Din Hizmetlerinde rehberlik ve ileti*im- makaleler
advertisement
[DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner 1. Makale: Din Hizmetlerinde (Dinî) İletişim ve Rehberlik- Remziye Ege İletişim: - - Bağımsız bir bilim dalıdır İki sitem arasında karşılıklı olarak gerçekleştirilen etkinliklerin pek çoğunu ifade eder: 2 insanın arasındaki konuşma bir iletişimdir. Aynı şekilde 2 hayvanın bir tehlikeyi sezip birbirine haber vermesi de bir iletişimdir İletişim sistemlerin karşılıklı alışverişlerinden doğan bir etkinliktir Bu alışverişte bulunan unsurlar: Kaynak Ortam Alıcı Geri bildirim - - Kaynak bilgiyi (mesajı) alıcıya çeşitli vasıtalarla ulaştırdığında FEEDBACK (geri bildirim alamazsa, iletişim olmamış olur (tıpkı ebeveynlerin emir kipiyle çocuklara vermiş oldukları “bilgi” karşılığını bulmuyorsa iletişim olmaz- sadece BİLGİ İLETİMİ=ENFORMASYON olmuş olur) Bir iletişim eylemini tanımlamak için şu sorulara cevap vermek gerekiyor: Ne diyor Kim diyor - Mesaj Kime diyor Hangi kanalı kullanıyor Ne gibi etki oluşuyor … (çeşitli tanımlar var= iki kişinin birbirini anlamasıi insanın karşısındakine kendini anlatması Bilginin, fikirlerin, duyguların becerilerin vb. simgeler kullanılarak iletilmesi" anlam arama çabası www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 1 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner Bu tanımların ortak özelliklerinden tanım…: 1. Bir kaynağın bir mesajı bir vasıtayla bir alıcıya iletmesi süreci, gibi çeşitli ifadelerle karşılaşılmaktadır. Bu durumda iletişim, duygu, düşünce, ifade, anlam, mesafe, vasıta, beceri gibi pek çok kavramı içeren çok boyutlu bir süreci ifade etmektedir 2. TDK: “DUYGU, DÜŞÜNCE YA DA BİLGİLERİN AKLA GELEBİLECEK HER TÜRLÜ YOLLA BAŞKALARINA AKTARILMASI, BİLDİRİŞİM, HABERLEŞME VE TELEFON, TELGRAF, TELEVİZYON, RADYO GİBİ AYGITLARDAN YARARLANARAK YÜRÜTÜLEN BİLGİ ALIŞ VERİŞİ, BİLDİRİŞİM, HABERLEŞME” İletişimin Türleri: i. ii. iii. Kişi içi iletişim: iç gözlemle elde edilir Örgüt içi iletişim: ortak bir amaç için bir araya gelenlerin iletişimi Kitle iletişimi: üretilmiş bilgilerin, geniş insan toplulukları arasında dolaşması ve yorumlanması süreci Kişiler arası İletişim: (kaynağı ve alıcısı insanlardan oluşan iletişim) Kişilerarası İletişim Sözlü Dil Sözsüz Dil Ötesi Yüz ve Beden Bedensel Temas Mekan Kullanımı Araçlar a. Sözlü İletişim: İnsanın kendini anlatması ve başkalarını anlaması konuşmayla olur Konuşma bir sanattır, bunu bilen insan düzenli ve düzgün konuşmaya gayret eder. Sağlıklı bir iletişim oluşur Sözlü iletişim yüz yüze yapılıyorsa, düşüncelerin paylaşılması ve tarafların birbirini anlamaları daha kolay olacaktır Konuşanın ses tonu, ifadeler, kullandığı kelimeler kaliteyi belirler Soru sorma ve dinleme son derece önemli b. Sözsüz İletişim: Beden dili, el, yüz vs. Bazen sözsüz mesajlar daha çok kullanılabilir Özellikle insanların ifadede zorlandıkları durumlarda daha çok etkili olmaktadır Sözlü iletişimden farkı, duyguların daha etkili bir şekilde sözsüz mesajlarla anlatılabilme imkânıdır Kültüre göre biçimlenen sözsüz iletişim, güvenilir iletiler sağlar Özellikleri: www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 2 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] i. ii. iii. iv. v. Emine Keskiner Kişiler üzerinde doğrudan etkilidir Duyguları daha kolay ifade eder Doğru kullanıldığında anlamı pekiştirebilir Bazen çift anlam içerebilir Yanlış kullanıldığından grup içi iletişimi bölebilir İletişim süreci: - - Kaynak ve alıcı arasında mesajın anlaşılır olabilmesi için kaynaktan alıcıya giderken herhangi bir engel olmaması lazım Kanal çok önemli. Bazen kanal-vasıta- mesajın kendisinden daha önemli hale gelir Etkili iletişim için alıcının ve kaynağın özellikleri örtüşmeli Alıcı Kaynak özellikler... özellikler... Gürültü iletişim sürecinde engel teşkil edebilir (emziren anne örneği) İletişimin Mahiyeti ve Önemi: www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 3 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] - - Emine Keskiner İnsanın kendisini anlatma ve başkalarını anlama eğilimi ilk insandan itibaren var olmuştur İnsanlar başkalarına yakınlaşabildiği ölçüde topluma uyum sağlamış ve mutluluğu yakalamıştır Sosyalizasyon mekanizmalarındandır iletişim İnsan tab’an medenîdir; sosyal bir varlıktır. BEDEN,-RUH VE TOPLUM ile bütün olur insan İnsanların algılaması ve anlaması bireyseldir, fakat insan kendine ait olan bu anlam ve fikirleri başkalarıyla paylaşmak ister. Bu da ancak iletişimle mümkündür. Başkalarıyla iletişim, insanı toplumun bir parçası yapar İYİ BİR İLETİŞİM İYİ BİR EĞİTİM DOĞURUR İletişim, insanın kendini arayıp bulması için de gerekli olan bir var oluş sürecidir. Burada insan kendini tanır ve gerçekleştirir İLETİŞİM TÜM YAŞAM DEMEKTİR İletişimin amaçları: - Kaynak tarafından gönderilen mesajın hedef kitle tarafından alınması ve yorumlanmasını sağlamak Amaçlar: i. Belirsizlikleri gidermek ii. Bilgi paylaşmak iii. Kişide yeni bir tutum geliştirmek iv. Var olan istendik tutumun gücünü artırmak v. Var olan yanlış tutumu değiştirmek vi. Ortak bir anlayış oluşturmak İletişim: kişiyi bilgili kılar sosyalizasyon sürecine katkıda bulunur karşısındakini bilgili kılar İletişim doğru anlaşılmayı kesinleştirir birlikte yaşamayı kolaylaştırır birlikte çalışmayı kolaylaştırır İletişim Sağlamanın Yolları: 1. Kendini tanıma: - İç iletişim ile kendini tanır - Kendini tanıyan kişi gerçek duygu ve düşüncelerinin farkındadır www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 4 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner 2. - Kendini tanımayan insanlar ise, çevresiyle etkileşimin farkında değildir Konuşmak: Dil çok önemlidir Konuşma önemlidir: akıcı olmalı, dinlenilebilir olmalı, çok hızlı değil, itici değil, düzgün, disiplinli, ses tonlamasına riayet ederek… diksiyon, retorik… 3. İşitmek ve Dinlemek: - İnsanların bizim dertlerimizle