengindir, glikojen, yağ ve oksijeni bağlayıcı özellikteki miyoglobulin de içermektedir. • İskelet kasları motor sinirlerce innerve edilir. • Bu sinirlerin kas telleri yüzeyinde dallanmış uçlarının son kısımlarına Motor son plaklar denir. Morfolojik özelliklerine göre iskelet kasları 3 e ayrılır A-Beyaz kaslar B-Kırmızı kaslar C-intermedyer (orta) kaslar • • • • • • • • • A- Beyaz kaslar Miyoglobulin az B-Kırmızı kaslar • Miyoglobulin çoktur • Damarlar çoktur • İnce çaplıdır • Miyofibriller bir araya gelerek Cohnheim alanları oluştururlar • Mitokondriyondan zengindirler, yakıt maddesi olarak lipidleri aerobik yolla parçalayarak kullanırlar • Çok uzun süre kasılıp uzayabilirler. Çok güçlü fakat Çabuk yorulan kaslardır, kısa süreli kasılma yaparlar. • Göçmen kuşlarda bol miktarda bulunan kas türüdür Tavukların gögüs kasları beyaz kaslardandır. • Memelilerin ekstremiter kasları da kırmızı kaslardandır • Z bandları daha kalın ve düzensizdir • Kas telleri üzerinde bir çok noktada motor son plaklar bulunur. Kas telleri etrafında damarlar az Kas telleri kalın çaplıdır Miyofibriller tek tek ve eşit aralıklarla yerleşerek kas tellerini oluşturur Mitokondriyonca fakirdirler, yakıt maddesi olarak glikojeni aerobik yolla privata, privatıda aneorobik yolla laktata parçalayarak kullanırlar Z bandları ince ve düzenlidir Bu kaslarda motor plaklar sadece 1-2 noktada bulunur. Buradan anastomozlaşarak son noktaları oluştururlar Kırmızı Kas tellerinin bir araya gelerek oluşturdukları topluluklara Cohnheim alanları adı verilir. Fizyolojik olarak kas telleri Twitch ve tonik teller olarak 2 ye ayrılır • Twitch tellerde tek bir uyarımla kontraksiyon şekillenir • Tonik tellerde arda arda seri uyarımlarla kontraksiyon oluşur. • Kontraksiyon hızına göre slow ve fast Twitch kaslar olarak 2 ye ayrılır • Amfibialarda ve reptillerde rastlanan kaslardır • Kırmızı kaslar Slow Twitch kas grubuna gire • Yavaş kasılmalarına rağmen • uzun süre kasılma devam eder. • Beyaz kaslar Fast Twitch kas grubundandır İskelet kas tellerini örten sarkolem, kas telleri boyunca bir çok noktadan tellerin içine doğru invaginasyon yaparak uyarımların derinlere kadar ulaşmasını sağlayan enine tubulusları şekillendirirler Enine tubuluslar memelilerde bir sarkomerde 2 adet kurbağalarda 1 adet olarak yerleşmişlerdir. • Sarkoplazmik retikulumun bir bölümü miyofibrillerin aralarında boyuna seyreden tüpcükler halindedir. • Özellikle H bandı hizasında anastomozlaşarak miyofibrilleri çepe çevre sararlar. • Sarkoplazmik retikulumun diğer bölümü enine tubuluslara paralel seyirli olup geniş sisternler oluştururlar. Bunlara terminal sisternler denir. • Boyuna seyreden tüpcükler bu sisternlerde sonlanırlar • Enine tubuluslar 2 yanındaki terminal sisternlerle bir sistem oluştururlarki buna triyad adı verilir. • Özellikle yavaş çalışan kaslarda 1 adet terminal sister içerir ki buna da diyad denilmektedir. • Triyad içeren kaslar daha hızlı kontraksiyon yapan kaslardır. İskelet kaslarında kontraksiyon • Sinir sonları sinaptik vezikül adı verilen içerisinde bol miktarda asetil kolin içeren küçük veziküller içerir. • Aksonlarla sinir sonlarına gelen uyarımlar sinir sonunu örten presinaptik pembranların geçirgenliğini artırırlar. • Membranlardaki Ca iyonu kolaylaştırlımış difüzyonla sinir sonuna bol miktarda geçer • Ca etkisiyle asetil kolin kas teli ile sinir telini ayıran aralığa(sinaps aralığına) dökülür. • Kas teli membranı (post sinaptik membran) uyarılır. • Kontraksiyonun sona ermesini ise asetil kolin esterazın asetil kolini durdurması ile sağlanır • Uyarımda asetil kolin sinaps aralığına dökülünde membran geçirgenliği artar • Kendilerine has reseptörlere bağlanan asetil kolin mebranlardan Na kanlalarının açılması gerçekleşir. • Memranlardan kas tellerine Na iyonu geçişi başlar, postsinaptik membran depolarize edilir. • Uyarımlar kas tellerine enine tubuluslarla dalgalar halinde ulaşır. • Kas tellerine geçen uyarımlar sarkoplazmik retikulum keseciklerinden Ca iyonlarının çıkmasına • aktin ve miyozin