Muhasebede Kayıt Yöntemleri Hesap Kavramı Muhasebe

GENEL MUHASEBE
Dönen Varlıklar- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım
Maliyetleri
Dönen Varlıklar- Aktif Nitelikli Dönem Ayırıcı Hesaplar
Dönen Varlıklar- Diğer Dönen Varlıklar
Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
YILLARA YAYGIN İNŞAAT
VE ONARIM MALİYETLERİ
170-178 Yıllara Yaygın İnşaat
ve Onarım Maliyetleri Hesabı
• Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri
hesabı, işletmelerin üstlendikleri yıllara yaygın
inşaat ve onarım işlerinin maliyetlerinin proje
bazında izlenmesi için kullanılır.
• 170-178 hesap grubuna projeler bazında
sıralanan yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile
bu
işlerden
tamamlanan
kısımlar
için
düzenlenen hakediş bedellerinin izlendiği 350358 hesap grubu birbirine paralel olarak
düzenlenir.
170-178 Yıllara Yaygın İnşaat
ve Onarım Maliyetleri Hesabı
• Hesabın İşleyişi
• a) Borç
• 1) İşletmenin üstlendiği inşaat ve onarım işleri ile ilgili olarak
740 Hizmet Üretim Maliyeti ve 770 Genel Yönetim Giderleri
hesaplarına kaydedilen giderlerden o inşaat ve onarıma düşen
ortak gider payları, 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma ve 771
Genel Yönetim Giderleri Yansıtma hesaplarının alacağına
karşılık 170-178 hesap aralığında ilgili proje için açılan İnşaat ve
Onarım Maliyetleri Hesabına borç kaydedilir.
• b) Alacak
• 1) 170-178 hesap grubunda projeler bazında oluşturulan “yıllara
yaygın inşaat ve onarım maliyetleri”, işin geçici kabulü
yapıldığında bu hesaba alacak, 622 Satılan Hizmet Maliyeti
Hesabına borç kaydedilir.
179 Taşeronlara Verilen
Avanslar Hesabı
• Taşeronlara verilen avanslar hesabı, yıllara yaygın inşaat ve onarım
faaliyetinde bulunan işletmeler tarafından, taahhüt konusu inşaat ve
onarımın bir kısmının ya da tamamının taşeronlara yaptırılması
durumunda, taşeronlara projeler bazında verilen avansların izlenmesi
için kullanılır.
• a) Borç
• Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla taşeronlara verilen
avanslar bu hesaba borç, avanslardan kesilen damga vergisi 360
Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına, taşerona ödenen tutar ödemenin
şekline göre ilgili hesaba alacak kaydedilir.
• b) Alacak
• Taşeronlara yaptırılan yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla
yapılan ödemelerden mahsup edilen avans tutarları bu hesaba, taşerona
ödenecek tutar ödemenin şekline göre ilgili hesaba, bu ödemeden
yapılan vergi ve fon kesintileri 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına
alacak, taşeronlara yaptırılan hizmetin maliyeti 740 Hizmet Üretim
Maliyeti Hesabına, ödenecek katma değer vergisi 191 İndirilecek Katma
Değer Vergisi Hesabına borç kaydedilir.
AKTİF NİTELİKLİ DÖNEM
AYIRICI HESAPLAR
•
•
İçinde bulunulan dönemde ödenip fakat gelecek döneme ait
olan peşin ödenen giderler ile ileriki dönemlere ait olup da
içinde bulunulan dönemde peşin tahsil edilmiş gelirlerin
izlendiği gruptur.
Bu hesap grubunda yer alan hesaplar:
18 Gelecek Aylara Ait Giderler
ve Gelir Tahakkukları
28 Gelecek Yıllara Ait Giderler ve
Gelir Tahakkukları
180 Gelecek Aylara Ait Giderler
280 Gelecek Yıllara Ait Giderler
181 Gelir Tahakkukları
281 Gelir Tahakkukları
180 (280) Gelecek Aylara Ait
Giderler
• Bu hesapta; peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider
hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait
giderler izlenmektedir. Bu hesaba peşin ödenen giderler
hesabı da denilebilir.
• Muhasebenin dönemsellik kavramı gereğince her dönemin
gelir ve gideri ait olduğu finansal tabloda gösterilmelidir. Bir
gider bir yıl içinde yapılıp diğer dönemleri de kapsar ise diğer
dönemlere düşen giderleri bu dönemde gider yazmak
muhasebenin dönemsellik kavramına aykırı olur.
