Normal ve Normal D*** Davran**lar Muharrem ERO*LU Psikolojik
advertisement
Arkadaşlar genel itibariyle kolay bir ders .Hocanın söylediklerini yazdım .Kalan kısımları okuyalım. nevroz psikoz kişilik Prof.Dr.Özcan Uzun Psikiyatri AD Normal olmak nedir ? Psikiyatrik sıkıntım yok demek normal olmak değildir. Şizofrenler de kendilerini normal sanıyor çünkü Freud un tanımı geçerli.. normallık NORMALLİK Sigmund Freud Normallik, çalışabilme ve sevebilme kapasitesidir Yaşam sevgisi olacak ,yeteneklerini olanaklarını üretime dönüştürecek. Yani biz normaliz . Kaygı ,hezeyanlar olabilir bir düzeye kadar.. NORMALLİK Dünya Sağlık Örgütü ( WHO) • Hastalığın olmayışı • Tam bir fizik, psişik ve sosyal iyi olma durumu • Kişinin diğer kişilerle uyumlu ilişki kurması, sosyal, doğal çevredeki değişikliklere uyması ve katkıda bulunması Okudu. NORMAL DIŞI DAVRANIŞ • Duygu, düşünce ve davranışlarda değişik derecelerde tutarsızlık, aşırılık, uygunsuzluk ve yetersizliğin olması • Bu özelliklerin az çok sürekli ya da yineleyici olup, bireyin verimli çalışmasını ve kişiler arası ilişkilerini bozmasıdır Tutarsızlık ,aşırılık gibi duyguların kişinin işlevselliğini etkileyecek düzeye çıkması anormal bir durumdur. Bu duygular az olunca bir problem yok. Zaten kimse mükemmel değil dedi. Ben mükemmelim diyenler narsist oluyor dedi. Günümüzde kullanılmayan bir terimdir. nevroz NEVROZ • Tıbbi olarak artık kullanılmayan bir terimdir (1993 -ICD-10; NevrozPsikoz ayrımı bırakılmıştır) • Gerçeklikle ilişkinin kopmadığı, anksiyete veya fobileri içeren hafif ruhsal ve duygusal bozuklukları ima eder • Nevrotik durumlar, günlük işlevleri hafif derecede etkiler • Depresyon, anksiyete veya stresin yaygın belirtilerine neden olur Kişi bozukluğun farkındadır. NEVROZ • Nevrozu olan kişi, bozukluğunun farkındadır • Nevrozlu kişi, anksiyeteden kaçınmaya çalışır • Bu insanlar, bir şeylerin yanlış olduğunu, fakat onu değiştirmekte yetersiz kaldıklarını düşünürler Okudu. NEVROTİK BOZUKLUKLAR • • • • • • • • Depresif bozukluklar Anksiyete bozuklukları Obsesif-kompulsif bozukluk ve ilgili bozukluklar Travma ve strese bağlı bozukluklar Disosiyatif bozukluklar Somatik semptom ve ilgili bozukluklar Beslenme ve yeme bozuklukları Diğer Depresyon demek için belirtiler en az 15 gün sürmeli. Hayattan zevk almama durumu. Kişinin işlevselliğini etkiler. Anksiyete kaygı demek. Herkes az çok kaygı yaşar dedi. Obsesif bozukluk, takıntılı olmak demek. Sürekli elini yıkamak gibi . Somatik semptoma örnek olarak da sivilce çıktığında her doktoru dolaşır dedi. Kanser mi bu falan dermiş hasta. psikoz PSİKOZ Etimoloji • Psikoz sözcüğü ilk kez Ernst von Feuchtersleben tarafından delilik ve maniye alternatif olarak kullanılmıştır (1845) • Yunanca psyche (zihin, ruh) ve -osis (hastalıklı veya anormal durum) dan türemiştir Okudu. PSİKOZ • Psikotik kişinin gerçeklikle bağlantısı kopar; gerçeği