flamanları arasına geçmesine neden olur. • Ve kontraksiyon şekillenir KALP KASI DOKUSU • • • • Tek çekirdeklidir, çekirdekler hücrenin merkezinde yer alır. interkalat diskler ve kollateral bağlar içerir, hücreler peşpeşe birbiri ile bağlıdırlar, aktin ve miyozin filamanlıdır, çizgili olmasıyla iskelet kaslarına benzerler • Kas tellerin birbirine bağlandıkla rı yerler interkalat diskler olarak tarif edilir • Bu bağlantı yerleri aynı zamanda uyarımların hücreden hücreye geçişini de sağlar En belirgin interkalat diskler Muskulus Papillariste yer alır Sarkolemma enine tubulus oluşturur. Ancak tipik terminal sisternler gelişmemiştir Triyadlar yerine diyadlar vardır • Triyatlar iyi gelişmediği için sarkolem Ca depo eden kaveolalar şekillendirmiştir. • Kalbin uyarımı sino atriyal ve atriyo ventrikular sistem denilen özel iletim merkezleri vasıtasıyla gerçekleşmektedir. • Uyarım merkezlerinden çıkan kas tellerine His demetleri adı verilir • Kalp kasına yaklaşmış olan daha iri his demeti tellerine de Purkinje telleri adı verilir. Kalp kasında iskelet kasına göre daha fazla damar bulunur Sarkoplazmik retikulumdan pek zengin değildir. mitokondriyondan çok zengindir. Junctional specializations making up the intercalated disk. Fasciae (or zonulae) adherentes (A) in the transverse portions of the disk anchor actin filaments of the terminal sarcomeres to the plasmalemma. Maculae adherentes, or desmosomes (B), found primarily in the transverse portions of the disk, bind cells together, preventing their separation during contraction cycles. Gap junctions (C), restricted to longitudinal portions of the disk—the area subjected to the least stress—ionically couple cells and provide for the spread of contractile depolarization. Düz kas Dokusu • İsteğimiz dışında çalışan kaslardır • boşluklu organların duvarında birkaç adet kas katmanı şeklinde bulunurlar • bu kasların kasılması ile organların lumeni daralır. • Sindirim sisteminde peristaltik hareketlerle besinlerin yer değiştirmesini de sağlarlar • Hücreler mekik şekillidir • Tek çekirdekli ve çekirdek ortadadır • Aktin ve miyozin filamanı içerirler ancak organizasyonlarının farklılığı nedeniyle enine çizgililik göstermezler • En kısaları küçük damarlarda en uzun düz kas hücreleri uteruslarda bulunur. • Gebelik sırasında boylarını 2,5 katına kadar çıkartırlar • Sarkolem kaveolalar yapar Sarkoplazma mitokondriyonlar hariç diğer organelden fakirdir myofibrils,mitochondria (M). collagen fibrils, reticular fibers small unmyelinated nerve (N) Smooth muscle cells relaxed and contracted. Cytoplasmic filaments insert on dense bodies located in the cell membrane and deep in the cytoplasm. Contraction of these filaments decreases the size of the cell and promotes the contraction of the whole muscle. During the contraction the cell nucleus is deformed. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • KAYNAKLAR Banks W.J. Applied Veterinary Histology. 2nd Ed. U.S.A. 1986. Bloom W. and Fawcett D.W. A Textbook of Histology. 12nd Ed. 1975. Demir R. Histoloji ve Hücre Biyolojisi, Palme yayıncılık, 2006. Dellmann H.D. and Eurell J. Textbook of Veterinary Histology. 5nd. Ed.1998: Eurell JAC. Veterinary Histolgy Atlas, 2006. Junqueira, L.C., Carneiro, J. Basic Histology, text & atlas. 11nd Ed. 2005. Kelley D.E., Wood R.L., Enders A.C. Bailey’s Textbook of Microscopic Anatomy. 1984. Moran DT. Rowley J.C. Visual Histology Pavelka M., Roth J. Functional Ultrastructure, 2005. Ross MH.,Kaye KI.,Pawlina W. Histology, A text and Atlas Sağlam M., Aştı RN., Özer A. Genel Histoloji 6. baskı 2001 Tanyolaç A. Özel Histoloji, Yorum Basım Yayın San. Ltd. Şti., Ankara,1999. Young B., Heath J.W. Wheater’s Functional Histology. 4nd Ed. 2000. www.gfmer.ch/Medical_journals/Anatomy_histology.htm www.meddean.luc.edu/LUMEN/MedEd/Histo/frames/histo_frames.html http://image.bloodline.net/category https://histo.life.uiuc.edu/histo http://www.uni-mainz.de/FB/Medizin/Anatomie/workshop/EM/EMAtlas.html http://www.fahrisimsek.com/atlas/index.html