• İşleyişi: Gelecek döneme ait olduğu halde peşin ödenen
giderler ilgili döneme kadar bekletilip gider yazılana kadar
geçici olarak bekletilmek üzere bu hesabın borcuna kayıt
yapılır. İlgili dönem geldiğinde ilgili gider hesabına borç, bu
hesaba ise alacak kaydedilir.
180 (280) Gelecek Aylara Ait
Giderler
• Gelecek aylara/yıllara ait giderlere ilişkin en belirgin örnek
peşin ödenmiş bir/birkaç yıllık kira gideridir.
• Yıllık maliyet hesaplayan ve mali tablo düzenleyen
işletmeler için
– «Gelecek Aylar» deyimi, işlem tarihi itibariyle bir sonraki bilanço
düzenleme tarihine kadar olan süreyi kapsar.
– «Gelecek Yıllar» deyimi, işlem tarihi itibariyle bir sonraki bilanço
düzenleme tarihinden sonra olan süreyi kapsar.
• Bilanço günü geldiğinde işlem tarihi açısından gelecek ay
olarak görünen giderler cari dönem giderlerine
dönüşmüştür. Gelecek yıl giderlerinden, bir sonraki bilanço
tarihinde gidere dönüşecek kısımlar gelecek ay gideri
durumuna gelir.
180 (280) Gelecek Aylara Ait
Giderler
Olayın Gerçekleştiği Tarih
180 Gelecek Aylara Ait
Giderler Hesabına
kaydedilecek kısım
280 Gelecek Yıllara Ait
Giderler Hesabına
kaydedilecek kısım
15.01.2015 ise
15.02.-31.12.2015 = 10,5
aylık kısma isabet eden
tutar
01.01.2016’den itibaren
tüm aylara isabet eden
tutar
Dönem sonu geldiğinde, Gelecek Aylara Ait Giderler cari
dönem giderlerine dönüşecek ve Gelir Tablosuna
aktarılacaktır. Gelecek Yıllara Ait Giderlerden 12 aylık kısım
(olay yıl içinde bir tarihte bitiyor ise o tarihe kadar olan
kısım) Gelecek Aylara Ait Giderlere aktarılır.
Örnek-180 (280)
• 01.09.2014 tarihinde 480.000 TL’lik çek verilerek ödenen 2 yıllık
hastane binası kira bedeli muhasebe kayıtları;
– 480.000/24=20.000 TL /Ay
– Bu durumda işlem tarihinden bilanço tarihine kadar (9-10-11-12. aylar) 4
aylık kira bedeli 20.000x4=80.000 TL- Gelecek Aylara Ait Giderler
– Diğer 20 aylık kısım 20.000x20=400.000 TL-Gelecek Yıllara Ait Giderler
01.09.2014
01.09.2013
BORÇ
ALACAK
1
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER
103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖD. EMİRLERİ
Verilen Çekler
(2 yıllık kira bedelinin ödenmesi)
80.000
400.000
480.000
Örnek-180 (280)
• Dönem sonunda 31.12.2014 tarihinde, olayın gerçekleştiği
tarih açısından gelecek ay olan giderler cari dönem
giderlerine dönüştüğünden ilgili gider hesaplarına aktarılır.
Gelecek
yıllara
ait
giderlerin
12
aylık
kısmı
(20.000x12=240.000 TL) bir sonraki bilanço dönemine ait
olduğu için Gelecek Aylara Ait Giderler hesabına aktarılır.
31.12.2013
31.12.2014
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
BORÇ
ALACAK
80.000
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
80.000
(Dönedeki kira giderinin maliyet hesaplarına aktarılması)
31.12.2013
31.12.2014
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER
5 yılına ait kira giderinin gelecek aylara ait giderler
(2014
hesabına aktarılması)
240.000
240.000
Örnek-180 (280)
• 31.12.2015 tarihinde ise 240.000 TL Gelecek Aylara Ait
Giderlerden dönem giderlerine, Gelecek Yıllara Ait
Giderler hesabında kalan son 8 aylık gider (20.000x8=
160.000 TL) ise Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabına
aktarılır.
• Kira süresi sonunda da 180 Gelecek Aylara Ait Giderler
Hesabında kayıtlı olan 160.000 TL’lik tutar 740 Hizmet
Üretim Maliyeti Hesabının borcuna aktarılarak peşin
ödenen kira ile ilgili kayıtlar tamamlanmış olur.