ilgilenmesini, problemlerimizi dinleyip yorum yapmasını bekleriz - Konuşmaktan çok dinlemek önemlidir - İşitme organı sağlıklı olan herkes her şeyi işitebilir - Ancak dinleme doğal olandan çok nitelikli bir eylemdir - Dinleme çok önemlidir. Çeşitli dinleme yöntemleri var: a. Görünüşte dinleme (en yaygın). Karşısındakini dinliyor gibi görünmek, ama iç dünyası farklı yerde b. Sadece kendisiyle ilgili olan kısımları dinlemek c. Diğer söylenenleri dinlemez - İyi bir dinleyici dikkat olmalıdır, karşısındakini anlamaya çalışmalı, ona değer verdiğini göstermeli ve ön yargıdan uzak olmalı 4. Anlamak: - Dikkatini yoğunlaştırmaya bağlıdır - Burada geri bildirim son derece önemli - Geri bildirim bazen sözlerle, bazen de jest, mimik vs ile olabilir 5. Değer Vermek: - Her insan değerli olmayı, başkaları tarafından kabul edilmek ister İletişim Hataları: a) b) c) d) e) f) Aktif çatışmalardan kaçınılmalı. Bunun için iyi dinlenilmeli Mesajın tamamen reddedilmemesi gerekir (özellikle dini iletişimde bu önemli) İyi bir iletişimde önyargılı da olmamak gerekir Mesajın kısmî olarak algılama da iletişimi engeller Savunuculuk, bireyin benlik bilincini koruma ihtiyacından kaynaklanır Yanlış anlama veya karşısındakini anlamaya, çoğu kez iletişimin kesilmesine neden olabilir İletişimle İlgili Yanılgılar: A. B. C. - Anlamların Sözcüklerde, Şekillerde ve İşaretlerde Aranması: Anlamlar yalnızca sözcüklerde, şekillerde ya da işaretlerde aranmaması lazım Anlamlar kişilerde, onların zihinlerinde ve ilişkilerindedir İletişimin Yalnızca Sözel Bir Süreç Olarak Ele Alınması: İletişim hem sözlü, hem de sözsüz bir süreçtir Anlatmanın İletişim Olarak Görülmesi: Birçok kişi başkalarına bir şey anlatmanın ya da söylemenin iletişim olduğunu zanneder- BU BÜYÜK BİR YANILGIDIR Söylemek, anlatmak iletişimin başlangıç eylemidir www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 5 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner D. E. F. - Alıcılar her şeyi olduğu gibi anlamaz, kavrayamaz İletişimin Tüm Sorunların Çözüm Yolu Olarak Görülmesi: İletişim toplumdaki tüm sorunları çözecek ya da yok edecek sihirli bir değnek değildir İletişimin Her Zaman Çok İyi Bir Uygulama Olarak Görülmesi: İletişim iyi veya kötü amaçlı da kullanılabilir İLAÇ misali: Uygun kullanılan ilaçlar hayat kurtarır, kötü kullanılan ilaçlar insanı öldürür İYİ UYGULANAN İLETİŞİM TOPLUMDA ÇEŞİTLİ SORUNLARI ÇÖZER… İletişim ahlakî değerlerle desteklenmesi lazım Ne kadar çok iletişim kurulursa o kadar iyidir- düşüncesi: NE KADAR KONUŞURSAN KONUŞ, ANLATTIKLARIN KARŞISINDAKİNİN ANLADIĞI KADARDIR (Mevlana) - Nicelik değil, nitelik önemli G. İletişimin bozulabileceği, kopabileceği düşüncesi: - İnsanlar “iletişim kopukluğundan bahseder- oysa kopan diyalogdur - İletişim sessiz de, sözlü de olsa sürmektedir H. İletişimin doğuştan gelen bir yetenek olduğu düşüncesi: - İletişim kurma doğuştan gelen, doğal bir yetenek değildir- öğrenilen bir beceridir - Çocuk DİNLEME, KONUŞMA, OKUMA VE YAZMA gibi 4 temel beceriyi öğrenme yeteneğiyle doğar İletişim- Din Hizmeti İlişkisi: - - Dinî hizmeti, dinin anlatılması, ibadetlerin, dua ve törenlerin yönetilip düzenlenmesi olarak belirlenebilir Herkes kendi kafasına göre dini hükümler çıkaramaz, bu yüzden din hizmetine görevlilere ve yetkililere ihtiyaç var (kurum) Bu kurum “İslam dininin inançları, ibadet ve ahlâk esasları ile ilgili işleri yürütmek, toplumu din konusunda aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmek üzere” kurulmuştur TEŞBİH: Nasıl ki bir doktorun hastasıyla, bir öğretmenin öğrencisiyle iletişimini belirli kurallar ve ilkeler içerisinde, iletişim biliminin verilerinden yararlanmak gerçekleştirmesi gerekiyorsa, bir din hizmetlisi de hangi seviyede olursa olsun din hizmeti götürdüğü herhangi kimselerle aynı çerçevede iletişimini gerçekleştirmek durumundadır Din, alanı ve konusu itibariyle insanı merkeze alır Din hizmetleri faaliyetleri 2 yönlü çalışmaktadır: a. İlahiyat bilgidi b. Antroploji Kur’an’da iletişimin nasıl yapılması gerektiği açıkça belirtilmiştir: Nahl 125: www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 6 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner ِ ِ ِ ْ ادع إِِِل سبِ ِيل ربِك ِِب ْْلِ ْكم ِة والْمو ِعظَِة ك ُي َو حَ ْعَ ُم َ َِس َس ُ إِ ِ َ َرب َ َ َ ُْ ْ اْلَ َسنَة َو َجاد ْْلُم ِِبلِِ ي ي َ ح َْ َ َ ِ ِ ِِ ِ َ َِِب َ ض ِل َع َسبيَه َوُي َو ح َْعَ ُم ِبلْ ُم ْهتَدي (Ey Resulüm!) Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle çağır! Ve onlarla en güzel şekilde mücadele et. Şüphesiz Rabbin kendi yolundan sapanları en iyi bilendir ve O, hidayete kavuşanları da en iyi bilendir. Din Hizmetlerinde İletişim İlkeleri: A. Anlatılacak konunun iyi bilinmesi lazım: - Muhtevaya hakim olmalı - Din görevlisi anlattığı konuyu önce kendisi bilmeli, öğrenmeli ki güvenilir olsun, tereddütlerle cemaatin karşısına çıkmasın B. Muhatap kitleyi iyi tanımak: - Gelişi güzel olmaz, çok disiplinli ve hazırlıklı olmayı isteyen bir görevdir. Zira KONU DİNDİR - Din bizatihi yaşayan şeydir, hayatımızda bize yön veren unsur - İnsanları tanımadan, geldikleri yerler hakkında bilgi sahibi olmadan (background bilgisine sahip olmadan) onları anlamak, empati kurabilmek neredeyse mümkün olmaz - İnsanların durumlarına göre değişen stratejiler belirlenmeli C. Din hizmetleri gerçekleştirilirken, katı ve kalıplaşmış görüş ve fikirleri dayatmak yerine, çeşitli bakış açılarını alternatifler olarak sunmak gerekir D. Geri bildirim (Feedback): - Bireyler anladıkları veya anlamadıkları konular hakkında ifade etme imkanı bulurlar. Tepki E. Din hizmetleri gerçekleştirilirken farklılıkların zenginlik olduğu bilinmeli ve ona göre davranılmalı F. Din hizmetlerinde iletilen mesaj açık ve net olmalı, kapalı ve karmaşık değil G. İletişime geçen kişi otoriter olmayacak: - Herkesin kendine ait bir birikimi var ve herkes dinlenilmek ve görüşüne saygı duyulmasını ister - Zorla kabul