Orman İşletme Ekonomisi ve Finans

6/9/2017
Orman İşletme Ekonomisi
ve Finans
Yrd. Doç. Dr. Yaşar Selman GÜLTEKİN
http://akademik.duzce.edu.tr/selmangultekin
İşletmenin kuruluş amaçları
 GENEL AMAÇLAR
 Kâr elde etmek
 Kamu işletmeleri – özel işletmeler
 Gelirin toplam gideri aşan kısmı
 Diğer amaçların karlılığa bağlı olması
 Başarı ölçütüdür.
 Verimliliğin ölçüsü mü?
 Denetim aracıdır.
 Kâr amacı gütmeyen işletmeler: okul, hastane, hayır kurumları
 Kamu işletmeleri
1
6/9/2017
İşletmenin kuruluş amaçları
 Topluma hizmet
 Bireylerin ihtiyaçlarının karşılanması
 İşletmelerin varlıklarını korumaları veya sürdürmeleri
 Karlılığın sürdürülmesi
 ÖZEL AMAÇLAR
 Bağımsız çalışma arzusu
 Sosyal prestij
 Çalışanlara iyi ücret, istihdamın sürekliliği, topluma veya devlete hizmet
İşletmelerin ekonomik açıdan önemi
2
6/9/2017
Üretim birimi olarak
 Toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak mal ve hizmetlerin üretimi
 Tüketiciler, diğer işletmeler ve kamu kesimi
 Üretim faktörü alırlar
 Mal ve hizmet de alırlar
 Ürettikleri mal ve hizmetleri arz ederler
 Gerekli üretim faktörlerinin türünü, miktarını ve kalitesini belirler
 Bunları tedarik ederek rasyonel bir şekilde kullanarak üretim yapar
 Üretimi miktar, kalite ve fiyat açısından alıcıların ihtiyaçlarına uydurmaya çalışır
 Üretimi sürekli organize ederler
 Ürettikleri ürünleri satarlar
Üretim birimi olarak
 Üretime katılan faktörlerin paylarının dağıtılması
 Ücret-faiz-rant(kira)-kâr-vergi
 Sürekli değer akışı döngüsü olan ekonomik sistem: üretim mekanizması
3
6/9/2017
Yaratıcı birimler olarak
 Ar-ge ile yeni üretim teknikleri ve yeni ürünler
 Teknik gelişme ve beraberinde ekonomik gelişmeyi destekler
 Yeni sermaye oluşumunu mümkün kılar
 Teknik gelişim, daha gelişmiş ve daha pahalı donanımlar
 Artan parasal ihtiyaçlar, tasarrufların artması, sermaye oluşumu
 Gelirlerin artmasına, yatırım malları talebinin artmasına
 Üretim miktarını artırır
 Birim başına maliyetleri düşürür
 Ar-ge son derece masraflıdır!
Bölgelerin ekonomik gelişimine katkı
 bölgeler arasındaki gelişme düzeyleri farklılıkları
 Kalkınma ve refahın dengeli dağılımı
 TC Anayasası
 Kalkınma planları, yıllık ekonomik kalkınma programları
 İktisaden geri bölgeleri için destekleyici önlemler
 Gümrük vergisi bağışıklığı, yatırımda kullanılan öz sermayenin vergi bağışıklığı
(yatırım indirimi), ucuz faizli kredi vb.
4
6/9/2017
Tasarrufların değerlendirilmesi
 Tasarruflarını kendileri değerlendiremeyenler
 Hisse senedi satın alarak, kar geliri;
 Tahvil satın alarak, bankalara yatırarak faiz geliri
 İşletmeler tasarruf sahiplerinin parasal değerleri kullanır
 Toplumda tasarruf ve sermaye oluşumunu özendirir
İşletmelerin sosyal açıdan önemi
 Siyasal açıdan özgürlükçü parlamenter demokrasinin güçlü bir temelidir:
 Sendika (emek) – iş hayatı (sermaye ve girişim) – devlet (siyasal güç)
 İnsanlar için mutluluk kaynağı: ağaç yetiştiren insan gibi
 Bağımsız olarak işe sahip olma isteğini karşılar
 Yeni istihdam alanları açar, istihdama istikrar kazandırır
 2015 yılı aktif işgücü (15-64) 28.9 milyon
 İstihdam 25.9 milyon
 Çevre koruma vb. sosyal sorumluluklar
 Çalışanlar için konut, sportif tesisler, eğlence ve rekreasyon vb.
