Canlılarda madde ve enerji

Canlılarda madde ve
enerji
Canlı yapısına katılan
madeler
• Organik maddeler Yapısında
karbon,hidrojen ve oksijen atomlarının
üçünü birden bulunduran maddelere denir.
• Karbonhidrat
• Yağ
• Protein
• Vitamin organik maddelerdir.
Karbonhidrat yağ ve
proteinler sindirildikten
sonra kana geçer
Vitaminler sindirilmeden kana
geçer
Vücudumuzun;
•
•
•
•
•
%65’i su
%16’sı protein
%13’ü yağ
%5’i vitamin ve mineral
%1 ‘i ise karbonhidratlardan oluşur.
Karbonhidratlar yapıya
niçin %1 oranında katılır?
• Enerji verici madde olukları için
yakılarak kullanılırlar çünkü kolay
yakılırlar.
Yağlar da çok enerji var.
Neden o zaman ilk önce yağlar
yakılmıyor?
Yağların yakılması zor
oluğu için tabi ki
• Proteinler neden en son yakılıyorlar
Oysa onların yakılması yağlardan daha
kolay?
Proteinler canlı yapısına en
çok katılan organik
maddelerdir.Bu nedenle en son
yakılırlar.
Maddeler ve sıralanışları
• En çok enerji
verenden en aza
doğru
• Yağ
• Protein
• karbonhidrat
• İlkönce yakılandan
en son yakılana
doğru
• Karbonhidrat
• Yağ
• Protein
Karbonhidratlar
Karbonhidratlar yapılarında
karbon hidrojen ve oksijen
bulunduran maddelerdir.
Fotosentez sonucu oluşurlar.
Canlılar tarafından kendi
dokularına göre şekillendirirler.
Karbonhidratlar
Monosakkaritler
Tek şekerler
Disakkaritler
İki şekerler
Polisakkaritler
Çok şekerler
Monosakkaritler
• Glikoz
• Fruktoz
• Galaktoz
kan şekeri
meyve şekeri
süt şekeri
Disakkaritler
• Sakkaroz
• Maltoz
• Laktoz
çay şekeri
meyve şekeri
süt şekeri
Polisakkaritler
• Nişasta bitkilerde depo madesidir.
• patates ,pancar buğday gibi
bitkilerde bulunur
• Selüloz bitkisel yapılarda bulunur
• Glikojen hayvanlarda ki çok şekerlere
verilen isimdir.
Dehidrasyon sentezi
• İki molekül birleşirken aradan su
molekülü çıkıyorsa böyle
reaksiyonlara dehidrasyon sentezi
denir.
Tüm glikoz
molekülünden bir eksik
su molekülü çıkar
• Glikoz +glikoz+………n glikoz
nişasta + (n-1) su
Glikoz+ glikoz+……….n glikoz
Selüloz +(n-1) su
Nişastanın glikoza
dönüştüğü reaksiyona
• Hidroliz reaksiyonu denir.
Dehidrasyonun tam tersi bir
reaksiyondur.
• Glikojen havyan hücrelerinin depo
polisakkaritidir. Hayvanlar glikozun
fazlasını glikojene çevirerek
karaciğere gönderir. Belli bir süre
sonra karaciğer kullanılmayan
glikojeni yağa dönüştürerek depolar.
Karbonhidratlar
sindirildiklerinde glikoz
oluşur
• Glikoz hücre zarından geçebilir.
• Mitokondrilerde yakılarak canlılık
olayları için enerji oluşturur.
Proteinler
• Yapısında karbon hidrojen ve
oksijenin yanısıra azot ve fosforda
bulunduran maddelerdir.
• Canlının yapısına katılır.
• Yapıcı onarıcı ve düzenleyicidir.
• Hayatsal tepkimeleri gerçekleştiren
enzimlerin yapısında bile bulunur.
Proteinler sindirildiklerinde
aminoasit oluşur.
• Proteinlerin yapı birimi amino
asitlerdir
• Protein yetersizliğinde canlı büyüyüp
gelişemez.
• Karaciğer kendisini yenileyemez ve
siroz oluşur.
Yağlar
• Yapısında karbon hidrojen ve oksijen
bulunduran maddelerdir.
• 3 mol yağ asidi ve 1 mol gliserolden
oluşurlar.