ettirmek yerine olumlu ve sevdirici Din Hizmetlerinde Rehberlik: Rehberlik: bireyi tanımayı ve onu kendisine tanıtmayı, büyümesine, gelişmesine sistematik olarak yardım etmeyi hedefler Tanımlar: Rehberlik... “Rehberlik, sorularını çözmesi ve yaşadığı toplumun özgür ve sorumlu üyesi olabilmesi için bireye yardımcı olacak deneyimler kazandırma programıdır” "Bireyin kendini ve çevresini tanımasına yardım sürecidir" kendini anlaması, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini kendine uygun düzeyde gerçekleştirmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmes için uzman kişilerce bireye yapılan psikolojik yardımlardır" Rehberliğin Amacı: - BİREYİN KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRMESİ - Kendini gerçekleştirme bir süreçtir www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 7 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner - “Kendini gerçekleştirme yolunda olan bir birey, içsel tardım ve motivasyona sahip, kendini kabul eden ve saygı duyan, insanın temelde iyi bir varlık olduğuna inanan, uyum ve uzlaşma içerisinde bir tavır ve tutum sergiler” Maslow: Rehberliğin Temelleri: - Bakırcıoğluna göre dayandığı noktalar: PSİKOLOJİK, TOPLUMSAL VE FELSEFÎ I. Psikolojik temeller: a) Bireysel farklılıklar: İnsan yapısı itibariyle karmaşık bir yapıya sahiptir Her insan kendine has özellikler taşır b) Duygu varlığı olarak insan: İnsanı harekete geçiren korkuları, öfkeleri, sevinçleri Duygusal Zeka c) Kişilik sahibi insan: II. Toplumsal temeller: a) Maddi ve manevî kültür değişmeleri arasındaki uyumsuzluk: Hizlica gelişen maddi alem var, onun yanında maneviyat kaybolabiliyor b) Yabancılaşma: Bireyler zaman zaman topluma, bazen de bun apralel olarak kendilerine yabancılık çekebililirler c) Kuşaklararası çatışma: III. - Felsefî temeller: Birey merkezdedir. Feda edilmez. BİREYCİ DEĞİL AMA BİREYSEL YAŞAM ÖNEMLİDİR Rehberliğin Türleri: A. Hizmet alanlarına gör rehberlik B. Öğretim basamaklarına göre rehberlik www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 8 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner C. Problem alanlarına göre rehberlik D. Birey sayısına göre rehberlik E. Temel işlevlerine göre rehberlik Rehberlik-Din Hizmeti İlişkisi: DİN ve REHBERLİK İKİSİ DE İNSAN İÇİN VARDIR Din Rehberlik Allah kulların güçlük değil kolaylık ister, herkese taşıyabileceği kadar yük yükler bir yardımdır. din yönetem olarak rehberliği kullanırbenimser kendini bilen rabbini bilir. Din kendini bilmede yardımcı olur- Din insandan bağımsız, insana rağmen vr olan bir oldu değildir yol gösterir insana hitap eder dini yayar Enbiya 52-68 ve Meryem 41-50’de Allah İbrahim peygamber kıssasını anlatır. İbrahim A.S Allah’ı tek yaratıcı olarak kabullenmeyen kavmini, bir akıl sınavına sokmuş ve sonuçta onları akıllarını kullanma konusundaki yetersizlikleriyle yüzleştirmiştir. HERŞEYİN TEMELİ KENDİNİ BİLMEK I. Sosyal Zeka önemlidir. Sosyal zekayı oluşturan 2 unsur vardır: Sosyal farkındalık: A. Temel Empati: B. Uyum C. Empatik isabet D. Sosyal biliş II. Sosyal Beceri: A. Eşzamanlılık B. Benlik sunumu C. Nüfuz D. İlgi Din Hizmetlerinde Rehberlik İlkeleri: 1) Birey, seçme özgürlüğüne sahiptir: 2) İnsan saygıya değer bir varlıktır: www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 9 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) Emine Keskiner Rehberlik hizmetlerinden yararlanmada zorlama yoktur: Rehberlik yargılamaz: Rehberlik anlayışı bireyi merkeze alan bir hizmet anlayışını öngörür: Rehberlik ilgili tarafların işbirliğinde yürütülmelidir: Din hizmetleri çerçevesinde rehberlik hizmeti verirken bireyi her yönüyle tanımak gereklidir: Rehberlikte gizlilik esastır: Rehberlik herkese yöneliktir: Rehberlik ile ilgili amaçlar ve işleyişler, bulunulan ortama göre değişebileceği için, din hizmetleri değişmez bir programla değil, esnek ve ihtiyaçlara göre şekillenebilen programlarla gerçekleştirilmelidir 2. Makale: Öğrenme Ve Öğretme Görevi Olarak Dini İletişim – Prof. Dr. Suat Cebeci A. Dinin Öğretimi sorumluluğu www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 10 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner - K.K.’de: ‚Sizden hayıra çağıran iyilği emredip kötülükten alıkoyan bir topluluk bulunsun. İşte onlar kurtuluşa erenlerdir’ (Al-i İmran 104) Müslümanların görevi dini başkalarına öğretmek Önce öğretilecek hususları iyi bilip, sonra da günümüz insanın yapısını ve ilgilerinin bilinmesi gerekir. Herkes bunu yapamaz. (Yaparsa ‚kaş yaparaken göz çıkarmış olur) Kim neyi nereye kadar yapmalıdır sorusuna cevaplar bu makalede araştırılıcaktır. 1. Dinin Akademik Öğretimi = bir bilginin duygunun ve davranışın öğrenme ve öğretme süreçlerine uygun metot, teknik ve arçlarla insana kazandırlıması - - pedagoji = çocuklara yönelik olan akademik öğretim andragojı= yetişkinlere yönelik din alanı diğer ilimlere nazaran daha farklı yönleri barındırır doğru tekniklere sahip olmak ve akademik öğretimde becerikli olmak herkesin işi değil yukarıdaki ayette ‚Davet’ kelimesi: dini öğretileri kasteder, ‚sizden bir grup bulunsun’ ifadesi de bu işi herkesin üstlenemeyeceğini gösterir (ancak burada dini öğretimin sosyal ve akademik olmak üzere 2ye ayırdığımızı ve sosyal alanda her müslümanın sorumlu olduğunu göz ardı etmemeliyiz) K.K. : ‚Rabbinin yoluna hikmetle güzel öğütle davet et, onlarla en güzel şekilde tartış’ (Nahl 125): Hikmet: değerli bilgi, güzel söz anlamında, yani maksadına uygun yerli yerince söylenmiş söz, muhatabı sarsan bir uslup Güzel Öğüt: öğüt (mev’ize) güzel sıfatıyla daha da vurgulanıyor. Söz sadece estetik değil, anlaşılır olmalı -> iletişim ve öğrenim tekniklerinin kullanılması istenir En güzel Tartışma: öğretim metodu olan tartışma dinin öğretiminde en uygun en anlamlı biçimde kullanılmalı İkinci ayet öğretim ve iletişim tekniklerine dair becerileri içerir, birinci ayet ise bu becerilere sahip olan kişiler