 Adil vergi verme sorumluluğu
5
6/9/2017
İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
 Faaliyet alanlarına (işlevlerine) göre
 Tüketicilerin (alıcıların) türüne göre
 Üretilen mal ve hizmet türüne göre
 Üretim faktörlerinin mülkiyetine (sahipliğine) göre
 Büyüklüklerine göre
 Hukuki (yasal) yapılarına göre
 Birlikler (işletmelerin birleşmeleri)
Faaliyet alanlarına göre
 Üretici işletmeler
 Mal üreten tarım, inşaat ve sanayi sektörlerindeki
 Domates, patates, tomruk, buğday vb.
 Yol, köprü, tünel, konut vb.
 Tekstil, demir-çelik, çimento, gübre, kağıt, makine, buzdolabı, tv, bilgisayar,
deterjan, kalem vb.
 Hizmet işletmeleri
 Bir hizmetin yerine getirilmesi veya hizmet üretimi ile uğraşan
 Berber, lokanta, otel, doktor, avukat, mali müşavir, banka, sigorta, taşıma ve
depolama, elektrik, havagazı, su, sağlık vb
 Satıcı işletmeler
 Toptancılık, yarı toptancılık, perakendecilik, komisyonculuk
6
6/9/2017
Tüketicinin türüne göre
 En son (nihai) tüketiciler için
 Diğer işletmeler için
Üretilen mal ve hizmet türüne göre
 Tarım, ormancılık avcılık ve balıkçılık işletmeleri
 Madencilik ve taş ocakları işletmeleri
 Sanayi ve endüstriyel işletmeler
 Ticaret işletmeleri, banka işletmeleri
 Taşıma ve depolama işletmeleri
 Hizmet işletmeleri
7
6/9/2017
Üretim faktörlerinin mülkiyetine göre
 1. Özel işletmeler
 Sermayesinin tamamı veya büyük bölümü şahıslara ait
 Sayıca çok, nispeten küçük
 2. Kamu işletmeleri (KİT’ler)
 Sayıca az, endüstriyel üretim alanında faaliyet
 A. İktisadı devlet teşekkülleri
 Tamamen ticari esaslara göre çalışır, kârlılık ön plandadır
 Ziraat bankası, halk bankası, Türkiye demir-çelik işletmeleri, TPAO, Petkim, Türkiye gübre
sanayi, TTK, DMO, Türk-şeker, MKEK, TMO, TZDK, Yem sanayi aş.,
 B. Kamu iktisadi kuruluşları
 Tekel niteliğindeki mallar ile temel mal ve hizmet üretmek ve pazarlamak
 TCDD, PTT, DHMİ, THY, Çaykur, Tekel, TİGEM, savunma donatım işletmeleri
Türkiye’de kamu işletmeleri hukuki
yapılarına göre;
 Genel bütçeli idarelere bağlı işletmeler
 Bakanlıklar, TBMM, Cumhurbaşkanlığı, Diyanet, Başbakanlık, Danıştay vb.
 Katma bütçeli idarelere bağlı işletmeler
 Karayolları, DSİ, OGM, YÖK, Geçlik spor GM Vakıflar GM, vb.
 Özerk bütçeli idarelere bağlı işletmeler
 TRT, TC MB, TÜBİTAK, TSE, MPM, vb.
 Mahalli idarelere bağlı işletmeler
 Belediyelerin su, elektrik, havagazı, satış mağazaları, kent içi ulaştırma vb.
 Müessese, bağlı ortaklık ve iştirakler
8
6/9/2017
Üretim faktörlerinin mülkiyetine göre
 3. Karma işletmeler
 4. Yabancı sermayeli işletmeler (ÇUŞ)
1. Milli gelir etkisi
2. Ödemeler dengesi etkisi
3. İstihdam yaratma etkisi
4. Teknoloji aktarımı etkisi
5. İşletmecilik bilgisi ve girişimcilik yeteneğini aktarma
6. Sermaye transferi etkisi
İşletme büyüklüğü ölçütleri
 Üretim miktarı (mal üreten işletmelerde)
 Satış hasılatı (ciro)
 Sermaye tutarı
 Aktifler toplamı
 İşçi sayısı (hizmet üreten işletmelerde)
 Kullanılan girdi miktarı
 Makine ve tezgahların sayısı ve gücü
 İşletmenin ve yararlanılan arazinin büyüklüğü (tarım-orman)
 İşletmelerin sektördeki payı
9
6/9/2017
İşletme büyüklüğü
 1.Küçük işletmeler
 2.Orta ölçekli işletmeler
 3.Büyük işletmeler
 KOBİ
 Ayrım izafi; ülkeye, bölgeye, zamana, faaliyet konusuna göre, mevzuata göre
aynı işletme farklı sınıfta olabilir
 1950lilerde büyük iken şimdi?
