İşletim Sistemleri

Yazılım Kurulum ve
Yönetimi
Ders- II -
İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL
KAVRAMLAR

Proses (Process)

Bir işletim sisteminde anahtar kavram Proses’ dir.
Bir proses temel olarak “çalıştırılmakta olan bir program”
dır.
Çok kullanıcılı olan, (multiuser) ve çok iş düzeni
(multiprogramming) uygulanan sistemlerde ise, aynı
anda birden çok işin işletilmesi zorunluluğu, CPU, bellek
ve diğer sistem kaynaklarının bu işler (prosesler)
arasında paylaştırılmasını gerektirir.


İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL
KAVRAMLAR

Dosyalar (Files)

İşletim Sisteminin temel bir fonksiyonu, disklerin, çevre
üniteleri vs. ile ilgili özelliklerini tutmaktır.
Bir dosya okunmadan önce mutlaka açılmalıdır.
Dosyalar ile ilgili bilgiler “ Dizinler (Directory)” şeklinde bir
yapıdır.
Proseslerin hiyerarşik yapıdaki yaşamları en fazla birkaç
dakika sürerken dosyaların hiyerarşik durumdaki yapıları
yıllarca sürebilir.


İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL
KAVRAMLAR

İş (Job)

Kullanıcıların, bilgisayar sisteminde bağımsız bir bütün
olarak ve belli bir sıra dahilinde işlenmesini istedikleri
hizmetler kümesine “İş (Job)” denilebilir.
Bilgisayarın sistemlerine gönderilen işler, bir veya birden
fazla programın ayrı ayrı işletileceği alt adımlardan
oluşabilir.
İşler genellikle adımların art arda uygulanacağı biçimde
düzenlenir. Her adım, bir öncekinin sonuçlanması
üzerine işletime girer.


İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL
KAVRAMLAR

İstemci / Sunucu (Client / Server)

Modern İşletim Sistemlerin de genel eğilim, çekirdek
(kernel) (DOS’ daki Command.com gibi düşünülebilir) en
düşük düzeye indirip kullanıcıları etkileyen utility
(yardımcı program) leri zenginleştirmektir.
Bu model de Kernel (Çekirdek) istemcilerle sunucular
arasında iletişimi sağlar. İşletim sistemini, “file server”,
“proses server”, “memory server” gibi parçalara bölmek
yönetimi daha kolaylaştırmıştır.

İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL
KAVRAMLAR

Terminal (Sonda Bulunan)

Modern İşletim Sistemlerinde, istemci konumunda olan
ve son uç olarak bulunan sistemlerdir.
Fakat bu sistemler, iki türlüdür. Bunlardan birisi şu an
kullanmakta olduğumuz şekli ile olandır. Yani, kendi
işletim sistemini kullanarak istemci konumunda
olanlardır. Diğeri ise, sistemi olmayan yani sadece
monitör ve klavyeden oluşan sistemlerdir.

İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL
KAVRAMLAR

Boot (Yeniden Başlatma)

İşletim sisteminin yaptığı işler bitirilip veya kayıtları
tutularak yarıda kesilip işletim sisteminin tamamen
kapatılması veya elektriğinin kesilip yeniden verilmesi ve
işletim sisteminin yeniden başlatılmasıdır.
KULLANICILARINA GÖRE İŞLETİM
SİSTEMLERİ

Tek kullanıcılı işletim sistemleri (Single User
Operating Systems):

Sistemin tek bir kişi tarafından erişilerek kullanıldığı ve tüm yetki ve
görevlerin bu
kullanıcıya ait olduğu sistemdir. Bu sistemler işlemleri yerine getirişi
bakımından;
I- Tek işlemli (Mono tasking (programming)) işletim sistemi: Aynı
anda sadece bir işlem yapılabilmektedir. Buna örnek olarak DOS
işletim sistemini verebiliriz.
II- Çok işlemli (Multi Tasking) işletim sitemi: Aynı anda birden fazla
işi yapabilmektedir.
Örnek olarak Windows 95/98/NT/XP Home/Vista Home / Win 7
Premium, Linux PC versiyonları verilebilir.