tarafından tatbik edilmesi gerekliliğini içerir. Din öğretimi akademik ve sosyal olmak üzere ikiye arılır 2. Dinin Sosyal Öğretimi = insanların sosyal ilişki yaşantı ve etkileşimlerle dini değerleri birbirlerine kazandırmaları - kişinin dine karşı aldığı tutum onun hayatı boyunca çevresinden din adına tecrübe ettiklerine ve maksatlı veya tesadüfi olarak kurduğu iletişime bağlıdır - iletişim sadece sözlü değil: Dış görüünüş, hareketler,konuşmalar da olumsuz veya olumlu etkiler -> hiçbir müslüman ‚benim tutum ve davranışlarım kimseyi etkilemez’ diyemez. K.K’de: ‚İyilik ve takvada yardımlaşın,, günah ve düşmanlıkta yardımlaşmayın’ (Maide 2) -> herkes kendi imkanları ölçüsünde bu görevi yerine getirmeli -> ‚olumlu yönde etkileme ve olumsuz etkilemeden kaçınma’ formülü B. İletişim www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 11 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner 1. İletişim Nedir? - farklı tanımları var ama en özlü tanımı: ‚anlamların bireyler arasında ortak kılınması’ bizim başkalarına yaptığımız değil, başkalarıyla yaptığımız şeydir etki ve ona karşılık veren tepki aynı anlamı taşımıyorsa = iletişim bozukluğu mesaj alan kişilerin farklılığı (algılama, kabiliyet, yaş, cinsiyet gibi) iletişimde tabii bir verimsizliğe yol açar - her iletişim olayında mesajı gönderen ile alan arasında az veya çok daima bir değişim ve pazarlık mevcut - bir nevi müzakeredir ve sonucunu önceden tahmin etmek mümkün değildir - verici ile alıcı arasında bir elem transferi (transaction)dir 2. İletişimin unsurları - iletişim araştırmaları 20. Yyın ortalarında başlamıştır ilk iletişim modeli birbirine bağlı dört temel unsurdan oluşur: Kaynak, Mesaj, Kanal, Alıcı - bu şekildeki bir iletişim bağlanıtısında ‚gürültü’ diye adlandırılan engelleyici ve yanıltıcı faktörlerden dolayı bozukluk meydana gelebilir iletişim sadece iletmeden ibaret bir sistem değil, geribildirim sayesidnde dairesel bir sistemdir: Bilgi Geribildirim Deşifre Mesaj Araç daha iyi anlaşılması için bknz. S.202 Önce kaynak olan kişinin zihninde bir bilgi vardır. Kaynak bi bilgiyi iletişim amacına uygun bir düzene koyar sonra seçtiği bir araçla veya araçlara kodlayarak iletir. Alıcı bu kodları açarak (deşifre) açılımı geribildirmle kaynağa iletir. Kaynak tarafından düzeltilen veya onaylanan açılım alıcı için bilgi olur. Burada olası yanılsamalar (Mesaj- Yanılsama- Araç- Yanılsama- Deşifre) ortadan kaldırılmış olur. - bilhassa heterojen yapılarda kurulan iletişimde geri bildirim çok önemlidir www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 12 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner 3. Öğrenme İletişimin İlişkisi - bizi biz yapan yegane unsur öğrendiklerimizdir -> Beş duyu vasıtasıyla öğreniriz İnsan ancak duyuları ile insandır ve hayatın tamamı duyular yoluyla kazanılan öğrenmelerden ibarettir. - Insanın kimliği onun çevresi ile girdiği iletişimlerle kazandıklarından başkası değil - Thorndike’e göre: öğrenme= dış objeler ile insan organizması arasında duyular aracılığı ile gerçekleşenbir etki tepki hadisesidir - Iletişim öğrenmenin yegane yolu ve olmazsa olmaz şartıdır - Iletişim ile öğrenme aynı şey denilebilir - Iletişim tıpkı öğrenme gibi kasıtlı ya da tesadüfi cereyan edebilir - Iletişim de anlam alıcıya doğru biçimde ulaştığında öğrenmeden bashedilir ancak kalıcı değil > öğrenmenin çabuk unutulur nitelikteki alt düzeyi Öğrenme = ‚izli davranış şekli’ - Eğitim açısından öğrenme 3’e ayrılır: Bilişsel (cognitive) Duyuşsal (effective) ve Devinsel (psychomotor) Bilşsel alanda bilgilerle, duyuşsal alanda inanma, değer verme ve tutum alma şeklinde, devinsel alanda güzel konuşma, nezaket, kibarlık, şarkı söyleme gibi becerileri kazanır Bloom’a göre: bu alanların her birindeki öğrenmeler farklı düzeyde gerçekleşir, basamak basamak sıralanır C. Dini İletişim Alanları 1. Pedagojik (Öğretim Amaçlı) Dini İletişim - okulda dini iletişim çocuklara doğru ve anlaşılabilir iletiler öğretmeyi ve sorularını isabetli cevaplamayı gerektirir - bir dini tutum veya kanaat değiştirilecekse önce muhataplardan doğru iletiler almak gerekir - okuldaki dini iletişim pedagik olmakla ikna edici iletişimdir - öğretmen çocukları nasıl etkileyebilirim sorusuna yoğunlaşmalı neyi anlatmalıyım sorusu daha arka planda - iletişim kuralları açısında öğretmenin okuldaki öğretici rolu 2ye ayrılır: 1.pedagojik esaslara göre 2. öğretmenin kişiliği, saygınlığı, giyim kuşamı ile ilgili iletişimler a) Öğretici Dini İletişimler - mesele dersin konusunun tamamına anlatmaktan ibaret değil, gerçek anlamda iletişim kurabilmektedir - Çocuk çevresinden dolayı dini yönden olumsuz sayılabilecek bir çok tutum ve davranış kazanmış olabilir. - Duygu yoğunluğu: eğer öğretmenin iletişimi duygu yoğunluğu içeriyorsa, bilgi de duygu yoğunluğu kalıbında aktarılmış olur ve geribildirim/tepkide duygu yoğunluğuyla gelir -> duygusal mesajlar dengeli olmalı, duygu yoğunluğu kişilik dengelemesinin önemli unsuru olan eleştirel akıl ve düşünceyi engeller dinin ifrat ve tefrit denen aşırı uçlardaki saplantılarına yol açar - duygu yoğunluğunu kontrol eden önleyici destekleyici metotlara ihtiyaç var - çocuk çevresinde dine uygun olmayan davranışları gözlemler, öğretmenin bunları ahlaken kötü olarak nitelemesi sonucunda ikisi arasında sıkışabilir: dinin tövbe- bağış, Allah’ın rahmeti, Peygamber’in şefaati gibi rahatlatıcı unsurları dengeli biçimde kullanmalı www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 13 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] - Emine Keskiner Çocuğu ilşki ve iletşimlerde her şeyi kabul etmek zorunda olan bir nesne yerine koyamamak gerekir: onu bir nesne yerine koymak, en değerli şeyinden, bir şeyi kendi başına yapma yeteneğinden yoksun bırakmaktır. Çocuk iyiye ve doğruya güdülenme ile değil de kendi tercihi olarak yöneldiğinde en sağlam yola girmiş olur b) Örnek Olucu ve Yol Gösterici Dini