Örnek-180 (280)
31.12.2014
31.12.2015
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
BORÇ
ALACAK
240.000
240.000
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
(Dönedeki kira giderinin maliyet hesaplarına aktarılması)
31.12.2014
31.12.2015
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
160.000
160.000
280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER
(2015
6 yılına ait kira giderinin gelecek aylara ait giderler
hesabına aktarılması)
01.09.2015
01.09.2016
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
6 yılına ait önceden ödenen kira giderlerinin
(2015
maliyet hesaplarına aktarılması)
160.000
160.000
181 (281) Gelir Tahakkukları
Hesabı
• (181) İçinde çalışılan dönemde ortaya çıkmış olmakla birlikte
üçüncü kişilerden tahsili ya da bunların adına borç kaydı gelecek
hesap döneminde yapılacak gelirlerin izlendiği hesaptır.
• Muhasebenin dönemsellik kavramı gereğince her dönemin gelir
ve gideri ait olduğu finansal tabloda gösterilmelidir. Dönemsellik
ilkesinin doğal sonucu olarak döneme ait tüm gelir ve giderler
dönem kar/zararında toplanır. Bunun için tüm gelirlerin tahsil
edilmiş veya giderlerin ödenmiş olması gerekmemektedir. Çünkü
muhasebede kayıtlar nakit esasına göre değil, tahakkuk
(gerçekleşme, doğmuş olma) esasına göre tutulmaktadır.
Muhasebenin dönemsellik temel kavramı ve tahakkuk esası
gereği dönemde ortaya çıkan tüm gelir ve giderler dönemin Gelir
Tablosuna yansıtılır.
181 (281) Gelir Tahakkukları
Hesabı
• Gelirlerin tahsili veya işletme açısından kesin alacak
durumuna gelmesi gelecek dönemlerde söz konusu
olduğundan bu gelirler bilançonun aktifinde “Gelir
Tahakkukları” adlı geçici hesapta izlenir. Giderlerin
ödenmesi veya kesin borç olarak kaydedilmesi gelecek
dönemlere kalması durumunda ise bilançonun pasifinde yer
alan “Gider Tahakkukları” adlı geçici hesap kullanılır (Bu
hesap KVYK-UVYK hesapları arasında yer almaktadır).
• İşleyişi: Dönem sonunda, döneme ait olarak hesaplanacak
tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba
borç
kaydedilir.
Sonraki
dönemde,
alacakların
kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına
karşılık ilgili hesapların borcuna kaydedilerek kapatılır.
Hesabın bakiyesi izleyen dönemde tahsil edilecek veya
kesin alacak duruma gelecek gelirleri gösterir ve bilançonun
aktifine yansıtılır.
181 (281) Gelir Tahakkukları
Hesabı
• (281) Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin
borç kaydı bir yıl veya daha sonraki yıllarda yapılacak
gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımları izlenir.
• İşleyişi: Dönem sonunda, döneme ait olarak hesaplanacak
tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba
borç kaydedilir. Sonraki dönemlerde, tahsil süresi bir yılın
altına inenler, 181 Gelir Tahakkukları hesabına aktarılır.
Hesabın bakiyesi izleyen dönemden sonraki dönemlerde
tahsil edilecek veya kesin alacak duruma gelecek gelirleri
gösterir ve bilançonun aktifine yansıtılır.
181 (281) Gelir Tahakkukları
Hesabı
• Gelir tahakkuklarına en belirgin örnekler dönem sonunda
tahakkuk etmiş olan banka ve tahvil faiz gelirleridir.
• Dönem sonu itibariyle, bir sonraki bilanço tarihine kadar
tahsil edilebilecek olan gelirler 181 Gelir tahakkukları
hesabına kaydedilir. Dönem sonu itibariyle, bir sonraki
bilanço tarihinden daha ilerideki bir tarihte tahsil edilecek
olan gelirler 281 Gelir Tahakkukları hesabına kaydedilir.
ÖRNEK-181
• X hastanesi elinde bulundurduğu nakit
fazlasını değerlendirmek için 01.10.2014
tarihinde A bankasında 6 ay vadeli 20.000
TL’lik mevduat hesabı açtırmıştır. Bankanın
altı ay vadeli TL mevduat hesaplarına
uyguladığı yıllık faiz oranı %48’dir.