 Gelişmiş sanayileşmiş ülkelerde 200-300dn az işçi küçük işletme
 Gelişmekte olan :1-49 küçük
 Tarım işletmesi: araziye göre, işçiye göre
 Ortak bir tanım/ayrım yok
KOBİ’ler
 KOBİ’ler aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır.
 a) Mikro işletme: On kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış
hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri bir milyon Türk Lirasını
aşmayan işletmeler.
 b) Küçük işletme: Elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış
hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri sekiz milyon Türk Lirasını
aşmayan işletmeler.
 c) Orta büyüklükteki işletme: İkiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden
ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon
Türk Lirasını aşmayan işletmeler.
10
6/9/2017
KOBİ’ler
 Ekonomideki yeri ve ağırlığı
 Ekonomik canlılığın barometresi
 Büyük işletmelerin ürettiği mal ve hizmetleri üretip rekabet
 Büyük işletmelerin mamul ve yarı mamul girdilerin üretimi
 KOBİler: sayısal miktar, istihdam hacmi, üretim değeri, gelişmeye olan
katkıları, mülkiyetin tabana yayılması, rekabete dayalı piyasa ekonomisi,
toplumsal istikrar
 KOBİlerin toplam işletmeler içindeki payı %96dan fazla
 Almanya, Fransa ve Japonyada %99
KOBİ’lerin ortak özellikleri
 Çoğunlukla bireysel veya şahıs ortaklığı
 Sahip-yönetici
 Bağımsız – hissedarlardan gelen kontrol mekanizması yok
 İşbölümü ve uzmanlaşma sınırlı
 İşletme müşteriler arası ilişkiler de yakın
 Sınırlı sermaye, özsermaye
 Yatırım güçleri zayıftır
 Tedarik ve pazarlamada güçleri az
 İstihdam oranı düşük-aile
 Dinamik bir yapı
11
6/9/2017
KOBİ’lerin ekonomik ve sosyal
kalkınmadaki yeri
 Ekonomiye dinamizm ve serbest rekabete dayalı piyasa ekonomisine işlerlik
 İşletme ormanı oluşturan fidanlar-gençlik
 Sayısal miktar, üretim değeri, istihdam hacmi, katma değer, yatırım hacmi ve
mülkiyetin taban yayılması açısından ağırlığı fazla
 Girişimcilik faktörünün üretim elemanı olarak devreye girmesini ve toplumun
yaratıcı potansiyelinin ortaya çıkarılması
 İstihdam sağlayarak işsizlik sorununun çözümüne katkı
 Çağdaş esnek üretim sistemine en uygun işletmeler (kriz zamanı-talep daralması)
 Bölgesel kalkınmaya katkı- metropollere yığılı değil-emek-yoğun-göçün
önlenmesi
 Mesleki ve teknik eğitim için okul fonksiyonu
 Bağımsızlık
KOBİ’lerin üstünlükleri
1. Sermaye ihtiyacı az olduğu için girişimcileri yatırıma teşvik eder
2. Kriz dönemlerinde tüketici isteklerine daha kolay uyum sağlama esnekliği
3. İşçi-işveren, işletme-müşteri arasında yakın ilişki
4. İşçi sayısı az olduğu için etkin kontrol sistemi uygulayabilir
5. Emir verme organları az olduğundan kararların alınışı ve uygulanışı hızlıdır
6. Personelin değişik departmanlarda çalıştırılması ile her safhayı bilen eleman
yetiştirilebilir
12
6/9/2017
KOBİ’lerin zayıf yönleri
1. Para ve sermaye piyasalarından fon-kredi temini güçtür. Risk payı yüksek
krediler
2. Pazar payı az, tedarik ve pazarlamada pazarlık güçleri az
3. Reklam ar-ge olanakları sınırlı
4. Geleneklere bağlı, modern ekonomik ve teknolojik gelişmeyi yakından
izleyemezler
5. Yığın üretim olmadığından çoğu kez yüksek maliyetle çalışır, satış fiyatını
düşüremez
6. Nitelikli eleman ve profesyonel yönetici istihdam etmeleri zor
Büyük işletmelerin üstünlükleri
1. Gelişmiş üretim metotları ve büyük makineler ancak büyük işletmelerde olur
2. yığın üretim ile birim maliyet düşer, birim başına düşen sabit maliyet azalır,
satış fiyatı düşer
3. İyi bir organizasyon, üretim planı uygulayıp, verimliliği artırabilirler
4. Farklı departmanlarda alanında uzman kişileri kullanıp, verim artışı
5. Finansal bakımdan güvenli, sermaye bulma olanakları geniş
6. Satın alma açısında avantajlı-büyük hacimde satın alma
7. Ar-ge ve reklam imkanlarına sahip
8. Üretim atıklarını değerlendirebilir
13
6/9/2017
KOBİ’lerin sakıncaları
1. Tüketici zevkindeki değişimlere kolay uyamazlar. Daha az esnek
2. Sabit maliyetleri yüksek olduğundan, talep azalınca maliyetleri kısamaz,
yüksek maliyete ve satışların yeterli olmamasına rağmen üretime devam
3. Kontrol daha zordur. Emirler üstten alt kademeye ulaşana kadar kayıplar
4. Bürokrasi fazladır. Karar almak kolay değildir
5. İşçiler arası işbirliği kurmak güçtür. Maddi unsurlar ön plana çıkmıştır.