İletişimler - sevilen ve beğenilen bir öğretmen çocuğun birinci dereceden en önemli modelidir öğretmenin kişiliği ve darvanışları anlattıları ile çelişmemeli, yoksa çocuk duyduğuna değil gördüklerine itibar eder dini öğretilerin planlı ve programlı öğretim kapsamında teorik olarak öğretilmesi yeterince pratik sonuç vermez Çocuğun dini yaşantıları kalıcı değerler olarak algılamasının önündeki en büyük engel, çocuğun çevresi Özellile ortaöğretim çağında akran grupları oluşturma ve katılma ihtiyacı vardır, bunu dikkate almadan çocuktaki olumsuz davranışları değiştirebilmek mümkün değil 2. Aİlede Dini İletişim - Anne-Babanın davranışları tutarlı olduğu takdirde çocuk üzerinde etikili olabilirler –> süreklilik a) Ana-baba ile Çocuklar Arasında Dini İletişim - Insanın bir çok huyu anne babası tarafından tayin ediliyor Anne-baba bilinçli veya bilinçsiz çocuğun karakterini biçimlendirir Günümüzde kabul gören görüşe göre: eğitim insana çok önemli şeyler kazandırabilir fakat bir çok şeyi de kazandıramaz - Insanın doğuştan getirdiği nitelikler ve sonradan kazandığı nitelikler nelerdir? Konusunda eğitimciler tartışmışlar doğumdan gelen(katılımla) özellikleri değiştirmeye kalkışmanın bir anlamı yok, zira değişmez: zeka, yeti , yetenek ve mizac vb. Ahlak veya huy farklıdr: İbn Miskeveyh, meleke haline gelmiş ahlakı fıtri ve kesbi olarak ikiye ayırır. Fıtri ahlak insanın ahlaki erdemleri kabul edecek bir yaratılışa sahip olduğunu gösteren özelliklerdir. Kesbi olanlar eğitim- öğretimle hızla değişebilir - K.K.’de: ‚Hakk’a yönelen biri olarak yüzünü dine, Allah’ın fıtratına çevir ki Allah insanları o fıtrat üzere yaratmıştır. Allah’ın yaratmasında bir değiştirme yoktur. İşte bu dosdoğru dindir, fakat insanların çoğu bilmezler.’ (Rum 30) - Fıtrat bütün insanların yaratılıştan sahip oldukları ortak özelliklerden oluşan ortak yapıdır -> insanlardaki özelliklerin değişik tezahür etmesi yönelme ve şekillenmeden ibaret-> insanın aldığı eğitim! - Doğuştan gelen bazı yeteneklerin geliştirilmesi de öğretim ile olur K.K: ‚Allah sizi hiçbir şey bilmiyor olarak annenizin karnından çıkardı.’ (Nahl 78) - insan o boş levhaya istedğini yazabilir. Büyükler çevresindeki ana-baba öğretmenler bu her istikamete yönelebilecek çocuğa yön verirler.’ 1) Ailede Çocuklarla İletişim Becerileri www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 14 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner a) Duygusal İletişim (Davranış İletisi Gönderme) - 2 yaş öncesi: iletişim dokunma, hareket,ve diğer fiziksel ilişkiler şeklindedir - 6 yaşa kadar: sözel tanımlamalar ve sembollerle gelişir. bu yaşa kadar ana- baba ve ailesiyle yaşadığı ilişkiler çervevesinde karakterini şekillendirir - çcouklar duygusal iletişimden daha fazla etkilenirler - dokunma, okşama, oynama - Erikson: Çocuk anneden uzaklaşınca neden ağlar? Güvensizlik duygusundan dolayı. Annesinin gecikmiş ve düzensiz davranışlarını algılayıp, bilinçalıtnda güvensizlik duygusu oluşur - Ana-baba çocuğun yanında hep olumlu davranışlar sergilemeli, çocuk herşeyi sezer! - Çocuklarla dini iletişime girmek illa da onlara dini bilgiler anlatmak değil, duygusal iletişim şeklinde aktarmak daha etkilidir, Örn: Namaz kılarken çocuğun yanına geldiğinde onu okşamak ve yanına almak b) Zıt yönlü kuvvetleri kontrol etme - Anne çocuğu daima korur = kontrol / Çocuk daima özgürlük ister = kaçış -> zıt yönlü darvanışlar yıllar gittikçe ilerler ve anne- baba çocuğa nasıl davranacağını şasırır anne- Baba yanlış da olsa bazen çocuğun kendi isteğini yapmasına izin vermeli. Hata yaptığında zaten anlıyacak ve annesine dönecektir. Anne-babanın aşırı sahiplenici tavrı çocuğun özgürleşme hasretini besleyeceğinden çocuk kendine yeter duruma geldikçe ebeveynden uzaklaşacaktır. c) İletileri Doğru Gönderip Doğru Almak - ana- baba ilk yıllardan itibaren alışkanlık haline getirdiği sınırlayıcı tutumunu zamanla akılcı ve bilinçli biçimde geliştiremiyor. - ‚ben onun iyiliği için uğraşıyorum onun ise umrunda değil’ ‚annem babam beni hiç anlamıyorlar. Bana hiç güvenmiyorlar sanki ben aptalın tekiyim’ -> taraflar bunları doğru iletişim yollarıyla birbirlerine aktarmıyorlar d) Çocuğu Değil Davranışı Yargılamak - sınırlamacı söylemler otoriter ana-baba rolü olarak ortaya çıkar (‚Terbiyeli Konuş’, ‚Haddini bil’) -> bu şekilde baskı altında tutulan çocukla nasıl iletişim kurulabilir ki? - Ayıptır, günahtır gibi ifadeler 12 yaş öncesi çocuklarda kurulmaması gerekir, onun bütünleştirici ve kategorize edici yaklaşımı onun şekilsel benzerlikler kurduğu diğer konulardakı cesaretini kırabilir - Ana-baba çocuğuna yanlış yaptığında bunu hissettirmeden söylemeli. - Çocuk kötü değil, davranışın kendisi kötüdür - Iyi bir yol: çocuğun o hatayı yaptığını görmezden gelip başkası yapmış gibi davranışı yargılamak e) Model Davranışlar Sunmak - 5-6 yaşlar ve öncesi: sözel uyarıcılardan çok görsel uyarıcılar aracılığı ile çocuğun nesnel dünyasına nufüz edilebilir (namaz kılma örneği) - doğruyu söylemektense, doğruyu yaşamak daha etkili - -davranışın yanlışlığını yaşantı figürü ile (örn. Üzüntü tavrı ile) göstermek daha etkili bir iletişim tarzı f) Otoriter ve Yönlendirici İletişim - ana- baba’nın otorite sahibi olması önemli ancak baskı korku sindirme şeklinde bir üstünlüğü değil, sevgiye, saygıya ve güvene dayalı yönlendirme ve rehberliği ifade etmeli www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 15 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner - çocuğun özgür biçimde, kendi başına yapabilme yeteneğini yıpratmadan yönlendirici iletişime girmek nasıl olur?: çocuğa söylenen her şeyi yapmak, her denilene uymak zorunda olan bir varlık olduğunu hissetirmeden o tarafa yönlendirmek - Çocuğa emir vermektense alternatifler ortaya koyup, açıklamak ve seçim hakkı vermek daha etkili g) Taktir ve Eleştiri - çocuğun verilen mesajı doğru algıladığını gördüğü anda ana- baba takdir eder