PSİKOZ – NEVROZ AYIRIMI

Son Ders
Psikiyatrik Sınıflama Olarak
Psikoz – Nevroz Ayırımı
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları ABD
28 Mart 2014
Psikiyatri


Psikiyatri ruhsal, duygusal ve davranışsal
bozukluklarla uğraşan bir tıp dalıdır.
Birçok yönden diğer dallardan ayrışsa da,
uygulama ve hizmet sürecinde benzer
ihtiyaçları vardır.
Öztürk O (2001) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları,8. baskı, Nobel kitabevi, Ankara
2
Psikiyatride Sınıflandırma

Sınıflandırma diğer tıp dallarında olduğu gibi
önem taşır;




Hastaya klinik tanı, uygulama ve süreç hakkında
bilgi vermek için
Hekimler arası iletişimi sağlamak için
Araştırmaya bir temel olması açısından (nedenler,
klinik özellikler, doğal süreç, ve tedaviye yanıt)
Bir bölgede verilecek hizmetleri planlayabilmek
için
Gill D (2007) Hughes Outline of Modern Psychiatry,5. baskı, Wiley, U.K.
3
Psikiyatride Sınıflandırma-II




Sınıflandırma sistemlerini kesin bilimsel doğrular
olarak görmek yanlıştır.
Daha çok mevcut araştırma bulguları ışığında
oluşturulmuş bilgilerin o dönemdeki yansıması
olarak görmek gerekir.
Psikiyatride hastalıkların çoğunun kesin kez ortaya
konmuş genetik, biyolojik , nörokimyasal
göstergeleri bulunmamaktadır.
Bundan dolayı psikiyatrik sınıflandırma sistemleri
daha çok klinik sendromların tanımlayıcı özelliklerini
(belirti, bulgu ve süreçlerini) içerir.
Gill D (2007) Hughes Outline of Modern Psychiatry,5. baskı, Wiley, U.K.
4
Sınıflandırma Sistemlerinin Sorunları ve
Kısıtlılıkları





Tüm çabalara karşın sınıflandırma sistemlerinin
mükemmel olduğunu söylemek olası değildir.
Klinik belirti ve bulguları uzun yıllardır bilinmesine
karşın, “panik bozukluk” ve “post travmatik stres
bozukluğu” gibi hastalıklar ancak 1980’li yıllardan
sonra sınıflandırma sistemlerine girmiştir.
Tanımlayıcı kategoriler süreli olarak
yenilenmektedir.
Kapsanan klinik sendromlar arasındaki sınırlar
mutlak değildir.
Bazen iki klinik sendromunda özelliklerini kapsayan
ara tanımlamalar (şizoaffektif bozukluk) kullanılabilir
Andreasen N, Black DW (2001) Introductory Textbook of Psychiatry, 3. baskı, APPI, USA
5
Sınıflandırma Sistemlerinin Sorunları ve
Kısıtlılıkları - II



Sınıflandırma sistemlerinin uygunsuz ve duyarsız
biçimde kullanılması hastaların damgalanmasına yol
açabilir.
Sınıflandırma sistemleri esnek ve eleştirisel bir
gözlemle ele alınarak kullanılmalı, tanıdan çok
hastanın belirtilerine nasıl yardım edileceğine
odaklanılmalıdır.
Kimi sağlık personeli, “hastalık temelli” yaklaşımdan
“ çok “sorun temelli” yaklaşımı tercih ederek,
hastaların günlük yaşama dönme çabasına destek
olmaktadır.
Andreasen N, Black DW (2001) Introductory Textbook of Psychiatry, 3. baskı, APPI, USA
6
Psikiyatrik Sınıflandırmada Bazı Terimler:
Organik - Fonksiyonel



Organik beyin bozukluklarında, tablo beyni direkt ya
da indirekt yoldan etkileyen tanımlanabilir fiziksel
patolojilerin sonucu olarak ortaya çıkar. (örneğin
öğrenme güçlükleri, ve demanslar)
Fonksiyonel ruhsal bozukluklarda, tablo psikolojik
stres sonrası ortaya çıkar. Olguların çoğunda gerçek
neden bilinmemektedir.
Çalışmalar sayesinde fonksiyonel denilen birçok
hastalığın organik temelinin de olduğunun
saptanması nedeniyle bu gruplama DSM-IV ‘de
terkedilmiştir.
Öztürk O (2001) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları,8. baskı, Nobel kitabevi, Ankara
7
Diğer bir Gruplama : Psikoz- Nevroz


Nevroz tanımlaması artık kullanılmamaktadır.
Artık daha önce klasik bir bilgi olarak önemini
koruyor.
ICD-10 (1992), DSM-III-R (1987)’den sonra
resmi uluslararası psikiyatri sınıflamasından
tamamen çıkarılmıştır.
Öztürk O (2001) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları,8. baskı, Nobel kitabevi, Ankara
8
Nevroz