Hukuki yapılarına göre işletmeler
1. Tek kişi işletmeleri
2. Ortaklıklar
a) Adi ortaklıklar
b) Ticari ortaklıklar
i.
ii.
3.
Kişi ortaklıkları
1)
Kolektif ortaklıklar
2)
Komandit ortaklıklar
Sermaye ortaklıkları
1)
Anonim ortaklıklar
2)
Limited ortaklıklar
3)
Sermayesi paylara bölünmüş ortaklıklar
Kooperatifler
14
6/9/2017
İşletmelerin birleşmeleri-birlikler
 Centilmenlik anlaşmaları
 Karşılıklı güvene dayalı
 Yasal bağlayıcılığı olmayan
 Yazılı veya sözlü
 Aralarındaki rekabeti kaldırmak, ortak hareket etmek
 Tekelci yapı, diğer bağımsız hareket edenlere üstünlük
 1980 öncesi bankalar arası bankerlere karşı ortak faiz belirlemesi örneği
İşletmelerin birleşmeleri-birlikler
 Konsorsiyumlar
 Belirli bir iş için kurulan birlik veya ortaklık
 Köpri, baraj, elektrik santrali, otobanlari demir-çelik tesisler vb. büyük yatırımlar
 Aynı veya farklı ülkelerden alanlarında uzmanlaşmış ve güçlü işletmeler
 Boğaz köprüsü, nükleer santral, Atatürk barajı vb.
 Karteller
 Aynı üretim dalındaki işletmelerin
 Aralarındaki rekabeti kaldırmak için yaptıkları anlaşmayla tekelci birlik
 Yasalar karşısında bağımsız bir teşebbüs
 Sermayelerin birleşmesi değil, sermaye güçlerinin birleşmesi
 Fiyat karteli, satış karteli, kota karteli vb.
15
6/9/2017
İşletmelerin birleşmeleri-birlikler
 Tröstler
 Yasal ve ekonomik bağımsızlıklarını kaybederek birleşmeleri
 Farklı üreti,m dalları veya faaliyet kollarına olabilirler
 İmalat sanayi, petrol ve madencilikte yaygın
 Holdingler
 Şirketler grubu
 Bir şirketin başka şirketlerin hisse senetlerinin büyük bölümünü satın almasıyla
yönetim ve denetimini elde etmesi
 Holding-grup
 Ana şirket –bağlı şirket
İşletme fonksiyonları
 İşletmeler amaçlarına ulaşmak için birçok faaliyet veya eylemde bulunurlar
 Mal ve hizmetlerin üretilmesi, üretimin yapılabilmesi için üretim faktörlerinin
temini, üretilen mal ve hizmetlerin tüketicilere ulaştırılması vb.
 Benzerliklerine göre gruplandırılmış işletme faaliyetleri: işletme fonksiyonları
veya işletme işlevleri
 Temel fonksiyonlar: işletmenin var olmasına neden olan temel faaliyetler
veya yerine getirdikleri ana faaliyetler: tedarik, üretim ve pazarlama
 İşletmenin türüne göre temel işlevler değişebilir. Kredi ve yatırım
kuruluşlarında «finansman»
 Her işlevin ikinci düzeyde alt işlevlere ayrılması mümkündür
 Toplamda 9 işlev halinde inceleyelim
16
6/9/2017
Tedarik işlevi
 Satın alma işlevi de denilir
 İşletmeler amaçlarına ulaşmak için mal ve hizmetleri zamanında, yeterli
miktarda, üstün nitelikte ve düşük maliyette üretmelidir.
 Üretimde girdi olarak kullanılacak her türlü hammaddenin, yardımcı
maddenin ve hazır parçanın temin edilmesi
 Nakit değerlerin (finansal kaynakların), sermayenin (arazi, makine, sermaye
mallarının) ve işgücünün tedariki
 Üretimde kullanılacak tüm girdilerin yeterli kalite, miktar ve zamanda uygun
fiyatla temin etmek
 Satın alma planlaması: miktar, zaman, kalite, fiyat ve mümkünse satıcı
işletmeler şeklinde belirlemek
Üretim işlevi
 Her işletmenin temel işlevidir
 Mühendislikte üretim-iktisatta üretim; imalat-üretim(fayda)
 Üretim faktörlerini kullanarak insan ihtiyaçlarını karşılayacak mal ve
hizmetlerin tüketicilere sunulabilir hale getirilmesi
 Üretim yönetimi: üretim faaliyetlerinin planlanması, örgütlenmesi,
yürütülmesi, koordinasyonu ve denetimi işlevlerinin idaresi
 Stok yönetimi, üretimin denetimi, kalite kontrol vb.