tarzda geribildirim yollamalı - çocuğun olumlu davranışlarına duyarsız kalıp, olumsuz davranışlarına karşı sert ve katı tutum göstermek yanlış - çok kuvvetli uyarıcılar (azarlama ve tehdit etme gibi) çocuklar tarafından daha az transfer edildiği için bunlar öğrenmeyi kısıtlarlar -kısıtlayıcı klasik ana-baba tavrı çocuğun yeteneklerini değil yeteneksizliğini öğretir (Öğrenilmiş acizlik sendromu) h) Dolaylı Aktarım = çocuğun ilgilerine uygun araçlar ve yollarla mesajın aktarılması - öğüt ve nasihat dinlemek çekici bir ortam oluşturmaz - fark ettirmeden değer aktarma yolu tercih edilmeli ->oyun eğlence tiyatro arkadaş gbi etkenler kullanılabilir i) Etkin Dinleme - Çocukların da sıkıntılarını anlatmaya ihtiyaçları vardır - Çocuk içinden geçeni tam olarak anlatamaz, iletişim çabası sonuçsuz kalır. - Çocuğun her iletisine anında sesli geribildirim verilebilmeli kendi sorumluluğunu üstlenmesine, sorunlarını çözebilme yetisine bu şekilde ulaşır - çocuk ana-babasının esnek ve değişime açık olduklarını bilirlerse daha barışık tutum sergiler, onlarla daha kolay iletişime girerler j) Ortak Yaşantılar Oluşturma - çocuğun da zevk alabileceği ortak yaşantı ortamları oluşturulmalı akşam ziyaretleri, ailece ritüel haline gelmiş kuran okumaları faydalı k) Yalanlama ve Doğrulama İletileri www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 16 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner - 5-6 yaşlarına kadar gerçek dışı konuşmalar oldukça sık görülür. - hikayeler uydurmak, birine takılmak, bir olayı gerçek ötesi abartmak şeklinde ortaya çıkar - bunları çok ciddiye alıp tepki vermemek gerekir, Öyle mi! Vay canına! Şeklinde aktif dinleme olmalı - 4-5 yaşlarına geldiğinde bu tür davranışların arka planını araştırmak gerekir - çocuk yalan söylediğinde ana-baba şaşırır, şaşırmaktansa hazırlıklı olup çevreyi kontrol etmek gerek - Yalancılık alışkanlığını ortadan kaldırmak yalan alışkanlığını önelmekten daha zordur. - 6-7 yaşlarında yalan söylüyorsa, tehlike başlıyor demektir c) Eşler Arasında Dini iletişim - herkes için genel nitelikte tekniklerde bahsetmek güç bazı pratik öneriler: 1. Müşterek Prensipler 2. Eşler birbirine olumlu veya olumsuz hemen tepki vermemeli 3. ‚Biz’ duygusu ‚Ben’ duygusunun önüne çıkmalı 4. aile içerisinde açıklık olmalı , gizlik olamaz 5. kötü ahlaka karşı dini değerleri sıkça dile getirip ihya etmek 6. ilk yıllarda 5-6 yıl uyum zorlukları olur, burada sabır önemli 7. herşeye rağmen iki ayrı insan olduklarını unutmamalılar, ötekini düşüncelerine saygı duyulmalı 8. Öfke durumunda öteki, haksız olup olmasına bakmaksızın sabr edip hemen tepki vermemeli. Öfkenin yatışmasını beklemeli 9. Küskünlük fazla sürmemeli, özür dilemek önemli 10. Eşler aile problemlerini aşmada güç birliği yapmalı 11. Eşlerden biri ötekinin ayıbını ortaya çıkarmamalı 12. ‚Dinlerken’ gerçekten de dinlemek önemli! 13. Eşler arasında çözüm bulunamazsa, Allah ve Rasulunun değer ölçülerine irca edilmeli 14. Ciddi geçimsizlikte arabulucu akrabaya danışılmalı (Nisa 35) 3. Toplumda (Sosyal) Dini iletişim - toplumda dindar kişiliği ve dini temsil konumu açık olan birisi sosyal ilişki ve iletişimlerle çevresine sürekli dini mesajlar gönderir Müslüman gelişigüzel bir görüntü ortaya koymamalı 1) Grup Dİnamiği - gruba mensup olan kişi baika kanaldan aldığı dini mesajı grubun ortak tutum ve davranışları ile test etme imkanına sahip olduğu için grup ilteişimi güçlü bir kontrolü de beraberinde getirir www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 17 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] - Emine Keskiner Hadis-i Şerif: ‚Birlikte olun ve yalnız kalmaktan sakının, çünkü şeytan tek başına olanlarla beraber ve iki kişiden uzaktır. Kim cennet nimetini istiyorsa cemaatten ayrılmasın.’ (Tirmizi Fİten 7) 2) Sosyal Davranış İlkeleri a) Muktezayı Hale Göre Davranmak = uyum ve intibak olayı değil, aksine her ortamda herkesle iyi ve sağlıklı bir iletişim kurması - - b) Uyma- Uzlaşma Davranışı kılık kıyafette, dil-uslupta uzlaşmacı ve bağdaşcı olmak gerekir uzlaşmacı olmak kendi değerlerini bir tarafa bırakmak, kişiliğinden ve değerler sisteminden ödün vermek ya da ikiyüzlü davranmak değildir. Aksine uzlaşmacı tutum kişinin kendi değerlerini birliktelikler içinde korumasının ve etkinleştirmesinin bir yoludur c) Kaçınma- Tepki Verme Davranışı din hakkında yanlış bir şey söylendiğinde bunu doğrulayacak herhangi bir geribildirimden kaçınılmalı yanlışa tepki verilmeli www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 18 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner 3. Makale: Hayati Hökelekli- Günümüz İletişim Teknikleri ve Dinî İletişim Bir iletişim modeli 4 ana unsurdan oluşur: Kaynak, mesaj, kanal ve dinleyici İletişim insanların gelişimden, sosyal hayat kurmada ve özellikle günümüzde son derecede önemlidir Özellikle din görevlileri bu konuda hassas ve itinalı olmalı Günümüzde iletişim teknik ve yöntemleri gibi, iletiyi ulaştırma, haberleşme araç ve teknikleri de son derece gelişmiş ve çeşitlenmiştir: Kitle iletişim araçları ve iletişim teknolojileri konferans, panel, sempozyum kişilerarası/ gruplar arası iletişim açık otorum konser www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 19 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner mimik giyim tarzı sözsüz iletişim gestik Bu alanlar keşfedilmiş ve geliştirilmiştir Tanım: “İletişim bir bilgi paylaşma tekniğidir”. Ancak insanlar yalnızca bilgi değil, DÜŞÜNCE, DUYGULAR, İNANÇLAR, DEĞERLER, VE BİLGİ paylaşımında bulunur Önemli olan mesajı gönderen ve alan arasında bir alış-veriş- değiş-tokuş var Eğer iletişim isteneni elde etmek ve beklenen tepkiyi uyandırmak amacıyla yürütülüyorsa, bu “ETKİLEYİCİ İLETİŞİM” adını alır Etkileyici iletişim: - “bir kaynaktan hedefe yöneltilen ve tutum ve davranış değiştirme amacını taşıyan tek yönlü haberleşmedir” Etkileyici bir silahtır (ve öyle görülmüş