Nevroz = Psikonevroz
Nevroz




bireyde bunaltı (anksiyete) ya da bunaltıya karşı
özel savunma belirtileri ile giden,
bireyin gerçekle bağlantısının kopmadığı,
toplumsal uyumun fazla bozulmadığı ,
psikozlara göre bütün işlevlerde bozukluğun daha
hafif olduğu rahatsızlıklar kümesidir.
Öztürk O (2001) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları,8. baskı, Nobel kitabevi, Ankara
9
Nevroz



Gerçeği değerlendirme yetisi (reality testing)
bozulmaz
Hasta hastalığını bilir; düşüncelerini
korkularını saçma bulur.
Neyin hayal mahsülü (imge, düş, istek) neyin
gerçek yaşamda olan bir olay olduğunu ayırt
edebilir
Öztürk O (2001) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları,8. baskı, Nobel kitabevi, Ankara
10
Nevroz

Bu terimi ilk olarak 1777 yılında William
Cullen tanımlamıştır.



Ateş ya da fokal bir hastalık olmaksızın duyusal
ya da motor bozuklukların olması
Bu başlık altına koma, adinami (hipokondriasis),
spazmlar (histeride dahil), vesani (delilik) dahil
etmiştir.
Daha sonra nevroz tanımı geniş ya da dar
anlamda kullanılmaya devam etti.
De Mijolla A (2005) International Dictionary of Psychoanalysis, MacMillan, USA
11
Nevroz


19. yy’da psikasteni ve nevroz aynı anlamda
organik temeli olmayan sinirsel bozukluklar
yerine kullanılmıştır.
Bu tabloların çeşitli vücut sistemleri üzerine
(sindirim, kardiyopulmoner, urogenital)
etkilerinin klinik ya da anatomik nedenlerle
ilişkili olmadığı ve hastalarının hiçbir zaman
gerçeklikle ilişkilerinin kopmadığı
vurgulanmıştır.
De Mijolla A (2005) International Dictionary of Psychoanalysis, MacMillan, USA
12
Nevroz

Psikoanalistlere göre nevroz,

altta yatan fizyolojik ya da anatomik bir bozukluk
olmasızın Odipal kompleks ve buna bağlı ilişkili
savunma düzeneklerinin yer aldığı intrapşişik
çatışmalardan kaynaklanan belirtiler sergileyen
ruhsal bozukluklardır.
De Mijolla A (2005) International Dictionary of Psychoanalysis, MacMillan, USA
13
Nevroz


Freud (1894) nevrozları 2 psikopatolojik
grupta ele aldı.
Gerçek nevrozlar (cinsel işlev bozukluğu ile
ilişkili nevrozlar)




Anksiyete nevrozu (engellenmeye bağlı)
Nevrasteni (masturbasyona bağlı)
Savunmanın psikonevrozları (çocukluktan
gelen intrapşişik çatışmalar)
Bu yaklaşımlar psikanalizin temelini
oluşturdu.
De Mijolla A (2005) International Dictionary of Psychoanalysis, MacMillan, USA
14
Nevroz
Klasik Sınıflama
 Anksiyete histerisi (Fobik nevroz –anksiyete
nevrozu)
 Konversiyon histerisi (Histerik nevroz)
 Kompulsif nevroz (Obsesif nevroz)
 Nevrotik depresyon
 Hipokondriasis
 Travmatik nevroz
 Nevrasteni
Öztürk O (2001) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları,8. baskı, Nobel kitabevi, Ankara
15
Nevroz
DSM ve ICD sınıflamalarına göre
 Anksiyete Bozuklukları
 Somatoform Bozukluklar
 Dissosiyatif Bozukluklar
 Uyum Bozuklukları
Öztürk O (2001) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları,8. baskı, Nobel kitabevi, Ankara
16
Psikoz


Psikoz bireyin gerçeği değerlendirme yetisinin
bozulduğu, içgörünün olmadığı kişilerarası
ilişkilerde, gerçeklerden uzaklaşarak kendine has bir
yaşantı yaşadığı, duygu, düşünce ve davranışlarda
bozuklukların oluştuğu ruhsal bozukluklardır.
Bir hastada psikozu değerlendirmek için 3 temel
belirti grubunu sorgulamak gereklidir.



