meme kanseri - İzmir Halk Sağlığı Müdürlüğü

MEME MUAYENESİ
VE
MEME KANSERİNDE
ERKEN TANI
İZMİR
İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
2006
AMACIMIZ
Eğitime katılan ebe hemşirelerin
meme kanserinde erken teşhisin
önemini kavrayarak, kendi kendine
meme muayenesini öğrenmeleri ve
öğretebilmelerini sağlamak.
HEDEFİMİZ
• Meme kanserinde risk faktörlerini
•
•
•
•
sayabilme
Meme kanserinde erken tanı için
yapılması gerekenleri
söyleyebilme
KKMM yapabilme ve öğretebilme
Meme kanserinde uyarıcı
belirtileri sayabilme
Fiziksel muayeneyi yapabilme
KANSER NEDiR?
Kanser bir hastalık değil
hastalıklar grubudur.
Vücudumuzdaki hücrelerin
kontrolsüz çoğalmasıdır.
KANSER YÜKÜ
Dünyada her yıl yaklaşık
10 milyon
yeni kanser olgusu
ortaya çıkıyor.
Kanser ölümleri
Dünyadaki ölümlerin yaklaşık
% 12’si
Yıllık kanser ölüm
sayısı:
6 milyon
Bu sayının 20 yıl
içinde,
10 milyona
tırmanması
bekleniyor.
İZMİRDE……
• Her yıl 450- 500 kişiye meme
kanseri tanısı konmakta..
• Gelecek yıllarda 850- 900 yeni
olgu başvuruları beklenmekte…
• Her yıl 200- 250 kadın meme
kanserinden hayatını kaybettiği
tahmin ediliyor..
Memenin Anatomik Yapısı
Memenin Normal Anatomik
Yapısı Nasıldır?
• Meme yaş ve aylık sikluslara göre
•
•
•
değişen hormonal olarak hassas bir
dokudur.
Meme esas olarak, glandüler epitel,
fibröz stroma ve yağ dokusundan
oluşur.
Genç kadınlarda epitelyal ve fibröz
dokular, yaşlı kadınlarda ise yağ
dokusu fazladır.
Meme büyüklüğü kişiden kişiye değişir.
Hemen her memede aynı sayıda(19-25)
lob vardır. Memenin büyüklüğü bağ ve
yağ dokusu miktarına bağlıdır.
MEMENİN GELİŞİMİ
 Memenin gelişimi ve fizyolojik
fonksiyonları hormonlar tarafından
düzenlenir.
 Puberte ile birlikte meme dokusu
gelişmeye başlar.
 Meme dokusunun gelişimini
sağlayan esas hormonlar östrojen
ve progesterondur.
Memenin Sınırları
• Meme, göğüs kemiğinden
koltukaltına ve kaburgaların alt
sınırına kadar uzanan bir organdır.
Yaşam Süreci ve
Memedeki Değişiklikler
• Meme, yaşam boyunca değişikliklere
uğrar.
MENSTRUASYON DÖNEMİ
MEMEDE
 Menstrual siklus sırasında memenin
glandüler epitel dokusunda görülen
değişiklikler hipertrofi gelişir.
 Siklusun geç luteal döneminde
intralobüler dokularda yer alan ödem,
memelerde dolgunluk hissi ve ağrıya yol
açabilir.
GEBELİKTE MEMEDE
GÖRÜLEN DEĞİŞİKLİKLER
Gebelik glandüler yapının daha fazla
olgunlaşmasına ve gelişmesine
neden olur.
Yeni lobüller oluşur, memeler büyür
ve damarlanma artar.
Areola ve meme ucunun rengi
koyulaşır ve meme başı dikleşir.
Doğuma yakın dönemde;
Kanalların, alveollerin dilatasyonu ve
kolostrum ile dolmaları, bağ dokusu ve
miyoepitelyal hücrelerde hipertrofi, deri altı
yağ dokusunda artma ve sıvı-elektrolit
tutulumu sonucu memelerin hacminde artış
olur.