01.04.2015 tarihinde de anapara ve faiz
tahsil edilmiştir.
ÖRNEK-181
01.10.2012
01.10.2014
BORÇ
ALACAK
1
102 BANKALAR
A Bankası TL Vadeli Mevduat Hesabı
20.000
100 KASA
(Bankaya para yatırılması)
31.12.2012
31.12.2014
181 GELİR TAHAKKUKLARI
20.000
BORÇ
2.400
642 FAİZ GELİRLERİ
(0,48/12=0,04 Aylık faiz oranı,
0,04x3ayx20.000=2.400 TL)
01.04.2013
01.04.2015
100 KASA
102 BANKALAR
181 GELİR TAHAKKUKLARI
642 FAİZ GELİRLERİ
(Vadeli mevduat hesabının kapatılması)
ALACAK
2.400
24.800
20.000
2.400
2.400
ÖRNEK-281
• X Hastanesi yapmayı düşündüğü sabit yatırımı 2,5 yıl ertelediği
için bu amaca yönelik ayırdığı 120.000 TL ile 01.07.2012 tarihinde
Z bankasında 2 yıl vadeli mevduat hesabı açtırmıştır. Z bankasının
bu hesaplara verdiği yıllık faiz oranı %36’dır.
01.07.2011
01.07.2012
102 BANKALAR
Z Bankası TL Vadeli Mevduat Hesabı
BORÇ
ALACAK
120.000
100 KASA
120.000
(Bankaya para yatırılması)


X Hastanesinin 31.12.2012 tarihindeki banka faizi ile ilgili kaydı
6 aylık faiz geliri bu yıla ait olduğundan ilgili gelir hesabına kaydedilirken, tutar
gelecek dönemde kapatılmak üzere 281 Gelir Tahakkukları Hesabına kaydedilir.
31.12.2011
2
281 GELİR TAHAKKUKLARI
642 FAİZ GELİRLERİ
(0,36/12=0,03 Aylık faiz oranı,
0,03x6ayx120.000=21.600 TL)
BORÇ
ALACAK
21.600
21.600
ÖRNEK-281
•X Hastanesinin 31.12.2013 tarihindeki banka faizi kaydı
•12 aylık faiz geliri bu yıla ait olduğundan ilgili gelir hesabına
kaydedilirken, tutar gelecek dönemde kapatılmak üzere 181 Gelir
Tahakkukları Hesabına kaydedilir.
•2013 yıl sonunda 2012 yılı sonundaki 281 Gelir Tahakkukları hesabına
kaydedilen tutar bir yılın altına düştüğünden 181 Gelir Tahakkuklarına
aktarılması gerekir.
31.12.2012
31.12.2013
181 GELİR TAHAKKUKLARI
BORÇ
ALACAK
43.200
642 FAİZ GELİRLERİ
43.200
(0,03x12ayx120.000=43.200 TL)
31.12.2012
31.12.2013
181 GELİR TAHAKKUKLARI
281 GELİR TAHAKKUKLARI
(281 gelir tahakkukları hesabından
181 gelir tahakkukları hesabına aktarılması)
21.600
21.600
ÖRNEK-281
• 01.07.2014 tarihinde anapara ve faizin tahsili
• Faiz gelirinde 181 Gelir Tahakkuklarında biriken tutar kapatılarak
kasaya aktarılır, ve o dönemki 6 aylık faizde kâr olarak kasaya
aktarılır ve sonuçta 86.400 TL faiz geliri, Kâr olarak yazılır ve
kasaya kaydedilir. Fakat Burada önemli olan dönemsellik kavramı
gereği her dönemin kârı o döneme kaydedilmiştir.
01.07.2013
01.07.2014
100 KASA
206.400
102 BANKALAR (Z Bankası)
181 GELİR TAHAKKUKLARI
642 FAİZ GELİRLERİ
(Mevduat hesabının kapatılması)
120.000
64.800
21.600
19. DİĞER DÖNEN
VARLIKLAR
• Bir yıl içinde işlem görecek olan, buraya kadar değinilmeyen
dönen varlıklar bu grupta yer alır. Diğer dönen varlıklar hesap
grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır:
• 190 Devreden KDV Hesabı
191 İndirilecek KDV Hesabı
192 Diğer KDV Hesabı
193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabı
195 İş Avansları Hesabı
196 Personel Avansları Hesabı
197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı
198 Diğer Dönen Varlıklar Hesabı
199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı Hesabı(-)
• Diğer dönen varlıklar hesaplarının işleyişinde artış meydana
geldiğinde hesabın borç tarafına, azalış meydana geldiğinde
hesabın alacak tarafına kayıt yapılır (199 Kodlu hesap hariç).