17
6/9/2017
Pazarlama işlevi
 Pazarlama-satış
 tüketici ihtiyaçlarındaki gelişme ve değişmeleri izleyerek,
 mal ve hizmet üretimine yön veren
 üretilen mal ve hizmetlerin nihai tüketici tarafından satın alınmasına kadar olan bütün
işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlayan
 çağdaş işletmecilik pazarlama ile başlar
 hangi mallardan, ne zaman, ne kadar, hangi maliyetle ve hangi tüketiciler için üretileceği:
pazarlama araştırmaları
 Ürün (ürün planlama, kalite, çeşit, markalama, ambalajlama vb.)
 Fiyat (fiyat düzeyleri, indirimler, ödeme şartları vb.)
 Dağıtım (dağıtım kanallarının seçilmesi, satış bölgelerinin belirlenmesi, taşıma, depolama
vb.)
 Tutundurma (kişisel satış, reklam, tanıtma, satış geliştirme, halkla ilişkiler vb.)
Pazarlama işlevi
 Düşünceler, haklar, kurumlar, zaman, hisler vb.
 Statik pazarlama; var olan ihtiyaçlar
 Dinamik pazarlama; yeni ihtiyaçlar oluşturma
 Üretim anlayışı evresi (ne üretirsem onu satarım)
 Satış anlayışı(ne üretirsem satarım, yeter ki satmasını bileyim)
 Pazarlama anlayışı (ne satabilirsem onu üretirim)
 Sosyal /Yeşil pazarlama( toplumu, çevre ve doğal kaynakları dikkate alan)
 İşletmenin motoru
18
6/9/2017
Yönetim işlevi
 karar alma, alınan kararları uygulama,
 kararla hedef alınan amaçlarla, uygulama sonuçlarını karşılaştırma
 bir uyumsuzluk varsa, düzeltici eylemlerde bulunma
 Planlama, örgütleme, yürütme, koordine etme (eşgüdüm) ve denetleme
 Tüm işletme işlevleri ile ilgili olarak yerine getirilmelidir
 Üretim denetimi, tedarik planlaması, finans yönetimi, personel yönetimi vb.
 İşletme yöneticileri tarafından yerine getirilir
Finans işlevi
 Kamu yönetimi- maliye
 İşletme yönetimi-finans
 Para, sermaye ya da fon ihtiyacının en uygun kaynaklardan, zamanında ve
en uygun şartlarda temini
 Temin edilen fonların etkin şekilde akışının yönetimi
 Öz kaynak-dış kaynak finansmanı
 Fonların kullanımı- proje değerlendirme
19
6/9/2017
Personel (işgören) işlevi
 Emek üretim faktörü
 Farklı eğitim, görev ve statülerde: En üst düzeydeki yönetici de vasıfsız işçi
de
 Sözleşme ile işletmeye bağlı
 işgören işlevinin amaçları
 işletme örgütüne çalışan bulmak,
 insan gücü kaynağının en verimli bir şekilde kullanılması yollarını göstermek,
 çalışan değerlemesi yapmak,
 çalışanı korumak, çeşitli çalışan sorunlarının giderilmesine katkıda bulunmak,
 çalışanın işletme ile bütünleşmesini sağlayacak düzenekleri araştırmak
Muhasebe işlevi
 varlıkları, öz sermayesi, alacakları ve borçları üzerinde değişim meydana getiren
finansal olaylara ilişkin bilgileri kaydetmek, sınıflandırmak ve özetlemek yoluyla,
ilgili kişi ve kurumlara sağlıklı işletmecilik kararları alınması için raporlar biçiminde
sunma
 Bilgi toplama ve bilgi üretme şekilden iki temel işlevi vardır
 Bilanço ve gelir tablosu bilgi toplama aracı
 Bunlarda yer alan bilgilerin işletmenin yaralanacağı şekle getirilmesi
1. Alınan kararların sonuçlarının ölçümü,
2. Yürütülen faaliyetlerin finansal etkilerinin bilinmesi
3. İşletmeyle ilgili tahminlerin yapılması
4. Uygulama sonuçlarının izlenmesi,
5. Çeşitli mukayeselerin yapılması
20
6/9/2017
Halkla ilişkiler işlevi
 İşletmenin ilişki içinde bulunduğu kitleler (halk, kamu oyu, ilgi ve çıkar grupları)
 Sağlıklı, doğru, inandırıcı ve güvenilir ilişkiler kurması
 Olumlu izlenimler bırakması (imaj)