LAKTASYONDA MEMEDE
GÖRÜLEN DEĞİŞİKLİKLER
Doğum sonrası östrojen ve progesteron
hormonunun seviyesinin düşmesi
sonucu prolaktin ve oksitosin
hormonunun etkisi ile süt yapımı
başlar.
Memeler süt emme sonucu süt
yapımının artması ile büyür, damarlar
belirginleşir.
MENOPOZ DÖNEMİ MEMEDE
GÖRÜLEN DEĞİŞİKLİKLER
Menopoz döneminde lobüler üniteler
büyük ölçüde azalır ve fonksiyonel
dokunun yerini yağ dokusu alır.
Bazı lobüllerde atrofik kistik
genişlemeler oluşur.
Bazı kanalların en uç noktasındaki
lobüllerden bazıları varlığını sürdürür
ve muhtemelen ileride meme kanseri
oluştururlar.
MEME KANSERi ??
• Meme; yağ dokusu, süt bezleri ve
burada üretilen sütü meme başına
taşıyan kanallardan oluşur.
• Bu süt bezleri ve kanalları döşeyen
hücrelerin, kontrol dışı olarak
çoğalmalarına meme kanseri denir.
MEMEDE VENÖZ DRENAJ
NEDEN ÖNEMLİDİR?
 Memede geniş bir
lenfatik ağ vardır.
Lenfatik ağ, aksiller,
supraklavicular ve
internal mammarian
(parasternal) lenf
nodlarını birbirine bağlar.
MEMEDE VENÖZ DRENAJ
NEDEN ÖNEMLİDİR?
Meme kanserinde metastaz
genellikle % 50 venöz yayılım ile
ortaya çıkar.
Memenin venöz drenajı; internal
torasik ven, aksiller ven ve
interkostal venler aracılığı ile olur.
MEME KANSERİNİN MEME
DOKUSUNDAKİ DAĞILIMI
Meme Kanseri Görülme
Sıklığı Nedir?
Günümüzde ABD'de, yedi kadından
birisi meme kanserine
yakalanmaktadır.
Bu oran Avrupa ülkelerinde on
kadında birdir.
Meme Kanseri Görülme
Sıklığı Nedir?
Her 11 dakikada 1 kadın, meme
kanseri nedeni ile hayatını
kaybetmektedir.
Her 3 dakikada 1 kadına, yeni
meme kanseri tanısı konmaktadır.
İZMİRDEKİ KADINLARDA EN SIK
GÖRÜLEN KANSERLER (1993-1998)
35
30,5
30
25
6,3
serviks
uteri
6,2
5,3
akciğer
6,4
over
6,8
korpus
uteri
10
8,5
kolorektal
15
diğer deri
20
0
meme
5
TÜRKİYEDE HER YIL 30 BİN
KADINA MEME KANSERİ
TANISI KONDUĞU
AÇIKLANMIŞTIR (SB, 2005)
TÜRKİYEDEKİ BÜTÜN KADIN
KANSERLERİNİN %32.8 İNİ
MEME KANSERİ
OLUŞTURMAKTA
MEME KANSERİNDE RİSK
ETKENLERİ
• Ailesel yatkınlık
– Eğer bir kadının birinci dereceden
bir akrabasında meme kanseri
varsa riski
2 KAT artar.
– Toplumdaki her 10 meme kanseri
olgusundan ancak bir tanesi
ailevidir.
MEME KANSERİNDE RİSK
ETKENLERİ
Hormonal etkiler
İlk adet yaşının 11’den küçük olması
Menopoz yaşının 55’den büyük olması
İlk doğumun
40 yaş üstünde yapılması
Emzirme süresi 2 yıldan az olanlar.