değerlendirme bozulur • Bu durumda kişi kendi düşünce ve algılamaları ile dış dünyayı gözlemleyerek ulaştığı/dış dünyaya ait olan gerçekler arasında ayırım yapabilme yeteneğini yitirmiştir • Hezeyan veya halüsinasyonlar olabilir • Duygulanım, düşünce, davranış ve kişilik organizasyonunda bozulmalar olabilir Gerçeklik bozulur. Mesela Gökhan bana bakıyor; kesin beni öldürecek diyor hasta. Ya da beni buraya uzaylılar gönderdi diyor hasta. Herkes ona gülüyormuş gibi düşünür . GERÇEĞİ DEĞERLENDİRME YETİSİ Gerçeği değerlendirme yetisinin bozulduğunu gösteren belirtiler • Hezeyanlar Halüsinasyon, algı bozukluğu • Halüsinasyonlar demektir. Çağrışım bozukluğunda • Dezorganize (bizzar; garip) davranışlar hasta konuşurken daldan dala atlar. • Asosiyasyon (çağrışım) bozuklukları Bu belirtiler olmalı hastada . Hezeyan düşünce bozukluğudur. Gerçek olmayan sabit düşünceleri vardır . Bir makine mühendisinden örnek verdi. Bu dünyada herkes beni takip ediyor ,beni konuşuyor diyormuş. Hastanın düşünceleri değiştirilemez . Peki doktora niye gelmiş ? Şunu söylemeye gelmiş ,markete gidiyor mesela adam beni tanımıyor gibi numara yapıyor diye şikayet ediyormuş . Çünkü 7 /24 herkesin onu takip ettiğini düşünüyor hasta ETYOLOJİ Kesin etyoloji bilinmiyor! PSİKOSOSYAL BİYOLOJİK Hipotezler Nörokimyasal Nöroanatomik Genetik Nöroendokrinolojik Nöroimmünolojik Nörofizyolojik Psikososyal Diğer Psikozlar tam olarak niye ortaya çıkıyor bilinmiyor . Böyle hipotezler var. İkiye ayrılıyorlar. ETYOLOJİ-PSİKOSOSYAL • Psikoz, ego'nun entegrasyon ve sentez kabiliyetindeki zayıflamalardan ortaya çıkar • Egodaki bu yetersizlikler onu gelişimin ilk basamaklarına denk gelen savunmaları kullanmaya zorlar • İlkel ve narsistik nitelikteki bu savunmalar inkar, distorsiyon ve yansıtma şeklindeki savunmalardır Psikososyal hipotezi savunanlar egonun burada sentez yapabilme yeteneği bozulmuş derler. Bu zayıflık kişiyi gelişimin ilkel basamaklarına döner. Mesela çocuklar yabancılardan korkar sanki onu öldüreceklermiş gibi.. Buna benzer ETYOLOJİ-STRES YATKINLIK MODELİ Stres yatkınlık modeli • Genetik • Biyolojik • Psikososyal etkenler hastalığın ortaya çıkışında birlikte rol oynar En açıklayıcı model budur. Psikoz için genetik altyapı olmalı. Ama anne ve baba taşıyıcı olabilir. Çocukta ortaya çıkar veya torunlarda ortaya çıkabilir. Hiç açılmaya da bilir bu genler. Tek yumurta ikizlerinde yüzde 60 a kadar çıkar hastalık ortaklığı. ETYOLOJİ-BİYOLOJİK Nörokimyasal Nörotransmitterler • Dopamin • Serotonin • Norepinefrin • GABA • Glutamat • Asetilkolin • Diğer En tutarlı sonuçlar nörokimyasal hipotezlerden edinilmiş. Mezolimbik yolakta dopaminerjik hiperaktivite varsa şizofrenin pozitif belirtiler ortaya çıkar. Mezokortikal yolakta da azalır. ETYOLOJİ-BİYOLOJİK Dopamin hipotezi • Mezolimbik yolakta hiperdopaminerjik aktivite: pozitif belirtiler • Mezokortikal yolakta hipodopaminerjik