 Halkı işletmeyi destekleyecek davranışlara yöneltmesi
 Temel amaç: kamuoyunun destek ve güvenini kazanmaktır
 Kamuoyunda saygınlığı azalabilir
 Satış sorunu yaşayabilir
 Kolay ve ucuz kredi bulamayabilir
 Mali krizler yaşayabilir
 Yönetimin alt işlevi gibi düşünülebilir
Araştırma ve geliştirme (ar-ge) işlevi
 Mal ve hizmet üretimi konusunda bilgi ve teknoloji üretme veya geliştirme
 Temel araştırma- bilgi üretimi
 Uygulamalı araştırma- yenilik ortaya koyma
 Geliştirme- daha iyi sonuç alma
 Verilerin toplanması, analizi, ve bilgiye dönüştürülmesi
 Büyük işletmeler ar-geye önem vermekte
 Küçük işletmeler transfer etmekte
 Gelişmiş-sanayileşmiş ülkeler
21
6/9/2017
İşletmelerin büyümesi
 Canlı organizmalar gibi, çevreye uyum, ayakta kalma yarışı
 Büyümenin olumlu ve olumsuz yanları vardır
 Büyümeye zorlayan etkenler;
 çevre şartları ve tüketici kavramının değişmesi
 İşletmelerin yeni teknolojiler ve büyük sermayelerle pazarda faaliyet göstermesi
 Üretime etkisi
 Üretim hacmini artırma
 Büyük ölçekli girdi temini ile maliyet indirimleri
 Ürün geliştirme ve ar-geye ağırlık verme
Büyüme türleri
 İç büyüme – Dış büyüme
 İç büyüme: mevcut faaliyetlerin genişletilmesi
 Yatay: aynı iş kolunda yeni bir şube açmak
 Ürün ve Pazar farklılaştırması ile yatay büyüme yapılır
 Dikey: (i) ileriye doğru (ii) geriye doğru
 Geriye doğru: daha önce satın aldığı girdileri üretmeye başlaması
 İleriye doğru: ürettiği ürünleri kendi açtığı mağazalarda satması
 Dış büyüme (birleşme): başka işletmelerle birleşme şeklinde ortaya çıkar
 Geriye doğru dikey: satın alınan işletmenin çıktısı, satın alanın girdisi ise
 Dokuma fabrikasının işletme fabrikasını satın alması
 İleriye doğru dikey: satın alan işletmenin çıktısı, satın alınan işletmenin girişi ise
 Dokuma fabrikasının kendi ürünlerini satan mağazayı satın alması
22
6/9/2017
 «Büyümeyen işletme durgunluk, belki de gerileme dönemindedir. Verimli
çalışması mümkün değildir. Muhtemelen karlılığı da yetersizdir.»
İşletmenin kurulması
 İşletme kurma aşamasında cevaplanması gereken sorular
 Talep: üretimi planlanan mal ve ya hizmetler için gerçek bir talep var mı? Varsa
bunu miktarı ve süresi nedir? Eğer gerekli talep yoksa, talep yaratma olanağı
nedir?
 Uygunluk: üretim için işgücü, sermaye, teknoloji ve girişimci gibi üretim faktörleri
var mı? Hammadde yardımcı madde vb. materyaller piyasada var mı? Varsa
uygun fiyatta ve koşullarda temin edilebilir mi? Malın karlı satılabilmesi için,
maliyetleri yeterince düşük, alıcı için uygun fiyat koyma ve malların tüketiciyi
tatmin etme imkanı nedir?
 Rekabet durumu: Rakiplerin sayısı ve ekonomik güçleri nedir? Rekabet yoksa,
faaliyete geçtikten sonra işletmelerin pazara girip müşterilerimizi elimizden alması
söz konusu mu? Rakiplere göre yönetim kadrosu, finansman durumu, pazarlama
ve dağıtım kanalları açısında gücü ve imkanları nasıldır?
23
6/9/2017
Yatırım
 İşletme kuran her girişimci bir yatırım yapmaktadır
 Ekonomi: bir dönem içinde üretim mallarına veya sermaye teçhizatına yapılan ilaveler
 İşletme: (i)sabit sermaye yatırımı (ii)stok yatırımları
 sabit sermaye yatırımı : sabit değerlere veya varlıklara yapılan ilaveler
 Yapı, tesis ve onarımlar vb. inşaat yatırımları
 Makine teçhizat yatırımları
 Stok yatırımları: düzenli üretim ve dağıtım için optimal düzeyde hammadde, yarı ve tam
mamul stokların varlığı zorunludur.