19. DİĞER DÖNEN
VARLIKLAR
19. DİĞER DÖNEN
VARLIKLAR
• 192 Diğer KDV Hesabı: Ödenmesi gerektiği halde
ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı
tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin,
ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği
ve izlendiği hesaptır.
• Hesabının İşleyişi: Teşvikli yatırım mallarının
ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve
tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi
pasifteki ilgili hesabın alacağına karşılık bu hesaba
borç kaydedilir.
19. DİĞER DÖNEN
VARLIKLAR
• 193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı: Mevzuat
gereği uyarınca peşin ödenen gelir vergisi, kurumlar vergisi
ve diğer vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır.
• Hesabının İşleyişi: Mevzuatın belirlediği dönemler itibariyle
peşin ödenen gelir vergisi, kurumlar vergisi ve diğer vergiler
ile fonlar, bu hesaba borç olarak kaydedilir. Yıl sonunda
tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon
karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen 371. Dönem
Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı
borcuna aktarılır. Ancak aktarılacak tutar 370. Dönem Kârı
Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı'nın
tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar, dönem
sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.
19. DİĞER DÖNEN
VARLIKLAR
• 195 İş Avansları Hesabı: İşletme hesabına mal ve hizmet satın
alınması, gider ve ödemeleri yapması için kişilere verilen
avanslarının izlendiği hesaptır.
• Hesabının İşleyişi: Avanslar verildiğinde hesaba borç kaydedilir,
avans kapatıldığında veya iade edildiğinde hesaba alacak olarak
kaydedilir.
• 196 Personel Avansları Hesabı: İşletme personeline, işletme
adına yaptırılacak hizmet ve giderleri karşılamak üzere verilen iş
avansları, personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına
mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği hesaptır.
• Hesabının İşleyişi: Yapılan ödemeler bu hesaba borç kaydedilir,
nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar ve tevdi edilen
belgeler tutarı alacak olarak kaydedilir.
19. DİĞER DÖNEN
VARLIKLAR
• 197 Sayım ve Tesellim Noksanları Hesabı: Envanter
yapılarak sayım sonucunda tespit edilen kasa, stok ve
maddi duran varlıklar noksanlarıyla, tesellüm sırasında
ortaya çıkan noksanların geçici olarak kayıt ve izleneceği
hesaptır.
• Hesabının İşleyişi: Noksanlığın ortaya çıkması ile hesaba
borç kaydedilir, sorumlularından tahsili veya zarar
kaydedilmesi halinde ise alacak olarak kaydedilir.
• Sebebi bulunamayan kasa noksanları 689 Diğer
Olağandışı Gider ve Zararlar hesabına kaydedilir. 690
Dönem Kâr Zararı Hesabına ertesi yılsonunda devir edilir.
Ancak yasal olarak gider kabul edilmeyen bu miktarlar
daha sonra matraha ilave edilmek üzere karşılık ayrılır.
19. DİĞER DÖNEN
VARLIKLAR
• 198
Diğer
Çeşitli
Dönen
Varlıklar
Hesabı: Bu hesap grubu içerisinde
sayılanların dışında kalan diğer çeşitli dönen
varlıkların izlendiği hesaptır.
• Hesabının İşleyişi: Sayılanların dışında
varlıklar ortaya çıktığında bu hesaba borç
kaydedilir,
bu
varlıkların
işletmeden
çıkılarında ise alacak kaydedilir.
19. DİĞER DÖNEN
VARLIKLAR
• 199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı Hesabı: Yıl
sonunda diğer dönen varlıklar grubundaki
hesaplara alınan varlıkların değer azalmaları için
ayrılan karşılıklar bu hesapta izlenir. Pasif
karakterli bir hesaptır.
• Hesabının İşleyişi: Ayrılan karşılık tutarı bu
hesaba alacak olarak kaydedilirken, 654 Karşılık
Giderleri Hesabı'na borç kaydedilir, karşılık
nedeninin gerçekleşmesi halinde 197 Sayım ve
Tesellüm Noksanları Hesabı karşılığında bu
hesaba borç olarak kaydedilir.