MEME KANSERİNDE RİSK
ETKENLERİ
Diyet (Obesite)
Yaş
Yüksek dozda radyasyona maruz
kalma
8-10 yıldan fazla süreli hormon
tedavisi
Geçirilmiş selim meme hastalıkları
MEME KANSERİNİN UYARICI
BELİRTİLERİ - 1
MEME KANSERİNİN UYARICI
BELİRTİLERİ - 2
Meme başı akıntısı
MEME KANSERİNİN UYARICI
BELİRTİLERİ - 3
MEME KANSERİNİN UYARICI
BELİRTİLERİ - 4
MEME KANSERİ TANILAMA
YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Klinik fiziksel muayene
Kendi Kendine Meme Muayenesi (Breast
Self Examination=BSE= KKMM)
Çeşitli görüntüleme teknikleri (Mamografi,
USG)
MEMENİN GÖZLE MUAYENESİ
MEME MUAYENESİ
İnspeksiyon (Gözle Muayene)
Eritem, gamzeleşme,
Belirgin kitle / yara,
Portakal kabuğu görünümü,
Meme başında çekilme,
Yön değişikliği,
Egzemaya benzer lezyon (Paget karsinomu)
İnspeksiyon (Gözle Muayene)
Palpasyon (Elle Muayene)
Düzgün sınırlı, lastik kıvamında, yuvarlak,
mobil kitle (olası benign)
Sert, ağrısız, cilde / toraks duvarına fikse,
meme başında çekilme / kanlı akıntı,
Ciltte gamzeleşme (olası malign)
Aksiller lenf nodlarının palpasyonu
Palpasyon
Palpasyon
Palpasyon
Meme Kanseri için
Erken Tanı Uygulamaları
• Meme kanserinin kontrolü için etkinliği
kanıtlanmış yöntem, mamografi ile
periyodik meme taramasıdır.
• Son 20 yıldaki çalışmalar, mamografi ile
yapılan toplum taramalarının, kadınlarda
meme kanseri mortalitesini % 30-50
kadar düşürdüğünü kanıtlamıştır.
MAMOGRAFİ
ERKEN TANI YÖNTEMLERİ
MAMOGRAFİ
• çok erken evrede olan,
klinik olarak gizli durumda,
palpe edilemeyen kitleleri
belirleme
• aksiller bölgeye metastaz
yapmış ancak memedeki yeri
ortaya konulamayan primer
lezyonu bulma
• biyopsi alanını belirleme
• kanser taramalarında kanserli
hastaları belirlemede
ERKEN TANI YÖNTEMLERİ
Kadınların
%32.4’ünün
mamografiye ve
%29,4’ünün klinik
meme muayenesine
başvurdukları
belirtilmektedir
(Özkahraman
ve ark.2003).
Meme Kanserinin Erken
Tanısı İçin Neler Yapılabilir ?
20-39 YAŞ
Aylık meme muayenesi ( Kendi Kendine
Meme Muayenesi )
Her üç yılda bir meme muayenesi
( Eğitimli Sağlık Personeli tarafından
yapılmalı )
Meme Kanserinin Erken Tanısı
İçin Neler Yapılabilir ?
40-49 YAŞ
Aylık meme muayenesi (Kendi Kendine
Meme Muayenesi )
Yıllık meme muayenesi ( Eğitimli Sağlık
Personeli tarafından yapılmalı )
40 yaşından başlayarak iki ya da her yıl
bir kez mamografi
Meme Kanserinin Erken Tanısı
İçin Neler Yapılabilir ?
50 YAŞ VE ÜSTÜ
Aylık meme muayenesi (Kendi Kendine
Meme Muayenesi )
Yıllık meme muayenesi ( Eğitimli Sağlık
Personeli tarafından yapılmalı )
Her yıl bir kez mamografi
Meme kanseri erken tanı
konulduğu zaman en
kolay iyileşen ve tedavi
edilen (%100) kanser
türüdür.