 Müteşebbis açısından: parasal sermayenin makine, teçhizat, donatımve ulaştırma araçları
vb. sabit yatırımlaradönüşümü
 Finansman: gelir getirmeyen nakit varlığın daha az likit aktiflere çevrilerek gelir getirir
duruma getirilmesi
Kuruluş aşamaları
 Birinci aşamada, bir yatırım projesi
veya işletme kurma düşüncesi
doğar.
 Bu fikir
 herhangi bir girişimcinin zihninde
(yeni bir proje)
 mevcut bir işletmede (bir tevsi
yatırım veya
 ek bir üretim ünitesi) veya devlet
örgütünde (DPT gibi) doğabilir.
24
6/9/2017
Kuruluş aşamaları
 farklı yatırım alanlarının araştırılması
sonucu en uygun yatırım türünün
veya işletme tipinin seçimi
aşaması
 ne türde bir üretim biriminin
kurulacağına veya yatırımın hangi
ürünün (ürünlerin) üretimi için
yapılacağına karar verilir.
Olanak etüdü
 Farklı yatırım türleri arasında tercih yapabilmek
1. Üretim faktörlerinin ve doğal kaynakların ülke
içindeki durumu
2. Farklı yatırım alanlarındaki mevcut ve gelecekteki
talep durumu
3. İthal ikamesi olanakları
4. Diğer yerli ve uluslararası endüstriler ile muhtemel
bağlar
5. Küçük işletmeler yerine modern tesisler kurma
imkânları
6. Genel yatırım ortamı
7. Endüstriyel politikalar
8. Üretim faktörlerinin maliyetleri sağlanabilirlikleri
9. İhraç olanakları
25
6/9/2017
Ön yapılabilirlik (fizibilite)
etütleri
 Farklı yatırım türleri arasında tercih yapabilmek
 Yapılabilirlik (fizibilite etüdü) değil!
 Olanak etüdünün daha detaylı hali
 Ümit veren yatırım imkanı için karar verme
 Olanak etüdüyle belli bir üretim koluna karar
verilmişse – fizibilite etüdü aşamasına geçilir
3. Yapılabilirlik (fizibilite) etüdü
 seçimi yapılan yatırımın projesinin
hazırlanması veya yapılabilirlik (fizibilite)
etüdünün hazırlanması
 Yapılabilirlik veya fizibilite etütleri, kesin
proje hazırlamaya girmeden önce
yapılan ekonomik, teknik ve finansal
etütlerdir.
1. İşletmenin kurulmasına kesin olarak karar
vermek
2. İşletmenin hangi büyüklükte ve nerede
kurulacağı kararı
3. Finansal fonların temini için rapor sunmak
4. Yatırım indirimleri için ( DPT, KSOGEB, vb.)
tanıtım
5. Uygulamada karşılaşılacak güçlükleri
önceden görmek ve önlem almak
26
6/9/2017
Ekonomik etüt
1.
Talep öngörüsü ve pazar araştırması
2.
İşletme kuruluş yerinin saptanması
3.
İşletme kapasitesi veya büyüklüğünün
saptanması
4.
Projenin ekonomik faydalarının ortaya
konulması, kurulacak işletmenin gelir ve
giderlerinin (maliyetleri) hesaplanması
Talep projeksiyonu (öngörüsü) ve Pazar
araştırması
1. Ürüne karşı pazarda mevcut ve gelecekteki talep durumunun şimdiden
belirlenmesi- yatırım kararının temeli
2. Ürünü üreten mevcut işletmeler ve bunların üretim kapasiteleri
3. Ürünün fiyatının projeksiyonu: işletmeye pazarda düşecek pay
4. Hedef pazarı belirlemek için potansiyel tüketici ve müşterilerin demografik,,
ekonomik ve sosyal yapılarının incelenmesi
5. Hedef pazarda rakip işletmelerin ve rekabet koşullarının araştırılması
6. Sektörde yatırım ve teşvik politikalarının incelenmesi
27
6/9/2017
Talep projeksiyonu (öngörüsü) ve Pazar
araştırması
 Öngörümleme-planlama
 gelecekte ne olacağını düşünme
 gelecekte ne olması gerektiğini düşünme
 Öngörüler tüm planlama faaliyetlerinde girdi olarak kullanılır.
 Uzun dönemli: 2 yıl veya daha uzun- tesislerin genişletilmesi, yeni ürünlerin
oluşturulması, sermaye fonları vb.-üst yönetim tarafından gerçekleştirilir
 Orta-dönemli: 6 aydan iki yıla -ürün grupları, işgücü, materyal ve stok
planlaması
 Kısa-dönemli: bir kaç haftalık veya 6 aydan daha az- spesifik ürünler
Talep projeksiyonu (öngörüsü) ve Pazar
araştırması
 Kalitatif (sübjektif-yargısal) yöntemler
 Kişi veya grupların yargılarına dayanan, verilerin bulunmadığı durumlarda
veya verilerin sağlıklı olmadığı durumlarda
1. Delphi tekniği
2. Pazar araştırması
3. Yaşam eğrileri benzeşmesi
4. Uzmanların görüşmesi
 Kantitatif (objektif) yöntemler
28
6/9/2017
Talep projeksiyonu (öngörüsü) ve Pazar
araştırması
 Zaman serisi yöntemleri
 Bir değişkenin birbirine izleyen zaman birimleri için aldığı değerlerin sıralanışı
 Yıl, ay, 3 ay, hafta, gün vb.