• Doymuş yağlar
• Doymamış yağlar olarak ikiye
ayrılırlar doymuş yağlar katı yağ
doymamış yağlar sıvı yağlardır.
• Bitkisel yağlar H ile doyurularak
margarin yapılır.
• Canlı organizmaları soğuğa
ve darbelere karşı korur
Vitaminler
• Canlılarda düzenleyici olarak görev
yaparlar.
• ADEK vitaminleri yağda erir,fazlası
karaciğerde depo edilir.
• B ve C mineralleri suda erir ve depo
edilemez
Vitaminler vücudumuza
besinlerle alınır
BULUNDUĞU BESİNLER
ÖNLEDİĞİ HASTALIKLAR
SAĞLIK ÜZERİNE
ETKİLERİ
A
Süt,yumurta, yeşil sebzeler,balık
yağı
Çeşitli göz hastalıkları
Büyümeye yardımcı olur
B
Meyve ve sebzeler, tahıllar,et,süt
ve yumurta
Beriberi,pellegra, dudakların
çatlaması
Cilt sağlığını ve sinir sistemini
çalışmasını sağlar.
C
Limon, portakal, kuşburnu, yeşil
bitkiler
İskorbit
Tırnak ve diş etlerinin sağlıklı
olmasını sağlar,yorgunluğu
önler.
D
Yumurta, süt ,tereyağı, balık yağı
Raşitizim ve kemik erimesi
Kemik ve dişlerin gelişimini
sağlar
E
Tahıllar, et , süt, yeşil bitkiler
Gelişme ve üreme ile ilgili
bozukluklar
Karaciğer, kalp, damar
hastalıklarıyla kısırlığı önler
K
Balık, et, süt,yeşil yapraklı
sebzeler
Kanın pıhtılaşmasını sağlar
Karaciğer, kalp, damar
hastalıklarıyla kısırlığı önler
VİTAMİN
İnorganik maddeler
• SU ;
• Canlıların vücudunun büyük bir bölümü sudur.
Susuz yaşam düşünülemez. İnsan vücudunun %65’i
sudur. Bitkilerde bu oran %95 dir. Su iyi bir
çözücüdür. Besinlerin sindirilmesi ve suda
çözünmüş olarak hücrelere taşınması su ile
olur.Madde taşınmasında rol alır. Zararlı atıklar
suda çözünmüş olarak ter ve idrarla dışarı atılır.
Atılan suyun geri alınması için günde 1,5-2 litre su
alınması gerekir.Vücudun ısısını düzenler.
MİNERALLER
(MADENSEL TUZLAR)
• Organik maddelere bağlı yada tuz
halinde bulunurlar. Vitamin, hormon
ve enzimlerin yapısına katılır.
Kalsiyum, fosfor, potasyum, sodyum,
demir, magnezyum, flor, klor gibi
mineraller canlı için önem taşır.
Günlük besinlerden sağlanır.En bilineni sofra tuzudur.
Sindirilmeden kana karışır ve düzenleyici olarak görev
yapar.Kalsiyum ve fosfor,kemik ve dişlerin oluşumunda rol
oynar.Kalsiyum ayrıca kan oluşumunda etkilidir. Vücudun
büyüme ve gelişmesini sağlar.Kırılan kemiklerin
onarılmasında etkilidir. Çocuklarda kalsiyum eksikliği ile
beraber D vitamini eksikliği de olursa raşitizim denen
kemik hastalığı ortaya çıkar.
Demir kandaki alyuvarlarda bulunur. Eksikliğinde
kansızlık(anemi )hastalığı meydana gelir.
Flor dişlerin çürümesini önler.
iyot eksikliği guatr hastalığına neden olur.
Besinler vücuttaki
görevlerine göre üç çeşittir.
Besinler
Enerji verici
Karbon hidrat
Yağ
Protein
Yapıcı onarıcı
Protein
Madensel tuz
Su
Düzenleyici
Vitamin
Madensel tuz
Su
Enzim nedir?
• Reaksiyonun gerçekleşmesini sağlayan
ancak reaksiyondan hiç etkilenmeden
geri çıkan maddelere denir.
Vücudumuzdaki bütün kimyasal olaylar
enzimler sayesinde gerçekleşir. Yapısı
proteindir ancak bazı enzimlerde
yardımcı maddelerde bulunur.mineral
ve vitamin gibi