DİĞER MEME
HASTALIKLARI
Meme başı akıntısı
Fizyolojik:
Sıkmakla
Süt rengi, gri, yeşil, sarı, kahverengi
Hormonal, gebelik, mekanik uyarı,
Patolojik
Spontan
Seröz, kanlı
MASTALJİ (AĞRI)
Polikliniğe başvuran kadınların EN SIK
(%60-70 ) yakınmasıdır
• Mastalji ile kanser arasında bir ilişki
yoktur
• Mastalji 6 aydan uzun sürerse, her ay 5-7
gün sürüyorsa ve normal yaşamını
etkiliyorsa üzerinde durulmalıdır.
Fibroadenomlar
• Genç kadınlarda en sık görülen selim
meme hastalığıdır
• Yumuşak, ağrısız, düzgün kenarlı ve
hareketli kitlelerdir
• İİAB ( İnce İğne Asprasyon Biyopsisi)
ile tanı kesinleştirilir
• Kendiliğinden kaybolabilirler
• 35 yaşından önce izlenir, 35 yaşından
sonra eksize edilir
Fibrokistik Değişiklik
(FKD)
• 30-50 yaş döneminde en sık görülen
•
•
•
•
meme hastalığıdır
Genellikle asemptomatiktir
Düzgün sınırlı, sert ve hareketlidir
Menstrüel siklusla değişim gösterir
İİAB hem tanıda hem de tedavide
etkindir
MASTİT VE ABSE
Memede kızarıklık, şişlik, ısı artışı ve
sertlik.
Tedavi ve Öneriler
– Antibiyotik Tedavisi
– Islak pansuman ( soğuk)
– Emzirmeye devam edilmeli.
– Abse gelişirse drenaj
MEME KANSERİNDE GENEL
TEDAVİ
• CERRAHİ TEDAVİ
• RADYOTERAPİ
• KEMOTERAPİ
• HORMONAL TEDAVİ
CERRAHİ TEDAVİ
CERRAHİ TEDAVİ
KENDİ KENDİNE
MEME
MUAYENESİ
Kendi Kendine Meme
Muayenesi
• Niçin ?
• Ne zaman ?
• Nasıl ?
Kendi Kendine Meme
Muayenesi Niçin Öğretilmeli?
• Kadınların; Kendi vücudunun
sorumluluğunu alması,
• Kendi meme yapısını tanıması,
• Çeşitli değişiklikleri farkedebilmesi,
ERKEN TANI YÖNTEMLERİ
KENDİ KENDİNE MEME MUAYENESİ
• Kolaydır
• Herkes tarafından uygulanabilir
• Maliyeti yoktur
• Herhangi bir malzeme gerektirmez.
• Bir sağlık kuruluşuna gitmeyi
gerektirmez
YAPAN SİZSİNİZ !!!
KENDİ KENDİNE MEME
MUAYENESİ
KKMM’ ne ilişkin çalışma sonuçları:
1.Kadınlar bu konuda yeterli ve doğru
bilgiye sahip değiller
2. KKMM yapan kadın oranı oldukça
düşük
en düşük %2,66 ve en yüksek %28,8
3. Erken tanı yöntemlerini etkili şekilde
kullanmamada en önemli etmen bilgi
eksikliği olmasıdır.
KENDİ KENDİNE MEME
MUAYENESİ NE ZAMAN
YAPILMALIDIR?
Menstruasyon gören (20 yaş üzeri)
kadınlarda aylık olarak memelerin
yumuşak hissedildiği menstrüasyonun
başlangıcından sonraki 5-7 günde
Menstruasyonu olmayan kadınlarda
(gebelik, laktasyon, menapoz) her ayın
belirli bir gününde.
KENDİ KENDİNE MEME
MUAYENESİ
Kendi kendine meme muayenesi (KKMM)
amaç, anormal dokuyu tanımlamak ve
tedaviyi hızlandırmaktır.