ve kullanılmıştır) Reklam, telkin, tanıtım, propaganda, beyin yıkama, ikna etmede de (vb.) yer alır İslam geleneğinde tebliğ, irşat, davet, tavsiye, vaaz, zikra ile dile getirilir (din hizmetlerinde tkindir) Etkileyici İletişimin Şartları: 1) 2) 3) Küreselleşme, kültürleri birbirine yaklaştırır ve kitle iletişim araçları çok kısa zamanda geniş halk kitlelerine hitap eder hale gelmiştir Fiziksel engeller neredeyse kalmış gibi 8dünya küçük bir köy). Ancak ruhsal engeller ise devam eder Günümüzdeki teknolojik imkanlar alabildiğine genişlemekle birlikte, en basit anlamda kişinin kişiyle iletişimi engelleyen güçlüklerin aşılmasında benzeri başarı yoktur (bazen insanlar aynı evde iken bile birbirine sanal alemden, Facebook veya whatsApp üzerinden haber iletiyor=uç örnek ama misalleri toplumda var) Bunu birtakım sebepleri var: Her kişinin kendine ait bir anlam dünyası, duygusal ve ahlakî yapısı var. Dış dünyadan gelenler (İNPUT) herkesçe farklı algılanır ve yorumlanır. Herkes mesajı farklı algılar, kendi düşünce, tecrübe ve fikir yapısına göre algılar Kültüre göre algılanır (yaşadığı toplumun eseridir insan) Farklı psikolojik yapıları var. Farklı bilinç basamakları mevcut Dolayısıyla evrensel bir dinleyici kitlesi bulmak zordur Bu yüzden İLETİŞİM BECERİSİ ASLINDA İNSANI ANLAMA SANATIDIR! Günümüzdeki çalışmalarda, etkileyici iletişim 3 değişik amacı olduğu tespit edilmiştir: www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 20 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner Yerine getirdiği işlev açısından BİLGİ VERİCİ; MOTİVE EDİCİ VE İKNA EDİCİ iletişim birbirinden ayırt edilmesi gerekiyor Günümüzde iletişim bağımsız bir bilim dalı olarak araştırmalar sürdürmektedir İletişimde kültürel yapı önemlidir: İletişim biçimlerinin bir toplamı olarak kültür, aynı toplumda yaşayan bireylere belirli ortak algılama ve davranış biçimi kazandırır Tecrübeler kültürde paylaşılır ve ortak bir birikim oluşur Bugün dünyadaki değişim hızı ve karmaşıklığı kişileri kendi toplumlarına ya da kültürlerine bile yabancı duruma getirmiştir! Çoğulcu bir toplum anlayışı oluşmuştur (Pluralist): Dinî-ahlakî alanda da kendini göstermiştir. Çoğulculuk, insanın “kesinlik-emin olma” arayışını zorlaştırmakta, inanç yerine şüpheciliği, kapalılık yerine kurala dayalı bir açıklığı (serbestliği) teşvik eder- olumsuzluklara teşvik eder Böyle bir toplumda- kültürel ortamda DOGMATİK SEKÜLERİST İLE MUHAFAZAKAR MÜMİNİN KARAKTER PORTRESİNİN BİRBİRİNE BENZEŞMESİ KAÇINILMAK GİBİ GÖRÜNÜR İnan. Ve değerlerde çoğulculuk anlayışı bilgi alanına da yansır. GÜNÜMÜZDE BİLGİLERİMİZ DÜZENSİZ DÖKÜNTÜLERDEN İBARETTİR. MOZAİK KÜLTÜRÜ DE DENİLEBİLİR BUNA. Parça parça, hiçbir şeyi tam değil ama her şeyden bir parça ihtiva eden bilgi ve düşünce. Mozaik kültür, bir üniversite eğitimin, rasyonel bir ortamın ürünü değildir; her gün aldığımız rastlantısal, karşılıklı konuşma, dergiler, gazeteler, (sanal alemden) gibi kitle iletişim araçları vasıtasıyla bize ulaşmaktadır1 batı kültürü doğu kültürü Yeni dini hareketler klasik aile eğitim farklılıkları modern aile medresedini eğitim komunizm, soyalizm vs.. Dinî unsurlarkarışık dini tasvirler ve tasavvurlar islam kültürü modern eğitimbatıseküler demokras i, laiklik, seküleriz m siyasî yapılanmalar 1 (nur Fetzen bleiben übrig). Yoğun bilgi ağı her tülü karmaşık bilgiyi bir araya toplar. Onca araştırma zahmetine girmektense bir tuşla dünyanın her yerindeki kütüphanelere ulaşılabiliyor. Dolayısıyla her şeyden biraz bilgi oluyor. Ayrıca her türlü fikir sanal alemde dolaşmakta. Bilgi kirliliği. Mozaik güzel değil, zaman zaman estetik olmayan bir kompozisyon ortaya çıkıyor. Her şeyden azar azar demek hiçbir şey tam olmamış demektir… (yorum T&I) www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 21 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner Bazı iletişim uzmanları, dinin belirleyici olduğu geleneksel kültür yapılarının “otoriter” bir özellik taşıdığı dolayısıyla demokratik toplumun temelinde yatan iletişim becerilerini içermediğini ileri sürer- İslam dinin, kendi doğrularını insanlara anlatmak için, otoritenin, otoritenin gücüne dayalı yöntemlerden çok2 muhatabın vicdanını uyarıcı, bilinç alanını genişletici, duygu ve güdülerini harekete geçirici yollara daha fazla başvurduğu gerçektir Allah insanlara yalnızca buyurmaz, yerine göre bilgi verir, hakikati tanıtır ve insan zihnini aydınlatır; söz verir, vaadlerde bulunur, ahlak duygusunu harekete geçirir ve motive eder.3 İletişim Modeli ve Dinî İletişim: Kaynak, Mesaj (ileti), Araç (kanal) ve Alıcı (hedef) 1. Kaynak: - mesaj düzenleyen ve ileten kişi ya da kişiler İletişim kaynakta başlar Mesajlar kaynağa göre değerlendirilir Kaynağın güvenirliği meselesi önemli (özellikle dini iletişimde) Din görevlisi yaptığı hizmette çıkar peşinde olmamalıdır. Kendi cemaati için para toplayan hoca bile, bir kısım cemaat tarafından hoş karşılanmaz Toplumun bilgi ve kültür seviyesi artmakta, bir din görevlisi de buna ayak uydurmalı ve iletişim tekniklerine vakıf olmalıdır.4 Televizyonda vaaz ve konuşma önemli, daha geniş kitlelere hitap edilir. İtinalı olunmalıdır. Burada da kaynak güvenilir olmalıdır Kaynak sevilen ve beğenilen, hoş ve sempatik olması iletişimin, mesajın etkisinin artması bakımından çok önemlidir İnsanlar tanıyıp sevdikleri, veya hemen ünsiyet kurabildikleri sempatik kişilerle empati kurar ve söylediklerine kulak verirler5 Karizma, fiziki çekicilik, kıyafet, üslup, zeka ve genel kültür önemli bulunması gereken özelliklerdendir “GÖRÜNÜMÜ İYİ HER ŞEY İYİDİR” diyen bilinç altına sahiptir insan 2 T&I Yorum: (bu kilise aslında böyledir- zorlada olsa ikna etme “Non Ecclesiam Nulla Salus” ilkesi gereği ve kendi aklını çalıştırmasını ister ki başkalarına muhtaç kalmasın. Köle ruhluluk değil- kuru taklitçilik, başkalarının akil yürütmesine muhtaç değil, kendi aklına güvenip özgün ve hür olmayı öğütler (tefekkür, tedebbür, takül, akıl etmek, vs vs) 4 İletişimde önemli olan, sözleri güzel dizip, onları uygun şekilde aktarmaktır. Bir devasa orkestra gibi tek tek enstrümanları- kelimeleri- sesleri, beden dilini, hecelemeleri, vurguyu vb. hepsini bir araya getirip harmonik şekilde aktarmak önemlidir. Bir söz müzikali! Buna en çok Din Görevlisi dikkat etmelidir. Zira bu bir nevi peygamber mesleğidir ve O sözlerini hep seçerek, en güzel üslupla konuşmuştur. Cevamiul Kelim denilmiştir ona. Az sözle çok şey ifade ederdi. Kur’an’ın en büyük özelliklerinden biri- icazlığı- edebî üslubudur. Adeta toplumun her kesimine hitap eder. Hz. Peygamber’de Hz. Aişe deyimiyle “Yaşayan Kur’an” olduğundan onun üslubu Kur’an üslubu idi 5 Gazzali örneği: İnsan kendine en çok benzeyen, kendine yakın olan … sever (benzerlik ve tanışlık önemli) 3 www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 22 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner 1. Mesaj (İleti) - Kimden sonra “ne” söyleniyor sorusu çok önemlidir İletişimde dile getirilen görüş a. dinleyicinin sahip olduğu görüşten çok ayrı ya da (dinleyicinin direnme ve savunma mekanizmaları devreye girmekte, görüş farkı daha da abartılarak hedefi, kaynağın istediği yerden daha uzaklara iletebilmekte) b. çok benzer olması durumlarında önemli bir etki meydana getirmediği tespit edilmiştir (arada zaten fazla bir fark olmadığı için dinleyici onu daha da küçülterek kendi görüşü ile aynılaştırmakta – herhangi bir tutum değişimi olmuyor) - Dinî konuların halka sunulmasında yerleşik inanç ve alışkanlıklarla tamamen zıt olmamalı, veya şimdiye kadar hiç duyulmamış tamamen yeni bir şey olmamalıdır- köklü bir görüş değişikliğini hedef almamalıdır Bir görüş, onun karşıtı olan görüş, iddia ve deliller de dikkate alınarak dile getirildiğinde, daha inandırıcı olmakta. Bu durumda dinleyicin zihnindeki şüphe hemen giderilir İletilen mesaj dinleyicinin bilgi seviyesine göre olmalıdır Mesajlar a. Düşünce veya b. Duygu ağırlıklı olmak üzere iki kısma ayrılır. Yalnız akla veya yalnız duyguya hitap eden mesajlardan çok her ikisine de hitap eden mesajlar makbul İletişim konusu dinleyiciyi ne kadar ilgilendiriyorsa, ona ne kadar yakınsa, duygusal nitelikli mesaj o ölçüde etkili olabilir Az bir korku uyandırma iletişimin etkililiğini artırırken, çok fazla korkutma kötü ya da tersine sonuçlar verebilir. Özellikle cehennem korkusu, Allah tarafından cezalandırılma tehdidini içeren mesajlara karşı tepkisel tutumlara her yaştaki insanlarda rastlanabilir Çocuk eğitiminde son derece olumsuzdur bu korku eğitim metodu Mesaj aktarımında etkili olabilecek unsurlardan birisi de KISSALARLA anlatımdır Kıssa ve hikaye anlatımı sembolik manalar taşır ve Kur’an’ın da kullandığı metotlardan birisidir. Beynimiz bunları daha net anlar ve kavrar - - BEYNİMİZİN SOL VE SAĞ YARIM KÜRELERİ FARKLI ALGILAYIŞ MERKEZLERİDİR beynin sol yarım küresi beynin sağ yarım küresi mantıksal bütüncül düşünce ve kavrayış analitik düşünme yeteneği sezgisel, ilişkisel ve metaforik bakış ve düşünme yeteneği www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 23 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner Teşbih: bir yayanın hızla gelen otomobile göre kendini ayarladığı gibi, işitilen kelime de, kendisine uyum sağlanması gereken bir objedir; başka gidebilmek için kullandığımız araba gibi, kelime de konuşmada kullanılan bir objedir. İnsan eşyaların dünyasında olduğu gibi kelimelerinde dünyasında da hakiki bir şekilde yaşar! İnsan başkasının çevresine otomobil, bilgisayar, çok katlı binalar sokarak dünyasını değiştirebileceği gibi, kelimeler sokarak da değiştirebilir. Sözlü iletişim kadar sözsüz iletişim de önemlidir 3. Araç (kanal) - İletişimde mesaj kadar taşıyan sinyaller, kaynaktan alıcıya ve geribildirimi de alıcıdan kaynağa taşıyan araçlar, kanallar vardır Araştırmacılara göre iletişimde en etkili tarzın yüz yüze, doğrudan görüşme olduğu tespit edilmiştir Araya başka vasıtaların (kitap, dergi, broşür vb) girmesi iletişimi azaltır En etkili ieltişim aracı “kişisel sunu” (sonra radyo, kitap vs) Özellikle Türkiye’de mesela, kitle iletişim araçları bireye yeni sosyal roller ve değerleri öğretmede ve pekiştirmede etkili bir araç olarak kullanılabilir (kullanılıyor) Televizyon, internet gibi araçlar insanların hayatlarında son derce önemli konuma sahip ve etkilemektedir. “ÖNCE CEZBET, SONRA İKNA ET” DÜSTÜRÜ ile yaklaşmakatdırlar alıcıya Dinî iletişimde görsellik önemlidir 4. Alıcı (Dinleyici) - - İLETİŞİMDE MESAJA REPERTUAR EMPOZE EDEN ALICIDIR Kaynak alıcıya anlam değil, mesaj iletebilir. Herkes kendince mesaja anlamlar yükler Alıcı, ona sunulan mesajda kendini bulabilmelidir (kendini arar)- ona hitap eden mesaj olmalı Alıcı ikna edilebilir: İnsanların ikna olmaya en açık oldukları yıllar 18-25 arasıdır; değişime en çok açık olanlar ise 7-9 yaşlar arasında olanlar Yetişkinlik dönemi, dini hayatın genel olarak canlılık ve denge kazandığı bir dönemdir. Bu dönemde insanlar daha çok inandıkları değerleri hayatın içinde gerçekleştirme, yaşadıkları hayatı inanç dünyaları ile birleştirme ihtiyacı duyarlar Cinsiyet farkı da vardır ALICINIn mesajı anlamada: www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 24 [DİN HİZMETLERİNDE REHBERLİK VE İLETİŞİM- MAKALELER -] Emine Keskiner Kur’an-ı Kerim’de 3 farklı hita şeklinden bahsedilir: a. hikmet b. meviza c. güzel cedel Nahl 125: ِ ِ ِ ك ِِب ْْلِ ْكم ِة والْمو ِعظَِة ا ْْل ِ ِا ْدعُ إِِِل َسب َك ُي َو حَ ْعمَ ُم ِم َ َّس ُ إِ َّ َ َرب َ ِيل َرب ْ سنَة َو َجاد ْْلُم ِِبلَِّت ي َ ح َْ َ َ َ َس ََ ِ ِِ ِ َ َ ض َّل َع َسبيمه َو ُي َو حَ ْعمَ ُم ِِبل ُْم ْهتَدي “(Ey Muhammed!) Rabbinin yoluna, hikmetle, güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel şekilde mücadele et. Şüphesiz senin Rabbin, kendi yolundan sapanları en iyi bilendir. O, doğru yolda olanları da en iyi bilendir.” www.ti-entertainment.com | ÖZETLER 25