Sanrılar: Somatik, Paranoid
Varsanılar: Görsel, işitsel, emir, v.d.
Dezorganize davranış ya da düşünceler
Öztürk O (2001) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları,8. baskı, Nobel kitabevi, Ankara
17
Psikoz




İlk olarak Ernst von Feuchtersleben (1845) tarafından
ortaya atılan bir terimdir.
O dönemde periferal sinir sisteminin bozukluğu olarak
kabul edilen nevrozların aksine zihinsel hastalıklar için
genel bir terim olarak ortaya atılmıştır.
20 yy. başlarında psikoz, nevroz, demans ve mental
retardasyon dışındaki bozuklukların tamamını kapsar hale
gelmiştir (yani uzun süreli kliniklerde yatan hastaların
tümünü).
Bu dönemde psikozlar akut (konfüzyonel durumlar, sanrısal
ataklar, mani ve melankoli) ve kronik (şizofreni, parafreni ve
paranoya) olarak iki grupta ele alınmıştır.
De Mijolla A (2005) International Dictionary of Psychoanalysis, MacMillan, USA
18
Psikoz

Psikoanalizin ilk dönemlerinde, Freud psikoz ve
nevrozu kesin sınırlarla ayırmıştır.

Nevroz




kişinin çocukluk çağında yaşadığı ve kaçındığı, daha sonra
baskılayarak bilinçten uzaklaştırdığı çatışmaların yansımasıdır.
Bir aktarım (transferans) ilişkisi ile açığa çıkarılabilir, olgular
psikoanalize uygundur.
Gerçeklikle işbirliği içinde id’in bir kısmı baskılanır.
Psikoz




kişi ile diş dünya arasındaki çatışmalarla ilişkilidir,
transferans ilişkisine ve dolayısıyla psikoanalize uygun değildir.
Psikotik hastalar hastalıkları sırasında nevrotiklerin ancak
psikoanalizle dışavurduğu bilinçdışı ürünleri dışa vurabilir.
İd’in hizmetinde gerçekliğin bir kısmından geri çekilme söz
konusudur.
De Mijolla A (2005) International Dictionary of Psychoanalysis, MacMillan, USA
19
Psikoz










Şizofrenik bozukluk
Şizofreniform Bozukluk
Şizoaffektif Bozukluk
Kısa Psikotik Bozukluk
Paylaşılmış Psikoz (folie a deux)
Sanrısal Bozukluk
Psikotik Depresyon
Psikotik Mani
Madde kullanıma bağlı psikozlar
Genel tıbbi bir duruma bağlı psikozlar
Öztürk O (2001) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları,8. baskı, Nobel kitabevi, Ankara
20
Psikoz- Nevroz Ayırımı
Psikozlar
Nevrozlar
Ağır
Görece hafif
Dağılmış
Dağılmamış
Bozuk
Bozuk değil
Olmayabilir
Vardır
Varsanılar
Olabilir
Yoktur
Düşünce Bozukluğu
Vardır
Yoktur yada Az
Bilişsel Bozukluk
Olabilir
Yoktur
Toplum ve İş Uyumu
Bozuk
Yeterli
Bozuk, tutarsız
Genelde normal
Oral-anal
Genital
Hastalık derecesi
Benlik işlevleri
Gerçeği değerlendirme
Hastalığı kabullenme
(İçgörü)
Kişilerarası İlişki
Psikoseksüel evre
Öztürk O (2001) Ruh Sağlığı ve Bozuklukları,8. baskı, Nobel kitabevi, Ankara
21
Psikoz- Nevroz Dışındakiler


Psikiyatrik bozukluklar psikoz ve nevrozlarla
sınırlı değildir.
Bu başlıklar altında konamayacak çeşitli
ruhsal bozukluklarda bulunmaktadır;




Kişilik bozuklukları
Alkol ve madde kullanım bozuklukları
Cinsel işlev bozuklukları
Yeme bozuklukları
Gill D (2007) Hughes Outline of Modern Psychiatry,5. baskı, Wiley, U.K.
22
DSM-5 Sınıflaması


Amerikan Psikiyatri Birliği’nin sınıflandırma
sistemi
Son revizyon 2013, DSM-5
APA (2013) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5. baskı, APA, U.S.A
23
ICD-10





Dünya sağlık örgütünün
sınıflandırma sistemi
Son revizyon 1992, ICD-11 2015
Sadece psikiyatri değil tüm bilim
dallarını kapsayan bir sınıflandırma
sistemi
Belirti sayıları ile sınırlanan katı tanı
ölçütleri fazla yok
Hastalıkların temel özelliklerini
içeren ayrı ayrı başlıklar
içermemektedir.
WHO (1992) The ICD-10 Classification of Mental Disorders,10 baskı, WHO, Geneva
24
Sonuç

Kısıtlılıklarına karşın, psikiyatrideki
sınıflandırma çabaları özellikle bilimsel
çalışmaların yürütülmesine, uluslar arası
psikiyatri camiasının aynı dilde konuşmasını
sağlamaya önemli katkıları olmuştur ve
olmaya devam edecektır.
25