KKMM; memenin tüm dokularının elle
muayenesi ve gözlenmesidir.
KKKM yapan bir kadın, kısa süre içinde
kendi meme dokusunu tanır.
Kendi Kendine Meme
Muayenesi;
Bir bölümü ayna karşısında ayakta,
Bir bölümü yatarak…
KKMM YAPACAK KİŞİNİN
BİLMESİ GEREKENLER
• Doğru duruş
• Muayene edilecek alan
• Palpasyon tekniği
• Palpasyon Şekli Meme ucu muayenesi
• Aksilla bölgesinin muayenesi
Kendi Kendine Meme Muayenesi
Nasıl ?
Ayna
karşısında bakarak
MEME MUAYENESİ NASIL
YAPILIR ?
• GÖZLEM İÇİN NASIL DURULMALI?
Kollar her
iki yanda
sarkık ve
gevşek
MEMEDE GÖZLENECEK
DURUMLAR
• Memede kitle
• Memelerden birinde anormal
büyüme
• Bir memenin diğerinden anormal
şekilde sarkık olması
• Meme cildinde buruşukluk
MEMEDE GÖZLENECEK
DURUMLAR
• Meme ucunda çukurlaşma
• Meme ucunda kanlı akıntı
• Meme ucu renginde değişiklik
• Meme komşu lenf nodlarında
büyüme
• Üst kolda anormal büyüme
<<<<
Kollar belde
Kollar her iki yanda başın üzerine doğru
kaldırılmış
MUAYENE EDİLECEK ALAN
• Yanlarda ortada
sternum
ortasından
aksiller çizginin
ortasına kadar,
yukarıda
klavikuladan
aşağıda meme
hattının
bitiminden 1-2
cm aşağıya kadar
MUAYENE EDİLEN ALANIN
PALPASYONU
• Memesi küçük olanlarda muayene
edilecek tarafın altına bir yastık
konularak o taraf kol avuç içi yukarı
gelecek ve kol dik açı yapacak şekilde
yana uzatılır.
• Memesi büyük olanlarda aynı pozisyonda
kol baş üzerine doğru uzatılır.
Aksiller bölgenin muayenesi
Meme Başı Muayenesi Nasıl
Yapılmalıdır ?
Meme başı;
baş ve işaret parmağı
arasında nazikçe
çekilir
PALPASYON TEKNİĞİ
• Sirküler
• Vertikal çizgiler halin
• Işınsal çizgiler tarzında
Kendi Kendine Meme
Muayenesi Nasıl Yapılır?
PALPASYON TEKNİĞİ
Vertikal
Sirküler
Işınsal
Saptanan Kitlenin Boyutu
SAPTANAN KİTLENİN BOYUTU
• Kendi kendine meme muayenesi
Kendi kendine meme
yapmayan kadın
muayenesi yapmayan kadın
• Ara sıra kendi meme muayenesi
Ara sıra kendi
yapan
meme muayenesini yapan
• Düzenli olarak kendi meme
muayenesi yapan
Düzenli olarak kendi meme
muayenesini yapan
şüphe üzerine çekilen
• Klinik şüphe üzerineKlinik
çekilen
mamografide
mamografide
• Yıllık düzenli mamografilerle
Yıllık düzenli mamografilerle
• NE SIKLIKTA ?
– Ayda bir kez
KENDİ
KENDİNE
MEME
MUAYENESİ
NE ZAMAN?
• HANGİ GÜN ?
– Adet görenlerde:
Adetin bittiği
hafta içinde ( 5-7
gün )
– Adet
görmeyenlerde:
Her ayın aynı
günü…
Elinize kitle geldiyse…
• Hemen korkmayın!
• Çok büyük bir ihtimalle iyi
huylu bir kitledir!
• İyi huylu olma ihtimali
% 90’dan fazla
KKMM Nasıl Öğretilir?