KULLANICILARINA GÖRE İŞLETİM
SİSTEMLERİ

Çok Kullanıcılı işletim sistemleri (Multi User
Operating Systems):

Çok kullanıcı işletim sistemlerinde bir sitem aynı anda
birden fazla kişi tarafından kullanılabilir. Ağ ortamlarında
paylaşımlı olarak kullanılan bilgisayarlarda işletim sistemi
bu şekilde çalışır. Bu işletim sistemleri aynı zamanda
Multitasking (çok işlemli) sistemlerdir.
Örnek vermek gerekirse UNIX, XENIX v.s. ( Çok
kullanıcılı – çok görevli)

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE İŞLETİM
SİSTEMİ TÜRLERİ







Mainframe (Ana Çatı) sistemleri
Sunucu (Server) işletim sistemleri
Çok işlemcili işletim sistemleri
Kişisel bilgisayar işletim sistemleri
Gerçek Zamanlı (real-time) işletim sistemleri
Gömülü (embedded) işletim sistemleri
Akıllı-kart (smart card) işletim sistemleri
KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE
İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ






Anaçatı (Mainframe) İşletim Sistemleri :
Yoğun I/O işlemi gerektiren çok sayıda görev
çalıştırmaya yönelik sistemler için kullanılır:
Hizmetleri:
1. Toplu iş(batch) kipinde çalışma. Örneğin, aynı anda
tüm kullanıcıların belirli hesaplarını güncelleme
2. Birim-iş[hareket] (transaction) işleme. Örneğin,
rezervasyon işlemleri gibi.
3. Zaman paylaşımlı çalışma. Örneğin, veritabanı
sorgulama.
KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE
İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ
Sunucu İşletim Sistemleri
 Sunucular üzerinde çalışırlar.
 — Sunucuların kaynak kapasiteleri yüksektir.
 — Bağlı iş istasyonları vardır.
 — Anaçatı sistemler bulunur.
Bilgisayar ağı üzerinden çok sayıda kullanıcıya hizmet verir.
 — Donanım ve yazılım paylaştırma
 — Yazıcı hizmeti, dosya paylaştırma, web erişimi,
 UNIX, Windows 2000, Windows 2003 Server v.b.

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE
İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ







Çok İşlemcili İşletim Sistemleri
— Birden fazla işlemcili bilgisayar sistemlerinde
kullanılır.
— İşlem gücünün arttırılması hedeflenmektedir.
— İşlemcilerin bağlanma şekillerine göre
sistemler gruplanırlar:
Paralel sistemler
Grid sistemler
Çok işlemcili sistemler
KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE
İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ
Kişisel Bilgisayar İşletim Sistemleri
 — Kullanıcıya etkin ve kolay kullanılabilir
bir ara yüz sunmak.
 — Ofis uygulamaları gibi programlar
mevcuttur.
 Windows 98,2000,XP, MacOS, Linux

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE
İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ

Gerçek Zamanlı İşletim Sistemleri

Endüstriyel kontrol sistemlerinde kullanılırlar. Zaman
kısıtlaması çok önemlidir.
Örnek: VxWorks, QNX

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE
İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ

Gömülü (Embedded) İşletim Sistemleri

Avuç-içi bilgisayarlar ve gömülü sistemlere yönelik
tasarlanmıştır. Kısıtlı ve özel amaçlı
işlevler içerir. TV, mikrodalga fırın, çamaşır makinesi,
cep telefonları için geliştirilmiş sistemler.
Bazı sistemlerde boyut, bellek ve güç harcama
kısıtlamaları vardır.
Örnek: PalmOS , WindowsCE, Symbian OS



KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE
İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ

Akıllı Kart(Smart Card)İşletim Sistemleri

— En küçük işletim sistemi türüdür.
— Kredi kartı boyutunda üzerinde işlemci olan kartlarda
çalışır.
— İşlemci ve bellek kısıtlamaları çok önemlidir.
— Bazı işletim sistemleri Java tabanlıdır. JVM içerir ve
Java programları çalıştırabilirler.
Örnek: MULTOS, Windows Embedded CE,SmartecOS




GELECEK HAFTA
BİOS ve BİOS AYARLARI
 BİOS PROBLEMLERİ
 WİNDOWSS KURULUMU