 Aylar itibarıyla işletmenin üretim ve satış miktarı
 Geçmiş verilerin seyrini(eğilimi) inceleyerek geleceğe yönelik tahminlerde
bulunmak
1. Trend : geçmiş verilerin uzun dönemde artış veya azalış yönünde izledikleri yol
veya eğilim; doğrusal olmayan trend de olabilir
2. Mevsimlik hareketler
3. Devri hareketler: zaman serisinin tekrarlayan şekilde trend doğrusunun altında
veya üstünde değerler taşıması- mevsimden (zamanı) farklı, daralma, kriz,
genişleme vb.
4. Rassal/tesadüfi hareketler: tabii afet, grevler, askeri operasyonlar vb.
Talep projeksiyonu (öngörüsü) ve Pazar
araştırması
 Nedensel öngörümleme yöntemleri
 Regresyon modellerine dayanan projeksiyon
 İki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiye dayanarak öngörüde bulunmak
 Y bağımlı değişkeni, X1, X2, X3, …, Xn bağımsız değişkenlere göre bir değer
almakta
 Doğrusal-eğrisel ilişkiler
29
6/9/2017
Talep projeksiyonu (öngörüsü) ve Pazar
araştırması
 Ekonometrik modeller
 Yeterli istatistiksel veriler mevcut ise veya toplanabilir ise model kurarak tahmin
 Tahmin edilecek bağımlı değişkeni açıklayan bağımsız değişkenlerin ve bunlar
arasındaki fonkisyonel bağıntıların matematiksel olarak ifadesi
 Toplam, doğrusal, çarpım, üssel, logaritmik
 İşletme, ekonomi, matematik ve istatistik
Teknik etüt
1.
Projenin teknik tanımı, tesislerin krulacağı
arazinin hazırlanması, hammadde ve
yardımcı madde etütleri, saha ve lab
analizleri
2.
Üretim yöntemi ve teknolojisi seçimi
3.
Makine ve teçhizat seçimi
4.
Tesisin yerleşme planı
5.
İnşaat işleri
6.
Montaj işlevi
7.
Uygulama planı
30
6/9/2017
Finansal etüt
1.
Toplam yatırım tutarının
hesaplanması(sabit sermaye yatırımları
ve işletme/çalışma sermayesi)
2.
İşletme döneminde yapılacak giderler
ve sağlanacak gelirlerin tahmini
3.
Finansmanın hangi kaynaklardan
sağlanacağı ve maliyetleri
4.
Faaliyet dönemi fon akış tabloları,
finansal tabloların ve oranların
hazırlanması
5.
Yatırımın karlılığı ve geri dönüş süresinin
belirlenmesi
Kuruluş aşamaları
 projenin değerlendirilmesini ve
yatırım kararının alınması
 Üçüncü aşamada ekonomik, teknik
ve finansal etütlerin ayrı ayrı
sonuçlarına bakılarak, özellikle
sadece "işletme aşamasında şu
kadar kâr ediyor" şeklinde
düşünerek, işletmenin kurulma kararı
verilmez.
 Yapılabilirlik etüdü sonucu elde
edilen bilgiler "değerlendirme
(project evaluation)" denilen işleme
tabi tutulur
 Girişimci yatırım projesini "kârlılık ve
diğer ölçütlere" göre değerlendirir.
 değerlendirme sonucu işletmenin
kurulmasına kesin karar verilir.
31
6/9/2017
Kuruluş aşamaları
 kesin proje hazırlıkları
 Kurulacak işletmenin hukuki
biçimi, inşa edilecek yapıların
kesin ayrıntılı teknik hesapları,
alınacak makinaların kesin
kapasiteleri ve maliyetler vb.
bilinmek durumundadır.
Kuruluş aşamaları
 kesin projenin uygulanması
 Bu dönemde yatırım, fiziksel
olarak gerçekleşmekte, bir
yandan kesin siparişler verilirken
öte yandan fiziksel yatırımlar
başlamaktadır.
32
6/9/2017
Kuruluş aşamaları
 Deneme üretiminin bitişi ile birlikte
yatırım dönemi tamamlanır ve
üretim faaliyetleri başlar.
33