KKMM yapacak kişinin
bilmesi ve uygulaması
gereken bilgiler…
EN ÖNEMLİ NOKTALAR…
1. Doğru duruş,
2. Muayene edilecek alan/bölge,
3. Palpasyon tekniği,
4. Muayene tekniği.
Muayene şekli
* Meme başı muayenesi
* Koltuk altı muayenesi
SAĞLIK BAKANLIĞININ
UYGULAMA BEKLENTİLERİ..
2005-2006
yıl sonuna kadar 2 defa
15 - 49 yaş ve 50 Yaş üzeri
Kadınlara Kendi Kendine Meme
Muayenesi Eğitimi Yapılması …
SAĞLIK BAKANLIĞININ
UYGULAMA BEKLENTİLERİ..
YAPILAN TÜM EĞİTİMLERİN
15-49 YAŞ KADIN İZLEM
FORMUNA KAYDEDİLMESİ
SAĞLIK BAKANLIĞININ
UYGULAMA BEKLENTİLERİ..
Yapılan Eğitimlerin Kendi Kendine
Meme Muyenesi İzlem Formuna
kayıt edilmesi
( Adı-Soyadı, Baba adı, Doğum
Tarihi )….
SAĞLIK BAKANLIĞININ
UYGULAMA BEKLENTİLERİ..
Yapılan Eğitimlerin aylık olarak
KKMM Eğitim Uygulama Planı ve
KKMM İzlem Formu olarak
düzenlenip SGB aracılığı ile
Müdürlüğümüz Eğitim Şubesine
bildirilmesi
SAĞLIĞINIZ
PARMAKLARINIZIN
UCUNDA…….
TEŞEKKÜR EDERİZ….
SAĞLIKLI BİREYLERLE SAĞLIKLI
TOPLUMLARA
KAYNAKÇA
•
•
ESER S. Dr, “ Sık Görülen Kanserler, Meme Kanserinin Sıklığı” İl Sağlık Müdürlüğü Kanser İzlem
Değerlendirme Merkezi, İzmir, 1998
ÇIMAT S, Yük. Hemş. “Kendi Kendine Meme Muayenesi Öğrenim Rehberi” ,2003.
•
Rehberi, Cilt 1, Damla Matbaacılık, TC Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile
Planlaması Genel Müdürlüğü, 2000, s..95- 102
Fidaner C, Doç.Dr., “Toplumda Kanser Kontrolü”, Mayıs 2005.
• “Hizmet Alan Kişinin Değerlendirilmesi” Ulusal Aile Planlaması ve Üreme Sağlığı
•
•
•
•
“ Ölümlere Yol Açan Meme Kanseri’inde Erken Teşhisle Korunabilirsiniz” TC Sağlık Bakanlığı Basın
ve Halkla İlişkiler Müşavirliği, Basın Açıklaması, 06.05.2005
Kapkaç M, “ Meme Kanserinde Epidemiyoloji, Risk Faktörleri”, Meme Kanseri Sunumu, Mayıs 2005.
Hemşire/Ebelerin Meme Kanseri Konusundaki Bilgi, Tutum,Davranışları ve Eğitici Hemşire/Ebeleri
ile verilen Hizmet İçi Eğitimin Etkisinin Değerlendirilmesi” Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma
Projesi ( 2003 ).
http://www.hastarehberi.com/kadınhast/kadin5/memekanseri.htm. ”Meme Kanseri”, 2003.
• “Meme Muayenesi” Bolu İl Sağlık Müdürlüğü Eğitim Şube Müdürlüğü
•
Atalay G., Ustaoğlu A., Gümüş M., Turhal N., “ Meme Kanserinde Genel Bilgiler”, Meme Kanseri
Hasta El Kitabı, Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Medikal Onkoloji Bilim Dalı,
http://hastane.marmara.edu.tr/bolümler/onkoloji/Meme%20Ca.htm