aktivite: negatif belirtiler Bir önceki slaytta yazdım. PSİKOZ BELİRTİLERİ Pozitif belirtiler • Hezeyanlar • Halüsinasyonlar • Dezorganize konuşma • Dezorganize davranış • Katatonik davranış İşte pozitif belirtiler de bunlar.. Katatonik davranış ne demektir ? Örneğin bir şizofreni hastası bıraktığınız yerde bıraktığınız pozisyonda günlerce durabilir . Bu demektir. PSİKOZ BELİRTİLERİ Negatif belirtiler • Affekte düzleşme/küntleşme • Alojia • Avolisyon Doğuştan itibaren ortaya çıkarlar. Affekte düzleşmede • Anhedoni duygusal uyaranlar tepki vermez hasta . Espriye gülmez , • Asosyallik ağlamaz . Alojia da fikir fakirliği demek. Kendilerini • Dikkat bozulması birkaç cümle ile anlatırlar. Bir şey sorunca hiç derler. Avolisyon, istemsizlik gibi bir şeydir. Mesela banyo yapmaz . Niye yapmadığı sorulunca gerek yok gibisinden konuşur. Anhedoni de haz yitimi demektir. PSİKOTİK BOZUKLUKLAR • • • • • • • • • • • • • • Kısa psikotik bozukluk Şizofreniformbozukluk Şizofreni Şizoaffektifbozukluk Şizotipal(kişilik) bozukluğu Delüzyonel bozukluk Katatoni Başka bir ruhsalbozukluklailişkilikatatoni Başka bir tıbbidurum nedeniylekatatonikbozukluk Belirtilmemişkatatoni Madde/ ilaca bağlıpsikotikbozukluk Bir başkatıbbidurumabağlı psikotik bozukluk Diğerspesifikşizofrenispektrumuve diğerpsikotikbozukluk Belirtilmemişşizofrenispektrumuve diğerpsikotikbozukluk kişilik (personality) KİŞİLİK • Kişilik (personality) sözcüğü kaynağını eski Yunan tiyatorlarında drama oyuncularının kullandığı maskelere verilen “Persona” isminden almıştır • Persona, o dönemde maske arkasındakinin gerçek kişiliğini değil, oynadığı tiplemeyi temsil etmekteydi • Zamanla kişinin gerçekte yansıttığı tavır ve davranışlarının bütününü anlatmak için kullanılmaya başlanmıştır KİŞİLİK • İnsanları birbirlerinden farklı kılan • Kendisine ve çevresindekilere bakış açılarını, kişiler arası ilişkilerini tanımlayan • Yaşam biçimini oluşturan • Değişmesi güç olan • İşlevselliğin tüm alanlarında sergilenen • Kendine özgü duygu, düşünce, tutum ve davranış örüntülerinin bütünüdür KİŞİLİĞİ OLUŞTURAN ÖĞELER Kişilik = Mizaç (huy) + karakter (Kişilik, huy, karakter terimleri sıklıkla hatalı şekilde birbirinin yerine kullanılmaktadır) MİZAÇ Mizaç (huy; temperament) • Biyolojiktir • Doğuştan varolan davranış örüntüsüdür (Genetik) • Duygusal, güdülenme, uyum özelliklerinin yapısal çekirdeğidir • Huy kişinin yapısal olarak eylemler ve emosyonlarını etkileyen tabiatı olarak tanımlanabilir • Kişiliğin üzerinde geliştiği biyolojik zemin olarak kabul edilmektedir KARAKTER Karakter • Karakter, Yunanca oyarak şekil verme anlamına gelmektedir • Bu ifade huyun üzerine (oyarak) işlenen yapıyı anlatır • • • • Kişinin ayrıcı özelliklerini anlatmak için kullanılan bir sözcüktür Sosyal ve kültürel katkıları içermektedir Birey ve çevre arasındaki etkileşim içinde gelişir Sürekli, tutarlı, kalıplaşmış özelliklerdir