Tiroid bezi hastalıkları ve tedavisi Kaynak

TİROİD HASTALIKLARI
Tiroid bezi H şeklinde(kelebek gibi) boynun ön tarafında trakeanın önünde C5-T1 omurları
arasında yerleşmiş bir organdır. Endokrin bezlerin en büyüğü olan tiroid bezinin ağırlığı
ortalama 25-30 gr. Boyu 5cm,eni 3cm dir.
Tiroid bezi kan damarları yönünden çok zengindir.Örneğin;karaciğere göre 5 defa daha
fazladır.Bu da tiroidin metabolik aktivitesinin yüksekliğini yansıtmaktadır.Tiroid hormonu
anne karnında ve çocukta kas,iskelet ve sinir sisteminin normal gelişimi için
gereklidir.(Eksikliği ya da fazlalığı hastalık olarak görülür) Tiroid bezinden 3 hormon
salgılanır.1-Tiroksin(T4),2-triyodotironin(T3),3-kalsitonin dir.
Tiroid hormonu ve iyot:İyot,tiroid hormonlarının yapılmasında temel elementdir.İyodun
başlıca kaynağı diyettir.(deniz ürünleri ,tuz ve deniz havası) Eksikliğini önlemek için gelişmiş
ülkeler tuz,ekmek,süt ve bazı gıda maddelerine iyot ilave edilerek günlük iyot alımı 300-700
miliekivalan’a ulaştırmıştır.Tiroid hormonları tiroid de sentezlenip tiroid hücresi proteinlerine
bağlanarak depolanır ve gereksinim halinde kan dolaşımına geçer. Tiroid hormonu iyodu
kandan alıp ,çekip hücrelerinde depolama özelliğine sahiptir. İyot iyonları burada iyot
moleküllerine dönüştürülür ve tirosin(aminoasit)ile reaksiyona girerek tiroid hormonu oluşur.
Kandaki plazma proteinlerine bağlı olarak dolaşan tiroid hormonlarının hepsine birden
proteine bağlı iyot(PBİ)denir.
Tiroid fonksiyonlarının düzenlenmesi:Vücutta metabolik aktiviteyi normal düzeylerde
sürdürmek için,tiroid hormonunun her zaman uygun miktarda salgılanması gerekir. Bunu
sağlamak için hipotalamus ve ön hipofiz bezi yoluyla işleyen özel bir feedback mekanizması
tiroid salgı hızını kontrol eder.Tiroid bezinden T3 veT4 sekresyonu,tiroid stimulating hormon
(TSH ya da tirotropin) tarafından kontrol edilir. Eğer kandaki tiroid hormon konsantrasyonu
azalırsa,T3 veT4 ün salınımınıngartmasını sağlayan TSH salınımı artar.
Tiroid hormonları hücre çoğalmasını etkiler ve beynin gelişmesinde önemlidir.Tiroid aynı
zamanda normal büyüme için gereklidir. Kalsitonin plazmada yüksek düzeyde kalsiyuma
tepki olarak salgılanır ve kalsiyumun kemiklerde depolanmasını hızlandırarak plazmadaki
düzeyini düşürür.
Tiroid fonksiyon bozuklukları:Tiroid hormonunun fetal ve neonatal gelişim döneminde
yetersiz salgılanması,metabolik aktivitedeki genel çöküntü nedeniyle fiziksel ve mental
gelişme engellenir.(kretenizm).Erişkinlerde hipotiroidizm(laterji,düşünme sürecinde ve beden
fonksiyonlarında yavaşlama)belirtileri gözlenir.Tiroid hormonunun fazla salgılandığı
durumlarda(hipertriodizm)metabolik hızın çok yükselmesi ile kendini gösterir(taşikardi,çabuk
heyecanlanma,terleme)
HİPOTİROİDİ:Tiroid hormonları tiroksin(T4) ve triiyodotironin (T3) eksikliği sonucu
gelişir.Tiroid hormon salgısında yetersizlik,tiroid yetersizliğine bağlı(primer hipotiroidi)ya da
hipofiz veya hipotalamus kaynaklı (sekonder hipotiroidi) olabilir.
Belirtileri:Hastalık yavaş ,sinsi ve ilerleyicidir.Genellikle çabuk yorulma,kabızlık,kilo
alma,soğuğa dayanıksızlık,kaslarda kramplar,ses kalınlaşması,deri ve saçlarda kurulaşmaseyrekleşme,hasta künt ve ifadesizdir,göz çevresi şiş dil büyüktür.Hastada
anemi,bradikardi,depresyon,apati,hareketlerde yavaşlama gözlenir.