Zeka ise hem yapısal hem de öğrenilmiş ve sosyal özellikleri taşıyan ve kişiliği etkileyebilen bir faktördür HUY 4 • • • • temel huy özelliği tanımlanmıştır Zarardan kaçınma Yenilik arama Ödüle bağımlılık Sebat etme • Bu dört mizacın genetik olarak birbirinden bağımsız şekilde çeşitli kombinasyonlar halinde kişide bulunabildiği iddia edilmektedir • Bir kişinin tehlike, yeni gelişmelere, ödüllendirmelere otomatik olarak vereceği yanıt huy özellikleri ile doğuştan getirilmiştir KARAKTER Üç önemli karakter özelliği tanımlanmıştır 4 temel huy özelliği tanımlanmıştır • Kendi kendini yönetme (Self-directedness) Zarardan kaçınma arama + Yenilik • İş birliği yapma (Cooperativeness) Ödüle bağımlılık • Kendi kendini aşma (Self-transcendence) Sebat etme • Bütünüyle geliştiğinde bu üç özellik olgun kişiliği tanımlar • Bu karakter özellikleri uyuma yöneliktir • Karakter özelliklerinin bir kişide düşük düzeyde görülmesi bireyde genellikle dezavantajlı durumlara yol açmaktadır TEMEL ORTAK ÖZELLİKLERİ • Kişiliğin çekirdekleri yaşamın ilk yıllarında atılır ve oluşur • Kişiliğin gelişmesi ergenlik ve delikanlılık çağının sonuna kadar sürer • Sonuçta kişilik uzun bir zaman diliminde şekillenir • Herkesin kişiliği kendine özgüdür • Kişilik uzun bir zaman diliminde şekillendiği için katıdır ve değişmez bir yapıdadır TEMEL ORTAK ÖZELLİKLERİ • Kişilik çizgileri ve nitelikleri egosintoniktir • Yani kişinin normaldışı davranışları kendini rahatsız etmez, tersine haz vericidir • Alloplastik uyum vardır • Yani kişilik bozukluğu olan bir kimse kendini çevreye değil, çevreyi kendisine uydurma yolunu seçer KİŞİLİĞİN TEMEL İŞLEVİ Algılamak, hissetmek, düşünmek ve bütün bunları bütünleştirerek amaçlı davranışlara dönüştürmektir (Schultz ve Schultz 1998) KİŞİLİK BOZUKLUĞU • Her insan çevresiyle sürekli etkileşim halindedir ve çevresine uyum sağlamaya çalışır • Kendi yararına olan, ama çevresine de ters düşmeyen çözümler geliştirir • Kendi dürtüleri ile çevre istemlerini bağdaştırmaya çalışır • Bu amaca genellikle egonun düzenleyici, uzlaştırıcı ve bütünleyici işlevleri ile ulaşır KİŞİLİK BOZUKLUĞU • Kişilik organizasyonu kişinin içinde yaşadığı kültürün beklentilerinden belirgin olarak sapan, sürekli bir davranış ve iç yaşantı örüntüsü durumu: kişilik bozukluğu • Toplumda yaygınlığı: %11-23 arasında (Watson ve ark 1998, Fosatti ve ark 2000) • • • A KÜMESİ Paranoid kişilikbozukluğu Şizoidkişilikbozukluğu Şizotipalkişilikbozukluğu Tuhaf, eksantrik küme • • • • B KÜMESİ Antisosyalkişilikbozukluğu Sınırda kişilikbozukluğu Histrionikkişilik bozukluğu Narsistikkişilikbozukluğu Uyumsuz, dengesiz, tutarsız küme C KÜMESİ KİŞİLİK BOZUKLUKLARI • • • Çekingenkişilikbozukluğu Korkulu, anksiyöz küme Bağımlıkişilikbozukluğu Obsesifkompülsif kişilikbozukluğu • • • Başka bir tıbbidurumabağlı kişilikdeğişiklikleri Diğerkişilikbozukluğu Tanımlanmamışkişilikbozukluğu