Tedavi:Levotiroksin ile replasman(yerine koyma) tedavisi yapılır.Bu ilaçı hasta ömür boyu
kullanmak zorundadır.Hemşirelik gözleminde;fizik aktivite kontrol edilir.Günlük kilo,AÇİT
ve ödem takibi yapılır,yatak yaraları önlenir,mental durumlarından dolayı,sedatif,narkotik
ilaçlardan kaçınılır.ılık ve rahat bir çevre sağlanır,iştah kontrol edilir,düşük kalorili diyet
verilir,konstipasyyon önlenir,Hasta ılık bir odada battaniyeye sarılı olarak izlenmelidir.
Hemşirelik tanıları:Aktivite intoleransı(metabolizmanın yavaşlaması,oksijen
yetersizliği,halsizlik,yorgunluk)gereksinimden fazla beslenme(metabolik gereksinimleri aşan
miktarda besin alımı) beden ısısında değişiklik(soğuğa intolerans,metabolik hızın azalması)
beden imgesinde bozulma(kilo alma,saçlarda ve ciltte kuruma,mental ve fiziksel
fonksiyonlarda azalma)bilgi eksikliği(belirtilere ait bilgi eksikliği)cilt bütünlüğünde bozulma
riski(cilt kuruluğu,obesite)düşünme sürecinde bozulma(metabolizmanın yavaşlaması,serebral
perfüzyonun azalması)konstipasyon(immobilite).
HİPERTİROİDİZM(TİRİTOKSİTOZ):Kanda T3 veT4 düzeylerinin artması sonucu yani
tiroid bezinin çok fazla miktarda hormon salgılaması ile ortaya çıkan hipermetabolik ve
hiperaktif bir durumdur.Hipertiroidinin en sık rastlanan nedeni graves hastalığıdır.
Etiyolojisi:Duygusal,genetik faktörler,otoimmünite(TSH reseptörlerine karşı
otoantikor(graves hastalığı),otonomtoksik adenom(toksik nodüler guatr),aşırı iyot
alınması,aşırı tiroid hormon alınması ve tiroiditGraves hastalığında tiroid sitimüle edici
antibodiler bağlanır ve tiroid bezininTSH reseptörlerini uyarırlar.
Belirtileri:Sinirlilik,ajitasyon,iştahta artma ancak kilo kaybı, diyare,tremor,sıcak
intoleransı,taşikardi,sıcak terli ve ıslak avuç içleri,nemli ve yumuşak deri,düz ve ince telli
saçlar,ağız kuruluğu,poliüri polidipsi,noktüri aşırı hiperaktivite arkasından aşırı yorgunluk ve
depresyon,kas zayıflığı,menstruasyon bozuklukları,egzoftalmus tedavi edilmezse korneada
ülserasyon,görme kayıpları.Ekzoftalmus: Hipertiroidili hastaların çoğunda göz kürelerinde
değişik derecelerde aşırı fırlama gelişir.Orbita arkası dokuların ödemle şişmesi ve
ekstraoküler kaslarda dejeneratif değişiklikler göz fırlamasının nedenidir.Bu duruma
egzoftalmus denir. Hasta uykuda gözlerini kapatamadığı için gözler kurur,tahriş olur ve
sıklıkla enfekte olur ve kornea ülseri gelişmesine neden olur.
Değerlendirme ve tanı işlemleri:Boyunda tiroid bezi büyümüştür,yumuşaktır ve palpe
edildiğinde,tiroid üzerinde kanlanmanın artmasına bağlı tril veya üfürüm duyulur.T3 veT4
değerleri artmış TSH baskılanmış olduğundan düşüktür. Sintigrafide, diffüz hiperplazi veya
nodüller görülür Hipertiroidide radyoaktif iyot131 tutumunda artma vardır.
Elektrokardiyografide sinüs taşikardisi ve atriyal fibrilasyon oluşabilir.
Tedavi:Amaç;tiroid bezinin hiperaktivitesini azaltarak semptomatik olarak hastayı
rahatlatmak ve komplikasyonları önlemektir. Tedavi,tıbbi,cerrahi veya radyoaktif iyot(RAİ)
olmak üzere 3 tip olanak vardır.Hipertriodiyi tedavi etmek ve tiroidin aşırı aktivitesini kontrol
altına almak için radyoaktif iyot verilerek aşırı aktif olan tiroit hücreleri tahrip edilir. Hasta
birkaç hafta sonra yeniden değerlendirilir.
Hemşirelik tanıları:Anksiyete(aşırı uyarılma,endişeli olma,huzursuzluk ,emosyonel
dengesizlik)Aktivite intoleransı(aşırı hareket sonrası halsizlik, yorgunluk) beden ısısında
değişiklik(metabolik hızın artması)diyare(peristaltizmin artması)egzoftalmus(gözlerin ileri
fırlaması göz kapaklarının tam kapanmaması)tiroid krizi riski(akut olarak tiroid hormonlarının
fazla salgılanması).